Польшчы крышталічныя, шарападобныя, жырамдоле-

Падобныя, шчытападобныя (Frys-Pietraszkowa Е.,

Kunczynska-lracka A., Pokropek М. Sztuka ludowa w

Polsce. S.72). Калі ўлічьіць, што да жырандолепадо-

Бных ён адмосіць вырабы з гароху і фасолі, то іншыя

Тыпы аналагічныя беларускім.

W i l n o і ziemia wilenska. W i l n o, 1930. T. I. 11.205.

У Нацыянальным музеі гісторыі і культуры Бела-

Русі ёсць павук пачатку XX ст. з в.Мікакі Навагруд-

скага раёна, зробленьі з нанізаных ма міткі пучкоў ку-

Дзелі.

Frys-Pietraszkowa Е., Kunczyriska-lracka A.,

Pokropek М. Sztuka ludowa w Polsce. II.43; 4 5 — 4 7; 83; R87—89.

Пунтев П., Черкезова M., Стаменова Ж., Кова-

Чева В. Бьлгарско мародмо нзкуство. Софня, 1979.

Stankova J. Lidove umeni z Cech, Moravy a

Slezska. Praha, 1987. 11.51.

Харузнна B.H. Прнммтнвные ф о р м ы драматмче-

С к о г о нскусства / / СЭ. 1927. № 2. С.298.

Шереметева М.Е. Маслянмца в К а л у ж с к о м крае

/ / СЭ. 1936. № 2. С. 1 0 1 — 1 0 6; Соколова В.К. Весен-

Ме-летнме календарные обряды русскмх, украннцев н

Белорусов, XIX — начало XX в. С.37.

Мнловскнй А. Скачн, добрьій еднморог: Очеркм.

М., 1983. С.93—99.

Дайн Г.Л. Русская мародмая мгрушка. М., 1981.

С.27.

Пропп В.Я. Русскне агрармые празднякн. Л.,

С.49; Шейн П.В. Матерналы дпя нзученмя бьіта

Уі языка р у с с к о г о населемня Северо-Западного края.

СПб., 1887. Т.1. С.98.

40 На Дабравешчанне ў славян быў пашыраны звьі-

чай вьіпякамня «кулікоў» і «жаўранкаў» з цеста (Пропп

В.Я. Русскме аграрные праздммкн. С.31; Шереметева

М.Е. Земледельческнй обряд — «Заклнканме весны»

В Калужском крае / / Сб. К а л у ж с к о г о Гос. музея.

Калуга, 1930. Вып.1. С. 3 9 — 4 1; Ганцкая О. А. Наро-

Дмое нскусство Польшм. М., 1970. С.113; Нікольскі

Н.М. Жывёпы ў звычаях, абрадах і вераннях белару-

Скага сялянства. Мм., 1933. С.32).

Канцедмкас А.С. Урокн народмого мскусства.

М., 1986. С.37.

Ацэнка А.Канцэдзікаса (Канцеднкас А. С. У р о кн

Народного нскусства. С.37).

Разнна Т.М. О профессмоналнзме мародного

Нскусства. М., 1985. С.114.

Гэтыя прамежкавыя, пагранічныя з'явы адзнача-

Юць многія даследчыкі (Воронов Н. Народмое? Нскус-

Ство? / / ДН СССР. 1981. № 9. С.18; Камцедмкас А.

Соблазн простых решекнй / / Тамсама. 1987. N2 1.

С.21; Вагнер Г.К. О соотношеннн народного н само-

Деятельмого мскусства / / Проблемы народного

Нскусства. М., 1982. С.54).

Богуславская Н. Традпцмп народных художе-

Ственных промыслов м проблемы сувеннров / / Сове-

Тское декоратмвное нскусство, 7 7 / 7 8. М., 1980.

С.119.

Размова не ідзе пра навучэнне саломапляценню

і аплікацыі ў дзіцячых садах, школах, гуртках і г.д. Гэта

з'яўляецца добрай асновай для засваення і прадаўжэн-

Ня традьіцый.

Косменко А. П. Карельское народное мскусство.

ІЛ-'13', "

Stankova J. Lidove umeni z Cech, Moravy a

Slezska. S.252.

Назва фабрыкі, якая стала афіцыйнай, недакла-

дная: яе прадукцыя выконваецца ў тэхніцы апліка-

цыі — наклейвання саламянага ў з о р у на паверхню вы-

рабаў.

