Амин қышқылдарының жіктелуі.

      │

       NH₂

Амин қышқылдарының жіктелуі.

Амин қышқылдары құрылысы бойынша үш топқа бөлінеді:

1. Ациклді

2. Карбоциклді

3. Гетероциклді

Ациклді амин қышқылдары карбоксил- СООНжәне - NH₂ топтарының санына қарай бөлінеді.

1. Моноаминкарбон қышқылдары: аланин СН₃- СН(NH₂) – СООН

2. Моноаминкарбон қышқылдары: аспарагин қышқылы НООС- СН₂- СН(NH₂)- СООН

3. Диаминмонокарбон қышқылдары: Н₂N (СН₂)₄ СН(NH₂) СООН

Химиялық қасиеттері.

Амин қышқылдарының құрамында негіздік аминді және қышқылды карбоксил топтары болғандықтан, олар амфотерлік қасиет көрсетеді.

1. Тұздар түзу реакциялары.

Амин қышқылдары қышқылдармен де, негіздермен де әрекеттесіп, тұздар түзіледі.

 NH₂ – СН₂- СООН + НСІ → NH₃СІ – СН₂ – СООН

Глицин                             тұз қышқылды глицин

NH2 – СН2- СООН + NаОН → NH2 – СН2 – СООNа + Н2О

Глицин                     глициннің натрий тұзы

 

2. Амин қышқылдары қышқылдар сияқты күрделі эфирлер, хлорангидритер, аминдер түзіледі.

 

                                                                               О

СН3- СН - СООН + СН3ОН → СН3 – СН – С + Н2О

     │                                                     │         

     NH₂                                                NH₂   ОСН₃

 

3. Амин қышқылдары декарбоксилденіп, аминдер түзеді.

СН3- СН - СООН → СН3 - СН – NН2 + СО2↑   

     │

     NН₂

 

4. Амин қышқылына азотты қышқылымен әсер етсе, оксиқышқылды және азот түзіледі.

 NH₂ – СН₂- СООН + НNО₂ → НО - СН₂- СООН + N₂ + Н₂О + Н₂О

5. Амин қышқылдары дезаминдеу реакциясына түседі, нәтижесінде амин тобы жойылады. Бұл реакция организмдерде ферменттердің әсерінен жүреді.

                      ферменттер

СН₃- СН - СООН → СН₃ - СН – СООН + NН₃ 

     │                                           │

     NН₂                                       ОН

 

6. Амин қышқылдарының құрамында негіздік қасиет беретін амин тобы және қышқылдық қасиет беретін карбоксил тобы болғандықтан олардың молекулалары өзара әрекеттесіп, полимерлер түзіледі.

                               O                                         O

nH₂N – CH₂- C             → (-HN – CH₂- C )n

                              OH  -nH₂O

 

Екі немесе бірнеше амин қышқылдарынан су бөлінгенде, түзілетін заттарды пептидтер деп атайды. Бұл жағдайда амин қышқылдарының арасында пептидтік байланыс пайда болады.

(-С – НN-).  Егер пептидтер екі амин қышқылынан түзілсе дипептид, үшеуден түзілсе

 ││               трипептид, ол көп амин қышқылдарынан түзілсе- полипептид деп аталады.

О                         Пептидтердің аталуы қатысқан амин қышқылдарының атымен аталады

                  және бірінші амин қышқылының атына «ил» жалғауы қосылады. Полипептидтердің құрылысы тізбекті болады, кез келген амин қышқылдары бір- бірімен әр түрлі қосыла алады.