Паколькі выконваліся ад рукі, і гэта стварае

ўражанне жыццёвасці, руху жывой прыро-

ды. Фарбы яркія і чыстыя: чырвоныя, жоў-

Тыя, блакітныя.

Драгічынскія куфры аб'ядноўваюць вы-

Рабы некалькіх кампактна размешчаных вё-

сак: Крамна, Застаўя, Заверша, Хомска. Іх

Характэрнай канструкцыйнай асаблівасцю

з'яўляецца адсутнасць драўлянай рэечкі па

ніжнім краі, і таму ўся сценка разам з пад-

стаўкамі ўтварае суцэльную карцінную

плоскасць; з дэкаратыўнага боку — пера-

Вага блакітнага колеру (хоць сустракаецца

І зялёны), з-за чаго драгічынскія куфры на

Навакольных рынках называлі «галубкамі»,

чым адрозніваліся ад огаўскіх ці мокраду-

Бравенскіх.

Размяшчэнне ўзораў на драгічынскіх ку-

фрах анапагічнае огаўскім, аднак імкненне

да крыху драбнейшых роспісаў часам

выклікала разбіўку карцінных плошчаў не

Толькі на 3 цэнтральныя, але і на некалькі

акаймовачных прамавугольнікаў і квадра-

таў, агульная колькасць якіх магла да-

ходзіць да 15. У адрозненне ад умоўных

огаўскіх, драгічынскія букеты ў цэнтрапь-

Ных квадратах больш рэальныя і жывыя.

Майстры не імкнуцца ні да дакладнай сіме-

трыі, ні да абавязковага паўтору. У агуль-

Ных рысах зберагаючы прынцып размяш-

чэння ў сіметрычна расчэрчаных ячэйках,

букеты і асобныя кветкі жывыя, непаўтор-

Ныя, нібыта выпадкова кінутыя на плос-

Касць, часам нават выходзяць за рамкі

Ячэйкі. Яркі, радасны свет навакольнай па-

Лескай прыроды, арнаментальнасць і

Паліхромія мясцовых вышываных гладдзю,

набіўных і тканых вырабаў прадстаўлены ў

роспісах майстроў, сярод якіх найбольш вя-

Домыя І.Галах, М.Юрашэвіч, Л.Шпак (За-

стаўе), А.Юрашэвіч (Заверша) і інш.32

Прыкметнымі асаблівасцямі вылучаюцца

Куфры з Мокрай Дубравы, сфера пашы-

Рэння якіх амаль не выходзіла за межы Пін-

Скага раёна. Яны маюць канструкцыйную

асаблівасць — вынас (на таўшчыню дошкі)

ніжняй часткі, што ўтварае нібыта падстаў-

Ку-аснову. Гэта ж уласціва і большасці

ўкраінскіх скрыняў33, а таксама старым

Акаваным вырабам з недалёкага Давыд-Га-

Радка і іншых гарадскіх і местачковых цэн-

траў Палесся, дзе захаваліся традыцыі ста-

ражытных цэхавых рамёстваў, што ідуць ад

еўрапейскага сярэднявечча.

Кампазіцыя і каларыстыка мокрадубра-

венскіх куфраў маюць свае адрозненні.

Афарбаваныя ў цёмна-сіні ці карычневы ко-

Лер, яны акаваныя бляшанымі стужкамі,

прычым на веку — і ўздоўж, і ўпоперак,

дзелячы яго на 4, 8, 12 квадратаў. Пярэдняя

сценка вертыкальнымі стужкамі акоўкі

Дзялілася на 2, 3, але часцей на 4 высокія

Майстрыха па роспісу дываноў Г.Курыловіч

з Шаркаўшчыны. 1984.

Я. М. Сахута.

