Выяуляецца, напрыклад, у арыгінальным

дэкаратыўным вырашэнні дэталяў: рытміч-

ным чаргаванні складак адзення, пасмаў ва-

ласоў і г.д. Характэрна для скульптуры і

сіметрычная, статычная трактоўка, раз-

Лічаная на франтальны агляд, паколькі ста-

Яла яна звычайна пры сцяне ці вісела на ёй.

Нярэдка такія творы вырашаліся з адпаве-

дным афармленнем, звычайна ў выглядзе

скрыначкі-нішы, якая не толькі ахоўвала

Скульптуру ад непагадзі, але і выконвала

Ролю своеасаблівага тэатрыка накшталт

Традыцыйнай батлейкі. Найбольш характэ-

рныя ўзоры з Панямоння, як і з суседняй

Літвы, дзе традыцыя ўстаноўкі каплічак,

мемарыяльных слупоў, памятных знакаў са

Скульптурай вельмі пашырана.

Афарбоўка была характэрнай асабліва-

сцю народнай скульптуры як у беларусаў,

так і ў іншых народаў. 3 аднаго боку,

роспіс надаваў творам большую выраз-

насць, з другога — засцерагаў ад вільгаці.

I ўсё ж народныя майстры не маглі

Здрадзіць прыроджанаму адчуванню ма-

Тэрыялу. Дрэва адчуваецца і пад фарбай.

Хрыстос перад Пілатам. 18 cm. Дрэва,

Разьба, паліхромія. Гродзеншчына. НМГК.

Яно мае характэрную драўнінную грань. Ві-

даць, як рухаўся разец майстра, як супра-

ціўлялася стыхія матэрыялу, як крышталіза-

валася, прабівалася скрозь яе духоў-

Насць — смутак, туга, пакуты. Поза

святога з рзалістычнага пераводзіцца ў зна-

кавы план, pyx і жэсты фіксуюцца, нібы

застываюць. I гэта ўжо не pyx, а знак тугі,

Замілавання, болю і г.д.

Фарбуючы свае работы, майстры зусім

Не імкнуліся да натуралізму, паліхромію

вырашалі досыць дэкаратыўна, лакальнымі

Сакавітымі колерамі. Гэта таксама адна з

праяваў сувязі драўлянай скульптуры з

Іншымі відамі народнага мастацтва — тка-

цтвам, ганчарствам, размапёўкай, дзе ко-

лер выконваў важную ролю.

У той жа час драўляная скульптура пры-

Кметна вылучаецца сярод іншых традыцый-

ных відаў народнага мастацтва перш за ўсё

сваім выяўленчым, станковым характарам.

Калі ганчарства, ткацтва, пляценне і іншыя

Традыцыйныя віды народнага мастацтва бы-

тавалі масава, выпрацоўваючы характэрныя

для пэўнага рэгіёна асаблівасці, то майст-

Прадстаячая. 19 cm. Дрэва, разьба,

паліхромія. Стаўбцоўскі раён.

