Мы поможем в написании ваших работ!



ЗНАЕТЕ ЛИ ВЫ?

Бельнасць у такім выпадку дасягаецца за

Поиск

кошт павелічэння планаў майстрам, зніжэн-

Ня расцэнак на іх прадукцыю, максімаль-

нага спрашчэння вырабаў, а гэтыя ўмовы

ўжо не задавальняюць ганчароў.

Найбольш прымальны і жыццёвы шлях

Адраджэння старажытнага промыслу —

стварэнне ў яго традыцыйных асяродках

невялікіх прадпрыемстваў па выпуску выра-

баў утылітарнага і мастацкага прызначзння.

Прыкладам можа быць Івянецкая фабрыка

(пазней завод) мастацкай керамікі, створа-

ная ў 1960 г. на базе ганчарнай арцелі.

Аднак перавод традыцыйнага рамяства нa

прамысловую аснову ўтрымлівае і негатыў-

Ныя моманты, якія пры няправільнай ар-

Ганізацыі вытворчасці могуць стаць паную-

Ганчарства

Чыя, што і здарылася з івянецкім промы-

Слам. Прадпрыемству штогод павялічваюць

вытворчыя планы, што вымушае пера-

ходзіць ад традыцыйнай ручной фармоўкі

Да вытворчасці індустрыяльным мета-

дам — штампоўкай, ліццём і інш. Прадук-

Цыя выпускаецца шматтысячнымі тыра-

Жамі, узоры ствараюцца прафесійнымі ма-

стакамі, не заўсёды дасведчанымі ў

Традыцыях мясцовага рамяства. Стварэнне

Арцелі, затым фабрыкі і, нарэшце, завода

ў Івянцы мела на мэце адзіна правільную

Задачу — адраджэнне старажытнага, але

Заняпалага мясцовага промыслу з усёй яго

самабытнасцю. Шэраг дыпломаў з выста-

Вак, узнагароды ВДНГ БССР і СССР, шыро-

кая папулярнасць івянецкай керамікі ў кра-

Іне і за мяжой засведчылі правільнасць вы-

Бранага напрамку, Аднак у апошнія дзе-

Сяцігоддзі арыгінальная мастацкая твор-

Часць цалкам саступіла месца індустры-

Ялізаванай вытворчасці. Народны промысел

фактычна перастаў існаваць. Як паказапа

Практыка, гэткі ж лёс спасціг падобныя ке-

рамічныя промыслы і ў іншых рэспубліках.

Больш правільны шлях у падобных выпад-

ках — стварзнне невялікіх арцеляў і май-

стэрняў з уласнай сістэмай планавання. Ме-

ханізацыя дапускаецца толькі ў нятворчых

працэсах — нарыхтоўцы гліны, прыгатаван-

Ні фармовачнай масы, глазуры і г.д. Усе ж

іншыя працэсы, што ўплываюць на маста-

цкае аблічча вырабаў, павінны быць тра-

дыцыйныя, рукатворныя. Асноўную ролю ў

Промысле трэба адводзіць мясцовым наро-

Дным майстрам. Прафесійныя мастакі і

кіраўнікі промыслу могуць толькі тактоўна

накіроўваць іх дзейнасць, падказваць шляхі

далейшых пошукаў. Толькі ў такіх выпадках

Промысел можа захаваць сваю самабыт-

Насць.

Звяртаючыся непасрэдна да пытання ма-

стацкіх асаблівасцяў народных ганчарных

вырабаў, увесь іх шырокі асартымент мо-

жна аб'яднаць у некалькі асноўных груп. У

Сучаснай этнаграфічнай навуцы традыцый-

Ную народную кераміку дзеляць на 6

асноўных груп: кухонны посуд (для прыга-

Тавання ежы); посуд дпя захавання і транс-

парціроўкі прадуктаў; сталовы посуд; дэка-

Я.Кісель. Ганчарны посуд. 1920-я гады.

