тарау. Екінші кіші топ (3 - 4 жастағы балалар)

 3-тарау. Екінші кіші топ (3 - 4 жастағы балалар)

 1-параграф. "Таным" білім беру саласы

80. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны - көру арқылы қабылдау (көрмейтін балалармен - түйсіну және ұсақ моторика), кеңістікте бағдарлау арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады.

81. Мақсаты ретінде, полисенсорлы қабылдау негізінде қоршаған әлемді тануда іс-әрекеттің арнайы тәсілдерін қалыптастыру.

82. Міндеттері:

1) танымдық іс-әрекетте бұзылған көрудің, сипап-сезудің және басқа анализаторлардың ұтымды өзара әрекетінің біліктері мен дағдыларын қалыптастыру;

2) заттардың қасиеттері мен сапалары туралы ұғымдарды дамыту;

3) кеңістіктік ұғымдарды меңгеру арқылы, кеңістікте бағытталу қабілетін дамыту.

 2-параграф. 1 - жартыжылдық

83. Көру арқылы қабылдау мыналарды қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекет, сенсорлы эталондар (пішін, көлем, түс); заттар және заттық бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар, адам өміріндегі көру.

84. Көру-ізденістік іс-әрекет. Қабылдау өрісінде (макро және микро кеңістікте) көру арқылы объектілерді табу дағдыларын қалыптастыру.

85. Сенсорлы эталондар. Біліктерді дамыту:

1) түстердің эталондарын шынайы заттардың түстерімен салыстыру;

2) көпшіліктен таңдау жасалатын, оқшауланатын объектілердің көлемін бірте-бірте азайтумен және көбейтумен негізгі түстерді оқшаулау (3 түстен таңдау);

3) түстің бегісі бойынша біртекті және әртекті заттарды топтастыру.

86. Біліктерді үйрету:

1) жазық геометриялық фигуралардың пішінін көру және сипап-сезудің көмегімен зерттеу;

2) шеңбер, шаршы, үшбұрыш сияқты геометриялық фигураларды тану және атау;

3) біртекті геометриялық фигураларды өзара салыстыру;

4) силуэттік бейнелеуде берілген геометриялық фигураларды жинақтау;

5) үлкен кеңістікте көлемі бойынша екі заттан кішкентай немесе үлкен затты таңдау;

6) 3 заттан көлемі бойынша екі бірдей затты таңдау;

7) көлемнің азаюы және артуы ретімен үш-бес заттан қатар құру.

87. Заттар және заттық бейнелер. Балаларды оқыту:

1) қоршаған әлемнің объектілерін жоспарлы көру арқылы зерттеу, көру ақпаратын нақтылау және толықтыруға арналған сақталған анализаторларды қолдану;

2) силуэттік және контурлы бейнелеуде қарапайым кескіндегі заттарды тану, тану белгілерін ажырату;

3) шынайы, силуэттік және контурлы бейнелеуді салыстыра білу;

4) заттарды салыстыра білу, жалпы және айрықша белгілерді ажырату.

88. Кеңістікті қабылдау. Біліктерге үйрету:

1) 3 заттан құралған заттар тобында заттың кеңістіктік орналасуын көру тәсілімен ажырату, бір заттың орналасуын екінші затпен арақатынаста бағалау;

2) үлгі және нұсқау бойынша заттар тобындағы заттың орналасуын өзгерту.

89. Көру-моторлы координациялар:

1) көру бақылауында әртүрлі сызықтарды қолмен және көрсеткішпен қадағалау біліктерін жетілдіру; әртүрлі бағыттағы тік сызықтарды айналдырып белгілеу және суретін салу;

2) шекаралар арасындағы сызықтарды жүргізу біліктерін үйрету.

90. Адам өміріндегі көру. Балаларды қоршаған әлемді танудағы көрудің рөлімен таныстыру.