Русское народное нскусство на второй Всерос-

Смйской кустарной выставке в Петрограде в 1913 г.

Пг., 1914.

51 Россня. Т.9. С.280; Жмвопмсмая Россня. СПб.;

М., 1882. Т.З. С.380. На жаль, міводнага ў з о р а плеце-

нага кузава адшукаць не ўдалося. Пляценне экіпажных

кузавоў было пашырана ў сярэдневолжскіх губернях

(Бусыгнм Е.П. Русское сельское населемме Среднего

Поволжья. Казань, 1966. С.150), адкуль, магчыма, гэ-

Тая традыцыя трапіла на Палессе.

Россмя. Т.9. С.558.

53 Па некаторых меркаваннях, цісненне ў выглядзе

косай сеткі, вядомае як у беларусаў, так і ў іншых на-

родаў, з'яўляецца імітацыяй пляцення (Грнбова Л.С.

Декоратмвмо-прнкладное нскусство народов Комм.

М., 1980. С.64). Аднак наўрад ці варта было імітаваць

пляценне з матэрыялу, які мае ўласныя дзкаратыўныя

Магчьімасці. Косая сетка, якая лёгка прачэрчваецца

любым вострым прадметам, простая ў выкананні і

Прыгожая сама па сабе.

Дембовецкнй А.С. Опыт опмсанмя Могмлевской

губермнм... Могмлев, 1884. Км.2. С.394.

Работы по вырезыванню нз бумагм н скленванню

no п р о ф. Ф. Ч н ж м к у / / Нскусство м жмзнь. 1915. N° 1.

С.16.

У Расіі, мапрыклад, вьідатным майстрам «сілуэ-

таў» быў мастак Ф.Талстой (Кузнецова Э.В. Ф.П.Тол-

стой, 1783—1873. М., 1977. С.335). Захапляўся імі

І.Рэпін (Репнн Н.Е. Далекое блнзкое. 3 мзд. М.; Л.,

С.55).

Grabowski J. Sztuka ludowa. S.43 47; Grabowski

J. Sztuka ludowa w Europie. S.201—204. Даследчыкі

ўкраінскага народнага мастацтва ў ж о абверглі такія

Сцвярджэнні (Станкевнч М.Э. УкраУнськ вмтмнанкм.

Кйі'в, 1986. С. 18—19).

Grabowski J. Wycinanka ludowa. Warszawa,

S.72, 74.

59 Тамсама. C.74, табл.19.

Станкевнч М. Э. УкраТнські вмтнманкм. С.44, 63.

ЬЛчн

РОСПІС

• ПІСАНКІ

• РОСПІС ПА АРЭВЕ

• РОСПІС ПА ТКАНІНЕ I ШКАЕ

Р Т П І

Літаратурныя крыніцы і рэчавыя матэрыя-

Лы па гісторыі бытавання роспісу на Белару-

сі скупыя і ўрыўкавыя. Некаторыя ўскосныя

Меркаванні можна рабіць па матэрыялах з

Сумежных гапін мастацтва. Напрыклад, да-

следчыкі адзначаюць, што ў Навагрудку

рабілі рэдкі дпя іншых месцаў Кіеўскай Русі

Падглазурны роспіс на керамічным посу-

дзе'. Непаўторныя роспісы маёлікавых па-

длог беларускіх храмаў 11—12 стагод-

дзяў. Археолаг М.Варонін, згадваючы Гро-

Дзенскую ніжнюю царкву, адзначае, што

«маёлікавы дыван падкупапьнай часткі па-

Длогі па прыгажосці і складанасці пакуль не

ведае сабе роўных у помніках іншых аблас-

Цей 12 ст.»2. 3 развіццём манументальнага

Дойлідства значнае пашырэнне набывае

роспіс фрэскамі сцен папацаў і храмаў.

