Ямі саломапляцення, яны пашырылі дыяпа-

зон вырабаў, развіпі пластычныя і дэка-

ратыўныя магчымасці матэрыялу. Акрамя

куфэркаў, яны плятуць падносы, латкі, ко-

шыкі, фруктоўніцы і інш. Усе гэтыя вырабы

створаны на аснове традыцыйных прыёмаў

Пляцення — шахматнага перапляцення пло-

Скіх стужак, гранёных і плоскіх пляцёнак,

Рамбічных уставак. Аднак разнастайным

спалучэннем гэтых прыёмаў, вар'іраваннем

памераў і формаў дэкаратыўных дэталяў і

Нарыхтовак майстры дамагліся надзвычай-

най дэкаратыўнасці і вытанчанасці, што

Прыкметна адрознівае іх творы ад трады-

цыйных. Удалай знаходкай з'яўляецца спа-

Лучэнне пляцёнак з процілеглым вярчэннем

граняў. Гэта стварае на вырабах прыгожыя

дэкаратыўныя паясы. Майстры вар'іруюць

Натуральныя адценні саломы — ад светла-

Залацістага да зеленаватага, прыпальваюць

Яе, надаючы карычневыя колеры, што

ўзбагачае каларыстыку. Творы Я. і Г.Сала-

мянкаў выдатна гарманіруюць з сучасным

інтэр'ерам, спапучаючы ў сабе асноўныя

Якасці народнага мастацтва — утыпіта-

рнасць і дэкаратыўнасць. Аднак дэкаратыў-

На-мастацкі бок гэтых работ настолькі вы-

сокі, што ў большасці выпадкаў яны ўяўля-

Юцца толькі творамі мастацтва.

Характэрна, што свой творчы шлях Я. і

Г.Саламянкі пачыналі на мясцовых прад-

прыемствах мастацкіх промыспаў, Аднак

Патрабаванні стандартнасці, уніфікацыі не

Задавальнялі здольных да пастаяннай імпра-

візацыі майстроў. Супрацоўніцтва з Ма-

Стацкім фондам дало магчымасць для са-

праўднай творчасці, пастаяннага вар'іраван-

ня ўзораў, рэалізацыі любых задумак.

Праўда, часам такія пошукі даюць спрэ-

Чныя вынікі, вырабы трацяць сваю практы-

Чнасць, адчуваецца некаторая бутафо-

Рнасць, дэманстрацыя тэхнічных магчымас-

цяў матэрыялу, як, напрыклад, у кухонным

Наборы з саламянымі раздзелачнымі до-

Шкамі ці дзіцячай капысцы на трыножніку.

Аднак такія пралікі, адхіленні ад традыцый у

дзейнасці сучасных майстроў — з'ява на-

Туральная, паколькі сёння вельмі аспаблена

калектыўнасць ацэнкі іх творчасці. Добры

густ майстроў, які падтрымліваўся і накі-

роўваўся мастацкім саветам, а таксама рэ-

гуляваўся пакупніцкім попытам, не дазва-

ляў выпадковым пралікам ператварыцца ў

Норму. Разам з тым такія пошукі і эксперы-

менты Я. і Г.Саламянкаў вядуць да выпра-

цоўкі новых сучасных формаў, якія выяў-

ляюць цікавыя напрамкі ўдалага развіцця

Традыцый. Напрыклад, спроба стварыць

Камплекты мэблі, аздобленай традыцый-

нымі прыёмамі ппяцення з саломы на драў-

Лянай аснове. Вырабы спалучаюць і утыпі-

тарныя, і дэкаратыўныя функцыі.

Блізкая да Саламянкаў па характары і

Творчасць A. і Г.Грэсь з Мінска. Хоць гэта

Можа быць і чыста знешнім падабенствам,

Заснаваным на выкарыстанні аналагічных,

традыцыйных прыёмаў пляцення. У цэлым

Творчасць A. і Г.Грэсь дапёка не адыхо-

Дзіць ад традыцый саломапляцення Гомель-

Шчыны, адкуль яны родам. Куфэркі, шка-

тулкі, фруктоўніцы, падносы невялікія, пля-

Ценне простае і выразнае.

Характэрна, што ўсе гэтыя майстры з

Традыцыямі народнага мастацтва звязаны

Самым непасрэдным чынам. Адны з іх ма-

юць продкаў — саломапляцельшчыкаў,

Другія добра памятаюць традыцыі рамя-

ства, якое бытавала ў родных мясцінах. Для

такіх майстроў развіццё ранейшых дася-

гненняў саломапляцення — натурапьны і

Арганічны занятак, творчыя пралікі рэдкія і

нехарактэрныя, а вырабы выяўляюць пра-

Мыя сувязі з традыцыйнымі.

Разам з тым шырокая папулярнасць су-

часнага саломапляцення, уяўная лёгкасць

авалодання асноўнымі тэхналагічнымі навы-

камі прыцягвае ў гэтую галіну мастацтва

ўмельцаў, не звязаных з яго традыцыямі.

Авалодаўшы асноўнымі тэхнічнымі лрыёма-

Мі пляцення, яны механічна вар'іруюць вя-

Домыя ці прыдуманыя «па матывах» коліш-

ніх узораў кампазіцыі — насценныя пано,

Павукі і інш., дзе не патрабуецца асаблівага

Вырабы з саломы, лазы, бяросты, паперы

Мастацкага даравання. Знешне такія вы-

рабы нагадваюць традыцыйныя, што з'яў-

ляецца важкім аргументам для іх аўтараў,

Але арганічная пераемнасць у іх адсутнічае.

