Козина В.В. Демографическая история Казахстана: Учеб. пос. - Караганда: Изд-во КарГУ, 2007. 59-60 с.

Закон Республики Казахстан «Об Ассамблее народа Казахстана» от 20 октября 2008 года № 70-IV.

4.Дін және заман ақпараттық журналы. №1 (1) 29 сәуір 2015ж. 25б.

 

УДК 37.017 (574)

 

«РОЛЬ АССАМБЛЕИ НАРОДА КАЗАХСТАНА В УКРЕПЛЕНИИ ОБЩЕСТВЕННО-ПОЛИТИЧЕСКОЙ ЖИЗНИ КАЗАХСТАНЦЕВ»

Тусупова Г.Н., магистр., преподавательКЭУК, Караганда, Казахстан

 

Казахстанское общество с момента обретения независимости Республики Казахстан приобрела множественные качественные изменения по вопросу дружбы и мира между этносами. На современном этапе во многих сферах общества Казахстана особое место отводится новому институту межэтнического согласия основанного 1 марта 1995 года Ассамблеи народа Казахстана. С момента образования и по сей день работа АНК не прекращается, а дополняется новыми концептуальными идеями, приоритетными направлениями во благо страны и общества.

Обращаясь к исторической справке деятельности АНК во всех сферах жизнедеятельности казахстанского общества, институт выделяют следующие задачи:

-обеспечение эффективного взаимодействия государственных органов и институтов гражданского общества в сфере межэтнических отношений, создание благоприятных условий для дальнейшего укрепления межэтнического согласия и толерантности в обществе;

-укрепление единства народа, поддержка и развитие общественного консенсуса по основополагающим ценностям казахстанского общества;

-оказание содействия государственным органам в противодействии проявлениям экстремизма и радикализма в обществе и стремлениям, направленным на ущемление прав и свобод человека и гражданина;

-формирование политико-правовой культуры граждан, опирающейся на демократические нормы;

-обеспечение интеграции усилий этнокультурных и иных общественных объединений для достижения цели и задач Ассамблеи;

-возрождение, сохранение и развитие национальных культур, языков и традиций народа Казахстана.

Главная же цель работы АНК является обеспечение межэтнического согласия в Республике Казахстан в процессе формирования казахстанской гражданской идентичности и конкурентноспособной нации на основе казахстанского патриотизма, гражданской и духовно-культурной общности народа Казахстана при консолидирующей роли казахского народа [1].

На современном этапе институт АНК активно работает в следующих сферах жизни и деятельности граждан Казахстана: социальная, культурно-религиозная, образование и наука, политическая сферы. Выявления слабых сторон и принятия согласованных мер для устранения отставания в развитиии общественно-политической жизни РК является важной приоритетной миссией АНК.

В нашей стране социальная сфера находится под важным государственным контролем. В данной сфере деятельность АНК поступательно реализует свое развитие через введение национальной идеи казахстанского общества под лозунгом «Единый народ - Единая нация». Сформулирована идея Президентом нашей страны Н.А. Назарбаевым в одном из его выступлений в 2001 году на встрече с представителями общественности.

Слагаемые национальной идеи казахстанского общества являются дружба, равенство и равноправие всех этносов республики. Выделяется пять основных принципов национальной идеи: «Первый – равенство всех этносов. Второй – национальная идентичность, стремление общаться на родном языке, развивать национальную культуру и традиции. Третий – религиозная идентичность. Пусть каждый исповедует ту религию, которая ему ближе. Четвертый – законопослушание, человек свободен до тех пор, пока не переступил закон. Пятый принцип – развитие малого и среднего бизнеса, в котором должно быть задействовано 50-60% трудоспособного населения» [2].

Изложенная главой государства национальная идея консолидации казахстанского общества в сфере внутренней политике, преследует главную и наиболее значимую задачу государственной политике идею национальной безопасности, понимая значение этой идеи как в безопасность государства, общества, нации до безопасности личности. Особенно она наиболее значима в противостоянии экстремизму и терроризму бушующего во всем мире, данной остро значимой проблемы.

Межэтнические и межрелигиозные отношения в республике служат примером для многих стран. В Казахстане исторически сложились традиции мира и согласия. В соответствии с Конституцией Казахстан утверждает себя светским государством. 23-24 сентября, 2003 года в столице РК г. Астана прошел первый съезд в котором, активное и действенное участие приняли глава государства, а также признанный на сегодняшний день народом Казахстана Лидером нации Назарбаев Н.А., а также представители мировых и традиционных религий.

