З буйных геаметрычных, зааморфных,

распінных матываў, выкананых аднабако-

вым пераборам. 6—8 буйных ромбаў, ква-

дратаў, васьмівугольнікаў з упісанымі ў іх

Рознымі матывамі геаметрычнага і

расліннага характару размяшчаюцца ў 2

рады па цэнтры. Акаймоўка ўтвараецца

Гірляндамі з дробных кветак, лісця, зігзага-

Падобных фігур. Каларыстыка мажорная,

насычаная, спалучэнні колераў бываюць са-

Мыя неверагодныя, апе гэтая паліхромія

аб'ядноўваецца глыбокім чорным фонам.

Падобныя вырабы, характэрныя таксама і

для Падняпроўя, асабліва шырока вядомыя

На сумежных тэрыторыях Украіны, дзе вы-

лучаюцца вельмі ўстойлівай кампазіцыяй

ярка выяўленага сімвалічнага характару33.

На тэрыторыі Беларусі яны больш познія і,

Жанчыны ў святочных уборах 1950-х гадоў.

Букча Лельчыцкага раёна.

Народнае мастацтва Беларусі

хутчэй за ўсё, з'яўляюцца вынікам міжэтні-

чных кантактаў, аднак у аснове сваёй ма-

Юць мясцовы, традыцыйны характар. Перш

за ўсё гэта заўважаецца ў яўнай перавазе

геаметрычных матываў, сярод якіх — кры-

Жападобныя фігуры, а таксама традыцый-

Ныя васьміканцовыя разеткі. Гэтыя матывы

Адны з найстаражытнейшых у тэкстыльным

Арнаменце, у розных варыянтах і відах яны

сустракаюцца таксама ў дэкоры пісанак,

Керамікі, у разьбе па дрэве і інш. Вась-

Міканцовыя разеткі (зоркі) у тэкстыльным

арнаменце вядомыя ў ж о ў перыяд ранняга

сярэднявечча ў многіх народаў Еўропы і

Цэнтральнай Азіі34, у 19 ст. пераважалі ся-

род іншых матываў на многіх славянскіх зе-

млях, у тым ліку і па ўсёй Беларусі. Выда-

Тныя прыклады арнаменту з зорак сустра-

Каюцца на вышываных ручніках і кампанен-

тах адзення ўсходніх рэгіёнаў, тканых руч-

Ніках — цэнтрапьнай Беларусі, на больш

Позніх шматнітовых посцілках і дыванах,

дзе гэты матыў, арганічна спалучаючыся са

Стылізаванымі расліннымі і зааморфнымі

адлюстраваннямі, займае ўсё ж вадучае

В.В араксіч. Дыван. 1975. Лён, воўна,

ткацтва. Мышанка Петрыкаўскага раёна.

НММ.

месца. Перавага гэтага матыву ў адзнача-

ных параўнаўча позніх тканінах усходняга

Палесся сведчыць пра тое, што аснова іх

Дэкору — старажытная і традыцыйная.

Арыгінальнасцю фактуры і малюнка вы-

Значаюцца пяцельчатыя посцілкі (у вузлы, у

Пуплы, выцяганыя), вядомыя таксама на су-

Межных тэрыторыях Украіны, на Букавіне,

у рускіх. Дэкор іх ствараўся ўтком, выця-

гнутым у выглядзе петляў, якія складаюцца

ва ўзоры з кветак, вазонаў, ромбаў. Дэка-

ратыўную нагрузку ў гэтым выпадку вы-

Конваюць не толькі арнаментыка і калары-

Стыка, але і фактура тканіны,

Выкарыстанне разнастайных тэхнік тка-

цтва і вышыўкі, арнаментальная насыча-

насць, яркая дэкаратыўнасць характэрныя

для тканін Падняпроўя. У ткацтве перава-

жаюць браная двухуточная і аднаўточная

тэхнікі (галоўным чынам у дэкараванні

адзення і ручнікоў), у паўночных раёнах

Развіта таксама ажурная, асабліва папуля-

Рная на Паазер'і, вядомая і на сумежных

Тэрыторыях Расіі. Выключнай разнастайна-

сцю вызначаецца вышыўка. Пераважалі лі-

А.С тан a e а я. Посцілка. 1930-я гады.

