Ское асяроддзе, квяцістыя фабрычныя тка-

Ніны, дапаможнікі па рукадзеллі і інш. У

Многіх выпадках відавочнае імкненне да

Амаль дакладнай імітацыі гардзінных тканін,

Мала даступных вёсцы. Нярэдка папяровыя

фіранкі (асабліва ў першыя пасляваенныя

Гады) займалі месца больш працаёмкіх у

Дэкараванні тканін, нагадвалі іх па форме і

Часам нават прызбіраліся на нітку. Для

Больш дакладнай імітацыі традыцыйныя тэх-

нікі выразання дапаўняліся новымі, напры-

Клад, выбіваннем трубачкай, выразаннем

нажом на дошцы. Па ўспамінах М.Гірскай

(в.Качаны Гродзенскага раёна), «скпадныя

Фіранкі кожны мог выразаць, а нажом —

Толькі вопытныя, таленавітыя майстрыхі».

Нярэдка папяровыя фіранкі ствараюць ілю-

зію строчавышываных. Аднак такі яўна імі-

тацыйны напрамак прадстаўляе позні, апо-

Шні этап бытавання выцінанак.

Хоць стварэнне папяровых узораў насіпа

Масавы характар і выразаць фіранку магла

A.JI о сь. Выцінанка. 1988. Мінск.

Кожная гаспадыня (часам гэтым займаліся

мужчыны, a TO і дзеці), нярэдка ў гэтай

Справе вылучаліся майстрыхі з асаблівымі

Здольнасцямі. Звычайна яны вызначаліся

майстэрствам і ў іншых відах народнага ма-

стацтва: ткацтве, вышыўцы, карункапля-

ценні. Іх творчасць служыла ўзорам для пе-

Раймання, яны нярэдка выконвалі заказы

суседзяў ці нават цэлай вёскі. Часам такія

Майстрыхі клалі пачатак традыцыі, дзе яе

Да таго часу не было. Так, С.Канецкая, пе-

раехаўшы з Брэстчыны ў в.Пухоўчыцы на

Крайнім захадзе Гродзеншчыны, стала аз-

Дабляць беленыя сцены папяровымі кве-

Ткамі. Спачатку гэта было нязвыкла дпя

Вёскі, дзе бытавалі толькі вузенькія падзо-

ры па краях паліц. Аднак неўзабаве новая

мода набыла ўсеагульнае прызнанне, з'яві-

Ліся шырокія фіранкі на вокнах, круглыя

Выцінанкі наклейвалі над дзвярыма, клалі на

Сталы і паліцы.

Калі не ўлічваць такой пашыранай, але

яўна самадзейнай з'явы, як аздабленне па-

пяровымі «сняжынкамі» вокнаў пад Новы

Год, у сваім традыцыйным выгладзе маста-

цтва выразання ўзораў з паперы ўжо ў

Першыя пасляваенныя дзесяцігоддзі ады-

шло ў нябыт, саступіўшы месца іншым ві-

Дам дэкору. У Беларусі яно не набыпо пра-

цягу ў творчасці сучасных народных май-

строў, як на Украіне, і тым больш не стала

Такім папулярным і шырока вядомым про-

Мыспам сувенірнага напрамку, як у Поль-

Шчы. Некаторы рост цікавасці да мастацтва

папяровых узораў, што назіраецца ў апо-

Шняе дзесяцігоддзе, выклікае яго адра-

джэнне, але ўжо на другасным узроўні,

«па матывах» традыцыйных. Выцінанка

Пачынае прыцягваць увагу асобных народ-

ных майстроў, аматараў рукадзелля, сама-

дзейных і нават прафесійных мастакоў, якія

«адкрылі» ў ёй шырокія магчымасці для за-

давапьнення сваіх мастацкіх памкненняў,

стварэння сувеніраў, эстэтычнага выхавання

І інш. Прыгожыя складаныя кампазіцыі ар-

наментальна-дэкаратыўнага і сюжэтна-тэ-

Матычнага характару ствараюць В.Дубінка,

Л.Лось, Н.Сакалова-Кубай, Т.Маркавец,

І.Лагуноўская і інш. Пры далейшым развіцці

Гэтай тэндэнцыі магчымая такая ж сітуацыя,

як і ў саломаппяценні.

