параграф. Сипап-сезу және ұсақ моторика

374. Мақсаты - тактильді-қозғалыс қабылдау негізінде қоршаған әлемнің объектілері және олармен әрекет етудің компенсаторлық тәсілдері туралы ұғымдарды қалыптастыру.

375. Міндеттері:

1) мақсатты бағытталған сипап-сезу арқылы қабылдау дағдыларын қалыптастыру;

2) заттарды тану және олармен әрекет ету барысында талдау, біріктіру, жалпылау, салыстыру, жіктеудің ойлау операцияларын дамыту;

3) практикалық іс-әрекетте сипап-сезу арқылы қабылдау білімдері, біліктері мен дағдыларымен әрекет ету білігін үйрету.

376. "Сипап-сезу және ұсақ моторика" коррекциялық сабақтарының мазмұны бөлікшелерден тұратын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған және күтілетін нәтижелер түріндегі коррекциялық оқытудың мақсаттарын қамтиды. Әрбір бөлікшенің ішінде бірізді ұйымдастырылған коррекциялық оқыту мақсаттары, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға, балалардың жетістіктерін бағалауға және коррекциялық әсер етудің тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.

377. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы;

2) сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері;

3) заттық-практкалық іс-әрекет;

4) тифлографика.

378. "Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) қолды сылау тәсілдері;

2) бұлшық ет тонусын қалыпқа келтіру;

3) қолдың білезіктерінің қозғалысы;

4) затты ұстап тұру тәсілдері;

5) қолдың саусақтары мен білезіктерінің статистикалық координациясы;

6) қолдың саусақтарының қозғалысының динамикалық координациясы;

7) қолдың қимылдарының алмасып қосылуы.

379. "Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттарды зерттеу тәсілдері;

2) пішіннің сенсорлы эталондары;

3) көлемнің сенсорлы эталондары;

4) заттардың сипап-сезуші белгілері мен қасиеттері.

380. "Заттық-практикалық іс-әрекет" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) құрастыру;

2) илеу;

3) аппликациялық илеу;

4) аппликация;

5) мозаикамен жұмыс;

6) таяқшалармен жұмыс;

7) ілгектермен жұмыс;

8) жіптермен, бау жіптермен жұмыс;

9) қағазбен жұмыс;

10) кітаппен жұмыс.

381. "Тифлографика" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) рельефті бейнелерді оқу;

2) рельефті-графикалық іс-әрекет.

382. Оқыту мақсаттарының жүйесі.

383. "Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) қолды сылау тәсілдері: доптар, валиктерді, алуан түрлі тәсілдерді қолданып, қолдың саусақтары мен білезіктерімен уқалауды орындайды;

2) бұлшық ет тонусын қалпына келтіру: серпімді заттарды қолмен қысуда босаңсу мен қысымды кезектестіре біледі;

3) қол білезіктерінің қимылдары: үлгі мен нұсқау бойынша заттармен имитациялық қимылдарды әртүрлі бағытта қолдың білезіктерімен орындайды;

4) затты ұстап алу тәсілдері: әртүрлі пішіндегі және көлемдегі заттармен әрекет ету барысында алақанмен және саусақпен ұстап алудың ұтымды тәсілдерін қолданады;

5) қолдың саусақтары мен білезіктерінің қимылдарын статикалық үйлестіру: статистикалық сынақтан өтеді, қолдың саусақтарының тіркесуі мен қиылысуының алуан түрлерін орындайды, қолдың саусақтары мен білезіктерінен фигураларды құрастырады;

6) қолдың саусақтары мен білезіктерінің қимылдарын динамикалық үйлестіру: оң және сол қолдың саусақтарының бір мезгілде олардың функцияларын шектеумен үйлестірілген қимылдарды орындау дағдылары бар;

7) қолдың қимылдарының алмасып қосылуы: бір статикалық позадан басқа позаға отуді орындайды.

7-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

1.1 Қолды сылау тәсілдері

0.1.1.1 сипалау, илеу, сылау, ұрғылау, соққылау, шымшылау тәсілдерімен қолды уқалауды орындау
0.1.1.2 тығыздығы мен фактурасы әртүрлі доптар, валиктердің бетімен алақанды уқалауды орындау

1.2 Бұлшық ет тонусын қалыпқа келтіру

0.1.2.1 босаңсу мен қысымды кезектестіріп, серпімді материалдардан жасалған заттармен (екі қолмен басып-жаншу, бір қолмен қысу) жаттығу орындау

