Галля, якое ёй прынеслі, клара склала сабе хатку-будан. Пабудова нагадвае звычайную бабровую хатку, якіх шмат на нашых беларускіх рэках і вадаёмах. Такія хаткі будуюць спрад-

веку ўсе бабры.

Не задаволіўшыся хаткаю, бабрыха выкапала сабе яшчэ і нару ў кутку памяшкання, дзе была зямля. Але спіць яна не ў хатцы і не ў нары, а ў кардоннай скрыні. Купаецца Клара ў ванне, якую для яе напаўняюць свежай вадою.

— Чорная яна не таму, што маладая, — расказвае Надзея Уладзіміраўна. — У каштанавых баброў і маленькія бабраняты каштанавыя, а ў рыжых дзіцяняты рыжыя. Клара ж належыць да рэдкай у Беларусі пароды чорных баброў. Як жа трапіла чорная бабрыха ў падвал дома? Прывезлі яе ў запаведнік з Полацка, дзе яна жыла доўгі час у гарадской кватэры. А здарылася ўсё так.

Сям'я аднаго служачага з Полацка прыехала неяк адпачы-ваць у вёску. Там, на беразе невялічкай рэчкі, дзеці знайшлі малое бездапаможнае бабраня, якое заблыталася ў водарасцях і ледзьве дыхала. Дзеці пашкадавалі звярка, ачысцілі ад вода-расцей і забралі з сабою ў горад.

Калі Клара вырасла, узніклі непрадбачаныя цяжкасці. У баб-рыхі раслі зубы, і ёй абавязкова трэба было што-небудзь грызці.

У першую чаргу яна ўзялася за мэблю. Грызла вострымі зубамі ножкі сталоў, крэслаў, шафы. Грызла дзверы, падаконнікі. I грызла вельмі дбайна, як гэта ўмеюць рабіць толькі бабры, нястомныя будаўнікі. Не грызці дрэва яны не могуць. Інакш будуць расці без меры зубы, і звяркі могуць загінуць.

Гаспадарам такія паводзіны Клары, вядома, не падабаліся. Яны параіліся паміж сабою і вырашылі аддаць бабрыху ў запа-веднік.

А ў запаведніку задумаліся: што ж ім рабіць з чорнай ба-брыхай? Выпускаць яе на волю нельга. Яна адразу загіне, бо прывыкла да людзей і не баіцца іх. Пакідаць у адкрытай вальеры таксама небяспечна. Браканьеры могуць паквапіцца на цу-доўнае чорнае футра.

Тады было вырашана пабудаваць для Клары спецыяльную закрытую вальеру. А пакуль вальера будуецца, бабрыха жыве ў падвале дома, дзе і клапоціцца пра яе Надзея Малюціна.

Казка пра чыжыка

Чыжыкі звілі сабе гняздо на самай высокай галінцы самай высокай яліны ў лесе. Гаспадар прыносіў у дзюбцы сухія га-лінкі, мох, павуцінне, розны пух з раслін. Неяк нават паляцеў за лес, дзе пасвілі атару авечак, і прынёс трохі авечай воўны. Чыжыха тым часам старанна будавала малюсенькае, але вельмі моцнае гняздзечка, мацуючы пруткі павуціннем, выкладаючы яго ўсярэдзіне пухам, воўнаю ды мяккім лісцем.

Хутка ў гняздзе з'явілася пяць яек, бела-зеленаватых, з цем-наватымі плямкамі і рыскамі, і чыжыха села на іх. Чыжык прыносіў жонцы есці, ён спяваў каля яе, каб не было сумна ся-дзець. Калі ж яна на хвілінку ўзнімалася з гнязда, то ён сам сядаў у гняздзечка.

^1 Вальёра, -ы, ж. Абгароджаная пляцоўка для ўтрымання жывёлы, птушак.

Ну і рады ж былі бацька і маці, калі вясёлым веснавым ран­кам яйкі пачалі нарэшце расколвацца і з іх адна за адной высу­нуліся маленькія вільготныя галоўкі чатырох дачушак і аднаго сынка.

3 той хвіліны пачаліся клопаты пра сям'ю. Бацька і маці ле­тал! цэлы дзень і прыносілі сваім дзеткам то вусеняў, то розных дробных мошак. Вечарамі, калі птушаняты засыналі, бацька і маці адчувалі сябе хоць і зморанымі, але такімі шчаслівымі!