Со времени первых официальных встреч по вопросам межэтнического и межконфессионального согласия, были приняты ряд важных мер. Положения и выводы по ключевым вопросам съезда отражены в Декларации лидеров мировых и традиционных религий. Основная идея Декларации в укреплении взаимопонимания мировых культур, религий и этнических групп, представляющих собой базовые компоненты мировых цивилизаций, стремление к недопущению конфликтов на основе культурных и религиозных различий, утверждения духа взаимного уважения, понимания и принятия других перед лицом новых вызовов современности.

Практическим доказательством участия АНК в сфере образования и науки стало организация совместной работы с Министерством образования и науки по программе истории межэтнических отношений в Казахстане. Наиболее актуальнее темы межэтнического, межконфессионального отношения народа Казахстана, который сложился столетиями назад и на сегодняшний день выделяются такими качественными показателями как миролюбие, толерантность, уважение, интеграция и самореализация.

Министерством науки и образования РК поручен на личный контроль следующий вопрос. Одним из приоритетных направлений в свере образования и науки остается содействие овладению представителями всех этносов казахским языком.

Знание всеми гражданами казахского языка, значит знать историю нашей страны, историю казахского народа, культуру и традиции народа. Это приведет к еще большему сближению всех казахстанцев и будет укреплять доверие между народом.

Слова Великого Абая еще говорил: «Знание языка и культуры другого народа делает человека равным с этим народом». Основная мысль этих слов заключается в изучении другого языка тебе не принадлежавшего, для того чтобы стать равным с этим народом. Потому что это необходимо сегодня в глобальном мире, когда все переменчиво и перемешено, весь мир общества, который открыт для нас и нашего будущего поколения.

Также, важное значение уделяется усиленной работе по воспитанию толерантности через культурно-информационную сферу. Посредством изучения истории этносов через изучение исторических фильмов, видеороликов о значимых лицах в истории народа, их характеру, светлым идеям, доблестным поступкам. Особенно нынешнее поколение должны быть вовлечены в сферу просвещения истории событий и великих личностей с главной школе нашей жизни в стенах образовательных учреждений (школах, колледжах, ВУЗах).

В культурно-религиозном аспекте институт мира и согласия придает огромное значение идеологии единства в многообразии, в многонациональности, в многоконфессиональности. Примерами действия АНК в этом направлении стали открытие множества храмов, церквей, синагог, пагод, наряду с мечетями. Так, например, 6 июля 2012 года в г. Астане состоялась церемония открытия соборной мечети «Хазрет Султан». Кроме того, в Астане действуют православный Свято-Успенский кафедральный собор, кафедральный собор Римско-католической церкви, крупнейшая в Центральной Азии синагога «Бейт Рахель – Хабад Любавич» [3].

Данные крупные храмовые сооружения, впечатляющие своими масштабами и архитектурным колоритом, подтверждает главную миссию Казахстана как страны, толерантного сосуществования различных религиозных конфессий.

Поли этническое казахстанское общество через такие фактические меры и поддержку в открытии храмовых сооружений, свободы вероисповедания, следованию своим традициям, взаимообогащения языка и самобытной культуры еще более укрепляет и приводит к сплочению множества этнических групп.

Президент РК, Лидер нации, председатель АНК Нурсултан Абишевич Назарбаев в одном из своих выступлений отметил, что ключевыми ценностями казахстанского общества являются стабильность, единство и модернизация и интеграция. Такими важными приоритетами должна руководствоваться наша страна на длительный срок, для динамичного развития общества, процветания государства и его укрепления на мировой арене.

Тенденции и перспективы развития нового института Ассамблеи народа Казахстана, с течением времени и непрекращающимися переменами в мире, все больше укрепляет свои позиции внутри государства и за ее пределами, так как ведет прямой диалог с народом Казахстана, сотрудничество государства с мировым сообществом.

Такого рода институту как АНК отводиться важное место, так как для многих государств, она участвует в принятии решений на уровне государства, такие как проведение выборов руководителя государства, представителей народа в высших и местных государственных органах. Урегулирование внутренней стабильности страны принадлежит следованию основному закону РК Конституции, в которой основу государства и его ценностное составляющие принадлежит «человеку» и «гражданину».

