Закон Республики Казахстан от 18 февраля 2005 года № 31-III «о противодействии экстремизму» (с изменениями и дополнениями по состоянию на по состоянию на 16. 11. 2015 Г. ). Астана. 2015.

2. Экстремизм // Безопасность: теория, парадигма, концепция, культура. Словарь-справочник / Автор-сост. профессор В. Ф. Пилипенко. — Изд. 2-е, доп. и перераб. —М.: ПЕР СЭ-Пресс, 2005

3. Российский энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. — М.: Научное изд-во «Большая Российская энциклопедия», 2000. — Т. 2. — С. 1832. — 1023 с. —ISBN 5-85270-292-7.

А.С.Суинова, Т.Ж.Газизов. Религиозный экстремизм и терроризм в Республике Казахстан: Ивент-анализ 2011 года// Вестник Каргу. Караганда. 2012.

5. Абдуманапов З. Профилактика религиозного экстремизма среди молодежи. Астана. 2016.

6.http://edinstvo.kz/user/login?destination=comment%2Freply%2F176%23comment-form

УДК 316.485.25 (574)

 

ФОРМИРОВАНИЕ РЕЛИГИОЗНОЙ ГРАМОТНОСТИ: АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ И ПУТИ РЕШЕНИЯ

Мустафин С.Ш. ст.преподаватель., Адамбекова С.М. доцент, ст. преп.,

Оразова Г. студентка группы ГМУ-12, КЭУК, Караганда, Казахстан

В Казахстане из года в год степень религиозности масс нарастает, принцип светскости тускнеет, религиозный экстремизм и терроризм набирает силу.

В годы независимости числе религиозных объединений в республике доходило до 4,5 тысячи. Увеличение количество верующих и их приверженцев. В 2011 г был принят закон «О религиозной работе и религиозных объединений», был установлен жестокий порядок утверждения. Теперь число религиозных объединений снизилось до 3 тысяч.

Увеличение религиозных организаций и количество верующих - это неудовлетворительное состояние преподавание основ наук в общеобразовательной школе.

Из-за малограмотности, узости мировоззрения и скудости культуры люди не могут устроиться в жизни, найти выход из трудного положения. Они не находят работы, ничего у них не ладится, угнетает нужда. И когда ему встречается умелый миссионер, он следует за избавителем. А если член экстремистской организаций предложит ему работу, пусть незначительную, допустим, за распространение религиозной литературы или за привлечение в секту новых членов, тогда молодой человек становится активным членом секты и тянет за собой свою семью и знакомых.

В этом случае все, что он слышал в школе о национальным государстве, демократий и патриотизме, превращается в пустые слова и вылетает из его головы. Понятия права, культуры, нравственности и справедливости, которыми в школе учитель насыщал его мозг, теперь вызывают в нем тошноту, в контексте его крайне неблагополучного социального положения.

Окончив школу, он может написать свое имя, фамилию, умеет считать деньги. Еще жизненная практика дает ему возможность пользоваться сотовым телефоном, водить автомобиль. Позднее он научится стрелять из автомата Калашникова, пускать в действие взрывной детонатор. На этом останавливается процесс всестороннего познания.

Практическое отсутствие правового образования, низкий уровень социальной компетентности сделали свое дело. Жизненные невзгоды вынуждают его искать утешение и спасение в религии. Так человек превращается в инструмент в руках опытного наставника.

Насколько качественно в школах изучались бы основы наук, насколько меньше было бы религиозных организаций и количество посетителей в них. Интеллектуальность и религиозность демонстрируют отрицательную корреляцию. Качество образования в школе обратно пропорционально числу религиозных фанатиков и их организаций. Это правило стало почти аксиомой, находящей подтверждение в жизненной практике. Сейчас в школах, колледжах, вузах введен курс религиоведения, чтобы поставить заслон негативной религиозности. Здесь апологеты этой идеи выражают желание лечить общество от симптомов, а не от самой болезни. Им трудно понять, что лечение последствий болезни результатов не дает.

Чтение курса религиоведения во всех учебных заведениях не станет препятствием для религиозного фанатизма. Думать, что после введения этого предмета молодёжь станет человеколюбивей, добропорядочней, ошибочно, это поверхностное представление о сущности проблемы, непонимание причин явления.

Вводить новые дисциплины и преподавать их нужно не по прихоти отдельных «умных» чиновников. Новые предметы надо вводить, опираясь на проверенные, научно обоснованные заключения с использованием законных механизмов, предусмотренных в Конституции, где четко определено, к какому обществу мы стремимся. Так в статьи 1 сказано: «Казахстан построит демократическое, правовое социальное и светское государство»[1, с.8].