1.3 Қолдың білезіктерімен қимыл-қозғалыстар

0.1.3.1 әртүрлі бағытта қол білезіктерімен қимылдар орындау (тік, көлденең, айналмалы, толқын тәрізді, бағытты өзгертетін қимылдар)

0.1.3.2 қол білезіктерімен заттармен имитациялық қимылдарды орындау

1.4 Затты ұстап алу тәсілдері

 0.1.4.1 әртүрлі пішіндегі және көлемдегі заттармен әрекет ету барысында алақандық, саусақты ұстап алудың алуан түрлерінің жиынтығын қолдану

 1.5 Қолдың саусақтары мен білезігінің қимылдарын статистикалық үйлестіру

 0.1.5.1 қол саусақтарының тіркесуі мен қиылысуының алуан түрлерін орындау

0.1.5.2 жануарларды, құстарды, жиһаз заттарын бейнелейтін пішіндерді қолдың саусақтары мен білезіктерінен құрастыру

1.6 Қолдың саусақтарының қимылдарын динамикалық үйлестіру

0.1.6.1 сығуға, созуға, босаңсытуға арналған қолдың саусақтары мен білезіктерімен қимылдар орындау
0.1.6.2 екі қолдың саусақтарымен бір мезгілде біртипті және әртипті қимылдар орындау

1.7 Қолдың қимылдарының алмасып қосылуы

0.1.7.1 бір статикалық позадан басқа позаға өтуді орындау

384. "Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) заттарды зерттеу тәсілдері: заттарды сипап-сезу арқылы зерттеу алгоритмін меңгерген, үлкен объектілерді жанама зерттеу тәсілдерін біледі; қабылданатын объектінің ерекшеліктеріне қарай зерттеу тәсілдерін таңдай алады;

2) пішіннің сенсорлы эталондары: көлемді, жазық геометриялық пішіндерді сипап-сезу тәсілімен ажыратады және атайды, ұқсас пішіндерді саралайды; шынайы заттардың негізгі пішінін және бөлшектерінің пішінін анықтайды; пішіннің белгісі бойынша заттарды біріктіреді;

3) көлемнің сенсорлы эталондары: ұзындығы, биіктігі, ені, тығыздығы бойынша заттарды салыстырудың сипап-сезу тәсілдерін біледі және қолданады; көлемнің берілген параметрі бойынша заттарды біріктіреді; көлемнің берілген параметрінің азаюы және артуы ретімен заттарды қатарға жүйелейді;

4) заттардың сипап-сезуші белгілері мен қасиеттері: заттардың сипап-сезуші қасиеттерін ажырату тәсілдерін біледі және қолданады; заттардың жазықтығының, температурасының, икемділігінің, салмағының сипап-сезуші сипаттамаларын ажыратады; берілген сипап-сезу белгісі бойынша салыстыру, топтастыру, арақатынасын белгілеу барысында заттар арасындағы қатынастарды орнатады.

8-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

2.1 Заттарды зерттеу тәсілдері

0.2.1.1 заттарды сипап-сезу арқылы зерттеуді үш кезеңде орындау: бағдарлы, аналитикалық, синтетикалық.

0.2.1.2 қабылданатын объектінің ерекшеліктеріне қарай зерттеу тәсілдерін таңдай білу

0.2.1.3 үлкен заттарды жанама зерттеу тәсілдерін білу

2.2 Пішіннің сенсорлы эталондары

0.2.2.1 пішінді ажыратудың сипап-сезу тәсілдерін білу

0.2.2.2 көлемді (шар, куб, цилиндр, конус) және жазық (шеңбер, сопақша, үшбұрыш, шаршы, тік төртбұрыш) геометриялық фигураларды ажырату және атау

0.2.2.3 ұқсас пішіндерді саралау

0.2.2.4 пішіннің белгісі бойынша заттарды топтастыру

0.2.2.5 шынайы заттардың негізгі пішінін және бөлшектердің пішінін ажыратып көрсету

2.3 Көлемнің сенсорлы эталондары

0.2.3.1 ұзындығы, биіктігі, ені, тығыздығы бойынша заттарды салыстырудың сипап-сезу тәсілдерін білу (басу, қосу, шартты шараларды қолдану)

0.2.3.2 заттардың көлемін және тұтас заттың бөлшектерін салыстыру

0.2.3.3 көлемнің берілген параметрі бойынша заттарды топтастыру

0.2.3.4 көлемнің берілген параметрінің азаюы және артуы ретімен заттарды орналастыру

2.4 Заттарды сипап-сезу белгілері мен қасиеттері

 0.2.4.1 заттардың жазықтығының, температурасының, икемділігінің, салмағының құрылымын сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдерін білу