Наиболее значимой АНК стало по следующим причинам, принятие участия в работе института представителей поли этнического казахстанского общества, где особенно уделяется внимание самобытность этносов, традиционные ценности, языковая принадлежность.

Для того чтобы ответить на вопрос «Какова роль АНК в общественно-политической жизни казахстанцев?», следует незадумываясь отметив ее значимую роль.

В Республике Казахстан, а таккже в других странах мира главными ценностями государственного устройства зиждиться на взаимоуважении внутри народа, между отдельными личностями их прав и свобод, следования этим принципам мирного сосуществования приведет любое государство и живущего внутри него общество создавая благоприятную культурную сферу для диалога, динамичного развития, интеграции.

Важную роль АНК проявляется не только во внутреннем устройстве государства, но и во внешнем сотрудничестве. Главными принципами РК в мировом сообществе по вопросу сотрудничества являются толерантность, согласие и мирное установление связей на фоне радикально изменяющегося мироустройства, жестких требований глобального рынка, когда человечество обращается к поиску ответов на многие вопросы в религиозных истинах, возрождении традиционной культуры, общепринятым ценностям общества, ставшими консолидирующими факторами для многих казахстанцев.

В работе АНК РК можно проследить опираясь на знания Стратегии работы этого института. Реализация Стратегии АНК заплонированного до 2020 года, осуществляется во всех важных сферах жизнедеятельности общества. Долгосрочные приоритеты в работе АНК поддержаны государством на уровне Конституции предполагает ее огромную ответственность в вопросе мира и согласия в нашей стране.

В институте мира и согласия АНК за двадцать лет деятельности в Республике Казахстан проявила своеобразные методы работы, эффективные меры которой признано во всем мире в форме «казахстанской модели» взаимоотношения и взаимовлияния этносов их традиций, религий, языка.

Вклад Ассамблеи народа Казахстана по достоинству оценен на самом высоком международном уровне. Действующий Генеральный секретарь ООН Пан Ги Мун в ходе визита в страну подробно ознакомился с работой Ассамблеи народа Казахстана и отметил, что ее принципы в полной мере сочетаются с принципами ООН. Его предшественник – Генеральный секретарь ООН Кофи Аннан – назвал Казахстан примером межэтнического согласия, стабильности, устойчивого развития для других государств мира.

В заключении хотелось бы сделать известный всему народу Казахстана вывод:

Ассамблея народа Казахстана как новый институт межэтнического, межконфессионального согласия имеет в государстве важный конституционный статус и ей отводится неотъемлемая роль в установлении стабильности внутри народа Казахстана, которая по сей день продолжает эволюционировать во всех сферах жизни общества. Свои эффективные меры институт АНК показывает год за годом, день за днем. Доказательством этому служит наш единый, дружный народ Казахстана и в этом уникальность АНК.

Библиографический указатель:

1.Закон Республики Казахстан «Об Ассамблеи народа Казахстана» №70-IV. Астана, Акорда, 20 октября 2008 г.

2.Закон Республики Казахстан «О cвободе вероисповедания и религиозных объединениях» №1128-XII. Астана, Акорда, от 15 января 1992 г.

3.Б.Г. Аяган, А.М. Ауанасова, А.М. Сулейменов. Новейшая история Казахстана (1991-2014). - А. 2014г.

 

 

ӘӨЖ 37.017 (574)

ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ – ЕЛІМІЗДЕГІ ТҰРАҚТЫЛЫҚ ПЕН ҰЛТАРАЛЫҚ КЕЛІСІМНІҢ КЕПІЛІ

Тутинова Н.Е., магистр, оқытушы, Кәрімхан Ә. ӘЖ-21к тобының студенті

ҚҚЭУ, Қарағанды, Қазақстан

 

Негізінде кешегі кеңестік жүйенің ықпалынан шыққан көптеген елдердің ішінде ішкі саяси жүйесі тұрақты, ешқандай ұлттық, діни немесе өзге де көзқарас қайшылықтарынсыз тұрақты дамып келе жатқан ел Қазақстан Республикасы десек, бұл асырып айтқандық емес. Тұрақтылық, сөз жоқ, дамудың өсіп-өркендеудің басты алғышарты. Бұған біз осы уақытқа дейінгі тарихтан көз жеткізіп келеміз. Осыған орай, қазір ішкі тұрақтылық, ұлтаралық татулық сияқты факторлар еліміздің басты құндылықтарының біріне айналды. Десек те, елдің тыныштығын сақтап тұру оңай шаруа емес екені белгілі. Оны тек осы бағытта жан-жақты ойластырылған әрі ұдайы назарда ұстайтын, әртүрлі көзқарастар мен пікір алуандылығына жол ашқан дұрыс саясаттың арқасында ғана тұрақты қамтамасыз етуге болады. Бақытымызға, бағымызға орай, бүгінге дейін алға қойған мақсатымыз орындалды десек артық айтқандығымыз емес.