Лён, воўна, бавоўна, ткацтва. Зарэчча Ар-

Шанскага раёна.

Ткацтва і вышыўка

чаныя швы, шырока выкарыстоўваліся стра-

Чавыя раздзелкі, разнастайныя аздабляль-

Ныя швы, ажурнае шыццё (сакаленне). Як

ні ў адным з рэгіёнаў, пашыраны арнамен-

Тапьныя злучальныя швы, Пануючае месца

ў арнаментыцы займаюць ромбагеаметры-

Чныя ці геаметрызавана-распінныя матывы

Чырвона-белай, чырвона-чорнай калары-

Стыкі. На жаночым адзенні сустракаецца

вышыўка белым па белым. Акрамя агуль-

Наславянскіх бардзюрных кампазіцый тут

здаўна вядомае размяшчэнне арнамента ў

Прамой ці рамбічнай сетцы.

Насычанасцю капарыту, разнастайнасцю

спосабаў дэкаравання вышыўкай і ткац-

твам, кантрастным супрацьпастаўленнем

шчыльна запоўненых арнаментам канцоў і

Манахромнага сярэдніка вызначаюцца па-

дняпроўскія ручнікі. Па сваіх фармальна-

стылістычных прыкметах яны ўтвараюць

шэраг арэалаў, хоць у той жа час досыць

Прыкметныя і агульныя асаблівасці, якія

аб'ядноўваюць вырабы не толькі Падняп-

роўя, але і выходзяць далёка за яго межы,

выяўляючы старажытныя агульнаславянскія

Ручнік. 1949. Лён, бавоўна, ткацтва, вя-

Занне кручком. Лунінецкі раён.

рысы. Перш за ўсё гэта характэрны выра-

зна выяўлены ромбагеаметрычны арна-

мент, які шчыльна ўсцілае значную частку

поля. Разнастайныя мадыфікацыі ромбаў з

прамымі і ламанымі адросткамі, крыжоў,

квадратаў размяшчаюцца шырокімі бар-

дзюрамі ці буйнымі ўчасткамі, утвараючы

Дакладную, выразную рытміку. Шматра-

зова паўтораныя адны і тыя ж матывы, раз-

мешчаныя ў шахматным парадку, ствара-

Юць вельмі складаныя і адначасова лёгкія,

мігатлівыя сятчастыя ўзоры.

Дзіўнае на першы погляд амаль поўнае

падабенства падняпроўскіх ручнікоў з вы-

Рабамі не толькі сумежных, але і больш ад-

Даленых тэрыторый, напрыклад, рускай

Поўначы, народаў комі і г.д. Характэрна,

што ўсе яны выкананы традыцыйнай у

многіх народаў Усходняй Еўропы бранай

тэхнікай, а адзначаныя ўзоры, якія ў ста-

Ражытнасці мелі рытуальнае значэнне,

з'яўляюцца знакамі-сімвапамі35.

Найбольшае падабенства не толькі ў ха-

рактары арнаменту, але і ў кампазіцыі дэ-

манструюць вырабы паўночнай часткі Па-

Ручнік. 1960-я гады. Бавоўна, ткацтва, вя-

Занне кручком. Клімавіцкі раён.

Народнае мастацтва Беларусі

дняпроўя (Аршанскі, Дубровенскі раёны).

