Адносна дробны, пераважна геаметрычны

арнамент раўнамерна размяшчаецца па

ўсім полі посцілак і дываноў, утвараючы

Сятчастую кампазіцыю. Каларыстыка звы-

Чайна небагатая, двухкаляровая: чорны,

белы, шэры з дадаткам іншых колераў,

Найбольш папулярныя спалучэнні — чорны

З белым, чорны з малінавым, чорны з

Аранжавым.

Асабліва характэрныя для Паазер'я ажу-

рныя тканіны (рэдчыкі), якія ў канцы 19 —

Пачатку 20 стагоддзя бытавалі таксама на

Падняпроўі і сумежных тэрыторыях Расіі —

на Смаленшчыне, Пскоўшчыне, Наўгарод-

Чыне42. Аднак менавіта на Паазер'і яны

Складалі найбольш кампактны арэал, заха-

ваўшыся аж да сярэдзіны 20 ст. Ажурнай

Тэхнікай ткалі фіранкі на вокны, полагі для

ложкаў, пазней — ручнікі, абрусы, по-

Сціпкі.

Ручнік. 1920-я гады. Лён, бавоўна, ткац-

тва, вязанне кручком. Крычаўскі раён.

МСБК.

Характэрная асаблівасць ажурных тка-

Нін — сятчастая структура, утвораная пра-

Светамі, якія атрымліваюцца пры разрэ-

джанай праборцы ў бёрды нітак асновы і

Пропускам незатканых нітак утку з насту-

пнай перавіўкай адных і другіх.

Падоўжны ажурны малюнак атрымліва-

ўся пры запраўцы нітак асновы ў бёрды,

Калі рабілі спецыяльныя пропускі, пакіда-

ючы некалькі вольных шчылін праз роўныя

прамежкі. Гэтыя ўчасткі запаўняліся толькі

ніткамі ўтку, якія потым перавівалі іголкай.

На гладкім фоне палатнянага перапляцення

ўтварапіся падоўжныя ажурныя дарожкі,

Што надавалі вырабу характэрную выра-

Знасць, хоць ажурныя тканіны звычайна ад-

Накаляровыя — белыя.

Яшчэ больш разрэджаны і дэкаратыўны

малюнак атрымліваўся квадратным раз-

мяшчэннем ажурных мярэжак і ўчасткаў

Палатнянага перапляцення. Вертыкальныя

Прасветы атрымліваліся пры разрэджанай

праборцы нітак асновы ў бёрды, гарызан-

тальныя — закладкай у зеў асновы лінейкі

Абрус. Фрагмент. 1984. Бавоўна, вязанне

Кручком. Сенненскі раён.

Г«

Н.Карповіч. Посцілка. 1991. Бавоўна,

воўна, ткацтва. Крулеўшчына Докшыцкага

Народнае мастацтва Беларусі

Неабходнай шырыні, якую пачаргова вымапі

і зноў закладвапі. Разрэджаныя ніткі асновы

і ўтку перавівалі іголкай. Атрымлівапіся ква-

Драцікі папатнянага перапляцення, якія чар-

Гаваліся з ажурнымі прасветамі. Такія тка-

Ніны вызначаліся характэрнай дробна-

ўзорыстай карункавай вытанчанасцю,

мякка рассейвалі святло ў фіранках, не

заміналі абмену паветра ў полагах.

У сярэдзіне 20 ст. малюнак ажурных

тканін стаў буйнейшы, стрыманая манахро-

Мнасць саступіла месца святочнай папі-

хроміі43, што ў цэлым адлюстравала хара-

Ктэрныя для ткацтва тэндэнцыі. Аднак сёння

Гэты самабытны від ткацтва практычна за-

быты, калі не лічыць спробаў яго адра-

Джэння на прадпрыемствах мастацкіх про-

мыслаў Беларусі.

Панямонне ўжо ў канцы 19 ст. вызнача-

Лася адносна развітай прамысловасцю, та-

Му ткацтва тут не было масавым заняткам,

Як у іншых рэгіёнах Беларусі. Тут, як і на

Паазер'і, значна раней адбылася замена

Традыцыйнага сялянскага адзення вырабамі

З прамысловых тканін. Аднак вырабы дэка-

Ручнік. Канец 19 cm. Бавоўна, ткацтва.

