Комплемент жүйесіне сипаттама беріңіз және қызметтерін атаңыз.

24М иммуноглобулиндерінің молекулалық салмағын, қалыпты деңгейін, негізгі орналасу орнын, иммундық жауаптағы қызметін, басқа иммуноглобулиндерден айырмашылығын түсіндіріңіз.

IgM ауыр тізбегі 5 доменнен тұрады. IgM тұрақты С-домендерінің құрылыс ерекшеліктері көмегімен пентамер құрады. IgM макроглобулин деп атайды. Оның молекулалық салмағы 900000 дальтонға(Д) жуық.IgM қарапайым иммуноглобулиндерге жатады және ол ең төменгідәрежелі арнайылығымен сипатталады. Ол жатырішілік жетілуде және гуморалды жауапта ең бірінші синтезделеді.

IgM қызметтерi:

· В-жасушалардың бетінде IgM пайда болуы IgM-рецепторлардыңтуылуын көрсетеді және олар В-жасушалардың ары қарайдифференциялануының белгісі болып, антигенмен (тимустәуелді)байланысуға мүмкіндік береді. В-лимфоцит бетінде рецепторлық IgM мономерлі түрінде болады.

· Сарысуда IgM пентамерлі түрінде кездеседі. Қалыптыжағдайдаадамныңсарысуында 2,0 – 4,0 г/л болады. 10 белсендіорталықтың болуы10 біркелкіантигендікдетерминанталарынбайланыстыраалады, бірақмолекулалықкеңістіктікқұрылысысебебінен, антигенменпентамерліқұрылысының 5 белсендіорталығыбайланысаалады. Антигендікдетерминантасы мен белсендіорталықтыңтуыстығыөтетөменболсадаIgMэффективтыагглютиногенболыптабылады. IgMпентамерболғандығынан, комплемент жүйесініңклассикалықжолменеңэффективтi активаторы болыпкеледі (СН2 арқылы).

ПлацентадаIgM-ге FC-рецепторларжоқжәнеүлкен молекула

болғандығынанIgM плацента арқылыөтпейді. Пентамердіңүлкен

көлемдігіэкстраваскулярлыантигенгеқызметінқиындатады, яғниIgMмолекуласытіндергеөтпейді, тек қанайналымдатамырішіндежұреді.

Иммуноглобулин М - барлық иммуноглобулиндердің 5-10%-ы. Эволюциялық дамуда ең көне иммуноглобулин. Молекулалық салмағы 900.000 Дальтон. Жартылай ыдырау уақыты 5 тәулік, иммуноглобулин М В-клеткаларға антигенді танытатын рецептор. Иммуноглобулин М аутоиммунды ауруларды қолдайды.

Иммуноглобулин М организмге инфекция түскенде, вакцина егілгенде больш синтезделеді, авидтігі жоғары, организмді бактериялардан, вирустардан қорғайды, комплементті классикалық жолмен белсендіреді, фагоцитозды күшейтеді. Организмге түскен антигенде әуелі иммуноглобулин М түзіледі. Аптаның аяғында ғана иммунгоглобулин G -дің синтезіне көшеді .

Иммуноглобулин М қан сарысуында-0,4-2,2 г/л. Иммуноглобулин М молекуласы ірі, бес мономерден құрылған, 10 белсенді орталығы бар, бірден бес антигенді байланыстырып организмнен шығарып жібереді. ІgМ организмге антиген түспесе де болатын табиғи антиденелерге жатады. Плацентадан өте алмайды. Нәрестелерде тек жұқпаға қарсы пайда болады. ІgМ антигенге қарсы фагоциттерді белсендіреді

25G иммуноглобулиндерінің молекулалық салмағын, қалыпты деңгейін, негізгі орналасу орнын, иммундық жауаптағы қызметін, басқа иммуноглобулиндерден айырмашылығын түсіндіріңі

IgG негiзгi сарысулық иммуноглобулинге жатады. Оның молекулалық салмағы 150000 Д жуық.. IgG преципитация, агглютинация серпілістеріне және лизиске қатысады (IgМ-нен қарағанда, комплементжүйесін бәсеңірек активтейді). Қалыпты жағдайда адамның сарысуында8-20 г/л тең. IgG-дің ауыр тізбегі 4 доменнен тұрады, IgG-нiң белсендіорталықтары антигенге жоғары авидтілікпен сипатталады.IgG синтезделу үшін В-лимфоциттер Т-жасушалар жәнемакрофагтармен байланысу керек, яғни ол негізінде тимустәуелдіантигендерге қарсы жауабында түзіледі. IgG IgМ түзілуіне қарағанда,кеш басталады және иммунды жауаптың 2-шi фазасында артық болады.IgG плазмалық жасушалар шығатын бастаушыларында антигенмен қайта

байланысу арқылы пайда болады. Адамда көптеген нәруыздық

антигендеріне екіншілік иммунды жауабы сарысуда шамалы анықталатынбарлық төрт IgG топшаларының түзілуімен жүреді.

