Көмірсутектердің галоген туындыларын алу.

№ 18 Зертханалық жұмыс

Көмірсутектердің галоген туындыларын алу.

Жұмыстың мақсаты: Әр түрлі әдістермен қаныққан және қанықпаған көмірсутектердің галоген туындыларын алу.

Реактивтер мен жабдықтар: күкірт қышқылы мен этил спиртін (1:1) қоспасы, натрий хлориді, этил спирті, кристалдық йод, 10%-тік натрий гидроксидінің ерітіндісі, бром суы (1 мл суға 2 мл бром қосу керек), пробиркалар, газ жүретін түтігі бар тығын, спирт шамы, сүзгі қағаз, мұзы бар стакан, пемза үгінділері.

тәжірибе. Хлорлы этил алу.

Жұмыс барысы: Пробиркаға күкірт қышқылы мен этил спиртінің қоспасынан 3-4 мл

құйып, оның үстіне натрий хлоридің ұнтақтап салып, газ жүретін түтігі бар тығынмен жабады. Пробирканы штативке тігінен орнатып, газ түтігінің екінші ұшын мұзы бар стаканға барырып, пробирканы баяу қыздырады. Қоспадан бөлінген хлорлы этил стаканда кристалдар түрінде түзіледі.

 

Реакция теңдеуі: Н₂SO₄ + NaCI ® HCI + NaHSO₄

CH3 – CH2 – OH + HO - SO3H ® CH3 – CH2 – O – SO3H + H2O

                                                        күкірт қышқылының этил эфирі

CH₃ – CH₂ – O – SO₃H + HCI ® CH₃ – CH₂CI + H₂SO₄

2-тәжірибе. Йодоформ алу.

Жұмыс барысы: Пробиркаға 5-6 тамшы этил спирті мен 1 мл су құйып, оның үстіне

йодтың бірнеше кристалдарын ұнтақтап салады. Қоспадағы йод ерігенше натрий

гидроксидінің ерітіндісін құйып, пробирканы 60- 70⁰С дейін баяу қыздырады.

Пробиркадағы қоспаны суытқанда сары түсті, өзіне тән иісі бар йодоформның кристалдар

тұмбаға түседі. Ерітіндіні сүзгі қағазбен сүзіп, алынған кристалдарды кептіреді.

Йодоформның түзілу реакциясының теңдеуі:

4І2 + 8NaOH ® 4NaI + 4NaOI + 4H2O

CH3 – CH2 – OH + NaOI ® NaI + H2O + CH3CHO

CH3CHO + 3NaOI ® 3NaOH + CI3CHO

CHOCI3 + H2O ® CHI3 + HCOOH

HCOOH + NaOH ® H2O + HCOONa

Теңдеулерді жинақтап жазсақ:

CH3CH3OH + 4I2 + 6NaOH ® CHI3  + HCOONa + 5NaI + 5H2O

3-тәжірибе.Бромдыэтилен алу.

Жұмыс барысы: Тәжірибені тартпа шкафта жүргізу қажет. Пробиркаға этил спиртімен күкірт қышқылының қоспасынан 2-3 мл құйып, ерітінді бірқалыпты қызу үшін үстіне бірнеше пемза үгінділерін салып, штативке орнатады. Пробирканың аузын газы түтігі бар тығынмен жауып, оның екінші үшін суық суы бар стаканға батырылған, ішіне бром суы құйылған пробиркаға салады. Қоспасы бар пробирканы баяу қыздырады. Сол кезде бөлінген этилен броммен әрекеттесіп, оны түссіздендіреді. Пробиркада ауыр май тәріздес қызыл сұйық зат- бромды этилен түзіледі.

  

Реакция теңдеуі: