параграф. Кеңістікте бағдарлау

387. Мақсаты - балаларға кеңістікте еркін және өз бетімен бағдарлауға мүмкіндік беретін дағдыларды қалыптастыру.

388. Міндеттері:

1) кеңістікті меңгеруде бұзылған көруді және сақталған анализаторларды кешенді пайдалануға үйрету;

2) практикалық іс-әрекетте кеңістіктік бағдарлау білімдерімен, біліктері және дағдыларымен әрекет ету білігін үйрету.

389. "Кеңістікте бағдарлау" коррекциялық сабақтарының мазмұны бөлікшелерден тұратын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған және күтілетін нәтижелер түріндегі коррекциялық оқытудың мақсаттарын қамтиды. Әрбір бөлікшенің ішінде бірізді ұйымдастырылған коррекциялық оқыту мақсаттары, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға, балалардың жетістіктерін бағалауға және коррекциялық әсер етудің тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.

390. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) дененің сызбасында бағдарлау;

2) өзіне және затқа қатысты бағдарлау;

3) қозғалыс барысында бағдарлау;

4) сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау;

5) жабық және еркін кеңістікте бағдарлау;

6) микрожазықтықта бағдарлау;

7) кеңістіктік қатынастарды модельдеу;

8) кеңістіктің сызбасы мен жоспары бойынша бағдарлау.

391. "Дененің сызбасында бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) өз денесінің қырлары;

2) алдында және қарама-қарсы тұрған адамның денесінің қырлары.

392. "Өзіне және затқа қатысты бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) өзіне қатысты кеңістіктің бағыттары;

2) өзі және заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар;

3) заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар.

393. "Қозғалыс барысында бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) берілген бағытта қозғалу;

2) бағдарларды қолданып қозғалу.

394. "Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) көрудің көмегімен бағдарлау;

2) сипап-сезудің көмегімен бағдарлау;

3) естудің көмегімен бағдарлау;

4) иіс сезудің көмегімен бағдарлау;

5) температуралық сезімталдықтың көмегімен бағдарлау;

6) барлық сенсорлы саланың көмегімен бағдарлау

395. "Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) жабық кеңістікте бағдарлау;

2) еркін кеңістікте бағдарлау.

396. "Микрожазықтықта бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) микрожазықтықтың бағыттары;

2) микрожазықтықта заттардың кеңістіктік орналасуы.

397. "Кеңістіктік қатынастарды модельдеу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) жабық кеңістікті модельдеу;

2) еркін кеңістікті модельдеу.

398. "Кеңістіктің сызбасы мен жоспары бойынша бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) кеңістіктің сызбасы және жоспары;

2) қозғалыс маршрутының сызбасы.

399. Оқыту мақсаттарының жүйесі.

400. "Дененің сызбасында бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) өз денесінің қырлары: өз денесінің бағыттарында бағдарланады;

2) алдында және қарама-қарсы тұрған адамның денесінің қырлары: алдында және қарама-қарсы тұрған адамның денесінің қырларын анықтайды, оларды өз денесінің бағыттарымен салыстырады.

11-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

1.1 Өз денесінің қырлары

0.1.1.1 өз денесінің қырларын анықтау (алдыңғы, артқы, жоғарғы, төменгі, сол, оң)

 1.2 Алдында және қарама-қарсы тұрған адамның денесінің қырлары

0.1.2.1 өз денесінің кеңістіктік бағыттарымен алдында және қарама-қарсы тұрған адамның бағыттарымен арақатынасты белгілеу

401. "Өзіне және затқа қатысты бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) өзіне қатысты кеңістіктің бағыттары: өзіне қатысты кеңістіктің бағыттарында бағдарланады;

2) өзі және заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар: есептеудің алуан түрлі жүйесінде кеңістіктік қатынастардың салыстырмалығын түсінеді және есепке алады, өзі және заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды, осы жағдайда объектілердің арасындағы өзінің орнын анықтайды; көрудің көмегімен (көру мүмкіндіктеріне сәйкес) өзімен және басқа объектілермен салыстырмалы тұрғыда кеңістіктің бір және әртүрлі бағыттарында орналасқан объектілердің арақашықтығын анықтайды; заттарға дейін арақашықтықты қадаммен өлшеу тәсілін біледі;

3) заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар: берілген есептеу нүктесімен салыстырмалы түрде заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтайды; кеңістікте заттардың орналасуын белгілеу үшін кеңістіктік терминдерді қолданады.

12-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

 2.1 Өзіне қатысты кеңістіктің бағыттары

 0.2.1.1 өзіне қатысты қоршаған кеңістіктің жұпты қарама-қарсы бағыттарын анықтау

 2.2 Өзі мен заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар

 0.2.2.1 бағдарлауда өзінің қалпына және есептеу нүктесін алмастыруға қарай кеңістіктік қатынастардың салыстырмалығын түсіну

 0.2.2.2 90° және 180° бұрылуда өзі мен қоршаған заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтау

0.2.2.3 көрудің және қадамдарды өлшеу әдісінің көмегімен кеңістіктің бір және әртүрлі бағыттарында орналасқан қашықтықты; объектілердің басқа объектілермен салыстырғандағы арақашықтығын бағалау

 2.3 Заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар

0.2.3.1 берілген есептеу нүктесімен салыстырғанда заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды орнату (сол, оң, жоғарғы, төменгі, алдында, артында, арасында)

402. "Қозғалыс барысында бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) берілген бағытта қозғалыс: нұсқау бойынша бағытты және қарқынды сақтап және өзгертіп, кеңістікте қозғалады; өзіндік қозғалысының бағытында бағдарланады;

2) бағдарларды қолданып қозғалыс: қозғалатын бағдардың артынан және рельефтің алуан түрлері бойынша кеңістікте қозғалу дағдылары бар; шектелген кеңістікте қозғалудың алуан түрлерін қолданады.

13-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

 3.1 Берілген бағытта қозғалу

0.3.1.1 нұсқауларға сәйкес бағытты және қарқынды өзгертумен кеңістікте қозғалу

 0.3.1.2 өзіндік қозғалысының бағыттарын анықтау

 3.2 Бағдарды қолданып қозғалу

 0.3.2.1 қозғалатын бағдармен қозғалу (көру, есту)

 0.3.1.2 рельефтің алуан түрлері бойынша қозғалу (кедір-бұдырлылық, көтерілу, түсу)

0.3.1.3 әртүрлі тәсілдермен шектелген кеңістікте қозғалу (алдымен, қырымен)

403. "Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) көрудің көмегімен бағдарлау: кеңістікте объектілер-бағдарларды көру арқылы жинақтап бөледі; олардың белгілерін бөліп көрсетеді және талдайды;

2) сипап-сезудің көмегімен бағдарлау: қоршаған кеңістіктің объектілерінің сипап-сезуші белгілері мен қасиеттерін алақанмен, қолдың саусақтарымен, жалаңаяқ және аяқ киімнің табандарының көмегімен ажыратады;

3) естудің көмегімен бағдарлау: қоршаған кеңістіктің дыбыстарын таниды, оларды күші бойынша ажыратады; дыбысты оның шығу көзімен салыстырады;

4) иіс сезудің көмегімен бағдарлау: дыбыстарды нақты заттармен бөлмелермен және табиғат құбылыстарымен салыстырады; иістің шығу көзінің бағытын анықтайды;

5) температуралық сезімталдықтың көмегімен бағдарлау: жылудың шығу көзінің орнын қашықтықта анықтайды;

6) барлық сенсорлы саланың көмегімен бағдарлау: кеңістік туралы полисенсорлы ақпаратты адамдардың іс-әрекетімен және нақты объектілермен салыстырады; кеңістіктік бағдарлауда бұзылған көруді және сақталған анализаторларды кешенді қолданады.

14-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

4.1 Көрудің көмегімен бағдарлау

 0.4.1.1 көру арқылы қабылданатын белгілердің ұқсастығы мен айырмашылығы бойынша қоршаған кеңістіктің объектілерін салыстыру

0.4.1.2 кез келген жағдайда заттарға тән көру арқылы қабылданатын белгілерді бөліп көрсету

0.4.1.3 Жабық және еркін кеңістікте объектілер-бағдарларды көру арқылы жинақтап бөлу

4.2 Сипап-сезудің көмегімен бағдарлау

 0.4.2.1 қоршаған кеңістіктің заттарының бетінің қасиеттерін қолдың саусақтарымен және алақанмен сипап-сезудің көмегімен ажырату

 0.4.2.2 аяқпен сипап-сезудің көмегімен еденнің төсемін (ағаш, кафель, кілем, лнолеум, бетон), грунттың (асфальт, құм, шөп, жапырақтар, қар, жыртылған жер, тастар, ағаштың тамыры), рельефті (тегіс, тегіс емес, көлбеу) ажырату

4.3 Естудің көмегімен бағдарлау

0.4.3.1 қоршаған кеңістіктің дыбыстарын тану және жинақтап бөлу (заттар, адамдардың әрекеті, табиғат, көліктердің әрекеті)

 0.4.3.2 дыбыстың қайнар көзінің орналасқан орнының өзгеруін анықтау

0.4.3.3 күші бойынша дыбысты ажырату (әлсіз - күшті)

4.4 Иіс сезудің көмегімен бағдарлау

0.4.4.1 қоршаған кеңістіктің иістерін ажырату (тұрмыстық, тағамдар, тірі және өлі табиғат), кеңістікте иістің шығу көзінің бағытын жинақтап бөлу