0.2.4.2 заттардың жазықтығының, температурасының, икемділігінің, салмағының сипап-сезуші сипаттамаларын ажырату

0.2.4.3 материалдарды ажырату (ағаш, тері, шыны, пластмасса, металл, резеңке, қағаздың алуан түрлері)

0.2.4.4 сипап-сезуші белгілері бойынша заттарды салыстыру

0.2.4.5 бір немесе бірнеше сипап-сезуші белгілерді ескеріп, заттарды топтарға біріктіру

385. "Заттық-практикалық іс-әрекет" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) құрастыру: конструктордың бөлшектерін бекітудің алуан түрлі тәсілдерін қолданып, заттарды құрастыра біледі; берілген шарттарға сәйкес конструктивті тапсырманы орындау үшін шешім табады;

2) илеу: әртүрлі тәсілдер мен әдістерді қолдану арқылы заттарды илей алады;

3) аппликациялық илеу: рельефті суреттің бөліктерінің пішініне сәйкес бөлшектерді илеу дағдыларын меңгерген, рельефтің дайын бөлшектерін толтыра біледі;

4) аппликация: үлгі және көрсету бойынша бірнеше бөліктерден заттардың аппликациясын құрастыра біледі;

5) мозаикамен жұмыс: үлгі бойынша қарапайым өрнектер мен заттарды сала алады;

6) таяқшалармен жұмыс: таяқшалардан геометриялық фигуралардың, заттардың контурларын, қарапайым өрнектерді құрастыра алады;

7) ілгектермен жұмыс: ілгектің түрлерін біледі, ілгектердің алуан түрлерімен әрекет ету дағдыларын меңгерген;

8) жіптермен, баулармен жұмыс: жіптерден байлау, тоқу дағдыларын меңгерген;

9) қағазбен жұмыс: қағаздың бірқатар түрлері мен қасиеттерін біледі; қағазбен жұмыс істеудің тәсілдерін біледі, оларды бұйымдарды жасауда қолданады;

10) кітаппен жұмыс: рельефті-нүктелі шрифті бар кітаптың беттерін қайта парақтау дағдылары бар, беттегі мәтіннің басы мен соңын табады.

9-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

3.1 Құрастыру

0.3.1.1 конструктордың бөлшектерін бекіту тәсілдерін білу

0.3.1.2 бөлшектерді бекіту тәсілдерін қолданып, жекеленген заттарды құрастыру және бөлшектеуді орындау

0.3.1.3 объектілердің кеңістіктік сипаттамаларын ескеріп құрылыс жасау (биіктігі, ені, ұзындығы)

3.2 Илеу

 0.3.2.1 әртүрлі тәсілдерді қолданып, пластикалық, конструктивті және құрамдастырылған әдістермен заттарды илеу

3.3 Аппликациялық илеу

0.3.3.1 белгілі пішіндегі дайын бөлшектерді илеу, оларды рельефті суреттің сәйкес бөліктеріне жапсыру, олармен рельефті толтыру

3.4 Аппликация

 0.3.4.1 геометриялық фигуралардың негізінде бірнеше бөліктерден заттардың аппликациясын құрастыру

3.5 Мозаикамен жұмыс

 0.3.5.1 үлгі бойынша өрнектерді, жекеленген заттарды салу

3.6 Таяқшалармен жұмыс

 0.3.6.1 таяқшалардан геометриялық фигураларды, заттарды, өрнектерді құрастыру

3.7 Ілгектермен жұмыс

0.3.7.1 ілгектердің түрлерін білу (түймелер, батырмалар, ілгектер, тоғалар, сыдырмалар, жапсырмалар)

 0.3.7.2 ілгектердің алуан түрлерімен тиектеу және ағыту әрекеттерін орындау

 3.8 Жіптермен, баулармен жұмыс

0.3.8.1 заттарды бауларға тізбелеу

 0.3.8.2 түйіндерді байлау және шешу

0.3.8.3 өрімдердің, байламдардың алуан түрлерін орындау

 3.9 Қағазбен жұмыс

0.3.9.1 қағаздың алуан түрлерін және қасиеттерін білу

 0.3.9.2 әртүрлі бағыттар бойынша парақ қағазын бүктеу, бүктеу сызығы, заттардың рельефті суреттерінің контуры бойынша қағазды үзу

 0.3.9.3 қолдан жасалған бұйымның элементтерін саңылауларға салумен бүктелген сызықты бүктеу және тегістеу тәсілімен қарапайым бұйымдарды жасау