Тәуелсіз Қазақстан Республикасы алдына үлкен келелі міндеттер қойылған болатын. Олар елдің ішкі жағдайында Егемен мемлекетінің тұтастығын нығайтып, нарықтық экономикаға көшу, алға қойылған жоспарларды іске асыру, елдің ішінде көп ұлттың, халықтардың бірлігін сақтауда барлық мүмкіндіктерді пайдалану көзделген. Соның нәтижесінде мемлекетімізде қалыптасқан Қазақстан халқы Ассамблеясы институты еді. Қазақстан тәуелсіздігін алған алғашқы жылдар әлі есімізде. Сол уақытта ел игілігі жолында қолға алынған көптеген бастамалар көпшілік тарапынан сынға ұшыраған болатын [1].

Ассамблеяның негізгі міндеттері:

· этносаралық қатынастар саласында мемлекеттік органдармен және азаматтық қоғам институттарымен тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз ету, қоғамда этносаралық келісімді және толеранттықты одан әрі нығайту үшін қолайлы жағдайлар жасау;

· халық бірлігін нығайту, қазақстандық қоғамның негіз қалаушы құндылықтары бойынша қоғамдық келісімді қолдау және дамыту;

· қоғамдағы экстремизмнің және радикализмнің көріністері мен адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына қысым жасауға бағытталған әрекеттерге қарсы тұруда мемлекеттік органдарға жәрдемдесу;

· азаматтардың демократиялық нормаларға сүйенетін саяси-құқықтық мәдениетін қалыптастыру;

· Ассамблеяның мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізу үшін этномәдени және өзге де қоғамдық бірлестіктердің күш-жігерін біріктіруді қамтамасыз ету;

· Қазақстан халқының ұлттық мәдениетін, тілдері мен дәстүрлерін өркендету, сақтау және дамыту болып табылады.

Президенттің бастауымен 1995 жылы 1 наурыздағы арнайы жарлығында Республиканың қоғамдық-саяси аренасында, ұлттық саясат тұрғысында үлкен құқықтық статустағы жаңа институт Қазақстан Халқы Ассамблеясы (ҚХА) құрылады. Ассамблея - ұлтаралық татулықтардағы жетістіктердің бірегей институты, біздің қазіргі тарихымыздағы тұрақтандыру және нығайту рөлінің зор екендігі белгілі. Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 26 сәуірдегі Жарлығымен бекітілген ҚХА туралы Ереже мен ҚХА Стратегиясы (кейінірек өзгертулер мен толықтырулар енгізілген) Ассамблеяның қызметін реттеуші негізгі құжаттар болып табылады. 2008 жылғы 20 қазанда Президент Республиканың саяси жүйесіндегі Ассамблеяның рөлі мен міндетін нақтылай түскен Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы ҚР Заңына қол қойды. Заң мемлекеттік ұлттық саясатты жасау мен жүзеге асыруға ат салысуды Ассамблеяның басты мақсаты етіп белгілеп берді. ҚХА басты міндеті - мемлекеттік ұлттық саясатты іске асыру, Қазақстан Республикасындағы қоғамдық-саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету, мемлекеттік және азаматтық қоғам институттарының этносаралық қатынастар саласындағы өзара іс-қимылының тиімділігін арттыру болып табылады. Президетіміз Ассамблеяның негізгі қызметінің бірі - ол еліміздегі ұлтаралық қатынасты реттеу дей отырып, бейбітшілік көзі деп түсінеді. Ассамблея құрылған сәттен бастап оған Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың төрағалық ету оның беделін ерекше арттырды. Заңға сәйкес, ол Ассамблеяны қалыптастырып, қайта құра алады, жалпы жетекшілік етеді және оның қызметінің бағыттарын анықтайды, оның басқарушы лауазымды тұлғаларын тағайындап, қызметінен босатады, ҚХА Сессияларын шақырады, оның Хатшылығын құрады. Ол өзінің орынбасарларын тағайындайды, оларға өз өкілеттігінің бір бөлігін бере алады, ұдайы қызмет ететін – Ассамблея Кеңесі органын құрып, басқарады, Ассамблеяның бағдарламалық құжаттарын бекітеді және оларды іске асыру бойынша тапсырмалар береді, БАҚ-тарда және халықаралық ұйымдарда оның атынан сөз сөйлеп, мәлімдемелер жасаудың ерекше құқығына ие. Біздің еліміздегі ұлтаралық қатынастарда қайшылық пен түсініспеушілік болып жатқан жағдайда онда ол оған дер кезінде көңіл аудару қажет.Оның қызметтерінің негізгі нәтижелерінің бірі аз ұлттардың қалыптасуындағы жылжулардың болуы. Бұл республиканы гүлденуге, қуатты және қарқынды дамуға бастайтын бағдар». Аталған бастама мәдениет аралық диалогты нығайтудың жаңа кезеңінің негізін қалап, этносаралық қатынастарды дамыту мәселелерін жоғары деңгейде шешуге мүмкіндік жасайтын әлемдік тәжірибедегі тың бағыт болып табылды [2].