4.5 Температуралық сезімталдықтың көмегімен бағдарлау

 0.4.5.1 жылу көздерінің, жылыту приборларының орнын қашықтықта анықтау

4.6 Барлық сенсорлы саланың көмегімен бағдарлау

0.4.6.1 кеңістіктің бағдарлауда кешенді бағдарларды анықтау және қолдану

404. "Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) жабық кеңістікте бағдарлау: әртүрлі бастапқы нүктелерден өз бетімен бағдарланады және таныс бөлмелердің кеңістігінде өзінің орналасқан орнын анықтайды;

2) еркін кеңістікте бағдарлау: қоршаған кеңістікте бағдарлар болып саналатын объектілерді ажыратып көрсетеді; әртүрлі бастапқы нүктелерден таныс еркін кеңістікте еркін бағдарланады.

15-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

5.1 Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау

0.5.1.1 бағдарлар жүйесін қолданумен әртүрлі бастапқы нүктелерден бөлмелердің кеңістігінде бағдарлау, өзінің орнын анықтау

 5.2 Еркін кеңістікте бағдарлау

0.5.2.1 есептеудің алуан түрлі нүктелерімен салыстырмалы еркін кеңістіктің объектілерінің орналасуын білу, бағдарлар жүйесін қолданумен әртүрлі бастапқы нүктелерде бағдарлау

405. "Микрожазықтықта бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) микрожазықтықтың бағыттары: микрожазықтықтың бағыттарын ажыратады және атайды (орталығы, қырлары, қырлардың ортасы, бұрыштар);

2) микрожазықтықтағы объектінің кеңістіктік орналасуы: берілген есептеу нүктесімен салыстырмалы түрде кез келген микрожазықтықта бағдарлау дағдыларын меңгерген; кеңістіктік терминдерді қолдану арқылы, микрожазықтықта объектілердің кеңістіктік қатынастарды түсіндіреді.

16-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

6.1 Микрожазықтықтың бағыттары

0.6.1.1 микрожазықтықтың бағыттарын ажырату және атау (орталығы, қырлары, қырлардың ортасы, бұрыштар)

6.2 Микрожазықтықтағы объектінің кеңістіктік орналасуы

0.6.2.1 заттардың кеңістіктік орналасуын анықтау және оларды берілген есептеу нүктесімен салыстырмалы түрде кез келген микрожазықтықта орналастыру (өзінен бастап, заттан бастап)

406. "Кеңістіктік қатынастарды модельдеу" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) жабық кеңістікті модельдеу: шынайы кеңістікті және көрсету бойынша тікелей қабылдау негізінде Жабық кеңістікті және маршруттардың үзінділерін модельдейді;

2) еркін кеңістікті модельдеу: шынайы кеңістікті және көрсету бойынша тікелей қабылдау негізінде еркін кеңістікті және маршруттардың үзінділерін модельдейді.

17-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

7.1 Жабық кеңістікті модельдеу

0.7.1.1 шынайы кеңістікті және көрсету бойынша тікелей қабылдау негізінде Жабық кеңістікті модельдеу

0.7.1.2 Жабық кеңістіктегі маршруттардың үзінділерін модельдеу

7.2 Еркін кеңістікті модельдеу

 0.7.2.1 еркін кеңістіктің аумақтарын модельдеу

0.7.2.2 еркін кеңістікте маршруттардың үзінділерін модельдеу

407. "Кеңістіктің сызбасы мен жоспары бойынша бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) кеңістіктің сызбасы және жоспары: жоспардан сызбаның айырмашылығын түсінеді; шынайы кеңістікті тікелей қабылдау негізінде кеңістіктің күрделі емес сызбалары мен жоспарларын құрастырады; сызбалар мен жоспарлар бойынша бағдарланып, шынайы кеңістіктегі заттарды табады және орналастырады;

2) қозғалыс маршрутының сызбасы: маршрут сызбасындағы шартты белгілерді шынайы бағдарлармен салыстырады; сызба бойынша бағдарланып, маршрутты жүріп өтеді.

18-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

8.1 Кеңістіктің сызбасы мен жоспары

 0.8.1.1 кеңістіктің сызбасының оның жоспарынан айырмашылығын түсіну

0.8.1.2 Жабық және еркін кеңістіктің аумақтарының сызбасы мен жоспарларын құрастыру

0.8.1.3 кеңістіктің сызбалары мен жоспарлары бойынша бағдарлау

8.2 Қозғалыс маршрутының сызбасы

0.8.2.1 шынайы кеңістікті тікелей қабылдау негізінде еркін кеңістіктің аумақтарында және бөлмелерде қозғалыс маршрутының қарапайым сызбаларын құрастыру

0.8.2.1 шынайы кеңістіктегі бағдарлардың орналасуын сызбалармен салыстыру, маршруттың сызбасы бойынша бағдарланып кеңістікте қозғалу