Стку поля. Дэкараваныя канцы маюць ярка

выяўлены цэнтральны бардзюр з двух-трох

складана распрацаваных ромбаў ці разет,

уверсе і ўнізе сіметрычна размяшчаюцца

яшчэ некалькі бардзюраў іншага характару.

Элементы арнаменту маюць характэрныя

Мясцовыя назвы, што сведчыць як пра ста-

А.Станавая. Фрагмент дэкору посцілкі.

1920-я гады. Бавоўна, воўна, ткацтва. За-

Рэчча Аршанскага раёна.

Ражытнасць яго паходжання, так і пра во-

Бразнасць мышлення ткачых: павукі, кап'ё,

мядзведзь, кучараўкі, крывулі, зорачка і

інш. Канцы ручнікоў з трох бакоў у межах

Арнаменту абшываюць кароценькімі, у ко-

Лер уточных нітак махрамі.

Прыкметна мяняецца характар неглю-

бскіх ручнікоў з сярэдзіны 20 ст., асабліва

пасля арганізацыі ў Неглюбцы ткацкага цэ-

ха Гомельскай фабрыкі мастацкіх вырабаў

(1977). Яны сталі даўжэйшыя і шырэйшыя,

павялічыліся арнаментаваныя ўчасткі, ак-

тыўна ўводзіцца стылізаваны раслінны ар-

Намент, больш прыкметнай стапа роля чор-

Нага колеру. Асаблівай прыгажосцю, ура-

Чыстасцю і своеасаблівай манументальнасцю

Вызначаюцца ручнікі насычанага вішнёвага

колеру з выразнай акцэнтоўкай чорным.

Менавіта ў такім выглядзе творы М.Пры-

ходзькі, Т.Дзеранок, М.Кароткай, М.Каў-

Туновай сталі вядомыя далёка за межамі

Беларусі, яны — адна з самых яркіх з'яў у

Сучасным народным мастацтве. Адзнача-

ныя змены ўяўляюць сабой натуральную

М.К а ў my н о в а. Фрагмент дэкору

посцілкі. 1980. Бавоўна, воўна, ткац-

тва. Неглюбка Веткаўскага раёна.

тіштктшшшвяіатішеі., •SWrWkKMMWeL

WlBBilK»!

j w w m;

Тгапмнмммсі тшяятттс

iftWWSWWKW.",

; р Ш М і М

. Ш Й М М Н:

уяютпятюгш*

Я. М. Сахуга.

Народнае мастацтва Беларусі

Пад уплывам эканамічных і культурных су-

вязяў з прыбаптыйскімі землямі і паўночна-

заходнімі рэгіёнамі Расіі. Таму ў характары

вырабаў так шмат агульных рысаў з тка-

цтвам і вышыўкай суседніх народаў, аса-

бліва ў браным двухуточным ткацтве.

Больш ажыўленыя, чым у іншых рэгіёнах

Беларусі, эканамічныя сувязі ўжо ў канцы

Ст. амаль цалкам выцеснілі традыцыйнае

адзенне, затое, у сваю чаргу, актыўна са-

Дзейнічалі засваенню новых тэхнік ткацтва

(шматнітовага, розных відаў перабору) і

Больш дасканалага абсталявання. У выніку

ўскладнілася кампазіцыя, узбагаціліся арна-

Ментапьныя матывы, хоць у цэлым у ткані-

Нах Паазер'я пераважае традыцыйная ас-

Нова, прыкметнае месца сярод іх займа-

Юць самабытныя, тыповыя толькі для гэтага

Рэгіёна з'явы.

Сярод тканін дэкаратыўна-абрадавага

Прызначэння пераважаюць ручнікі з палі-

хромнымі выбарнымі ўзорамі, што вылу-

чае іх сярод падобных вырабаў імшых рэгіё-

наў. Сустракаюцца тут і браныя ручнікі з

Простым і ясным геаметрычным арнамен-

Ручнікі. Пачатак 20 cm. Лён, ткацтва, вя-

занне кручком. Стараселле Рагачоўскага

Раёна.

Эвалюцыю традыцый, што не мяняе і не па-

рушае агульнага характару вырабаў.