Ассамблея тарихында 18 сессия өткізіліп, онда қоғам өмірінің маңызды мәселелері мен мемлекет дамуының негізгі бағыттар талқыланды. Сессиялар аралығындағы кезеңде Ассамблеяны басқаруды Қазақстан Республикасы Президентінің шешімімен құрылатын Ассамблея Кеңесі жүзеге асырады. Кеңестің құрамын Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді. Қазақстан халқы Ассамблеясының жұмыс органы оның Хатшылығы дербес құрылымдық бөлім ретінде Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің құрамына кіреді. Ассамблеяның және облыстар (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) ассамблеяларының құрамы - этномәдени және өзге де қоғамдық бірлестік өкілдерінің, мемлекеттік органдар өкілдерінің және олардың қоғамдағы беделі ескеріле отырып Қазақстан Республикасы азаматтарының қатарынан қалыптастырылады. Қазіргі уақытта Ассамблеясының құрамында 390 мүше бар. Ассамблеяға мүшелікке кандидатуралар облыстардың этномәдени және өзге де қоғамдық бірлестіктерінің ұсыныстары негізінде облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) ассамблеялары сессияларының шешімі бойынша, сондай ақ республикалық, өңірлік этномәдени және өзге де қоғамдық бірлестіктердің жоғары органдарының шешімі бойынша ұсынылады. Ассамблея қызметін ғылыми сүйемелдеу үшін Ғылыми-сарапшылық кеңес құрылып, қызмет атқаруда. Ғылыми-сарапшылық кеңестің құрамына Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, этномәдени бірлестіктердің, ғылыми және білім беру ұйымдарының өкілдері, сондай-ақ ғалымдар, тәуелсіз сарапшылар мен мамандар кіреді. Этносаралық мәселені жариялаудың ерекшелігі ескеріле отырып Қазақстан халқы Ассамблеясы жанынан журналистер мен сарапшылар клубы құрылған. Клуб жұмысының басты бағыты журналистер мен сарапшылар үшін этносаралық тақырыпты жариялаудың лайықты дәстүрін қалыптастыру, сондай-ақ Ассамблея мен БАҚ арасындағы байланысты тереңдету болып табылады. Барлық аймақтарда Достық үйлері өз жұмысын тиімді атқарып келеді, Мемлекет басшысының тапсырмасымен Астана қаласында – Бейбітшілік және келісім сарайы салынды. Мұнда жыл сайын Қазақстан халқы Ассамблеясының сессиялары, әлемдік дәстүрлі діндер съездері, өзге де маңызды іс-шаралар өтеді. Қазіргі уақытта Ассамблея құрамында 394 мүше бар.

Бүгінде Ассамблея этносаралық келісімді, қоғамдағы толеранттылықты және халық бірлігін одан әрі нығайту үшін қолайлы жағдай жасауға септігін тигізеді. Сонымен қатар ҚХА мемлекеттік органдарға экстремизм мен радикализм көріністеріне қарсы әрекет етуге, азаматтардың демократия нормаларына негізделген саяси-құқықтық мәдениетін қалыптастыруға көмек көрсетеді. Ассамблея этномәдени бірлестіктердің күш біріктіруін қамтамасыз етеді, этно мәдени орталықтардың, Қазақстан халқының ұлттық мәдениеттері, тілдері мен дәстүрлерінің өркендеуін, сақталуын, және дамуын қамтамасыз етеді.