* * *

Калі разьба, ганчарства, кавальства ў

Аднолькавай ступені былі здабыткам і наро-

Днага мастацтва, і высокапрафесійных га-

Радскіх цэхавых і мануфактурных рамёст-

Вырабы з саломы, лазы, бяросты, паперы

ваў, развіваючыся часам паралельнымі, але

Рознымі шляхамі, то разнастайныя вырабы

З сапомы, лазы, бяросты, чароту, кораня

бытавалі практычна толькі ў народным по-

быце. Гэта ж характэрна для побыту ўсіх

спавянскіх і іншых народаў Еўропы, прычым

характар вырабаў, іх формы, прызначэнне,

тэхналогія вытворчасці выяўляюць падабен-

Ства на значных тэрыторыях. 3 аднаго боку

Гэта тлумачыцца старажытнасцю рамяства,

з другога — ярка выяўленай утылітарна-

сцю большасці вырабаў і асаблівасцямі ма-

Тэрыялу, які, у адрозненне ад інертнай глі-

ны ці металу, у пэўнай ступені сам дыкта-

ваў прастату і акругласць формаў.

Разам з тым на гэтым параўнальна адна-

Родным фоне вылучаецца шзраг прыкме-

тных дасягненняў, як, напрыклад, посуд з

папьмавых лістоў на Корсіцы (Італія) ці кон-

Ская збруя Венгрыі, плеценая са скураных

раменьчыкаў. Аднак без перабольшання

Выдатным дасягненнем у гэтай галіне мо-

Жна лічыць беларускае саломапляценне.

Здаўна звязанае са старажытнымі аграр-

нымі абрадамі, характэрнымі для ўсіх зе-

мляробчых народаў Еўропы, у Беларусі яно

змагло ўзняцца на недасягальную вышыню.

У першую чаргу гзта датычыць плеценага

саламянага ўбрання інтэр'ераў палескіх

цэркваў — унікальнай з'явы сярод падо-

бных відаў народнага мастацтва Еўропы. У

Тым, што гэтая з'ява невыпадковая, пера-

Конвае развіццё сучаснага саломапляцення

Беларусі — як утылітарна-дэкаратыўнага,

Так і скульптурна-пластычнага характару.

Як бы ні адрозніваліся вырабы сучасных

майстроў ад умоўнай пластыкі аграрна-

Абрадавага і гульнёвага прызначэння, пра-

мая ці апасродкаваная сувязь з ёю ўсё ж

Несумненная. Яшчэ больш прыкметныя па-

ралелі ў сучасных вырабах утылітарна-дэка-

ратыўнага прызначзння і ўзорах саламяных

царскіх брамаў двухсотгадовай даўніны,

куфзркаў і інш. Беларускае сапомапляцен-

не ў мастацтве народаў Еўропы — такое ж

яркае дасягненне, як руская размалёўка па

Дрэве, метале, пап'е-машэ, гуцульскія пі-

санкі, венгерская вышыўка, польскія вы-

Цінанкі.

Прыкметным дасягненнем беларускага

Народнага мастацтва можна лічыць таксама

Аплікацыю сапомай па дрэве і тканіне. Хоць

гэта параўнаўча позняя з'ява, аднак разві-

Валася яна на аснове народных традыцый і

ў адпаведнасці з народнымі густамі, не ды-

Саніруючы сваім характарам з іншымі тра-

Дыцыйнымі відамі народнага мастацтва. Па-

Цвярджае гэта таксама працяг і развіццё

традыцый аплікацыі ў сучасным мастацкім

промыспе, які набыў шырокую папуля-

Рнасць далёка за межамі Беларусі.

Кларк Д ж. Г. Д. Донсторнческая Европа: Экон.

Очерк: Пер. с англ. М., 1953. С.227.

Вахрос П.С. Нанменоваммя обувн в р у с с к ом

Языке. Хельсммкн, 1959. Т.1. С.16.

Очеркм по археологнп Белоруссмм. Мм., 1970.

С.129.

Соколова В.К. Весенне-летнне калемдарные

Обряды русскмх, украмнцев м белорусов, XIX — на-

Чало XX в. М., 1979. С.27.