И содержание образования должно соответствовать в своем построении этой деклорацции. Чтобы посмотроить такое государство, детям нужно дать образование, которое воспитает их компетентными в соответстви с указанными требованиями.

Чтобы не допустить вовлечения молодежи в разные экстремистские организации, нужно больше вводить курсов гражданского, правового и светского содержания. Надо увеличить объем и совершенствовать содержание предметов общественно - гуманитарного цикла, которые сформируют основы научного мировозрения - политологии, философии, правоведения,социологии, культурологии и этики.

В истории цивилизации было немало случаев, когда обыденное сознание толкало сначала отдельных людей, а потом и все общество в пропасть ложных верований и, как следствие, оно оказывалось в стагнации или погибало. В таком случае и художественное искусство будет топтаться на месте. Сейчас же нетрудно заметить, что в некотрых странах ортодоксальный ислам блокирован рефлекцию в общественном сознании, остановил техническое, технологическое мышление у людей. И у нас то же самое, в последние годы этот процесс становится более очивидным.

Из-за несовместимости во взглядах дети выступают против родителей, растут преступления на религиозной почве, вооруженные радикальные исламисты угрожают целой стране, а то и региону. Все это происходит в очень близком расстоянии от нас, а кое-что у нас в стране.

Исходя из этого, можно предположить, каково наше будущее. Если образование и культура в дальнейшем будут оскудевать, то недалеко то время, когда Казахстан обратится в общество, какое описал живший в ХVII веке английский философ Г. Гоббс, он охарактеризовал подобную ситуацию следующим образом: «При отсутствии гражданского состояния всегда имеется война всех против всех. В таком состоянии нет места для трудолюбия, нет земледелия, нет знаний исключение времени ремесла, литературы, нет общества есть вечный страх и постояннаяопасность насильственной смерти, а жизнь человека беспросветна, тупа и кратковременна» [2, с. 52].

Самую большую опасность представляет собой неуклонное падение образовательного и интеллектуального уровня общества, еще страшнее становится от того, что оно сопровождается наступлением религии по всему фронту. Казахстан в случае дальнейшего продолжение падения качества образования, полной формализации и профанации процесса обучения в средних и высших школах может оказаться в ситуации полного доминирования псевдорелигиозного сознания и будет вынужден влачить жалкое существование.

Библиографический указатель:

1. Концитутция (основной закон) Республики Казахстан. Астана 30 августа 1995г.

2. Белл. Д Возобновление истории в новым столетии (Вопросы философии 2002 №5с.6)

 

УДК 316.485.25 (574)

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ЭКСТРЕМИЗМА И ТЕРРОРИЗМА И УСИЛЕНИЕ ПАТРИОТИЗМА СРЕДИ МОЛОДЕЖИ КАЗАХСТАНА

Мустафин С.Ш. ст.преподаватель, Пазюк А.П. студентка группы Ф-12

КЭУК, Караганда, Казахстан

В настоящее время особую актуальность приобретает вопрос заметного усиления патриотического приобретает вопрос заметного усиления патриотического воспитания в молодежной среде Казахстана. Это очень важно в силу действия ряда следующих специфических обстоятельств: во-первых, сегодня идет активное наступление западной культуры с заметным усилением культа насилия и нивелирования традиционных ценностей и этнической морали. Во-вторых, в связи с объявлением курса демократизации общества, свободного выезда отечественной молодежи за пределы страны усиливается маргинализация некоторой части молодых людей. Среди них имеет место и появление компрадорских настроений, ослабление патриотических чувств усиление только одних потребительских начал. В-третьих, сегодня на молодежь Казахстана обрушивается шквал наступления миссионерской деятельности тех экстремистских и псевдорелигиозных групп, традиционно нехарактерных и для нашей многонациональной и поликультурной страны. В-четвертых, к великому сожалению, у нас до сих пор отсутствует общенациональная идея. Призванная мобилизовать нашу молодежь, всех граждан страны в единый в мощный монолит, в свою очередь способный и дальше повести республику в разряд самых процветающих государств мира. Поэтому вопрос необходимости укрепления патриотического воспитания становится наиболее актуальным. В первую очередь среди студенческой молодежи. Безусловно, патриотизм- это искренняя любовь к Родине преданность своему Отечеству, а также стремление служить его интересам и постоянная готовность к его защите. Патриотизм представляет собой значимую часть общественного создания, проявляющую в коллективных настроениях, чувствах, оценках в отношении к своему народу, его образу жизни, истории, культуре, систем основополагающих национальных ценностей. Однозначно, патриотизм проявляется в каждодневных поступках в деятельности наших граждан. Заражаясь из любви к своей «малой Родине» к своему аулу, селу, поселку, городу, столице, патриотические чувства, придя через целый ряд сложных этапов на пути своей зрелости, поднимаются до общегосударственного патриотического самосознания, до осознанной и искренней любви к своей независимой республике.