Аднак далейшыя эксперыменты з коле-

рам, характэрныя перш за ўсё для М.Каў-

Туновай (1915—1989), здаюцца досыць

Спрэчнымі. Гэтая таленавітая майстрыха,

схільная да пошукаў, зксперыменту, аўтар

Шэрагу цікавых, своеасаблівых работ, тым

Не менш часам занадта літаральна разу-

мела агульнапрынятую ў мастацкай прамы-

словасці тэндэнцыю да абнаўлення. У цэ-

Лым нельга не пагадзіцца, што, уводзячы

сіні, зяпёны колеры, майстрыхі ўмела

спраўляюцца са шматколернасцю38, і ўсё

ж такія ручнікі не вытрымліваюць параўнан-

Ня з традыцыйнымі: кампазіцыя драбніцца,

Рассыпаецца, каларыт траціць цэласнасць.

Гэты прыклад лішні раз пераконвае ў неаб-

Ходнасці вельмі беражлівага, далікатнага

ўмяшапьніцтва ў традыцыі промыслу, чуй-

Нага, умелага кіравання працэсамі, якія сён-

ня ў ж о далёка не заўсёды ў стане развівац-

Ца натуральным шляхам.

Вельмі разнастайныя тзкстыльныя вы-

рабы Паазер'я. Характар іх фарміраваўся

Ручнік. 1930-я гады. Лён, ткацтва, вязанне

кручком. Рагачоўскі раён. МСБК.

Ткацтва і вышыўка

Там, чырвоны колер якога злёгку разбе-

лены ніткамі асновы. Аднак часцей за ўсё

Нешырокі бардзюр бранага геаметрычнага

арнаменту з'яўляецца нібы асноваю для

буйных паліхромных узораў геаметрычна-

Га, распіннага, антрапаморфнага характа-

Ру. Адны вырабы, пераважна з цэнтраль-

нага Паазер'я, дэкараваны галоўным чы-

Нам геаметрычнымі матывамі (рознымі

мадыфікацыямі ромбаў, крыжамі, разе-

Ткамі і інш.), не надта густа размешчанымі

ў некалькі папярочных радоў. Кожны вы-

тканы выбарнай тэхнікай матыў мае розны

колер — чырвоны, чорны, жоўты, блакіт-

Ны. Узоры падаюцца вышыванымі, нярэдка

Стракатымі.

Верагодна, паліхромія — адносна позняя

З'ява, хоць у цэлым досыць сабраная ка-

ларыстыка ў спалучэнні з архаічнай арна-

Ментыкай ствараюць устойлівы вобраз тра-

дыцыйна мясцовых вырабаў. Яшчэ больш

прыкметна гэта ў старых вырабах чырвона-

Чорнай каларыстыкі, характэрных для за-

ходніх раёнаў Паазер'я (Браслаўскі, Мёр-

скі, Пастаўскі). Адрознівае іх арыгінальнае

Е.Пецава. Ручнік. 1920-я гады. Лён, ба-

воўна, ткацтва, вязанне кручком. Рамана-

Вічы Гомельскага раёна. НММ.

спалучэнне ў адных і тых жа матывах геа-

Метрычнай і расліннай арнаментыкі. Буйныя

Васьміканцовыя разеты, прамавугольнікі,

Крыжы, квадраты «расцвечаны» па канцах

Расліннымі матывамі або перакрэспіваюцца

Прамымі ці косымі расквітнелымі крыжамі,

ствараючы крыху дзіўныя, нібыта нетра-

Дыцыйныя фігуры, ад якіх, тым не менш,

Павявае нейкім старажытным, неразгада-

Ным зместам.

Яшчэ больш арыгінапьныя ручнікі з

Адным буйным элементам распіннага хара-

ктару, што займае ўсё поле па канцах. У

Адных выпадках досыць выразна чытаецца

матыў вазона ці дрэва жыцця з буйнымі,

умоўна вырашанымі не то кветкамі, не то

Гронкамі, у другіх — сіметрычна закампа-

Наваныя буйныя 4—8-канцовыя фігуры

зноў жа яўна распіннага, але моцна геа-

Метрызаванага характару. Свабодныя пло-

шчы паміж адросткамі могуць быць запоў-

Нены адвольнымі драбнейшымі матывамі,

уверсе і ўнізе цэнтральны матыў звычайна

абмяжоўваецца бардзюрамі з разетак, ва-

зонаў, фігурак людзей, птушак і інш.