Гэты від манументальнага мастацтва, як і

Падглазурны ангобны роспіс керамічнага

Начыння, свайго развіцця і росквіту дася-

гнуў у 16—18 стагоддзях3. Цяжка мерка-

ваць, што мае на ўвазе тэрмін «святліцы

маляваныя», які згадваецца ў архіўных

Актах4, аднак ёсць звесткі і пра арнамента-

льны роспіс сцен, мэблі, печаў і інш.5

Адным з найбольш ранніх узораў роспісу

ў сапраўдным значзнні гэтага паняцця з'яў-

ляецца вялікі, да паўметра ў дыяметры,

драўляны карэц (Нацыянальны мастацкі му-

Зей Беларусі, Мінск). Такія карцы быпі ха-

Рактэрныя і для манастырскага, і дпя све-

Цкага побыту6. Апошні слой роспісу, зро-

Блены алеем ці густой тэмперай у досыць

інтэнсіўнай гаме, адносіцца да 17—18 ста-

годдзяў. Асноўны матыў роспісу — фі-

гуры людзей у акаймоўцы распіннага арна-

менту. Паспя рэстаўрацыі быў выяўлены

Больш старажытны слой роспісу архаічнага

Тыпу, нанесены карычневай фарбай, ві-

Даць, адразу паспя вырабу, бо яна добра

ўсмакталася ў дрэва. Гэты спой, мяркуючы

Па стылістыцы, зроблены не пазней 16 ст.

Роспіс размешчаны ў выглядзе фрыза па

Верхняй частцы тулава. У сістэме прамаву-

гольнікаў (гнёздаў) размешчаны сілуэтныя

фігуры людзей, жывёл, птушак. Акаймоў-

ку ўтвараюць зігзагі, косая штрыхоўка,

хвапістыя лініі, а ў іх паказаны чалавек з ка-

п'ём, паядынак, казёл, бусел, алені, паў-

Ліны, конь. У кожным прамавугольніку —

Сонечны круг з загнутымі промнямі тыпу

косага крыжа. Для гэтых малюнкаў хара-

Ктэрны асаблівы стыпь, роднасны старажы-

тнарускім вышыўкам і ў пэўнай ступені —

мезенскім роспісам рускай Поўначы. Ад-

нак больш блізкія анапогіі прасочваюцца ў

гродзенскіх двухасноўных дыванах, якія вя-

Дуць свой пачатак ад сярэднявечча. Ногі

жывёл і ў роспісах карца, і ў гродзенскіх

дыванах паказаны ў выглядзе дужак; ту-

Лавы і галовы не геаметрызаваныя, як у

старажытнарускіх вышыўках, а вырашаны ў

Крывалінейных формах накштапт адпюстра-

ванняў на мясцовых тканінах. Такім чынам,

Гэтая стыпістыка мае мясцовыя карані, яна

праяўляецца ў больш познія часы ў мас-

тацкіх вырабах з металу і ва ўзорыстым

Ткацтве.

У 18—19 стагоддзях уплыў народнага

мастацтва ў мануфактурным і цэхавым ра-

Мястве яшчэ больш прыкметны. Разьбяныя

ляўкасныя фоны, характэрныя дпя белару-

Скага іканапісу ранейшага перыяду, іміту-

юцца фарбамі ў выглядзе прыкметнай

арнаментальнай вязі, а паўзверх часам кла-

Дуцца разеткі распіннага характару — у

Выглядзе ружы з лісточкамі, якія нібыта

ўзнаўляюць рэальнае аздабленне абразоў

папяровымі і бляшанымі кветкамі. Матыў

р у ж ы з лісточкамі ўпарта паўтараецца ў

дэкоры абразоў адной з мясцовых іка-

напісных школ паўднёвага ўсходу Беларусі,

Пераходзіць на чаканку, вельмі пашыраны і

ў народным браным ткацтве. Можна мер-

каваць, што матывы разьбяных ляўкасных

фонаў і па-народнаму вырашаныя разаны

скарыстоўваліся пры роспісах бытавых

Народнае мастацтва Беларусі

прадметаў і мэблі, якія былі ў «святліцах

Маляваных».

Яўна пад уплывам мясцовага народнага

мастацтва, і ў прыватнасці роспісаў, быў

аздоблены інтэр'ер драўлянага касцёла

Міхала ў в.Цімкавічы Капыльскага раёна,

Выкананы тапенавітым мастаком Ф.Бруздо-

Вічам на пачатку 20 ст.7 Роспісамі па маты-

Вах мясцовай флоры былі аздоблены сце-

Ны, столь, калоны, і гэта ператварыла інтэ-

Р ' е р у нейкі дзівосны сад. На сценах і

бэльках — кусты ружаў і яблыневыя галінкі

ў квецені, на аконнай акаймоўцы — кветкі

Спанечніку, пад хорамі — дубовае лісце,

Над алтарнымі дзвярыма — букеты кветак

У чорнаглянцаваных гладышах. Калоны і не-

Каторыя іншыя дэталі інтэр'ера былі аздо-