Ды шчасце радавала іх нядоўга. Ужо наступіў час птуша-нятам лятаць, як здарылася страшная падзея. Сіняе, заўсёды добрае і мілае неба раптам спахмурнела, пацямнела, як быццам раззлавалася на ўвесь свет.

Тата-чыжык яшчэ зранку паляцеў далека, аж за бярозавы гай. Чыжыха распусціла свае крылы, падгарнула пад іх дзетак, а сама прытулілася да ствала яліны. Нават яна, старая яліна, стагнала і рыпела ад жахлівай буры.

А раніцай зноў праяснела навокал і сонейка заззяла, як заў-сёды, грэючы і лес, і ніву, і кветкі, і травы. Там і тут валяліся зламаныя навальніцай дрэвы. А колькі сваіх жыхароў не да-лічыўся стары лес!

Чыжыха спадзявалася, што чыжык перабыў недзе навальні-цу і хутка вернецца. Але чыжык не вярнуўся ні ўвечары, ні ранкам, ні на трэці дзень.

Трэба было гадаваць дзетак, вучыць іх лётаць, трэба было вучыць іх добрай птушынай навуцы і паводзінам.

3 суседніх гнёздаў даносіліся вясёлае шчабятанне малечы, спевы бацькоў, а яе дзеці сядзелі моўчкі, і гэта прымушала ба-лець яе маленькае птушынае сэрца. Тады чыжыха сядала на краёчак гнязда, і, хоць ёй было вельмі сумна, таксама нама-галася весела спяваць і ў сваіх песеньках заўсёды расказвала дзецям, што тата вернецца да іх, абавязкова вернецца!

А з чыжыкам-татам здарылася незвычайная прыгода! У час навальніцы, калі ён заспяшаўся дадому, яго зачапіла зломленае дрэва, і ён упаў.

Раніцай яго знайшоў Андрэйка і забраў дадому. Усе ў доме думалі, што чыжык надта вясёлы, бо ён увесь час спяваў і ска-каў па клетцы. Але чыжык спяваў пра сваіх дзетак. Ён згадваў свайго сынка, маленькага Шка, а скакаў па клетцы з адной дум-кай: можа, як-небудзь пашанцуе выбавіцца з-за кратаў? Да Анд-рэйкі ён прывык і любіў яго, але звыкнуцца з няволяй не мог.

Так прайшла доўгая і халодная зіма, а аднойчы вясной Анд-рэйка вынес клетку на балкон і адчыніў дзверцы. Чыжык адра­зу ж паляцеў, паляцеў над полем, над ракою, над нівамі. Як добра ведаў ён той шлях! Ён ляцеў і голасна крычаў-спяваў:

— Дзе вы, мае дзеткі? Дзе мая жонка, дзе мае дачушкі? Дзе мой маленькі сынок?

I раптам убачыў: на яліне сядзіць ладны жаўтагруды чыжык, а каля яго невялічкая змарнелая шэранькая птушачка. Маці-чыжыха паклікала ўсіх суседзяў да сябе на свята і ні слова не сказала чыжыку, як цяжка ёй было без яго.

Любіць родную зямлю

Родная зямля прыгожая ў кожную пару года.

Зімой, калі за вокнамі лютуе мароз. Нават тады, калі вецер вые, як галодны воўк, шпурляе ў вокны сухімі камякамі снегу.

Вясной, як стройныя таполі нясмела выпускаюць клейкія і пахучыя зялёныя лісточкі. Тады, калі пад самым кўпалам неба заліваецца жаўрук.

Летам, калі нізка над зямлёю, шчабечучы, носяцца ластаўкі. Калі на палянках у траве густа чырванеюць суніцы — буйныя, спелыя, з жоўтымі зярняткамі, нібы вяснушкамі, па баках.

Прыгожая наша зямля і ўвосень, калі ў кронах бяроз з'яў-ляюцца першыя залатыя пятакі. 3 кожным днём іх становіцца ўсё болып і больш.

У прыродзе, як і ў жыцці чалавека, усё мяняецца. Адна пара года змяняе другую, але кожная з іх па-свойму адметная, не-паўторная і прыгожая. Прыгожая, як спеў птушак, як матчына песня, як той куточак роднай зямлі, дзе ты нарадзіўся і вырас. А цяпер невялічкая казка пра тое, як на нашай зямлі трэба ша-наваць усіх.