91. Күтілетін нәтижелер:

1) бірізді ұсынылған нұсқау бойынша көру-сипап-сезу зерттеу әрекеттерін орындайды;

2) "түс", "пішін", "көлем" ұғымдары туралы түсініктері бар;

3) шеңбер, шаршы, үшбұрыш сияқты геометриялық фигураларды және негізгі түстерді біледі және атайды;

4) үлгі бойынша көлемнің артуы немесе азаюы ретімен бірнеше заттардан қатар құра біледі;

5) сенсорлы белгілердің бірі бойынша заттарды топтастыру дағдылары бар;

6) силуэттік және контурлы бейнелеудегі заттарды таниды;

7) заттар тобындағы заттың кеңістікте орналасуын анықтайды;

8) әртүрлі бағытта тік сызықтарды қадағалау және жүргізу дағдылары бар;

9) адам өміріндегі көрудің рөлі туралы түсініктері бар.

92. Сипап-сезу және және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет, тифлографика.

93. Қолдың объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге дайындығы.

94. Біліктерді бекіту:

1) қолдың білезігімен тік, көлденең және айналмалы қимылдарды орындау;

2) қолдың саусақтарын жұдырыққа түю және жазу (бір мезгілде екі қолмен және әрбір қолмен кезектестіріп), әрбір саусақты кезектесіп бүгу және жазу.

95. Балаларды оқыту:

1) қолдың саусақтарын атау, нұсқау бойынша өз қолындағы әрбір саусақты жеке ажырату;

2) алақанды жазу тәсілімен қолдың өзіндік уқалауын (массаж) орындау;

3) екі затты екі қолмен бір мезгілде ұстап алу және ұстап тұру;

4) алақанның көлбеу қалпында қолдың білезіктерін біріктіру;

5) екі қолдың аттас саусақтарын біріктіру.

96. Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері. Біліктерді бекіту:

1) үлгі және нұсқау бойынша симметриялы және күрделі емес ассиметриялы заттарды сипап-сезу арқылы зерттеуді орындау;

2) зерттеуге белсенді сипап-сезумен бірлесіп, қалдық көруді енгізу.

97. Біліктерге оқыту:

1) сипап-сезудің көмегімен геометриялық фигураларды ажырату және атау (шеңбер, шаршы, үшбұрыш);

2) біртекті геометриялық фигураларды салыстыру және топтастыру;

3) көлемі бойынша әртекті заттарды салыстыру;

4) заттың кеңістігінің алуан түрлі сипап-сезуші қасиеттерін (ылғал-құрғақ), температураны (суық-ыстық) ажырату.

98. Заттық-практикалық іс-әрекет. Балаларды таныстыру:

1) қағаз түрлерімен: майлық, әжетхана, альбомдық;

2) ілгек түрлерімен: түймелер, батырмалар, сыдырмалар, жабысқыш ілгектер.

99. Балаларды оқыту:

1) конструктор бөлшектерінен жиһаздың жекеленген заттарын құрастыру;

2) алақанның арасында шарикті жаншылау тәсілмен қарапайым заттарды жабыстыру;

3) ермексазды ағаш тақтайға, картонға саусақтармен жағу;

4) магнитті тақтада таяқшалардан тік, көлденең (баған, жол) қатарларды құрастыру;

5) шарғыға ірі тесіктері бар моншақтарды ілу;

6) әртүрлі ілгектермен әрекеттер;

7) әртүрлі қағаз түрлерімен әрекеттер (жырту, мыжу, тегістеу).

100. Тифлографика көрмейтін балаларды бедерлі суреттерді және олардың бейнесін тифлографикалық аспаптардың көмегімен оқуға үйретуді қамтиды.

101. Бедерлі бейнелерді оқу:

1) қағаз бетінде бағдарлау дағдыларын қалыптастыру;

2) бедерлі суретті зерттеу тәсілдерімен таныстыру;

3) нақты заттың (жарма, құм, бисер) мысалында нүкте туралы ұғымдарды қалыптастыру;

4) сызықтық және бейнелеуші жазықтықтың әртүрлі бөліктерінде орналасқан, бірдей және әртүрлі диаметрдегі нүктелерді оқуға үйрету.

102. Бедерлі-графикалық іс-әрекет:

1) бедерлі сурет салуға арналған приборлармен және аспаптармен, олармен жұмыстың қарапайым тәсілдерімен таныстыру;

2) прибордың жұмыс өрісінде бағдарлауға үйрету;

3) приборды жұмысқа дайындау дағдыларын қалыптастыру;

4) нүктелерді қадауды оқыту.