Ф р э з е р Д ж. Золотая ветвь: Нсслед. магмм н ре-

Лнгнн: Пер. с англ. 2 нзд. М., 1986. С. 1 6 1 — 1 7 7; Ка-

Пендармые обычан м обряды в страмах зарубежной

Европы, комец XIX — мачало XX в.: Летне-осеннне

Праздммкн. М., 1978. С.84.

Соколова В.К. Весенне-летнне калемдармые

Обряды русскнх, украннцев н бепорусов, XIX — на-

Чало XX в. С.219.

Frys-Pietraszkowa Е., Kunczynska-lracka A.,

Pokropek М. Sztuka ludowa w Polsce. Warszawa, 1988.

S.242—265, ІІ.406, 425, 429, 430; Hasalova V., Vajdis J.

Die Volkskunst in der Tschechoslowakei. Prague, 1974. II.

188.

Россмя: Лолм. геогр. опнсанпе нашего отечества.

СПб., 1905.

Довнар-Запольскмй М.В. Мсследовання н статьн.

Кнев, 1909. T. I. С.485.

10 Orynzyna J. Przemyst ludowy w wojewodstwach:

Wifenskiem, Nowogrodzkiem, Poleskiem i Wcrtynskiem.

Warszawa, 1927. S.40 41.

Д о к у м е н т ы н матерналы no нстормн Белорусснн

(1900—1917 гг.). М н., 1953. Т.З. С.119—'132.

Тамсама. С.120; Orynzyna J. Przemyst ludowy w

Wojewodstwach: Wilenskiem, Nowogrodzkiem,

Poleskiem i Wotynskiem. S.66.

Первая выставка ученмческнх работ no графнче-

Скнм нскусствам, ремеслам, ручмому труду н р у к о -

Делню учебных заведемнй Вмленского учебного

О к р у г а. Внльма, 1911. С.53.

Лобачевская О. А., Кузнецова Н. М. Возьмм про-

С т ую соломку. М н., 1988. С.10; Промыслы і рамё-

Ствы Беларусі. М н., 1984. С.133.

Этнографня восточных славян. М., 1987. С.314.

Toschi P. A r t e popolare italiana. Roma, 1960.

Grabowski-J. Sztuka ludowa w Europie. Warszawa,

H. 430.

Тамсама. Іл. 353.

Лобачевская O. A., Кузнецова Н. М. Возьмн про-

Стую соломку. С.10.

20 Напрыклад, саламяныя капелюшы выраблялі ў 46

Вёсках Аланецкага павета і прадавалі іх не толькі на

мясцовых кірмашах, але і ў Пецярбургу, Адэсе, Вар-

Шаве (Косменко А.П. Карельское народное нскус-

Ство. Петрозаводск, 1977. С.16).

Лобачевская О. А., Кузнецова Н. М. Возьмн про-

С т ую соломку. С.16.

Museum w Grodnie / / Rocznik 2 za rok 1924.

Grodno, 1925. S.14.

Гродненскне епархмальные ведомостн. 1910. №

C.357—361. Лёс гэтай б р а м ы невядомы.

Тамсама.

25 Павадыр па мінскай краёвай выстаўцы. Мн.,

[1918], С.32.

Народнае мастацтва Беларусі

Лобачевская О. А., Кузнецова Н.М. Возьмм про-

С т ую соломку. С.9.

Гродненскне епархнальные ведомостм. 1910. N2

С.357—361.

Grabowski J. Sztuka ludowa. Warszawa, 1977.

S.292.

29 B. Лабачэўская вылучае чатыры тыпы:

Пірамідальныя, рамбічныя, зоркападобныя, шарападо-

Бныя (Лобачевская О. А. Народное нскусство соломо-

Плетенмя Белорусснм: Автореф. канд. днс. М., 1989.

С.14). Аднак пірамідальныя і рамбічньія м о ж н а лічыць

разнавіднасцямі аднаго тыпу, паколькі ў аснову іх кан-

Струкцыі пакладземы адзін і той ж а модуль — аб'ё-

мны ромб. М. Пакропак называе распаўсюджаныя ў