Патриотизм является нравственной основной жизнеспособности нашего государства и выступает в качестве важного внутреннего мобилизующего ресурса развития казахстанского общества, активной гражданской молодежи, готовности ее к самому настоящему самоотверженому и беззаветному служению независимому Казахстану. В Патриотизме гармонично и органически сочетаются лучшие национальные традиции казахского народа и национальных диаспор с преданностью к служению нашей общей и единой родине. Патриотизм неразрывно связан с интернационализмом, чужд сепаратизму, экстремизму, терроризму и такому позорному явлению, как движение неофашистов и скинхедов, которое, к великому сожалению имеет место в ряде стран постсоветского пространства. Казахстан, который во все времена был интернациональной и открытой к интеграции страной, всегда отличался высокой степенью патриотичности своих граждан. Поэтому поводу прекрасно сказал Президент Н.А.Назарбаев «Для казахского народа весь ХХ век состоял из страшных событий, которые другим народам могли присниться только в кошмарном сне. Я поражаюсь той фантастической выносливости и тому неимоверному долголетию, с которым мой народ пережил все эти ужасы [1.c.10]

Патриотизм является одной и наиболее ярких черт казахстанского национального характера. Ему присущи свои особенности. Прежде всего, это высокая гуманистическая направленность патриотической идеи, веротерпимость, законопослушание, открытость, межэтническая и межконфессиональная толерантность, особая любовь к родной природе; уважительное отношение к представителям старшего поколения; желание развивать и углублять евразийские цели; обозначенные нашим Президентом Н.А.Назарбаевым еще в 1994 г в стенах МТУ им. М.Ломоносова. «Недооценка патриотизма как важнейшей составляющей общественного сознания однозначно приводит к ослаблению социально-экономических, политических, духовных, культурных и образовательных основ развития общество и государства. Этим и определяется приоритетность патриотического воспитания казахстанской молодежи в общей системе воспитания граждан Казахстана [2.c.8].

Этим и активно должны заниматься сегодня школа, колледжи, Вузы и молодежные объединения патриотической направленности. В системе патриотического воспитания важнейшей составлявшие являются массовая патриотическая работа, организуемая и проводимая на постоянной основе коллективом при активном участии средств массовой информации СМИ, представителей творческих союзов, ветеранских, молодежных и других объединений, основных религиозных конфессий страны: представителей ислама суннитского и православного христианства. Однозначно, система патриотического воспитания призвана обеспечить формирование у юношей и девушек Казахстана активной жизненной позиции, способствовать готовности к включению их в решение общегосударственных проблем, создавать условия формирования государственного мышления подхода, выработке навыков и привычек действовать в соответственными интересами сраны. [3.A.1]