Пакрыўдзіў аднойчы стары саву. Раззлавалася сава і ска­зала, што больш не будзе ў дзеда на лузе мышэй лавіць. Стары толькі пасмяяўся з неразумнай савы: «Не будзеш — і не трэба. Бяда вялікая!» Але перестала сава мышэй лавіць — і раптам асмялелі мышы. Пайшлі гнёзды чмялёў разбураць. Але і тут нічога не зразумеў дзед. Паляцелі чмялі — і ніхто не застаўся канюшыну апыляць. Не расце на лузе канюшына, няма чым карову карміць. А без корму не стала ў кароўкі малака. Вось толькі тады зразумеў стары, якую памылку зрабіў. Ды і пайшоў да савы прасіць прабачэння.

Сэнс гэтай казкі не толькі ў тым, што нельга крыўдзіць сяб-роў. Сэнс казкі яшчэ і ў тым, што ў прыродзе ўсё звязана нябач-нымі ніцямі. Як у казцы: на першы погляд, не мае сава дачы-нення да малака, а вось атрымліваецца, што мае. Праз мышэй, праз чмялёў, праз канюшыну — да каровы і малака.

Усім нам трэба быць надзвычай уважлівымі да прыроды. Хто з нас з замілаваннем не сачыў, як хуценька паузе, спяшаецца па далоні маленькая божая кароўка. Як узлятае з нашага пальца, адчайна лапоча кволымі крыльцамі. Здаецца, такая дробязь! Дле вучоныя падлічылі, што адна божая кароўка за сваё карот-кае жыццё знішчае каля дзесяці тысяч асобін тлі. Гэта колькі б яны жыватворнага соку з раслін выпілі? Таму ў некаторых краінах божых каровак перавозяць з раёна ў раён, нават з адной часткі свету ў другую. Гэта робяць тыя гаспадары, што разуме-юць і берагуць прыроду. А некаторыя тым часам кожную вясну дружна выходзяць паліць сухую траву. Яны не задумваюцца, колькі насякомых загіне ў бязлітасным агні. Колькі прападзе чмлліных гнёздаў, колькі пчол і восаў, якія зімавалі ў пустых сцяблінах раслін, не змогуць падняцца ў палёт. I колькі божых каровак панясе вецер з попелам і дымам!

Можна прыводзіць падобныя прыклады бясконца. I ўсе яны пра адно: пра тое, што і людзі, і звяры, і рыбы, і птушкі, і раслі-ны жывуць у адным доме, які называецца прыродай. Дык як жа нам не шанаваць, не берагчы свой родны дом?

Чалавек, які не разумее сувязі ў сусвеце, можа шмат бяды прынесці і сабе, і прыродзе, і многім людзям. Вось чаму ша­наваць прыроду, вывучаць яе законы і з'явы трэба нам усім.

Пралеска

Маленькая, кволая пралесачка. Яе пазвалі з-пад зямлі цё-плыя промні вясновага сонейка. Прыгожаю раніцай у канцы сакавіка, калі дзе-нідзе на лагчынках бялелі яшчэ плямкі снегу, яна пёршы раз глянула на свет сваім блакітным вочкам. Яе цяж-ка было заўважыць на лясным узгорку. Ледзь выглядела яна паміж сасновых шышак ды леташняй бурай травы. Цяжка было выпрастацца пралесцы, бо вялікая, як бервяно, сасновая іголка прыціскала яе. Але прага да жыцця дапамагла ёй вызваліцца. Падняла галоўку пралеска ды пачала распускаць свае лісцікі.

— Ах! — мімаволі вырвалася ў пралескі, а блакітнае вочка яе шырока расплюшчылася. — Як хораша на белым свеце! Як легка, як вольна дыхаецца!

Галоўка ў пралескі крыху закружылася. Каб не ўпасці, яна абапёрлася на сасновую шышку ды пачала глядзець навокал. Па блакітным ласкавым небе ляцелі белыя празрыстыя хмаркі. У нізінах беглі гаманлівыя ручайкі. Нібы срэбныя званочкі, спя-валі іх хвалі.