Гліна, тачэнне, ангобны роспіс. Гарадная

Столінскага раёна. МСБК.

Я.К і с е л ь. Гаршчок. 1920-я гады. Гліна,

Тачэнне, ангобны роспіс. Гарадная Столін-

Скага раёна. МСБК.

Народнае мастацтва Беларусі

ратыўная кераміка; цацка; вырабы рознага

Гаспадарчага прызначэння14.

Такую класіфікацыю, заснаваную на тра-

Дыцыйным функцыянальным і практычным

выкарыстанні прадметаў, можна лічыць

Прымальнай у этнаграфіі. Аднак пры паста-

ноўцы мастацтвазнаўчых задач дзяленне

павінна засноўвацца на іншых прынцыпах, у

Адпаведнасці з фармальнымі асаблівасцямі

вырабаў. Таму прапануецца наступная кла-

Сіфікацыя: вырабы гаспадарчага прызна-

чэння; утылітарна-дэкаратыўная кераміка;

Дробная пластыка.

Варта адзначыць, што такая класіфікацыя

(як, відаць, і любая іншая) досыць умоўная,

Адны і тыя ж вырабы часта можна аднесці

Да розных груп15. Напрыклад, фігурныя ля-

пныя пасудзіны ў выглядзе жывёл па сваіх

Фармальных адзнаках можна лічыць узо-

Рамі дробнай пластыкі, але адначасова яны

Былі і аздобаю інтэр'ера і маглі выкары-

стоўвацца як посуд для вадкасцяў. Некато-

Рыя віды гаспадарчага начыння — талеркі,

міскі, збанкі, чайнікі — выкарыстоўвапіся

толькі ў святы ці да прыходу гасцей, у ін-

шыя ж дні яны стаялі на стапе ці ў адкры-

Тым пасудніку як аздоба жылля. Яшчэ

Больш прыкметна мяняецца прызначэнне

народных ганчарных вырабаў у сучасным

Побыце, асабліва гарадскім. Напрыклад,

Чыста гаспадарчы посуд — гладыш, гарш-

чок, збанок, цёрла — на выстаўцы народ- _ і

нага мастацтва ці ў сучаснай кватэры

ўспрымаецца як мастацкія вырабы, хоць

Яго стваральнікі такой мэты не ставілі.

ВЫРАБЫ ГАСПАДАРЧАГА ПРЫЗНАЧЭННЯ

Найбольшы працэнт сярод вырабаў бела-

рускіх народных майстроў-ганчароў здавён

складае традыцыйны гаспадарчы посуд:

І.Л і с о ў с к і. Ганчарны посуд. 1989. Гліна,

Тачэнне, глазураванне. Ружаны Пружанска-

Га раёна.

Гаршкі, гладышы (гарлачы), цёрлы, спа-

Рышы, патэльні, збанкі, міскі, талеркі і інш.

У шырокім ужытку гэтыя віды посуду былі

і ў многіх суседніх народаў. Пры некаторай

спецыфіцы асобных ганчарных цэнтраў ці

рэгіёнаў асноўныя вытворчыя працэсы (зда-

Быча і прыгатаванне сыравіны, вытворчасць

вырабаў, сушка, абпал, утылітарна-дэка-

ратыўныя спосабы апрацоўкі) на значных

тэрыторыях Усходняй і Цэнтральнай Еў-

ропы прыкметных адрозненняў практычна

Не мелі.

Адносна ўсходнеспавянскай супольнасці

Можна гаварыць пра пераемнасць трады-

цый, закладзеных яшчэ ў часы Кіеўскай

Русі, a то і раней. Асновы керамічнага май-

стэрства ў народным ганчарстве, што скла-

ліся яшчэ ў тыя часы, амаль не мяняліся аж

Да 20 ст., хіба што толькі нязначна вар'іра-

вапіся і ўдасканальваліся.