В современном мире, где возрастает роль социально-экономических политических и культурных взаимоотношений, также растет необходимость межрелигиозного и межкультурного диалога. Одним из опаснейших факторов дальнейшего развития цивилизации является рост религиозно-политического экстремизма. В начале ХХI века религиозный экстремизм стал из самых обсуждаемых тем на саммитах, конференциях, на уровне глав государств, политических деятелей и религиозных лидеров. Как известно, экстремизм в самом общем виде характеризуется как приверженность к крайним взглядам и действиям, радикально отрицающим существующие в обществе нормы и правила. В настоящее время наибольшую угрозу для общества представляет не не просто экстремизма, а религиозный экстремизм. Его отличительная черта в том, что он направлен на насильственное изменение государственного строя и территориальной целостности государства; использует религиозное учение и символы как важный фактор привлечения людей, мобилизуя их на бескомпромиссную борьбу. Религиозной экстремизм - это оборотная страна любой религии, ее темная, опасная страна, действующая под видом влечения к религии, зарождая и развивая безнравственные взгляды и принципы, вред интересам лиц или целого общества, заключающихся в разрушении общепринятых норм марали и права. Актуальной проблемой для всех государств, в частности и Казахстана, в целях обеспечения дальнейшего прогрессивного развития государства и общества является создания стойкого у молодежи к воздействию пропаганд религиозно-политических экстремистских организацийй. Еще в главе 2012года, Главе государства Н.Н.Назарбаев инициирует важнейший политический документ «Социальная модернизация Казахстана: 20 шагов к Обществу Всеобщего Труда». Данный программный документ является первым шагом в профилактике религиозно экстремизма среди молодёжии. В декабре 2012 года, Президент РК Н.А.Назарбаев в своем Послании народу Казахстана «Стратегия «Казахстан-2050»: новый политический курс состоявшего государства» особо подчеркнул, что государство и граждане должны единым фронтом выступать против всех и форм и правлений радикализма, экстремизма и терроризма. Учитывая угрозу так называемого религиозного экстримизма для общества, Глава государства Н.А.Назарбаев особо подчеркнул усиление профилактики религиозного экстремизма в обществе, особенно в молодежной среде, также поручил разработать государственную программу по борьбе с религиозным терроризмом и экстремизмом. Был разработан и приянт важнейший документ под названием “Государственная программа по противодействию религиозному экстремизму и терроризму в РК на 2013-2017 годы". Основной целью Государственной программы является обеспечение безопасности гражданина, общества и государства посредством предупреждения проявлений религиозного экстремизма и предотвращения угроз терроризма. Эта программа содержит новые формы и методы органзации работ государственных органов, осуществляющих противодейтсвие религиозному экстремизму и терроризму, в том числе меры по повышению религиозной грамотности населения.

«Нужно отметить, что Государством и Духовным управлением мусульман проводится огромная работа по профилактике религиозного экстремизма и терроризма не только в молодежной среде, но и в целом среди всего населения. Несомненно, вся проделанная работа даст свои плоды, и Казахстан будет остваться местом единства и согласия для всех казахстанцев невасимо от их религиозной и этнокультурной принадлежности "[4.c.24]

 

Библиографический указатель:

 

1.Министерство образования РК. Учебно-методическое пособие. Астана 2015

2.Социальная модернизация Казахстана: 20 шагов к Обществу Всеобщего Труда. Астана 2012

3.Послание народу Казахстана «Стратегия «Казахстан 2050»: «новый политический курс состоявшего государства» Астана 2012.

4.Государственная программа по противодействию религиозному экстремизму Республики Казахстан на 2013-2017годы Астана.2013.

ӘӨЖ 316.485.25 (574)

АДАМГЕРШІЛІК-ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ ӘЛЕУМЕТТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ НЕГІЗІ РЕТІНДЕ

Отыншина Г.С., аға оқытушы, Ж. Қанатұлы ОПЭК-11к. тобының студенті, КҚЭУ, Қарағанды, Қазақстан

 

Әлеуметтік-құқықтық мемлекетті құру, нарықтық қатынастар, әлеуметтік құрылымдардың өзгеруі және тәрбиенің қоғамдық-саяси бағдары жас адамдар өмір жағдайының күрделі өзгерістеріне әкеледі. Қазақстан қоғамындағы дәстүрлі рухани құндылықтардың сақталуы және қорғау, өмірлік қажетті заманауи міндеттер болып табылады. Әрине, бұл міндетті орындаудағы негізгі жүк білім беру жүйесіне артылады. Бұл жерде жас ұрпақтың азаматтық белсенділігін тәрбиелеу жайлы айтылып жатыр, олардың ғасырлар бойы қалыптасқан рухани дәстүрлер мен құндылықтар және ережелердің өзектілігіне тұрақты сенім қалыптастыру. Осыған сәйкес жас ұрпақтың адамгершілік- патриоттық тәрбиесінің аса маңызды мәнге ие, оны түсіну бүгінгі күні елдің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін негізгі іс болып табылады.

ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында көптеген елдердің мәдени, қоғамдық өзгерістерімен ерекшеленеді, қазіргі әлем жаңа мемлекетаралық, аймақтық мәселелерді шешуді алға қойып отыр.

Қазақстанда өтіп жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер, өз кезегінде қоғамдық сана мен қоғамдық рухани өмірдің өзгерістерін тудырды, олай болса студенттермен тәрбие жұмысын түбегейлі жоғарлату, өмірмен тәжірибе байланысын күшейту қажеттілігіне талап қойылуда.

Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» (2007ж.) Заңында білім берудің негізгі міндеттері құрастырылған:

- Білім алуға қажетті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар негізінде ғылым мен тәжірибенің жетістіктеріне тұлғаның кәсіби қалыптасуы мен дамуына бағытталған жағдайды құру;

- Білім беру бағдарламасын игеруге жағдай жасау;

- Тұлғаның шығармашылық, рухани және физикалық мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік және салауатты өмір салтының негізін қалыптастыру, даралықты дамыта отырып ақыл-ойды жетілдіру;

- Азаматтық пен патриотизмді тәрбиелеу, өз Отаны Қазақстан Республикасына деген махаббат, мемлекетік рәміздерге деген сый, қоғамға қарсы жат көріністерге деген шыдамсыздықты тәрбиелеу.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев халық алдында үнемі мәнді, маңызды міндет- Қазақстан халқын барлық ұлттар мен ел халықтарының арасындағы біріккен сыйластықтары мен достықтары, өз Отанына деген махаббатты ұлтжандылық негізінде тәрбиелеуді қояды.

Алға қойған міндетті жүзеге асыру үшін адамдарға деген махаббат жайлы үйрету емес, адамдар арасындағы адамгершілік қатынастарына деген нақты және әрекет етуші күрес қажет. «Қатынас, бір-біріне деген сыйластық, жолдастық көмек, біздің Отанымыз - көпұлтты және көп конфессиялық қоғамға деген сенімділік пен мақтаныш негізінде қалыптасуы керек»- деп Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2007 жылғы 28 ақпанындағы «Жаңа Қазақстан жаңа әлемде» атты Жолдауында айтылған [1]. Бұл ойын Президент «Қазақстан жолы: 2050: бір мақсат, бір қызығушылық, бір болашақ» атты 2014 жылғы 17 қаңтардағы Жолдауында әрі қарай өрбітеді, мұнда ұлтаралық келісімді бекітіп, ұлттық қауіпсіздікті жоғарлату, халықаралық қатынастарды әрі қарай дамыту қажеттілігі жайлы айтады[2].

Патриоттылық жалпы ұлттық ойдың бөлінбес бөлігі, яғни біздің елде өмір сүретін ұлттардың бірігуі, рухани-адамгершілік ережелердің қалыптасуы. Біздің әрқайсымыз туған мәдениет, туған жерге деген махаббатты сақтауымыз қажет. Халық дәстүрі мен мәдениеті біздің ата-бабамызға деген мақтаныш сезімін туғызбауы мүмкін емес. Туған халықтың дәстүрін, мәдениетін білу және зерттеу – бұл оқыту мен тәрбиелеудің маңызды құрылымы.

Мәдени саясаттың басым бағытты міндеттерінің қатарына Президент «Қазақстан жолы: 2050: бір мақсат, бір қызығушылық, бір болашақ»Жолдауында: азаматтардың рухани-адамгершілік бағдарын қалыптастыру, жаңа Қазақстандық патриотизм мен тұрақты құндылықтар жүйесін қалыптастыру атап өтілген.

Сол сияқты студенттердің басым бөлігі қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдайға сай бейімделеді, жаңа заманауи жас адамдар типін қалыптастырады. Көп жағдайда жастар өз мәселелерін өздері шешеді. Қазақстандықтардың ересек бөлігі олардан жоғарғы патриоттық пен адамгершілікті талап етеді.

Жастар әлемге көзқарасы, құндылықтары, бағдары мен өмірлік стратегиясын таңдауда бірнеше қателіктер жібереді, таңдаған стратегиялары дұрыс болмайды. Жастар мемлекеттің, ересектердің, оқытушылардың қолдауын қажетсінеді, әлеуметтік, мәдени қоғамның дамуына студент жастарға көмек көрсету қажет, оларға қолдау жасау қажет.

Бүгінгі күні Қазақстанның ұлттық қызығушылығы жастар саясаты жүйесінің қызметіне әсер ету, жастар саясаты жүйесінің қызметіне әсер ете отырып, жастарға бүгінгі күнгі қоғам дамуы мәселелері мен тенденцияларында жақсы бағдарлануына көмек көрсету.

Жоғарғы оқу орындарында тәрбиелеу процессі студент жастардың әлеуметтенуіне, заманауи қазақстандық қоғамның өміріне енгізудегі маңызды өзек болып табылады.

Жастарға адамгершілік-патриоттық тәрбие беру аймағындағы заманауи мемлекеттік саясат мемлекеттік білім беру стандартында көрсетілген. Ол мемлекеттің ішкі саясаты негізінде жастар жүріс-тұрысы мен санасында адамгершілік-патриоттық сезімдерін қалыптастырудағы экономикалық, әлеуметтік, психологиялық-педагогикалық жағдайды құру мақсатында жасалған.

