Геродиеталық тамақтану.

Қазіргі заманның классификациясы бойынша, 50-60 жастағы адамдар орта жастан асқан, 61-74 жастағы жасы келген, 75-90 қартайған, 90 асқан – ұзақ өмір сүретін, яғни өте кәрі деп бөледі. Дәл осылай группаға бөлу жұмыстарымен медико-психологтар айналысады. Бұл ғылым – геронтология деп аталады. Осы ғылымның негізгі құрамы - геродиететика. 60 жастан асқан адамдардың тамақтануын қадағалау жұмысымен айналысады.

Көптеген дамыған елдерде геронтология ғылымы қарқынды дамып келеді, ол биологиялық механизм және процестерді зерттейді. Қазіргі кезде жасы келген адамдардың мәселелеріне өте көп көңіл бөлуде.

Геродиететика ғылымы, орта және кәрі жастағы адамдардың тамақтануын зерттейді, жасын, жынысын, физикалық-эмоциялық жүктеулерді, әлеуметтік, географиялық, климаттық жағдайларын және дәстүрін қарастырады. Геродиететика принциптеріне байланысты адам организмінде энергетикалық баланс сақталу керек, тамақтану арқылы энергия қабылданады.

Қартаю процесі кезінде адамның физикалық белсенділігі төмендейді, соған байланысты тәуліктік рациондағы каллория азаю керек. ФАО ВОЗ берілген көрсеткіштері арқылы бұл азаю 5 % болу керек.

Жасы келген және қартайған адамдарға жасына және жынысына байланысты арнайы тәуліктік рацион құрылған.

 

Жастық группа

Ер адам

Әйел адам

60-74 жас

2300 ккал

2100 ккал

75-90 жас

2000 ккал

1900 ккал

 

Геродитетиканың қолайлы бағыты, жасы келген және қартайған адамдардың рационына протектордың әсерін тигізетін компоненттер енгізу.

 Геропротектор – нутриент, ол қартаю процесін баяулатады және өмір сүруді ұзартады. Оларға тағамдық талшықтар, антиоксиданттар және пероксидті процестер жатады.

Жылдар өте асқазанның сілекейлі қабықшасы жұқарады, қозғаушы функциясы, асқазан қышқылы, оның ішіндегі ферменттер және олардың активтілігі азаяды. Бұл асқорыту процесін өзгертеді және ішек микрофлорасына әсерін тигізеді, мысалы: құрт микроорганизмдері ұлғаяды, бактериялар өседі.

Өттің активтілігі өзгереді – фермент бөлетін ақуыздар, көмірсулар және майлар бөлу процесі нашарлайды.

Қартаю кезінде басқа да өзгерістер болады: сүйектердің мүжілуі, омыртқаның майысуы, бұлшықеттердің кішіреюі, жүрек ауруларының пайда болуы және өкпедегі өзгерістер.

Осының бәрін тамақтану кезінде есте сақтау жөн. 60 жастан жоғары адам тамақтану кезінде басты принципі – қанағатты тамақтану керек. Қант, кондитер өнімдері, май және көп калориялы тамақ аз ішу жөн. Соған қарамастан организмде жеткіліктіақуызбен қамтамасыз ету керек, көбінесе сүтті тағамдар қолдану тиіс, мысалы: ірімшік, көптеген сүт өнімдері.

 Ақуызды қолдану схемасы.

Жастық группа

Ер адам

Әйел адам

60-74 жас

69 (38) ккал

63 (35) ккал

75-90 жас

60 (33) ккал

61 (31) ккал

 

Тамақтану рационда өсімдік майы және сары май қолдану керек, тәулігіне 20-25 г.

Көбінесе жеміс-жидектен жасалған тамақтар жеген дұрыс, олардың ішінде тағамдық талшықтар кездеседі: қайнатылған кортоп, пюре, винегрет, қайнатылған түсті орамжапырақ, жеміс-жидектен жасалған котлеттер, сәбізден жасалған сырниктер, піскен алма, көжелер және т. б. Рационда тамақ азайғаннан организмге витаминде азаяды. Сондықтан витаминнің жетіспеушілігін поливитамин препараттарымен алмастыру жөн.

Тамақ рационына кальций да қосқан жөн, ол үшін сүт және оның өнімдерін көп қолдану керек. Ал адам организміндегі магний жеткілікті болу үшін арпа, бидай, бұршақтыларды жеу жөн.