Народнае мастацтва Беларусі

ры, у якіх выяўляўся талент скульптара,

Звычайна быпі адзінкавай з'яваю на цэлае

наваколле і працавалі ў запежнасці ад ула-

сных здольнасцяў, майстэрства, света-

ўспрымання — катэгорый, якія сёння вы-

Значаюць паняцце «самадзейнасць». Таму

ў народнай скульптуры цяжка вызначыць

Нейкія лакальныя, рэгіянальныя і нават нацы-

Янапьныя адрозненні77. Усе адзначаныя

асаблівасці беларускай народнай драўлянай

Скульптуры — як фармальныя (статы-

чнасць, франтальнасць, дэкаратыўнасць,

Арнаментапьнасць), так і эмацыянапьна-

Псіхалагічныя (эмацыянальнасць, шчырасць,

Непасрэднасць) — у большай ці меншай

ступені ўласцівыя таксама паўночнарускай,

украінскай, літоўскай, польскай, славацкай

народнай скульптуры. 3 пэўнай доляй

умоўнасці можна казаць пра гатычную па-

доўжанасць ці барочную экспрэсію скупь-

птуры заходніх народаў (у тым ліку Літвы і

Правабярэжнай Украіны) і больш мяккую

Пластыку і сплошчанасць рускай скуль-

Птуры. У беларускай больш аналогій з тво-

рамі заходніх суседзяў — і па адзначаных

Скульптар-разьбяр П.Зяляўскі са Слабодкі

Браслаўскага раёна. 1990.

Фармальна-псіхапагічных прыкметах, і па

Часе яе найбольшага развіцця (19 — пача-

Так 20 стагоддзя), і па прызначэнні (экспа-

Навалася на адкрытым паветры з архітэкту-

рай малых формаў).

Здавалася б, гэтая арыгінальная пла-

Стыка, амаль не маючы грунту для далей-

Шага развіцця, згасне разам з заняпадам

Культуры, звязанай з хрысціянскім культам.

Аднак сёння мы маем шмат прыкладаў ар-

ганічнага і творчага пераўвасаблення яе

традыцый у іншых жанрах драўлянай пла-

Стыкі: фальклорным, бытавым, гістары-

Чным і інш.

Вылучыўшы ў багатай карціне сучаснай

драўлянай пластыкі творы майстроў, якія

арганічна прадаўжаюць яе традыцыі, мо-

жна вызначыць дзве асноўныя лініі гэтага

Развіцця. Першая — дзейнасць народных

майстроў непасрэдна ў сферы культавай

скульптуры. Праўда, яе прадстаўляюць

толькі некалькі разьбяроў старэйшага пака-

лення з заходніх рэгіёнаў Беларусі, якія па-

мятаюць яшчэ параўнаўча нядаўнія часы,

калі гэты від народнага мастацтва быў

Варвара. 19 cm. Дрэва, разьба, паліхромія.

Старынкі Валожынскага раёна.

Мастацкая апрацоўка дрэва

Вельмі пашыраны. М.Валуевіч (1908—

З в.Глушыца Астравецкага раёна вы-

разаў невялікія скульптуры, прызначаныя

дпя інтэр'ера. П.Зяляўскі (1917—1995) з

в.Слабодка Браслаўскага раёна свае ману-

ментальныя творы ўстанаўліваў прама ў

агародчыку, выконваў таксама заказы мяс-

цовых касцёлаў. Апошнім часам, з адра-

джэннем рэлігіі, зварот майстроў да куль-

Тавай тэматыкі, трэба думаць, будзе набы-

Ваць пашырэнне.

Зразумела, што гэтыя адзінкавыя май-

стры не вызначаюць стану сучаснай драў-

Лянай пластыкі, у той час як, напрыклад, у

Літве ці Польшчы сакральная тэматыка і

сёння ў творчасці майстроў-разьбяроў вя-

Дучая.

Другая лінія, якая дамінуе ў сучаснай

драўлянай скульптуры і дазваляе залічваць

Яе да сучаснага народнага мастацтва, вы-

Значаецца апасродкаваным працягам тра-

Дыцый скульптуры сакрапьнага характару.

Тэматыка такіх работ іншая, аднак характа-

рам, стыпістыкай, вобразнасцю яны выяў-

Ляюць непасрэдныя аналогіі з колішнімі. У

Хрыстос перад Пілатам. Пачатак 20 cm.

Дрэва, разьба. Глыбоцкі раён.

Аднолькавай меры гэта датычыць і твор-

часці майстроў, што калісьці рэзалі скуль-

Птуру сакральнага характару, і тых, хто па

ўзросце ці іншых прычынах непасрэдных

адносінаў да яе не меў.