Адамгершілік және патриоттық мәселелерін антикалық дәуір философтары: Сократ, Платон, Пифагор еңбектерінде көрініс береді. Олар адам үшін ең бірінші рухани жетілу қажеттігін көрсеткен. Антикалық кезең ойларын орта ғасыр Шығыс ойшылдары жалғастырды- Әл-Фараби, Ж. Баласағұн, М. Қашқари, А. Яссауи [4].

Батыс Еуропа педагогтары Я.А. Коменский, Дж. Локк, Ф. Бэкон, Ж.-Ж. Руссо және басқалары үнемі дамушы тұлға қоғамды өзгертуге қабілетті деп атап өтті[5].

Т. Кампанелла және оның шәкірттері «әлем күнін» зұлымдық, зорлық, соғыс болмайтын қоғамды армандап, бұл қоғамға қызмет етудің жоғарғы мәні деп ұқты.

Н.И. Пирогов, К.Д. Ушинский, Л.H. Толстой еңбектерінде еркін ұлттық тәрбие мәселелері қарастырылды. Адамгершілікті қалыптастыру мәселелерімен А.С. Макаренко, В.А. Сухомлинский айналысты. Тұлғаның рухани-адамгершілік қалыптасуының қажеттілігі жайлы атақты тарихшылар, мәдениеттанушылар және педагогтар айтты: Д.И. Писарев, JI.C. Выготский, Ю.К. Бабанский, В.А. Кан-Калик, Б.Т. Лихачев, В.А. Сластенин.

Ағартушы - педагогтар Ш.Уалиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, С.Торайғыров, А.Байтұрсынов, Х.Досмұхамедов, М.Жұмабаев қазақ халқының өмірінде үлкен рөлді атқаратын өскелең ұрпақтың адамгершілік тәрбиесіне әсер ететін ұлттық дәстүрлер екенін айта келіп, білім беру және тәрбие жайлы ойларын ұсынды.

Оқудағы жастар арасындағы адамгершілік тәрбиенің әлеуметтік маңызы жайлы Г.А.Уманов, А.П.Сейтешев, Г.Т.Хайруллин, К.Б.Жарыкбаев, Э.А.Уринбасарова, Ж.А.Макатова жұмыстарында көрініс берді; оқытушының кәсіби-адамгершілік дайындығы мәселелері - Н.Д.Хмель, А.А.Калюжный, Ж.И.Намазбаева, А.А.Сотников, М.Н.Сарыбеков еңбектерінде қарастырылды.

Қазақстандық ойшылдар А.С. Акмамбетов, А.Д. Айталиев, С.К. Калиев, К.Ж. Кожахметова, С.А. Узакпаева, Т.Х. Рыскалиев еңбектерінде адамгершліктің қалыптасуына әсер ету тұлға қалыптасуында үлкен мәнге ие деп көрсетті

Зерттеушілердің ойынша патриоттық тәрбие берудің қайнар көзі Бумын, Білге Естеми, Кұлтегін, Тоныкөк қағаннан алынады. Патриоттық сезімді қалыптастыру сұрақтары Әль-Фараби, Ж.Баласағұн, А.Байтұрсынов, М. Жұмабаев еңбектерінде кездеседі.

Патриоттық тәрбиесі мәселесіне әртүрлі кезеңдерде Отандық педагогтар үлкен назар аударды. Тәрбие мәселесін кешенді қарастыруда патриоттық қасиеттерді қалыптастыру педагогтар мен психологтардың жұмыстарында көрініс тапты, олар Л.С. Выготский, Б.Г. Ананьев, А.Н. Леонтьев, Л.И. Божович, К.К. Платонов, Ю.К. Бабанский және т.б.

Патриоттық тәрбие бойынша ғылыми әдебиеттерді талдау келесі зерттеушілік бағыттарды бөлуді көрсетеді: болашақ мұғалімдердің заманауи жағдайдағы азаматтықты қалыптастыруының теоретикалық-әдіснамалық негізі (А. К. Нургалиева, А. Ш. Тилеулесова) және т.б.

А. Алимбеков, Т. Ш. Куанышев, У. Л. Майназаров, А. С. Магауова, А. А. Калыбекова зерттеулері болашақ мұғалімдердің педагогикалық қызметін ұлттық ерекшеліктерді ескере отырып дайындау мәселесіне арналған.