Над усім прыгоркам шырока працягнула свае галіны вялікая старая сасна. Шмат разоў сустракала яна вясну, але яе старое сэрца зноў радавалася вечна маладому хараству. 3 прыхільнаю ўсмешкаю пазірала сасна з вышыні на маленькую пралесачку, якая схавалася паміж яе каранёў.

Раптам дзяўчынка ў чырвонай хустачцы падбегла да ўзгорка.

— Якая прыгожая пралеска! — сказала яна і хуценька са-рвала блакітную кветачку.

Ад карэння да верхавіны задрыжала старая сасна. Гнеўна зашумела яна, працягнула да дзяўчынкі свае іглістыя галіны. Нібы хацела яна пакараць яе, адабраць сваю пралесачку. А пра­леска не чула і не бачыла нічога. Ад вострага болю яна самлела ў кошыку дзяўчынкі. Толькі праз некаторы час некалькі кро-пель сцюдзёнай вады вярнулі памяць пралесцы. Яна расплюш-чыла вочка. Стукат, грукат, людскі гоман — усё гэта разам пры-мусіла яе зноў заплюшчыць свае вочкі.

Калі вярнулася прытомнасць, яна зразумела, што знахо-дзіцца ў кампаніі сваіх сяброў па няшчасці, такіх жа пралесак, у кошыку дзяўчынкі. Усе яны былі моцна звязаны ў букецікі. Ад гэтай цеснаты было цяжка ды млосна пралесцы. Усё цельца яе самлела. Мусіць, і другім кветкам было не лепш. Але яны трымаліся вальней ды безупынна гаманілі паміж сабою тонень-кімі галасочкамі.

Праз некалькі хвілін лясныя пралесачкі стаялі ў шклянцы з вадою. Бальнічны столік з кветкамі быў прысунуты да малень-кага ложка. Хворы хлопчык цягнуў да кветак ручкі. Прыем-ная усмешка асвятляла яго збялелы тварык. Кволыя пальчыкі хлопчыка выцягнулі нашу пралеску з букеціка. Дзіцячыя вус-ны пяшчотна прыціснуліся да кветкі. Хлопчык адчуваў свежы, салодкі пах. Здавалася, здароўе вярталася да яго. Тулячы квет-ку да сябе, шчасліва ўсміхаючыся, Юрачка заснуў першы раз пасля хваробы ціхім, здаровым сном.

А пралеска, моцна сціснутая ў маленькай ручцы хлопчыка, паціху памірала. Нібы засланыя туманам, праносіліся перад ёй малюнкі нядаўняга мінулага: родны ўзгорак, сасна-бабуля, лагодны ветрык. Ціхі смутак агарнуў душу пралескі, але слёз і жалю не было ў яе развітанні.

— Я памру, затое вялікае шчасце, прыгожую радасць при­несла я маленькаму хлопчыку. Бывай здарова, бабуля родная, даруй, сонца прыгожае, неба блакітнае, — падумала апошні

Раз пралеска.

Апусціўшы галоўку, яна ціха завяла.

У бабровым царстве

Такога зацяжнога дажджу не было за ўсе дні майго адпачын-ку, які я праводзіў на лясной рэчцы Усвіцы. Яшчэ ўчора пасля навальніцы неба нібы расчынілася, на зямлю паліліся густыя струмені ліўня. Схаваўшыся ў палатцы, з трывогай назіраў, як выходзіла з берагоў рака. Хутка нават кустоўе вярбы, што служыла схованкай на рыбалцы, апынулася ў вадзе. Я перанёс сваю палатку на пагорачак, і перад вачыма паўстала нярадас-нае відовішча. Па рацэ плылі сарваныя з берагоў дрэвы, стажкі свежага сена. Вада размыла бабровую плаціну. Бурная паводка пагражала затапіць схаваныя за ёю хаткі звяркоў.

Стыхія бушавала некалькі дзён. Калі лівень спыніўся, я заў-важыў каля прарванай плаціны незвычайны рух. Нейкі спрыт-ны падводнік падхопліваў дрэвы, што плылі па рацэ, і ўпарта накіроўваў іх да разбуранай плаціны. Я пачаў уважліва назі-раць. 3 вады зрэдку паказваліся невялікая грушападобная га-лоўка і бурая спіна незнаёмца. У абдымках звярка заўважыў ладны абрубак дрэва, якім ён імкнуўся загарадзіць плаціну. «Дык гэта ж бабёр!» — прамільгнула радасная здагадка.