Ассамблеяның өңірлердегі құрылымдарын облыс әкімдері басқарады. Ассамблеясының және облыстардың, республикалық маңызы бар қалалар мен елорда ассамблеяларының құрамы этномәдени және өзге де қоғамдық бірлестік өкілдерінен, мемлекеттік органдар өкілдері мен қоғамдағы абырой-беделі бар тұлғалардан құралады. Қазақстан халқы Ассамблеясынан сайланған Парламент Мәжілісінің 9 депутаты елдегі барлық этностардың мүддесіне қорғайды. Сонымен қатар қазақстандық этникалық қоғамдастықтардың Парламентте өкілдік етуі олардың саяси партиялар арқылы өкілді органдарға тікелей қатысуы негізінде де жүзеге асырылады.

Мемлекетіміздің басшысы Н.Ә. Назарбаев бастамашы болып қолға алған Қазақстан халқы Ассамблеясына да әуелде сенімсіздікпен қарағандар табылды. Алайда бәріне де уақыт төреші деп бекер айтылмаса керек. Қазақстан бүгінде көп ұлтты мемлекет. Біздің елімізде қазіргі таңда 130-дан астам ұлт өкілдері бейбітшілік пен өзара татулықта өмір сүруде. Біздің елімізге көптеген этникалық диаспоралардың жер аударулары түрлі тарихи оқиғалармен тығыз байланысты.

Қазақстан жеріне қоныс аударушылар Ресейдің Еуропалық бөлігінен ғана емес, сондай-ақ басқа облыстардан да келген еді. Өйткені Қазақ даласы ұлан-ғайыр кеңдігімен, кең-байтақ жерде егін шаруашылығына да, мал шарушылығына да жарамдылығымен қызықтырған болатын. 1900 жылғы халық санағы бойынша тек Қазақстанның бес облысында Ақмола, Торғай, Семей, Жетісу жерлеріне Еуропалық Ресейден келгендер 247 мыңдай адам, Сібірден – 42119, Орта Азиядан – 23530, Польшадан – 1191, Кавказдан – 1672, Финляндиядан – 72, басқа да жерлерден 3557 адам келген болатын. Сондай-ақ Құлжа өлксінің Цин империясына қайтарылуына байланысты дүнгендер мен ұйғырлар бұқарасы Қазақстан жеріне қоныстануына тілектерін білдірген болатын [3].

Сталиндік тоталитарлық идеологиялық саясат болмашы жазығы бар, тіпті жазығы жоқ адамдар да ұсталып жатты. Сол сұрапыл жылдары Қазақстан жеріне мыңдаған тұтқындар жер аударылған еді.

Өткен 30-40-шы жылдары елімізге бұрын сонды көрмеген халықтардың әр жерлерден ауқымды көші-қон саясаты жүргізілген [3].

Осындай сан қилы қиын тарихи оқиғалардан кейін, бүгінде егемен Қазақ елінің көп ұлтты, тату-тәтті, ынтымақ сүйгіш халқы бар. Қуатты экономикасы, сенімді саяси жүйесі, ең бастысы – бүгіннен нұрлы, бүгіннен кемел болашағы бар. Сол күнге деген берік сенім, жарқын үміті бар деп толық айта аламыз.

Қазақстан халқы ассамблеясы өзінің құрылған кезінен бастап орасан біріктірушілік және зияткерлік әлеует жинақтап және халықтық дипломатия институты үлгісіне бейімделе отырып, ұзақ даму жолынан өтті. Еліміздегі 100-ден аса этностың басын біріктіретін бірегей құрылым тұрақтылықты сақтап, республиканың ілгерілей дамуы үшін маңызды роль атқарды. Қазақстан халқы Ассамблеясы бүкіл әлемге Қазақстанның этносаралық қатынастар саласында жүргізіп отырған саясатының табысты екенін паш етіп келеді.

Ассамблея бүгінде елдегі тұрақтылық пен өзара татулықты қалыптастырып қана қоймай, өз міндетіне сай ұлттық мәселелерді әділетті шеше алатын, қазақ халқының мәдениетінің өзекті топтастырушысы, азаматтардың өркениетті демократиялық нормаларға сүйенетін саяси мәдениетін қалыптастыра алатын жобаға айналды. Өйткені этникааралық, конфессияаралық келісім республикамыздың саяси, экономикалық және әлеуметтік саладағы жетістіктерінің негізі болып отыр.Осыған орай елде тұрақты түрде ұйымдастырылып тұратын Ассамблеяның жиындары мен мәжілістерінде көтерілетін мәселелердің ауқымы да уақыт өткен сайын кеңейе түсуде.