Білім беру процессіне қатысушылардың ақпараттық-коммуникативті технологияларға қатынасы жайлы жұмыстар Л. С. Собкин, Д. В. Адамчук еңбектері, азаматтықты тәрбиелеу жүйесіне бұқаралық ақпараттар құралдарының әсері жайлы А. С. Бароненко, әртүрлі пәндермен медиа білім беруді кіріктіру технологиясы Л. С. Зазнобин, қоғамдық бірігулерде ақпараттық-ағартушылық технологиялар жастардың патриоттық тәрбиесінің амалы ретінде Л. В. Фатхуллин еңбектерінде көрсетілген.

Сол сияқты, қазақстандық патриоттық тәрбие (Хайруллина Н. Г.); әртүрлі пәндерді өткізудегі ұлттық білім беру жүйесіндегі патриоттық тәрбие мәселері (А. К. Дуйсенбаев, Б. Жаксылыкова, Б. Музапарова); кітапхана қызметіндегі жоғарғы сынып оқушыларында патриоттық тәрбие беру мәселесі (А. Р. Мирзаева); көркем өнер бойынша (Д. Г. Ряхов, Г. Г. Молдабекова), аймақтық мәдени құндылықтар арқылы (И. В. Прошек), мемлекеттік рәміздер арқылы (О. Н.Омаров, С. Н. Смирнов) қарастырған.

Кейінгі жылдары жарыққа шыққан ғылыми-педагогикалық және оқу-әдістемелік әдебиеттер көрсеткеніндей, педагогикалық жоғарғы оқу орындарында студент жастармен жүргізілетін тәрбие жұмыстары заманауи талаптарға сәйкес, тәжірибеде өз орнын тапқан жоқ. Мұның бәрін жеткіліксіз педагогикалық негіздердің болмауымен түсіндіруге болады.

Жоғарғы оқу орындарында адамгершілік-патриоттық тәрбиесі мәселелеріне көшпей тұрып, «тәрбие» түсінігіне толықтай тоқталу қажет, ол студенттермен тәрбие бойынша қызметтің орталық негізі.

«Тәрбие» түсінігінің негізгі – ол туғанда көмекті қажет ететін баланы тамақтандыру дегеннен шыққан.

В.М. Полонский сөздігінде [6] «тәрбие» түсінігінің бірнеше мағынасын кездестіруге болады:

Кең мағынасында - әлеуметтік тәжірибені және адам қалыптасуының әлеуметтік принцптерін ұрпақан ұрпаққа жеткізудегі арнайы ұйымдастырылған жүйе;

Тар мағынада – адам бойында белгілі бір адамгершілік қасиеттерін, көзқарастарын және сеімдерін қалыптастыру;

Педагогикалық мәнде тәрбие бұл- оқу орындарында педагогикалық процесс арқылы мақсатты түрде әсер ету [7].

Тәрбие, қоғамдық құбылыс ретінде – күрделі және қарама-қайшылықты әлеуметтік-тарихи процесс, өскелең ұрпақтың қоғам өміріне, тұрмысқа, қоғамдық-өндірістік қызметке, шығармашылыққа, руханилыққа ендіру, олардың дамыған тұлға ретінде, қоғамның өндірістік қоғамына ендіру, өз бақытының құраушылары ретінде адам етіп қалыптасуы.

Өскелең ұрпақты тәрбиелеу әлеуметтік тәжірибе элементтерінің негізін игеру, ересек ұрпақтың қоғамдық қатынастар мен қоғамдық жүйеге енгізуі. Қоғамдық қатынастар мен біріккен қатынастар, ересектер мен балалардың қатынасы үнемі тәрбиелеуші болып табылады, оны ересектер де балалар да саналы түрде немесе санадан тыс түрде қабылдайды.

Бүгінгі күні студенттер арасында руханилықтың, адамгершіліктің, тәртіптің тез төмендеуі байқалады. Егер студенттердің бойында адамгершілік пен патриотизм сезімінің жоғары дамуы болса, адамгершіліктің болмауы төмендер еді. Студенттерді жоғарғы оқу орындарында тәрбиелеу үшін жақсы ұйымдастырылған адамгершілік, патриотизм, еңбек, тәртіп, батырлық жүйесі болуы қажет.

Қазіргі күні жахандану өзгерістері елдің экономикалық, саяси, әлеуметтік мәдени өмірінде болып жатыр және сонымен бірге адам адамгершілігінің, ұлттық құндылықтарды сақтау төмендеуі байқалады, рухани, адамгершілік қасиеттер мәселесі ерекше рөлге ие болды.