Кукляны Пастаўскага раёна. МСБК.

ратыўна-абрадавага і утылітарна-дэкара-

тыўнага прызначэння (ручнікі, абрусы,

Посцілкі, дываны, фіранкі на вокны і ложкі і

Г.д.) тут досыць пашыраны і вызначаюцца

Значнай разнастайнасцю. У той жа час пры-

Кметны кантраст паміж практычна мана-

хромнымі, гранічна стрыманымі ў дэка-

ратыўных адносінах абрадавымі вырабамі і

Насычанымі, паліхромнымі посцілкамі і ды-

ванамі, якія, праўда, маюць адносна позняе

Паходжанне.

У тэхналагічных адносінах ручнікі Паня-

Моння досыць разнастайныя: пераборныя

(перабіранкі) з малюнкам «у пеўнікі», «у

Кветкі», «у вінаград», «у птушкі»; выбарныя

(закладанкі, у матушкі); чатырохнітовыя

(дымкі, дзыгуны), васьмінітовыя (елачкай);

Зрэдку сустракаюцца браныя44. Аднак пры

ўсёй гэтай разнастайнасці іх вызначае гра-

нічная дэкаратыўная стрыманасць, перавага

Бела-шэрай каларыстыкі, чым яны прыкме-

тна адрозніваюцца ад вырабаў Падняпроўя

Ці Палесся з іх насычанай чырвона-чорнай

арнаментыкай.'

Значную групу складаюць «белыя» руч-

Ручнік. Пачатак 20 cm. Лён, бавоўна, ткац-

тва, вышыўка, вязанне кручком. Булавішкі

Браслаўскага раёна.

Ткацтва і вышыўка

Нікі з чыстым полем з адбеленага льну, па-

зней — з белых баваўнянапапяровых нітак,

дэкаратыўную нагрузку ў іх выконвапі толь-

Кі рэльефная структура палатна ды белыя

Вязаныя карункі з геаметрычным, заамор-

Фным ці раслінным арнаментам. Рэльеф

тканіны залежаў ад колькасці дошак (2—6)

І варыяцый ходу на панажах. Зрэдку тут су-

стракаецца ажурнае ткацтва, якое ўжывалі

таксама для абрусаў і палатна для жаночых

кашуляў.

Аднак такія чыста белыя ручнікі мелі хіба

Што толькі гаспадарчае прызначэнне (уці-

ральнікі). У большасці выпадкаў яны дапоў-

Нены па канцах чырвона-чорным ці паліхро-

Мным дэкорам, вышытым гладдзю ці кры-

Жыкам. Гэта можа быць хвалісты парастак

З кветкамі і гронкамі паабапап, букет, дзве

Скрыжаваныя галінкі і г.д. Асабліва часта

Сустракаюцца манаграмы, што абазнача-

Юць ініцыялы майстрыхі ці таго, каму ручнік

прызначаўся ў падарунак. Атрымаць такі

Ручнік з манаграмай на вяселлі лічылася

Вяпікім гонарам.

Тым не менш варта прызнаць яўную

Ручнік. 1920-я гады. Лён, бавоўна, ткац-

тва, вязанне кручком. Акідомы Пастаўска-

Га раёна. МСБК.

чужароднасць і хутчэй за ўсё позняе пахо-

джанне вышыўкі на панямонскіх ручніках.

Магчыма, толькі аздабленне іх манагра-

мамі можа лічыцца пэўнай традыцыяй,

Хоць іх нярэдка досыць мудрагелісты, без

Уліку структуры тканіны малюнак супярэ-

Чыць такому меркаванню. Іншыя ж віды дэ-

кору ў большасці выпадкаў і ўвогуле не

Стасуюцца з традыцыйнай высакародна-

стрыманай каларыстыкай ручнікоў. Вышыў-

Ка крыжыкам часта носіць характар брака-

раўскіх матываў, паліхромны ж дэкор

Распіннага характару мае яшчэ больш поз-

Няе паходжанне. Верагодна, у 20 ст. гра-

нічная стрыманасць «белых» ручнікоў стала

ўяўляцца майстрыхам недастаткова дэка-

ратыўнай, і паліхромная вышыўка, у боль-

шай ці меншай ступені пашыраная ў розных

Рэгіёнах, закранула і тутэйшыя вырабы.