Раней пабачыць жывога бабра, загадкавага жыхара тутэй-шай ракі, не даводзілася. Звярок вельмі асцярожны і на вочы амаль не трапляўся. Відаць, надзвычайныя абставіны прымусі-лі баброў забыцца на небяспеку і ўзяцца за рамонтныя работы не ноччу, як звычайна, а сярод белага дня.

Займальна было назіраць за выратавальнай аперацыяй. Дзей-нічаў цэлы канвеер. На супрацьлеглым беразе Усвіцы захавалі-ся кусты асінніку. Бабры падплывалі да іх, працавалі востры-мі зубамі. Дрэва таўшчынёй з добры тэлефонны слуп валілася ў ваду. Меншыя звяркі перагрызалі яго на часткі, падхоплівалі пярэднімі лапкамі і хуценька плылі да плаціны. Ніхто не міту-сіўся, кожны рабіў сваю справу. Будаўнічы матэрыял прымаў спрытны звер і акуратна ўкладваў на плаціну. Гэта, мусіць, была маці. Тоўсты бабёр наглядаў за работай. Калі плаціну адра-мантавалі, важак праплыў уздоўж, уважліва абмацаў кожны ўчастак, пераканаўся, што збудаванне трывалае, надзейнае, зрабіў развітальны круг і даў нырца.

Я ўжо кіраваўся да палаткі, як ля самых ног каля берага мільгануў у вадзе цёмны цень. Бабёр! Наткнуўся на вывернуты корань аёру¹ і спыніўся. Відаць, надумаў падсілкавацца пасля напружанай працы. Цяпер я мог разгледзець бабра. У яго было доўгае, да метра, тулава, пярэднія ўчэпістыя лапкі з вострымі кіпцюрамі, а заднія, болын масіўныя, доўгія, з перапонкамі на пальцах. Адным словам, сапраўдны аквалангіст.

Вечарам на мой астравок завітаў егер. Я з захапленнем рас-казаў яму пра выратаванне плаціны бабрамі. Той ніколькі не здзівіўся, а толькі заўважыў:

—Яны і Усвіцу выратавалі.

—Як выратавалі?! Ад каго?

—Ад меліяратараў, — адказаў егер.

Аказваецца, прыйшлі «пераўтваральнікі» прыроды, высеклі пералескі, высушылі тарфянікі, балоты. I зачахла Усвіца. Была паўнаводнай ракой — зрабілася маленькім ручайком. Усё наво-кал пачало высыхаць. Не было дзе прытуліцца зверу, птушцы. У акрузе засталіся толькі вёскі з назвамі Баброва, Бабры, Баб-ровічы ды прозвішчы Бабровы, Бабровічы, Баброўскія. Гэтыя назвы — знак таго, што мясцовыя жыхары на працягу стагод-дзяў мелі справу з бабрамі.

Бабры адступалі перад грознымі меліяратарамі аж да вяр-хоўя Усвіцы, а потым раптам заўпарціліся. Некалькі сезонаў меліяратары чысцілі канавы, каб спусціць ваду ў рэчку, а бабры не саступалі. Не паспее экскаватар адысці ад рэчкі, як бабёр пачынае ўзводзіць плаціну — трывалую аснову з вялікага бяр-вення і пяску. Адзін раз разбурылі зробленае бабрамі, другі раз. На трэці раз зразумелі, што бабры ратуюць сябе і рэчку. I людзі саступілі мудраспі баброў.

Вытаптаны хлеб

Жыццё часта параўноўваюць з дарогай. Не будзем пярэчыць: хай сабе, дарога дык дарога. Чалавек мосціць яе ў аднолькавай меры і з прадбачлівасці, і з нечаканасцей, асабліва хлебароб. Год на год мала калі ў яго прыпадае. Адвечная ісціна: хоць у полі і не коўзка, але ў любы момант ёсць дзе паслізнуцца. Балюча, крыўдна зрабіць гэта не па сваёй віне, ах, як крыўдна!

