параграф. 2 - жартыжылдық

37. Ым-ишараттық, дактильді-қатынас сөйлеу тілін қалыптастыру (көру және есту қабілеттерінің қатар бұзылыстарыболған кезде):

1) ересек адаммен жеке іскерлік қарым-қатынас жасау шеңберінде өз дене бөліктеріне қызығушылығын оятуын жалғастыру;

2) заттық қарым-қатынас шеңберінде заттар мен ойыншықтарға қызығушылық ояту;

3) балаға күтім жасау жағдайындағы күнделікті ересек адамның қатаң тағайындалған әрекетінің ретілігіне көңіл бөлу және түсінуге мүмкіндік жасау: қолды жуу, тісті ысу, серуенге киіну;

4) қарапайым себеп-салдық байланыстарды тануға ықпал ету;

5) "байланыс репликасын" түсінуіне ықпал ету;

6) ересек адамның көтеріңкі дауысына және жағымды және жағымсыз мимикасын ажыратуға және адекватты жауап қайтаруға (бет жүзін, дене қалпын өзгерту, ән айту) үйрету;

7) ауырсынуын, қарнын ашқанын, шаршағанын немесе керсінше жақсы сезінетінін, оған ұнайтынын білдіретін өзінің денсаулық күйін хабарлай алу білігін қалыптастыру;

8) заттық (ішу, жуыну, сурет салу, телефонмен сөйлесу), сәйкес келетін (қораптан ойыншықты алу, алақанға тығып алу, қораптың қақпағын жабу, фигураларға жырық салу), ересек адамның заттық-ойын әрекетті ("Баспалдақпен аю жүреді", "Жануарларды серуендету") қайталауға үйрету;

9) қарым-қатынас жасау барысында ым-ишараттық формадағы жаңа сөздерді енгізу: адамдарды, ойыншықтарды, аяқ киімді, киімдерді, тамақ өнімдерін белгілеу; етістіктер;

10) әрекеттің реттілігін түсінуін қалыптастыру; ойын барысындағы реттілікті сақтай білуге үйрету;

11) өзіндік коммуникациялық репертуарынан қандай да бір әрекетті ересек адаммен кезектілікпен орындауға демеулік беру;

12) ойындағы кезектілікті сақтауды (ересек адам өз кезектілігімен орындау барысында күту) дәлелдейтін коммуникативті сигналдарды белсендіру;

13) есту және көру қабілеті зақымдалуының үйлесуі кезінде қарым-қатынас жасау барысында дактильды байланыс формасындағы жеке сөздерді қосу; жиі және білетін ымдармен қатар дактильді сөздерді қолдану;

14) сөйлеу қарым-қатынасына жылы-суық, үлкен-кішкентай ұғымдарын білдіретін ымдар-бейнелерді, бейнелі сөздерді қосу;

15) іс-әрекет түрлерін кеңейту, күн тәртібіне қуыршақпен ойнау, дене жаттығулары, сабақтарды қосу.

38. Көру және есту қабілеттерінің қатар бұзылыстары болған кездегі сөйлеу тілінің ым-ишараттық-дактильді формасын меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) ересек адаммен жеке іскерлік қарым-қатынас жасау шеңберінде өз дене бөліктеріне қызығушылығын оятуын жалғастыру;

2) заттық қарым-қатынас шеңберінде заттар мен ойыншықтарға қызығушылық ояту;

3) балаға күтім жасау жағдайындағы күнделікті ересек адамның қатаң тағайындалған әрекетінің ретілігіне көңіл бөлу және түсінуге мүмкіндік жасау: қолды жуу, тісті ысу, серуенге киіну;

4) қарапайым себеп-салдар байланыстарды тану;

5) өзінің денсаулық күйін хабарлауға ынталану;

6) заттық (ішу, жуыну, сурет салу, телефонмен сөйлесу), сәйкес келетін (қораптан ойыншықты алу, алақанға тығып алу, қораптың қақпағын жабу, фигураларға жырық салу), ересек адамның заттық-ойын әрекетті ("Баспалдақпен аю жүреді", "Жануарларды серуендету") қайталау;

7) әрекеттің реттілігін түсінеді; ойында кезектілікті сақтайды.

39. Зат-белгілер, суреттерді қолдануға байланысты дағдыларды қалыптастыру:

1) өз ниеттерін білдіру үшін зат-белгілерді қолдануын жалғастыру;

2) коммуникацияны кеңейту мен әрекетті жоспарлау мақсатында күнтізбеге үш немесе одан да көп зат-белгілерді енгізу;

3) балаға белгілі бір іс-әрекетті орындар алдында күнтізбеден зат-белгіні көрсету;

4) баладан көрсету құралы тұрғысынан зат-белгілерді көрсетуін біртіндеп талап ету; егер үлкендерді далаға шығуға қарай сүйрейтін болса немесе тамақ ішуін қаласа күнтізбенің ішінен осы әрекетке сәйкес келетін зат-белгіні көрсетуін талап ету;

5) жасайтын іс-әрекеттерді сөзбен жетелеуді ұйымдастыру, бұл баланың сөздік қорын кеңейтуге және іс-әрекеттерді жоспарлаудан оларды жүзеге асыруға дейінгі іс-әрекетін қадағалау арқылы оның ойлауының дамуына ықпал етеді.