103. Күтілетін нәтижелер:

1) нұсқау бойынша қолындағы әрбір саусақты жеке ажыратады;

2) екі қолымен екі затты ұстай алады және ұстап тұра алады;

3) сипап-сезудің көмегі арқылы геометриялық фигураларды ажырата алады (шеңбер, шаршы, үшбұрыш);

4) заттарды көлемі, жазықтықтың құрылымы бойында заттарды салыстырудың сипап-сезуші тәсілдерін қолдануды біледі;

5) тану деңгейінде сипап-сезу түйсіктерін саралайды;

6) бейнелеуші жазықтықта нүктелердің бедерлі бейнелерін табады;

7) қолында грифельді ұстап тұра алады;

8) тифлопедагогпен бірлесіп, нүктелерді қадай алады.

104. Кеңістікте бағытталу мыналарды қамтиды: дененің сызбасында бағытталу, киімде бағдарлау, өзіне қатысты бағдарлау, заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу, қозғалыс техникасы, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау, жабық және еркін кеңістікте бағдарлау, микрожазықтықта бағдарлау.

105. Дененің сызбасында бағдарлау. Біліктерге үйрету:

1) өз денесінің, қуыршақ денесінің жұп бөліктерін анықтау;

2) олардың кеңістіктік орналасуын бағдарлау.

106. Киімде бағытталу. Дағдыларға үйрету:

1) киімнің бөлшектерін ажырату және атау;

2) өз киімінің бөлшектерін кеңістіктік орналастыруда бағдарлау.

107. Өзіне қатысты бағдарлау. Біліктерге үйрету:

1) кеңістіктің жұптық-қарама-қарсы бағыттарын: алға-артқа, жоғары-төмен, солға-оңға анықтау және сөзбен белгілеу;

2) өзіне қатысты жақын кеңістікте заттардың орналасуын анықтау.

108. Заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу. Үлгі және нұсқау бойынша бірнеше ойыншықтардан кеңістіктік қатынастарды модельдеу білігін жетілдіру.

109. Қозғалыс техникасы:

1) тұрақты бағдардың айналасында өз бетімен қозғалу дағдыларын дамыту (баспалдақтың сүйеніші, қабырға);

2) көрмейтін балаларды көретін қатарластармен жұптасып қозғалуға үйрету.

110. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау.

111. Біліктерді жетілдіру:

1) кеңістіктік бағдарлауда көру бағдарларын қолдану;

2) дыбыстың қозғалмайтын көзінің бағытын жинақтау (көру бақылауымен және онсыз) және сол бағытта қозғалу.

112. Біліктерге үйрету:

1) дыбыстары және олармен жасалатын әрекеттері бойынша заттарды тану, дыбыстың көзінің бағытын жинақтау;

2) бөлмеде еденнің қатты және жұмсақ төсемін аяқтың табанымен ажырату, кеңістіктік бағдарлауда сипап-сезу бағдарларын қолдану (едендік төсемнің сипаты).

113. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау.

114. Білімді қалыптастыру:

1) өз тобының, музыка және спорт залдарының, көз дәрігерінің кабинетінің балабақшаның кеңістігінде кеңістіктік орналасуы туралы; балабақшаның аумағында серуенге арналған телім туралы;

2) кеңістікті толтыратын заттар туралы, олардың кеңістіктік орналасуы туралы.

115. Практикалық бағдарлауда бағдар ретінде осы заттарды қолдануға үйрету.

116. Микрожазықтықта бағытталу. Біліктерге үйрету:

1) микрожазықтықтың қырлары мен ортасын анықтау;

2) микрожазықтықта заттардың кеңістіктік орналасуын анықтау.

117. Күтілетін нәтижелер:

1) өзіне қатысты кеңістіктің бағыттарын біледі, өзіне қатысты заттардың кеңістіктік орналасуын анықтайды;

2) заттардың жұптық-қарама-қарсы қырларын анықтай біледі;

3) үлгі және нұсқау бойынша бірнеше ойыншықтардан кеңістіктік қатынастарды модельдей алады;

4) балабақшаның таныс бөлмелерінің кеңістіктік орналасуы туралы біледі;

5) кеңістіктік бағдарлауда көру, сипап-сезу, дыбыстық бағдарларды қолдануды біледі;

6) микрожазықтықтың қырлары мен ортасын анықтайды.