Найбольш арганічна працэс праламлення

традыцый прыкметны ў творчасці вядомага

Народнага майстра-разьбяра А.Пупкі

(1893—1984) з г.п. Івянец Валожынскага

Раёна. У першыя дзесяцігоддзі 20 ст. ён

выразаў культавую скульптуру менавіта

таго плану, пра які гаварыпася. Былі ў яго і

настольныя ўкрыжаванні, і невялікія скуль-

птуркі для прыдарожных каплічак і крыжоў,

І вяпікія двухметровыя фігуры святых для

мясцовых касцёлаў. У пасляваенны час

майстар звярнуўся да кампазіцый іншага

плану. Ён перастаў карыстацца фарбамі,

адкрыў дрэва, хоць дасягнуць прыгожай

фактуры яму ўдавалася не заўсёды. У

Іншым жа пошукі былі паспяховыя і ар-

ганічныя. Стан смутку, тугі, які дамінаваў у

Культавай скульптуры, натуральна выра-

шаны ў вобразах сялянскіх тыпажоў міну-

Лага. Іх у А.Пупкі цэлая галерэя: касцы.

П.З яляў скі. Хрыстос і Марыя. 1980-я

Гады. Дрэва, разьба, паліхромія. Слабодка

Браслаўскага раёна.

Народнае мастацтва Беларусі

Жнеі, сейбіты, лірнікі, жабракі, героі наро-

Дных казак, фалькпорныя вобразы і інш.

Жэсты, хоць і набылі пэўную свабоду, па-

Ранейшаму запаволена-рытуапьныя і вызна-

чаюць не столькі рух, колькі станвобразаў.

Адсюль іх значнасць, псіхапагічная напоўне-

Насць.

3 пачатку 1980-х гадоў цікава заявіў пра

Сябе І.Супрунчык (1946 г.н.) з в.Цераблічы

Столінскага раёна. Яго манументальныя (і

Памерамі, і характарам) кампазіцыі на

тэмы народнага побыту выяўляюць амаль

прамыя аналогіі з традыцыйнай драўлянай

Скульптурай. Да таго ж многія з іх, як і

Традыцыйная скульптура, прызначаны для

ўстаноўкі ў прыродным акружэнні.

Крыху іншая стылявая накіраванасць у

працах В. Альшэўскага (1904—1994) з

Мінска. Ен выразаў фігуркі жывёл, сцэнкі з

жыцця лесу, паказваў людзей за працай.

Вялікую ўвагу ўдзяляў майстар прапрацоў-

Цы фактуры. Дамагаючыся прыгожай па-

верхні, ён пакідаў месцамі спяды разца,

месцамі гладка зашліфоўваў паверхню, вы-

яўляючы структуру драўніны. Фактура і

Скульптар-разьбяр А.Пупка з Івянца

Валожынскага раёна. 1976.

святлоценявая мадэліроўка дапамагагн яму

Падкрэспіць сілу, веліч жывёл, якія часцей

за ўсё паказвапіся ў спакойным стане.

Звяры яго масіўныя, грузныя, дабраду-

Шныя, нават лютыя львы нагадваюць рахма-

ных сабак. Адчуваецца, што майстар ведаў

натуру, аднак ўзнаўляў яе па-свойму, сва-

бодна мадэляваў, не бянтэжачыся з дыс-

Прапорцыі і дэфармацыі, дабіваючыся

ўражлівай выразнасці. Вядома, усе гэтыя

прыёмы магчымыя і ў прафесійным маста-

Цтве, аднак у майстра свая, асаблівая наро-

дная стылістыка. Ён ішоў не столькі ад на-

туры, колькі эд свайго ўяўлення пра яе, і

таму нараджаліся творы сапраўды наро-

Дныя.

А.Міхеенка (1930 г.н.) з Полацка працуе

Звычайным кравецкім нажом. Гэта вызна-

чыпа своеасаблівую пластыку, якая ўяўляе

сабой мазаіку плоскасцяў. У яго творах

няма плаўных ліній і мяккіх пераходаў.