Жанчына ў традыцыйным уборы 1920-х га-

доў. Бяляеўка Чачэрскага раёна.

Народнае мастацтва Беларусі

Такая характэрная, тыпова мясцовая,

Крыху незвычайная распінная (хоць і ар-

Хаічна-геаметрызаваная) арнаментыка, што

Адрозніваецца ад старажытнай агульнабе-

ларускай (і ў цэлым агульнаславянскай) ро-

мбагеаметрычнай, а таксама частыя ў гэ-

тым рэгіёне, але ўвогуле рэдкія ў белару-

саў (як і на Смаленшчыне, у прыбалтыйскіх

суседзяў) антрапаморфныя матывы3' свед-

Чаць пра міжэтнічныя кантакты. Асабліва

гэта прыкметна ў дэкоры ручнікоў, аздо-

Бленых архаічным двухбаковым швом,

Амаль не вядомым у іншых рэгіёнах Бела-

Русі, але пераважным у старажытных

вышыўках рускай Поўначы. Найбольш ста-

рыя ўзоры ручнікоў Паазер'я, аздобленыя

Двухбаковым швом чырвонага колеру, па

Характары, кампазіцыі і асобных дэталях

часам да дробязяў супадаюць з узорамі

пскоўска-наўгародскіх вырабаў, а таксама

рускай Поўначы. Так, на ручніках канца 19

ст. з заходніх раёнаў Віцебшчыны аснову

дэкору складала ярка выяўленае дрэва

Жыцця з высокім магутным ствалом і раз-

Ложыстай кронаю з кветкамі, 4-канцовымі

Ткачыха М.Каўтунова з Неглюбкі Веткаў-

скага раёна. 1983•

разетамі, дзіўнымі пладамі. Уверсе мог

Быць радок архаічна вырашаных качак, схе-

Матычных жаночых фігурак, геаметрычных

матываў і інш.

Гэтыя характэрныя вышыўкі, зробленыя

Двухбаковым швом, звязваюцца з выра-

бамі рускіх стараабрадцаў, што пера-

сяліліся ў межы Рэчы Паспапітай (пазней —

Віцебскай губерні) у канцы 17 ст.40. Яшчэ ў

15 ст. тут жа асталіся перасяпенцы з пскоў-

ска-наўгародскіх зямель41. Адсюль такая

дзівосная ідэнтычнасць узораў у тэхніцы

Двухбаковага шва, раздзеленых тысячамі

кіламетраў, зусім зразумелая. Несумнен-

на, гэтая стылістыка паўплывала і на харак-

тар дэкору тыпова мясцовых ручнікоў з іх

узорамі ў выбарнай тэхніцы, якая на Па-

Азер'і пераважае.

Утылітарна-дэкаратыўныя тканіны Паазер'я

Вылучаюцца сваёй стрыманай каларысты-

Кай і выразнай геаметрычнай кампазіцыяй.

Нягледзячы на тое, што ў гэтым рэгіёне

ўжо ў канцы 19 ст. ў народным побыце

Стала пашырацца больш дасканалае ткац-

Кае абсталяванне, засвойвацца новыя тэх-

Е.Б арсукова. Ручнік. 1978. Бавоўна,

ткацтва. Неглюбка Веткаўскага раёна.

_ mil * шШШШ

￡

R Е 0 j 1ф g p s ￡

J Ж v

т

5- Ж^,Р» Й і

шУаС. тЬ^; a • тЦ^; «- ••.

Г—_

^адяшгідмвмтяшамммміівімм'м'яя^ глоос;

-

Ткацтва і вышыўка

Налогіі ткацтва (шматнітовае, розныя віды

Перабору), на каларыстыку і кампазіцыю

вырабаў гэта, відаць, паўплывала нязначна.