Жоғарғы оқу орынының жүйесінің міндеті «тарихи ұрпақтан берілетін, ұлттық мәдениетті дамыту, Қазақстан халқының тарихи және мәдени үлгісіне құрмет, тұлғаның рухани-адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру» болып табылады [8].

Адамгершілік тәрбие – бұл моралдық сананы қалыптастыру, адамгершілік сезімдерді дамыту және адамгершілік жүріс-тұрыстармен дағыдыларды қалыптастыру. Адамгершілік тәрбие ұйымдасқан, мақсатқа бағытталған адамгершілік сана, адамгерішілік сезімдерді қалыптастыруы қажет.

Ожегованың сөздігінде адамгершілік адам жетекшілікке алатын ішкі, рухани қасиет, жүріс-тұрыс ережелері деп анықтайды [9].

Философиялық сөздікте адамгершілік немесе мораль қоғамдық сананы қалыптастырудың бір түрі, ол адамның қоғамдық өміріндегі жүріс-тұрысын реттеуші жауапкершілік, ұят, қайырымдылық, әділеттілік және әділетсіздік түсініктерімен негізделеді деп көрсеткен.

Даль сөздігінде мораль (франц.) адамгершілік оқулары, ерік ережелері, адам ұяты деп қарастырылған.

Тұлғаның адамгершілік қасиеттері тығыз біріккен байланыстар негізінде қалыптасып, дамиды. Жағымды адамгершілік қасиеттерді қалыптастыра отырып, қазіргі адамгершілік тәрбиесі дұрыс емес көзқарастарды жеңеді. Адамгерішілік түсінігі олар жаттап алынбаған, тереңнен түсінілген және моралдық сенімдердің әдет-дағыдыларға айналған жағдайында ғана әрекет етеді. Мұндай сенімдердің болуы адам тәрбиесінің адамгершілік қатынастарын, адамгершілік ересектіктігін тәрбиелеуінде көрінеді. Адамгершілік сананың, адамгершілік сезімнің және адамгершілік жүріс-тұрыстың бірлігі, тәрбие мен тұлғаның адамгершілік дамуының арасындағы сәйкес келушілік көрсеткіші. Қараусыз қалу, ата-ана және педагогтардың тәрбие процессіндегі қатесі кейбір жастардың тұрақты түрде қоғамға қарсы жат қылықтардың қалыптасуына әкеледі, қайта тәрбиелеу ерекше психологиялық-педагогикалық міндеттерді және арнайы жағдайларды жүзеге асыруды қажет етеді.

Осылайша, студенттермен ересектер арасындағы және басқа да қоршаған ортамен біріккен қатынастар олардың бойында моралдық адамгершілік қасиеттерге бағытталып ұйымдастырылуы қажет. Студенттер игеру керек:

- адамгершілік,

- патриоттылық,

- азаматтылық,

- ұжымдық,

- еңбек сүйгіштік,

- ойлардың болуы,

- бір біріне көмек және т.б.

Бұл қасиеттерде адамдарға қатынасындағы адамгершілік мәні, өзінің әрбір әрекетін басқа адамдарға пайдасы немесе кесірін ойлау көзқарасын көру қабілеттілігі бар. Бұл көзқарас бойынша студенттерде өз әрекеттерінің артын ойлау шеберлігін тәрбиелеу маңызды.

Адамгершілік тәрбиесінде үлкен мәнге ие жасөспірімдік кезеңдегі идеалдар алады. Олардың қалыптасуы адамдардың адамгершілік қасиеттерімен тығыз байланысты, олардың әрекеттері, басқалармен біріккен қатынасы. Жағымды адамгершілік идеалдардың болуы оны жүзеге асыруда шешімді жағдай болып табылады.

Идеалды қалыптастыру, ерекше адамгершілік сезімдердің, өзін сыйлаудың пайда болуы жасөспірімдерде қажеттілік деңгейінде болады. Егер оған бұл қажеттілікті қанағаттандыру іске асса, оның бойында өзінің құрметіне деген, өзіне деген мақтаныш сезімінің пайда болуына алаңдаушылық тумайды. Сонымен қатар, адамгершілікті қалыптастырудың ерекше маңызды бөлігі жақсы білім беру- адамгершілік идеалдарының болуы нақты бір адам болғанда жүреді. Қабылданған немесе құрастырылған адам идеалы оқушының өзін және басқа адамдарды бағалауын бағыттайды. Осылайша, идеал үнемі болатын адамгершілік мотивін құраушы болып табылады.