Разнастайныя варыянты ромба з адрост-

Камі і кручкамі, крыжа, квадрата скампана-

ваны ў выразныя бардзюры, якія нярэдка

чаргуюцца з вузкімі неарнаментаванымі па~

Лоскамі. Ніжні бардзюр самы шырокі, ён

звычайна ўключае не больш як 3 элементы,

Наступныя звужаюцца, чым ствараецца па-

Ступовы пераход ад арнаментаваных кан-

цоў ручніка да белай сярэдзіны. Варыянты

ўзору ў кожным бардзюры розныя. Амапь

поўныя аналогіі ім можна бачыць у вырабах

рускай Поўначы36.

Крыху адрозніваецца кампазіцыя ручні-

коў паўднёвай часткі Падняпроўя. Дэкор іх

звычайна складаецца з бардзюраў адноль-

кавай шырыні, густа і раўнамерна размеш-

Чаных па канцах і выразна адмежаваных ад

Белага поля — гладкага ці фактурнага. На

паўднёвым усходзе Гомельшчыны (Гомель-

скі, Добрушскі, Буда-Кашалёўскі раёны)

Бардзюры звычайна не маюць выразнай

акрэсленасці, арнамент раўнамерна шчы-

льны на ўсёй дэкараванай частцы ручніка,

рамбічныя элементы кампануюцца ў папя-

Н.Аланцьева. Абрус. Фрагмент. 1930.

Лён, ткацтва, вязанне кручком. Прыдняп-

роўе Аршанскага раёна.

Рочныя палосы ці косую сетку. Уверсе, на

мяжы з чыстым полем, і ўнізе, на стыку з

Белымі карункамі ці махрамі, дэкараваны

ўчастак можа адбівацца некалькімі ву-

Зенькімі безузорыстымі палоскамі, якія

Крыху змякчаюць яго зрокавую цяжкава-

тасць. Вышэй на поўнач (Начэрскі раён)

бардзюры больш выяўленыя, яны перабіва-

Юцца гладкімі палоскамі палатнянага ці

Шматнітовага перапляцення, надаючы кам-

Пазіцыі своеасаблівую рытміку. Гэткія ж па-

Лоскі, толькі вузейшыя — у верхняй і

ніжняй частках арнаментаванага ўчастка.

Найбольш адметная з'ява сярод ручнікоў

Падняпроўя — вырабы з Неглюбкі і нава-

кольных вёсак Веткаўскага раёна. Сёння

Гэта шырока вядомы цэнтр ткацтва, вы-

Рабы якога аздабляюць музейныя экспа-

зіцыі, іх купляюць як высокамастацкія ўзо-

Ры народнага ткацтва.

У цэлым неглюбскія ручнікі па тэхналогіі

Выканання, арнаментыцы, кампазіцыі, ка-

ларыстыцы, размяшчэнні ўзору ў выглядзе

вузкіх і шырокіх папярочных бардзюраў з

Буйных і дробных ромбагеаметрычных і

М.Шаршнёва. Ручнік-набожнік. 1930-я

Гады. Лён, ткацтва, вязанне кручком. Рэк-

та Слаўгарадскага раёна.

Ткацтва і вышыўка

моцна стыпізаваных раслінных матываў не

вылучаюцца сярод вырабаў усяго рэгіёна.

Блізкія аналогіі прасочваюцца ў вырабах су-

Седняй Браншчыны. Гэтая агульнасць больш

прыкметная ў ручніках да сярэдзіны 20 ст.,

калі ткацтва тут яшчэ бытавала ў сваім на-

Туральным выглядзе, без якіх-небудзь ар-

ганізацыйных формаў. Аднак і ў традыцый-

ных вырабах заўважаюцца характэрныя

Мясцовыя адметнасці, якія вылучаюць іх у

Асобны арэал (гэта ж датычыць і адзення).

Шчыльны, буйны, сакавіты чырвона-чорны

арнамент па канцах з бардзюраў рознай

Шырыні і малюнку, вытканых досыць скла-

Данай тэхнікай аднабаковага перабору37,

Перабіваецца вузкімі гладкімі палоскамі

бранага ткацтва, якія раўнамерна запаўня-

Юць і цэнтральную неарнаментаваную ча-