Паўсюднае шырокае бытаванне керамікі

Утылітарна-бытавога прызначэння тым не

менш не з'яўляецца гарантыяй напежнай

увагі да яе мастацтвазнаўцаў. У іх поле

Зроку, як правіла, часцей трапляе кераміка

рэпрэзентатыўнага характару, што складае

Большы ці меншы працэнт сярод гаспадар-

чага начыння, розныя вырабы фігуратыў-

нага плану, дробная пластыка. Як трапна

заўважае В.Васіленка, «...яшчэ нядаўна

Ганчарная вытворчасць не разглядапася

гісторыкамі мастацтва, яна заставалася ў

Раздзеле звычайнага практычнага начыння.

I толькі ў савецкія гады, у нядаўнія часы

Была літаральна «адкрыта» ганчарная кера-

Ганчарства

міка як сапраўды вялікае мастацтва»16. Гэта

Ж адзначае і Е.Хахлова: «Сціпласць і пра-

Стата знешняга выгляду большасці пасудзін

садзейнічалі іх успрыманню як прадметаў

будзённых, і да нядаўняга часу нават многія

знаўцы народнага мастацтва не ўлоўлівалі

ў іх дэкаратыўных вартасцяў і глыбіні во-

Бразнага зместу»17.

У такім выпадку досыць дакладным мож-

На лічыць вызначзнне А.Салтыкова: адна з

галоўных асаблівасцяў твораў народнага

мастацтва заключаецца ў тым, што форма

іх ніколі не бывае самамэтаю, яна заўсёды

падпарадкоўваецца практычнаму прызна-

чэнню прадмета і выяўляе перш за ўсё гэ-

Тую якасць18. Такое вызначэнне можа ха-

Рактарызаваць вырабы гаспадарчага пры-

Значэння як Беларусі, так і сярэднярускай

паласы ў цэлым, у кераміцы якой «не пра-

Явіліся ні шматколерны арнаментальны

роспіс, характэрны для керамікі паўднёвай

Расіі, ні вытанчаная складанасць усходніх

формаў, ні сухаватая дакладнасць апра-

цоўкі заходніх вырабаў»19. Плаўнасць і кру-

глявасць формаў як нельга лепш адпавяда-

І.Генбіцкі. Ганчарны посуд. 1987. Глі-

На, тачэнне, глазураванне. Гарадная Сто-

Лінскага раёна.

Юць характару матэрыяла, з якога выра-

бляўся посуд паўсядзённага гаспадарчага

Прызначэння, а гранічная іх адпрацаванасць

У адпаведнасці з прызначэннем ужо сама

па сабе з'яўляецца адзнакай мастацкасці.

Мяккая, няяркая, часцей за ўсё аднатонная

афарбоўка керамічных вырабаў цалкам ад-

Павядала стрыманай каларыстыцы трады-

Цыйнага інтэр'ера народнага жылля лясной

паласы Усходняй Еўропы.

Мастацкія якасці народнай керамікі ў

Многім залежаць ад характару тэхнічна-ма-

стацкіх прыёмаў апрацоўкі вырабаў, нават

ад асаблівасцяў сыравіны і спосабаў яе

падрыхтоўкі. У многіх выпадках гэта ды-

Ктуе і форму, і знешні выгляд, і нават вы-

Карыстанне таго ці іншага віду дэкору, яго

Характар і размяшчэнне.

Беларускія народныя майстры-ганчары

да апошняга часу практыкавапі два асноў-

Ныя спосабы вытворчасці ганчарных выра-

баў бытавога прызначэння: ручная лепка і

Тачэнне на ганчарным крузе.

Традыцыі ручной лепкі, якая ўключае

Кальцавы і спірапьны налеп, ідуць ад ран-

Ганчар І.Генбіцкі з Гарадной Столінскага

Раёна. 1987.

Народнае мастацтва Беларусі



Поделиться:


Последнее изменение этой страницы: 2016-07-16; просмотров: 281; Нарушение авторского права страницы; Мы поможем в написании вашей работы!

infopedia.su Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. Обратная связь - 3.129.73.6 (0.011 с.)