2015 жылғы 23 сәуірде Бейбітшілік және келісім сарайында Қазақстан Республикасы Президентінің төрағалығымен ҚХА ХХІІ сесиясы өтті. Нұрсұлтан Назарбаев 7 жаңа міндет қойды, оны жүзеге асыру ісіне Ассамблея тікелей қатысуы тиіс. Бұлар – бүкілқазақстандық мәдениетті дамыту, халық бірлігін ортақ рухани-моральдық құндылықтар негізінде нығайту, жастарды патриоттық рухта тәрбиелеу, мемлекеттік тілді және үштілді білім беруді одан әрі дамыту, транспарентті мемлекеттегі қоғамдық бақылауды қамтамасыз ету, этносаралық қатынастарды саясиландыруға жол бермеу, сондай-ақ Еуразиялық экономикалық одақ аясындағы серіктестермен мәдени-гуманитарлық байланыстарды нығайту жұмыстары.

Қазақстан халқы Ассамблеясы бүгінде азаматтық қоғамның жаңа үлгідегі институттарының бірі және ол мемлекеттік және ұлттық саясатты жүзеге асыруда маңызды рөл атқара отырып, Қазақстанның саяси жүйесінің өзегіне айналды. Өйткені ол мемлекеттегі барлық этностардың көзқарастарын бір арнаға тоғыстырып, азаматтардың діни немесе ұлттық ерекшеліктеріне қарамастан, олардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етіп отырған бірден-бір институт.

Қазақстан халқы ассамблеясы өзінің құрылған кезінен бастап орасан біріктірушілік және зияткерлік әлеует жинақтап және халықтық дипломатия институты үлгісіне бейімделе отырып, ұзақ даму жолынан өтті. Еліміздегі 100-ден аса этностың басын біріктіретін бірегей құрылым тұрақтылықты сақтап, республиканың ілгерілей дамуы үшін маңызды роль атқарды. Қазақстан халқы Ассамблеясы бүкіл әлемге Қазақстанның этносаралық қатынастар саласында жүргізіп отырған саясатының табысты екенін паш етіп келеді.

Қорыта айтқанда еліміздің тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Қазақстан Халқы Ассамлеясын құрудағы маңызы орасан зор деп айтсақ кате айтпаймыз. Еліміздегі ұлттар мен ұлыстардың арасында татулық пен достық болсын!

 

Библиографиялық сілтеме:

1.Халмурадов Р. Қазақстан Халқы Ассамлеясы Президент Н.Ә. Назарбаевтың «ноу-хауы» // www.parlam.kz

2.Ассамлея народов Казахстана.-Алматы, 1997.б. -3

3.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. 4 – томдық., 1 т., А., 1996.

 

 

ӘӨЖ 36:1400

 

ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ – БІР ХАЛЫҚ –БІР ЕЛ ТАҒДЫР ИНСТИТУТЫ

Ертай Х. оқытушы, Асет Г.С., ӘЖ-11с/к тобының студентіҚҚЭУ, Қарағанды, Қазақстан

«Ассамблея – бүкіл азаматтардың

бүкілхалықтық өкілдері мүдделерінің

инновациялық моделі және біздің жас

демократияның табысты құралы».

Н.Ә. Назарбаев

 

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен елдегі қоғамдық тұрақтылық пен ұлтаралық келісімді нығайту мақсатында 1995 ж. 1 наурызда "Қазақстан халқының Ассамблеясы" (ҚХА) құрылды. 2015 жыл Қазақстан халқы Ассамблеясының жылы деп жарияланды. Сонымен қатар 2015 жыл Астана Бейбітшілік пен Келісім қаласы атты ұранмен өтеді. Бұл туралы Президент Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясының 21 сессиясында мәлімдеді [1].

Қазақстан халқы Ассамблеясы - заңды тұлға құрылмай, Қазақстан Республикасының Президенті құратын, басты міндеті мемлекеттік ұлттық саясатты іске асыру, Қазақстан Республикасындағы қоғамдық-саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету, мемлекеттік және азаматтық қоғам институттарының этносаралық қатынастар саласындағы өзара іс-қимылының тиімділігін арттыру болып табылатын мекеме.

Еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясын құру идеясын алғаш рет 1992 жылы Тәуелсіздіктің бірінші жылдығына арналған Қазақстан халықтарының форумында айтты. 1995 жылы 16 ақпанда Президент Н.А. Назарбаев еліміздегі ұлттық мәдени орталықтардың жетекшілерімен кездесу өткізді. Сонда, Ел басы республикадағы ұлтаралық келісімді сақтау және оны одан әрі нығайту үшін республикада жаңа қоғамдық институт – Президент жанындағы консультативті-кеңесші орган ретінде Қазақстан халқын ортақ мүддеге біріктіретін Ассамблея құру қажеттілігі туындап отырғандығына назар аударды [2]. 1995 жылғы 1 наурызда оның мәртебесін Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы консультативті-кеңесші орган деп бекіткен Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқы Ассамблеясын құру туралы Жарлығы шықты.

Ассамблеяның мақсаты – қазақ халқының топтастырушылық рөлін арқау ете отырып, қазақстандық патриотизм, Қазақстан халқының азаматтық және рухани-мәдени ортақтығы негізінде қазақстандық біркелкілікті және бәсекеге қабілетті ұлтты қалыптастыру процесінде республикадағы этносаралық келісімді қамтамасыз ету.

Қазақтардың мәдени - этникалық дәстүрлерінен мұра болған рухани саладағы төзімділік қазіргі уақыт пен келешекте азаматтық әлемді сақтаудың берік негізі болып табылады. Бүгінгі күні Қазақстан Республикасы 40-тан астам конфессия мен деноминация өкілдері, сондай-ақ 130 ұлт пен этникалық топ өкілдері бейбіт және өзара түсіністікте өмір сүре алатындығының бірден бір мысалы. Қазақстандағы әрбір ұлттың өзінің этноқұрылымдары бар, 22 республикалық және аумақтық ұлттық-мәдени орталықтары құрылған. Әзербайжан, грек, ингуш, неміс, шешен, поляк, т.б. халықтардың ұлттық мәдени орталықтары жанында жексенбілік мектептер жұмыс істейді [3].

Біздің елімізде...

· өзбек, тәжік, украин тілдерін оқыту 88 мектеп;

· 108 мектепте этникалық топтардың 22 тілде сабақ оқытылады;

· 30 этникалық тілдерді зерттеу үшін 195 тіл орталықтары жұмыс істейді;

· ТВ шоу 7 тілде жүргізіледі;

· 8 тілде радио бағдарламалар жүргізіледі;

· 35-тен астам этникалық газет-журналдар шығарылады [4].

Ассамблеяның негізгі міндеті – этносаралық қатынастар саласында мемлекеттік органдармен және азаматтық қоғам институттарымен тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз ету, қоғамда этносаралық келісімді және толеранттылықты одан әрі нығайту үшін қолайлы жағдай жасау, ел бірлігін нығайту, қазақстандық қоғамының негіз қалаушы құндылықтары бойынша қоғамдық келісімді қолдау және дамыту[5]. Сонымен қатар, Қазақстан халқы Ассамблеясы мемлекеттік органдарға экстремизм мен радикализм көріністеріне қарсы әрекет етуге, азаматтардың демократия нормаларына негізделген саяси- құқықтық мәдениетін қалыптастыруға көмек көрсетеді. Ассамблея этномәдени бірлестіктердің күш біріктіруін қамтамасыз етеді, этно мәдени орталықтардың, Қазақстан халқының ұлттық мәдениеттері, тілдері мен дәстүрлерінің өркендеуін, сақталуын, және дамуын қамтамасыз етеді.

Ассамблеяның 350-ге жуық мүшесі бар. ҚХА-на мүшелікке кандидаттарды жергілікті жерлердегі Қазақстан халықтарының Кіші Ассамблеясы, республикалық және аймақтық ұлттық-мәдени бірлестіктері, Ассамблея Кеңесінің мүшелері тең арақатынас қағидасы бойұсынады. ҚХА-ның төрағасы – ҚР Президенті [6]. Ол Ассамблея мүшелерінің ұсынысы бойынша төрағаның екі орынбасарын тағайындайды. Ассамблея мәжілістері арасындағы жұмысты ҚР Президентінің шешімімен