Такое здарылася на пачатку лета 1982 года. Ноччу восьмага і адзінаццатага чэрвеня па разлогах Палесся прайшоўся стра-шэнны прымаразак — ад трох да пяці градусаў. У Любашаве загінулі амаль усе пасевы азімых, бульбы, травы. Дзён праз колькі пасля гэтага старшыню Білімава можна было знайсці ў полі, учарнелага ад гора і думак. Пазней расказваў, што не мог заснуць двое сутак: усё меркаваў ды прыкідваў, як і чым перасяваць палетак, ажывуць ці не ажывуць перамёрзлыя гоні.

У такой больш чым незайздроснай сітуацыі надзвычай важна не разгубіцца. I ў Любашаве не разгубіліся. Па зярнятку сабра-лі рэштку азімых. Недалёка ад пералескаў яны і самі трошкі ўцалелі. Астатняе перасеялі. Радаваліся, бо ўсё добра ўзышло.

Неяк на золку (менавіта ў гэты час пачынаецца працоўны дзень старшыні) зірнуў Білімаў у акно канторы і вачам сваім не паверыў: засеяным полем напрасткі, як нічога і не было, груп­пам! ішлі людзі, чалавек па пяць-сем. Не стрываў ён, выскачыў насустрач. «Братка! — крыкнуў што ёсць моцы пярэдняму. — Што ты робіш? Тут хлеб пасеяны, хіба не бачыш?» Пярэдні спыніўся, нахабна ўхмыльнуўся, выгукнуў таксама моцна, са здзекам: «Чаго крычыш, дзядзя? Людзей разбудзіш, уцяміў ці не?» I тут жа, каб яшчэ раз абразіць, адкалупнуў бліскучым, як люстэрка, наском чаравіка пульхны камяк зямлі, падкінуў уверх. Хіхікаючы, нечакана дадаў: «На работу спазняемся. Ясна, дзядзя?» Білімаў толькі і паспеў сказаць услед гэтым лю­дзям: «Ужо спазніліся».

Што ні рабілі пасля: капалі канаўкі, на ўзмежках да слупкоў прымацоўвалі фанерныя шыльдачкі «Нетапчыцепасевы», «Бе-ражыцехлеб», дзяжурылі, саромілі прахожых, двойчынанава засявалі спежку — не дапамагло. Часам здавалася, што сцежку не топчуць, а знарок упарта трамбуюць, па ёй пачалі ўжо ездзіць веласіпеды, мотаролеры, матацыклы.

I тут зноў не стрываў старшыня, загадаў замест вырваных уначы шыльдачак напісаць новую: «Хлеб топчуць толькі свінні!»

3 пасёлка да Любашава рукой падаць, ёсць туды добра на-езджаная дарога, і вядзе яна ад гарадской бальніцы ў канец вя-сковай вуліцы. Сцежка, пра якую ідзе гаворка, адкрывае ўжо трэці шлях у вёску. На ім, як падлічылі, пешаход выгадвае дзве хвіліны, усяго дзве. А як вымераць страты?

Спецыялісты гавораць: на сцежцы ўтаптана ў зямлю болын за тысячу буханак хлеба. Больш за тысячу буханак! Што б ска­зал! пра нас абаронцы блакаднага Ленінграда? Страшна паду-маць, што сказаў бы той, хто рэзаў тонкім ножыкам выняты з кавалка палатна пасляваенны бохан. Няўжо мы такія багатыя, каб спакойна глуміцца з Яго Вялікасці Хлеба? Няўжо мы такія блізарукія, каб не бачыць тых страшэнных сцежак, на якіх так бяздумна растрачваецца ўсенародны здабытак?

Думайце, людзі, думайце...

Мурашнік

Некалі мурашнік, які вырас ля самай лясной сцяжынкі, быў такі маленькі, што не закрываў нават пянька. Але паступова рудая горка большала. Дробненькія, але дужыя і ўпартыя ства-рэнні з усяго наваколля безупынна сцягвалі сюды патрэбны бу-даўнічы матэрыял, і хутка горка заняла ўсю сцяжыну.

Чалавек прыпаў на адно калена, схіліўся, стаў назіраць. Му­раш трымаў перад сабою трэсачку, большую за яго ў пяць разоў. Тузаўся то ў адзін, то ў другі бок, але, здавалася, не пасоўваўся ні на крок. Праз хвіліну чалавек зноў паглядзеў сабе пад ногі і не ўбачыў мураша. Светлая трэсачка варушылася каля самага падножжа рудога конуса.