«Мудрая прастата і мэтазгоднасць твораў

Народнага мастацтва, — справядпіва адзна-

чае І.Багуспаўская, — вывераная працай і

вопытам многіх пакаленняў народных май-

строў, недасведчаным людзям уяўляецца

Настолькі лёгка дасягальнай, што выклікае

Жаданне тут жа даказаць гэтую лёг-

касць»45. Аднак сапраўднае, творчае пра-

даўжэнне традыцый — зусім не механічны

паўтор формаў вырабаў, дэкору, кампа-

зіцыі, прыёмаў і навыкаў апрацоўкі ма-

Тэрыялу. Аваподанне традыцыяй — не

Фармальнае, знешняе пераймальніцтва, a

працэс эмацыянальнага творчага ўвасаб-

Лення, у выніку якога ствараецца цэласны

Мастацкі вобраз46.

Такім чынам, сучаснае сапомапляценне,

Гэты дзівосны феномен мастацкай культу-

ры Беларусі, з'яўляецца натуральным раз-

Віццём народнага мастацкага вопыту. У яго

Аснове — традыцыйная аграрна-абрадавая

К.Р у с а к о в і ч. Дыванок *Алені*. 1984.

Сацін, салома, аплікацыя. Рухава Старада-

Рожскага раёна.

пластыка, рэчы утылітарнага і дэкаратыў-

Нага прызначэння, лепшыя дасягненні якіх

яшчэ ў канцы 18 — пачатку 19 стагоддзя

ўвасобіліся ва унікапьныя ў сусветным ма-

стацтве ўзоры саломапляцення манумента-

льна-дэкаратыўнага характару — іканаста-

сы сельскіх цэркваў Палесся.

Увабраўшы, пераасэнсаваўшы і перапра-

цаваўшы вопыт папярэднікаў, сучасныя

Майстры саломагіпяцення змаглі выйсці на

новы, значна больш высокі ўзровень у гэ-

тай галіне творчасці: ад умоўна-сімвалічных

вырабаў аграрна-абрадавага прызначэння і

Досыць простых па форме цацак да са-

праўдных твораў мастацтва. Змяніўся не

Толькі характар, апе і арыентацыя сучасных

вырабаў: і стваральнікі, і спажыўцы іх —

галоўным чынам гараджане. Колішняя хат-

Няя чыста сяпянская вытворчасць стала раз-

Вітым промыспам. Аднак усе гэтыя асаб-

Лівасці не даюць падставы гаварыць пра

адрыў сучаснага саломапляцення ад трады-

цый, у лепшых работах майстроў адчува- ^ у о е

ецца трывалая аснова — ці прама прадоў- '

Жаная і развітая, ці апасродкаваная.

Народнае мастацтва Беларусі

АПЛІКАЦЫЯ САЛОМАЙ ПА ДРЭВЕ I ТКАНІНЕ

Салома выкарыстоўвалася не толькі дпя

Пляцення, апе і для агіпікацьіі, якой аздабля-

лі драўляныя куфэркі, шкатулкі, сальнічкі,

рамкі для люстэркаў і фотаздымкаў, а так-

сама дэкаратыўныя дыванкі і пано на ткані-

не. Разрэзаныя ўздоўж саломінкі разгла-

Джвалі, наразалі папоскамі, ромбікамі, ква-

Драцікамі, з якіх выклейвалі разнастайныя

Геаметрычныя ці стылізаваныя раслінныя,

зааморфныя і іншыя ўзоры. На таніраванай

у чорны ці карычневы колер паверхні драў-

Лянага вырабу ці на чорнай тканіне арна-

Мент з залацістай ці падфарбаванай саломы

Глядзіцца надзвычай выразна і эфектна.

У адрозненне ад аб'ёмнага саломапля-

цення, якое мае старажытныя карані ў аг-

Рарна-каляндарнай абраднасці, аплікацыю,

Відаць, можна лічыць адносна позняй з'я-

ваю дэкаратыўнага характару, звязанай з

парэформеннымі зменамі ў народным по-

быце, са з'яўленнем у традыцыйным ін-

тэр'еры вырабаў яўна дэкаратыўнай накі-

Раванасці — роспісу па дрэве і тканіне, па-

К.Р у с аковіч. Дыван «Букет». 1983. Са-

Цін, салома, аплікацыя. Рухава Старада-

Рожскага раёна.

пяровых выцінанак, дэкаратыўных тканін і

Інш.

Пра характар пашырэння гэтага віду на-

роднага мастацтва ў славянскіх і іншых на-

родаў Еўропы меркаваць цяжка, паколькі

звестак пра яго ні ў этнаграфічнай, ні ў ма-

стацтвазнаўчай літаратуры амаль не суст-

Ракаецца. Верагодна, аплікацыя спарады-

чна сустракалася ў розных народаў, набыў-

шы пашырэнне прыблізна ў адзін час,

прычым хутчэй за ўсё без якіх-небудзь уза-

емаўплываў, паколькі земляробчыя народы

Кожны самастойна маглі звярнуць увагу на

дэкаратыўныя якасці разгладжаных саломі-

Нак. Напрыклад, досыць простым сапамя-

ным узорам ужо ў канцы 19 ст. аздаблялі

лубяныя вырабы ў Карэліі47. У той жа час

Выдатна аздобленая аплікацыяй мэбля пер-

шай паловы 19 ст. ў Славакіі сведчыць пра

яўна больш развітыя традыцыі гэтага віду

Мастацтва48.

На Беларусі самыя старыя вырабы, аздо-

Бленыя аплікацыяй з саломы, — сальнічка і

Р.Раманеня. Пано. 1995. Кардон, сало-

Ма, аплікацыя. Салігорск.

Вырабы з саломы, лазы, бяросты, паперы

Карабок для запалак канца 19 — пачатку