40. Коммуникацияның белгілік жүйесін меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) өз ниеттерін білдіру үшін зат-белгілерді қолданады;

2) коммуникацияны кеңейту мен әрекетті жоспарлау мақсатында күнтізбеге үш немесе одан да көп зат-белгілерді қолданады;

3) баладан көрсету құралы тұрғысынан зат-белгілерді көрсетуге ынталанады.

41. Сөйлеу тілін дамыту (баланың ауызша сөйлеу тілін дамыту және қалыптастыру):

1) тыныс алу, дауысты дамытуға әртүрлі жаттығуларды орындауын жалғастыру;

2) қарапайым артикуляциялық қимылдарға еліктеуіне көмектесу;

3) әртүрлі дыбыстағы, ырғақты және дауыстың жоғарлығына қарай біркелкі буыннан туратын дыбыстарға еліктеуін белсендіру;

4) оқиғаларға ересек адамның эмоциялық қатынасын, көтеріңкі, қуанышты дауыстарғаеліктеуге үйрету;

5) ересек адаммен жеңілдетілген былдырлау сөздерін қайталауын белсендіру;

6) ересек адамнан кейін бір буынды сөздерді қайталауын белсендіру;

7) ересек адамнан кейін екі буынды сөздерді ("мама", "папа") қайталауын белсендіру.

42. Үйретілетін біліктер:

1) үстел үстіндегі гофрленген қағаздың ұсақ үзіктерін үрлеу;

2) үстел үстіндегі мақта үзіктерін үрлеу;

3) жіпке байланған мақтаны үрлеу;

4) түсті қарындаштарға үрлеу;

5) бала затты еркін,ешқандай қысымсыз үрлеуін қадағалау;

6) тыныс алу жаттығуларына Ф дыбысын қосу;

7) А, О, У дыбыстарын жеке айтуда, олардың қойылу мүмкіндігіне қарай дауысты қосу.

43. Сөйлеу тілінің дыбыстық жағын меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) тыныс алу, дауыстың жоғарлығы мен күшін дамытуға әртүрлі жаттығуларды орындау;

2) қарапайым артикуляциялық қимылдарға еліктеуге ынталанады;

3) әртүрлі дауыстағы бірдей буындарды дыбыстауға еліктейді;

4) оқиғаларға ересек адамның эмоциялық қатынасын, көтеріңкі, қуанышты дауыстарға еліктеуге үйрету;

5) ересек адаммен жеңілдетілген былдырлау сөздерін қайталауға тырысады;

6) ересек адамнан кейін бір буынды сөздерді қайталауға тырысады;

7) ересек адамнан кейін екі буынды сөздерді ("мама", "папа") қайталауға тырысады.

44. 1- деңгейдегі пассивті сөздік:

1) негізгі режимдік сәттер: тұр, дәретханаға бар, жуын, же, іш, дайындалуға бар, серуендеуге бар, ұйқыға жат;

2) өзіне-өзі қызмет көрсетудегі нақты дағдылар: тұр, отыр, киін, шашыңды тара, шешін, аяқ киіміңді ки, суды аш, тісіңді тазала (қолыңды, аяғыңды) жу, (қолыңды, аяғыңды) сүрт, аузыңды сүрт, орындықты итер, алғыс білдір, қалпақ (пальто, шарф, қолғап) ки, пальтоны (сүлгі) іл, жейдені (көйлекті, шалбарды) орындықтың арқасына іл, аяқ киімді орындықтың астына қой, душта (ваннада) жуын;

3) әр түрлі сабақтар мен ойындар: дайындаламыз, бер, жина, қой, ал, аш, жап, жабыстыр, секір, алақан соқ, бар, жүгір, аузыңды аш, болмайды, жақсы, жаман, дұрыс, дұрыс емес, иә, жоқ, соңы, кешіріңіз, жылайды, ауырып тұр;

4) айналасындағылармен танысу.Адамдар: апа, әке, әже, ата, педагог, дәрігер. Ойыншықтар: доп, матрешка, юла, машина, кубиктер, қуыршақ, пирамида, үрленген шар, күрек, шелек. Киім:қалпақ, шарф, пальто, қолғап, бас орамал, колготки, шалбар, жейде, көйлек, алжапқыш. Аяқ киім: бәтеңке, етік, туфли. Ыдыс-аяқ:кесе, тәрелке, қасық, пышақ, шәйнек, табақ. Жиһаз:үстел, орындық, шкаф. Төсек-орындар: жастық, көрпе.Азық-түліктер:сары май, нан, шәй, кәмпит, алма, мандарин (апельсин), жүзім. Жеке гигиеналық заттар:тарақ, сүлгі, сабын, бет орамал, тіс щеткасы. Етістіктер: бер, ұйықта жабыстыру, серуендеу, тамақтану, қолды жуу, киіну, шешіну, жуыну, сүрту (қолды, ауызды, үстелді), сабақ беру. Серуенге арналған заттар:шана, тербелме, құрсау.

45. 1-деңгейдегі белсенді сөздік:

1) адамдар: апа, әке (бала жиі қарым-қатынаста болатын жақын туыстары);

2) ойыншықтар;

3) аяқ киім;

4) жеке гигиеналық заттар;

5) ыдыс-аяқ;

6) жиһаз;

7) азық-түліктер;

8) етістіктер: бер, ұйықта жабыстыру, серуендеу, тамақтану, қолды жуу, киіну, шешіну, жуыну, сүрту (қолды, ауызды, үстелді), сабақ беру, ойнау, тұр,отыр,жүр, алақанмен шапалақта, жылайды, ауырады.