Народнае мастацтва Беларусі

Вузкія прамавугольнікі, выразна выдзеле-

Ныя прамымі і зігзагападобнымі палосамі

Светлага колеру па цёмным фоне. У гэтых

Прамавугольніках размешчаны кветкі ці не-

Складаныя букеты, прычым на веку, у

Адносна невяпікіх квадратах, яны іншыя,

Чым на сценцы, што таксама адрознівае

мокрадубравенскія куфры ад огаўскіх і

Драгічынскіх. Трэці варыянт роспісу — і на

Бакавых сценках.

Гама мокрадубравенскіх роспісаў стры-

маная і абмяжоўваецца чырвоным, белым,

Блакітным колерамі. Малюнак у рамках,

Размешчаных на адной плоскасці, дакладна

паўтараецца, што адрознівае яго ад жывых

драгічынскіх роспісаў, але затое надае вы-

Разную рытмічнасць і арнаментальнасць.

Гэтая асаблівасць тлумачыцца выкарыстан-

нем папяровых трафарэтаў з частковай ру-

чной дапрацоўкай34.

Шарашоўскія роспісы больш простыя: на

Зялёным фоне — рэдкія распінныя парасткі

з кветкамі. Аднак шарашоўскі промысел

цікавы тым, што ў пасляваенныя часы на-

быў арыгінальны працяг на падпяшскіх зе-

Фрагмент дывана. 1950-я гады. Палатно,

роспіс. Шаркаўшчынскі раён.

Млях у Польшчы, куды пераехалі некалькі

майстроў з Шарашова. Падляшскія куфры,

аздобленыя разнавіднасцю фляндроўкі

(мазераваннем), былі больш звыклыя дпя

Мясцовага люду, і прыезджыя майстры вы-

мушаны былі да гэтага прыстасоўвацца. У

Выніку выпрацавалася арыгінальная тэхніка

Дэкаравання накшталт сграфіта: раслінныя

Матывы прадрапваліся на сырым зялёным

Ці вохрыстым фоне. Графічна выразныя,

Досыць жыва выкананыя распінныя матывы

З буйнапялёсткавых кветак на гнуткіх пара-

Стках з сакавітымі лістамі вырастаюць з

ніжняй часткі куфра, складваюцца ў вузкія

папосы і прадаўжаюцца на веку35.

У тым жа рэгіёне арыгінальныя роспісы

па дрэве ў Давыд-Гарадку (Столінскі раён).

Тут здаўна займаюцца кветкаводствам і

Агародніцтвам. Асабліва тут развіпася такая

Галіна хатняй гаспадаркі, як насенняводства.

Каб пры продажы насення пакупнік нагля-

дна бачыў, што з яго вырасце, давыд-гара-

Доцкія майстры «іпюстравалі» сваю прадук-

Цыю невялікімі фанернымі этыкеткамі э

Малюнкамі кветак і агародніны. Тут немаг-

Роспіс

чыма было абысціся ўмоўнымі роспісамі,

Як на мясцовых куфрах. Патрабаваліся кан-

Крэтнасць, дакпаднасць, але пры гэтым яр-

Касць і прывабнасць. Таму тутэйшыя майст-

ры практыкуюцца ў натурных эцюдах пра-

ма на сваіх агародах. Народная трактоўка

моцна выяўляецца і тут. Майстры рэдка па-

казваюць кветкі ў ракурсе, часцей адлю-

строўваюць іх зверху ці збоку, як можна

Больш наглядна, пры гэтым дакладна выма-

лёўваюць формы лістоў і пялёсткаў у іх

Бясконцых варыянтах. Колеры не лакаль-

Ныя, як на куфрах, а з тонкімі пераходамі,

якія адпюстроўваюць не столькі святлоце-

Нявую лепку, колькі проста гульню фар-

баў. Аднак гэта не парушае ппоскаснай

трактоўкі. На вузкай фанерцы кветка пака-

Зваецца буйна, разам са сцяблом і лістамі,

запаўняючы амаль увесь фон. Гэта надае

Малюнку адчуванне буяння, жыццёвасці.

Па характары давыд-гарадоцкія роспісы

апошніх дзесяцігоддзяў чымсьці нагадва-

юць славутыя жостаўскія (Расія), і гэтаму

Сць канкрэтнае тлумачэнне: сучасныя

Майстры (напрыклад, Д.Цубер) добра ін-

Фармаваны пра дасягненні суседніх наро-

даў у гэтай галіне, і жостаўскія роспісы з іх

звонкасцю, дэкаратыўнасцю і пазнавальна-

Сцю імпануюць ім сваёй стылістыкай.

Калі давыд-гарадоцкія роспісы развіваюц-

ца і сёння, то выраб куфраў на Палессі

спыніўся на пачатку 1960-х гадоў разам з

канчатковай стратай іх ролі ў народным по-

быце. Да тых жа часоў адносяцца і спробы

знайсці магчымасць прадаўжэння промы-

спу ў новай якасці. Брэсцкая фабрыка су-

веніраў арганізавапа ў Огаве ўчастак па

Роспісе сувенірных і падарункавых куфэр-

каў па мясцовых матывах. Перад наро-

днымі майстрамі паўстала цяжкая задача:

перанесці роспісы з куфраў на параўнальна

невялікія аб'ёмы. Паколькі выпрацоўка но-

Вай кампазіцыі патрабавала часу, а фабры-

Ка не магла чакаць, майстры вымушаны

Былі механічна перанесці традыцыйны рос-

піс на новыя аб'ёмы, амаль не змяніўшы

Яго стылістыкі. Букеты кветак, гірлянды і

Іншыя матывы, арганічна закампанаваныя

на вялікіх плоскасцях куфраў, не змяшча-

Ліся на маленькіх куфэрках, таму пера-

Г.К урыловіч. Дыван. 1984. Палатно,

роспіс. Шаркаўшчына.

Народнае мастацтва Беларусі

Носіліся толькі іх фрагменты. Кампазіцыя з

Трохмасткавай стала двухчасткавай, з буке-

таў давялося выдаліць «лішнія» кветкі. У вы-

Ніку кампазіцыя страціла арганічнасць. Рос-

піс маленькага куфэрка патрабаваў дакла-

Днасці і стараннасці, а народныя майстры

Прывыклі працаваць на вялікіх плоскасцях,

Дзе гэта было не так абавязкова.

Несумненна, далейшая цярплівая праца з

Народнымі майстрамі магла б прынесці

Свае вынікі. Аднак натуральны шлях раз-

Віцця народных традыцый з-за сваёй адно-

снай працягласці аказаўся для фабрыкі

непрымальны. У арганізаваным цэху «ўда-

сканаленнем» огаўскіх роспісаў заняліся

прафесійныя мастакі. Дэкор куфэркаў на-

быў неабходную кампазіцыйную заверша-

Насць і тэхналагічную дасканаласць, аднак

Роспісы амаль цалкам страцілі традыцыйны

Характар, хоць і выконваліся нярэдка наро-

Днымі майстрамі з таго ж Огава. Адчува-

А.Б а г a т к е в і ч. Дыван. 1950-я гады. Па-

Латно, роспіс. Курдзекі Докшыцкага раёна.

льна выявіўся прафесійны пачатак — сты-

Лізатарства «пад народнае». Хоць роспісы і

выконваюцца быццам бы ў адпаведнасці з

Народнымі традыцыямі — плоскасна, ла-

канічна, лакальна, без аб'ёмаў і колеравых

пераходаў, аднак у кампазіцыі, калары-

Стыцы, малюнку адчуваюцца сухасць і ха-

Лодная разважлівасць, мала характэрныя

для твораў народнага мастацтва. У рос-

Пісах не адчуваецца рукатворнасці, і хоць

Яны выконваюцца пэндзлем уручную, а не

Па трафарэтах, усё ж на іх ляжыць пячатка