 3.10 Кітаппен жұмыс

0.3.10.1 басынан соңына дейін және кері ретте рельефті-нүктелі шрифтісі бар кітаптың беттерін қайта парақтау

0.3.10.2 парақ бетінде мәтіннің басы мен соңын табу

386. "Тифлографика" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) рельефті бейнелерді оқу: рельефті сурет туралы түсініктері бар, рельефті бейнелеудің тәсілдері мен суреттің түрлерін біледі; рельефті суретті сипап-сезу арқылы зерттеу алгоритмін меңгерген; диаметрі бойынша әртүрлі және әртүрлі құрамдағы рельефті нүктелерді ажыратады; сызықтар және олардың қасиеттері туралы түсініктері бар; сызықтар негізінде олардың алуан түрлерін және күрделі емес суреттерді оқиды; форма мен контурдың өзара байланысын түсінеді; геометриялық фигуралардың бейнелерін таниды, олардың орындалу әдісін анықтайды; геометриялық пішіні бар және бірнеше геометриялық фигуралардан тұратын заттардың рельефті бейнелерін таниды; рельефті бейнені шынайы объектімен салыстырады; бірнеше бейнелерден тұратын бейнені таниды;

2) рельефті-графикалық іс-әрекет: приборды жұмысқа дайындау дағдылары бар; аспаптармен жұмыс жасау тәсілдерін біледі, грифель мен қаламды дұрыс ұстауды біледі; контурды құру дағдысы бар; жақтауларды нүктелермен түйрей біледі, әртүрлі сызықтардың суретін сала алады; трафаретті қолданып және тіректі нүктелер бойынша геометриялық фигуралардың суретін алгоритм бойынша салады; трафареттің көмегімен тіректі аппликация бойынша жолақта геометриялық фигуралардын өрнектердің суретін сала алады; трафаретті қолданып, тіректі аппликация бойынша күрделі пішіндегі заттардың суретін аяқтап салады.

10-кесте

Бөлімше

Оқыту мақсаттары

4.1 Рельефті бейнелерді оқу

0.4.1.1 рельефті сурет туралы ұғымдардың болуы

0.4.1.2 рельефті суреттердің түрлерін білу (контурлы, аппликациялық, барельефті)

0.4.1.3 рельефті бейнелерді оқу тәсілдерін білу

0.4.1.4 рельефті бейнелеу тәсілдерін білу (нүктелермен, тұтас сызықтармен, пунктирмен)

0.4.1.5 әртүрлі диаметрдегі нүктелерді оқу; 1 мм қашықтықта бөлек орналасқан алты нүктеден тұратын алуан түрлі жиынтықтарды оқу

 0.4.1.6 пішіні, бағыты, ұзындығы, ені бойынша рельефті сызықтарды жіктеу, оларды әртүрлі жазықтықта оқу

0.4.1.7 әртүрлі көлемдегі және әртүрлі кеңістіктік жағдайдағы геометриялық фигуралардың рельефті бейнелерін оқу

 0.4.1.8 әртүрлі сызықтардан құралған суреттерді оқу

0.4.1.9 геометриялық фигуралар негізінде орындалған жолақта өрнектерді оқу

0.4.1.10 қарапайым пішіндегі және геометриялық фигуралардың жиынтығын қамтитын заттардың суреттерін оқу

0.4.1.11 заттың және оның бөліктерінің рельефті бейнесін шынайы затпен (модель) және оның бөліктерімен салыстыру

0.4.1.12 көпшілік бейнелерден заттың бейнесін тану

4.2 Рельефті-графикалық іс-әрекет

0.4.2.1 рельефті сурет салу үшін приборды жұмысқа дайындау

 0.4.2.2 аспаптармен жұмыс жасау тәсілдерін білу

0.4.2.3 контурды құру тәсілдерін білу

0.4.2.4 қағаздағы жақтауды нүктелермен түйреу

 0.4.2.5 трафарет, тіректі нүктелер бойынша, өз бетімен әртүрлі сызықтарды жүргізу

 0.4.2.6 трафарет бойымен қоршау, жетіспейтін бөлшектерді бітіру бойынша әртүрлі сызықтардын қарапайым суреттерді орындау

 0.4.2.7 трафарет, тіректі нүктелер бойынша геометриялық фигуралардың суретін салу

0.4.2.8 трафаретті қолданып геометриялық фигуралардан жолақта өрнектің суретін салу

 0.4.2.9 алгоритм бойынша трафаретте қарапайым геометриялық пішіндегі заттардың суретін салу

 0.4.2.10 тіректі аппликация бойынша күрделі пішіндегі заттардың суретін аяқтау