Другую значную групу пашыраных на

Панямонні традыцыйных ручнікоў склада-

Юць вырабы, выкананыя пераборнай тэх-

нікай з выразным мапюнкам па ўсім полі.

Часцей за ўсё каларыстыка бела-шэрая,

Але сустракаецца і бепа-запацістая, бела-

Ручнік. Пачатак 20 cm. Лён, бавоўна, вы-

шыўка, вязанне кручком. Глыбоцкі раён.

Ручнік. 2-я палова 19 cm. Лён, бавоўна, ткацтва,

вышыўка. Браслаўскі раён. МСБК.

М.Антонава. Ручнік. 1920-я гады. Лён, ткац-

тва, вышыўка, вязанне кручком. Пагост Гарадоцка-

Га раёна.

Т.Барабанава. Фрагмент дэкору ручніка.

1930-я гады. Лён, ткацтва, вышыўка, вязанне круч-

Ком. Гарадоцкі раён.

Ручнік 1912. Лён, ткацтва, вышыўка, вязанне круч-

Ком. Дворышча Расонскага раёна.

С.С n р а г о ў с к а я. Фрагмент абруса. 1930-я га-

ды. Лён, ткацтва, вышыўка, вязанне кручком. Від-

лы Пастаўскага раёна.

П.Я н ч а н к а. Ручнік. 1930-я гады. Лён, ткацтва,

вышыўка, вязанне кручком. Казінова Гарадоцкага

Раёна.

Зяпёная, бела-блакітная. Колеры пяшчо-

тныя, далікатныя, паколькі для афарбоўкі

Нітак карысталіся натуральнымі фарба-

вальнікамі. Пазней сталі ўжываць штучныя

Матэрыялы і хімічныя фарбавальнікі, аднак

Усё ж пераважная гама — натуральная

Бела-шэрая, а малюнак — геаметрычны

(дымкі, зорачкі, дзыгун). Нярэдкія такія

ручнікі і ў іншых рэгіёнах (асабліва на за-

ходнім Палессі і ў цэнтральнай Беларусі),

Досыць блізкія аналогіі прасочваюцца з вы-

Рабамі Літвы.

Кампазіцыя дэкору пераборных ручнікоў

мае 2 асноўныя вэрыянты. Першы ўяўляе

сабой раўнамерны паўтор па ўсім полі не-

Вялікага матыву геаметрычнага ці раслін-

Нага характару — ромба, разеткі, кветкі,

Зорачкі. Такі ручнік мог бы нагадваць кава-

лак мернай тканіны, калі б не меў акаймоў-

Кі па краях і завяршэння па канцах. У другім

варыянце малюнак паўтараецца толькі па

даўжыні, маючы выразна выяўленую сіме-

трыю паабапал асявой лініі, уздоўж як.ой

Ідуць буйныя элементы, а па краях ручні-

Фрагмент дэкору посцілкі. Канец 19 cm.

Воўна, ткацтва. Лідскі раён. МСБК.

Ткацтва і вышыўка

Ка — драбнейшыя і прасцейшыя. У такім

Жа стылі ткапі і дарожкі (ходнікі).

Вельмі разнастайныя на Панямонні утыпі-

тарна-дэкаратыўныя тканіны. Сярод іх як па

Часе бытавання, так і па характары дэкору

Вылучаюцца 2 групы. Адны вырабы ад-

Розніваюцца гранічна стрыманай бела-шэ-

Рай, чорна-белай, бела-карычневай, чорна-

Чырвонай капарыстыкай і геаметрычным, у

Тым ліку і простым клятчастым, малюнкам,

Усе разнавіднасці якога мелі тут абагульне-