IgGқызметтері:

· Шарнирлі аумағының құрылысы жағынан. Адамдағы IgG2, IgG4

шарнирлі аумағының конформациясы Fab-фрагментінің СН2-домендің

жанында шоғырлануын қамтамасыз етеді, сондықтан IgG2, IgG4

антигенмен байланысқан соң, комплементпен (С1) байланысу қабілетін жоғалтады. IgG1, IgG3 шарнирлі аумағы құрылысы жағынан өзгеше,сондықтан олар комплемент жүйесінің классикалық жолының белсендіргіштері болып табылады.

· IgG иммунды комплекс құрамында фагоциттердің Fс-

рецепторларына берік тіркеледі, нәтижесінде фагоцитоз күшейеді.

· IgG плацента арқылы өтеді, оның өтуі белсенді тасымалдану

механизмі арқылы іске асады. IgG нәрестенің бәсең иммунизациясында басты рөл атқарады Бұл әсері 3 ай бойы сақталады, нәресте организмінде өзіндік IgG түзілуі басталған уақытқа дейін.

26 А иммуноглобулиндерінің молекулалық салмағын, қалыпты деңгейін, негізгі орналасу орнын, иммундық жауаптағы қызметін, басқа иммуноглобулиндерден айырмашылығын түсіндіріңіз.

 

секреторлыиммуноглобулин деп санайды. Қан сарысуында 0,8 – 4,2 г/л, негізінде мономерлі түрінде кездеседі. IgА-ң Faв-фрагментiнiң ажырауы IgG жәнеIgМ қарағанда төмен. Сондықтан, IgА агглютинация, преципитацияға

қиынырақ түседі, бірақ жасушаға жеңіл тоңады және әртүрлі секретер құрамында: сүт, сілекей, шырыш және т.б. кездеседі.Оның молекулалықсалмағы 170 000-500 000Д.

СекреттеIgАдимернемесетримертүріндекездеседі. IgА-ңдимерлері мен тримерлерішырыштыныңэпителиалдыжасушаларыменсинтезделетінсекреторлынәруызбенбайланысуғақабілеті бар. IgАтұзетінплазмалықжасушалардимерліжәнетримерлісекреторлынәруызсинтезделетінжанындаорналасады. Димерлітүрігидролиздікферменттердіңәсерінетөзімділігібасқаиммуноглобулиндергеқарағандажоғарыболады. Бұлантиденелергеәртүрліферменттердіңәсеретуортасындабелсенділігінсақтаудықамтамасызетеді. Мұрын-жұтқыншақтаIgАбелсендітүзілуінантигендер, әсіресетірі вирус пенбактериялардыңшырышқабатынаенгенненкейінбайқауғаболады. IgАбактериялар менвирустардыбайланыстырып, олардыңшырыштықабаттатіркелуінебөгетжасайды. Бұлүрдістіңәсерлігіөтезор.

IgАтүзілуініңбасталуынәрестеөмірініңертекезеңдеріндебасталады,туылғануақыттаоләлітүзілмейді, бірақүшаптадан ксілекейіндеIgАдеңгейіересектегідейболады. СарысулықIgАкешірекпайдаболады.

Сүтқоректілердіңкөбінде, адамдарда да, IgАанасүтіарқылыенуі –баланыңбактерияларға, вирустарға, тағамдықаллергендергеқарсықорғауыныңмаңызы.

27 E иммуноглобулиндерінің молекулалық салмағын, қалыпты деңгейін, негізгі орналасу орнын, иммундық жауаптағы қызметін, басқа иммуноглобулиндерден айырмашылығын түсіндіріңіз.

IgЕ негiзгi цитофилдi иммуноглобулин, атопиялық аллергиялық

серпілістің, яғни, жедел дамитын жоғары сезімталдықтың негізгі

иммуноглобулиніболыптабылады. IgЕ-ніаллергологиядареагиндепатайды. Молекулалықсалмағы 180000 тең. IgЕмолекуласыныңауыртізбегі 5 доменнентұрады. Ауыртізбектің С-ұшыполимерленугеқажеттіаминдікқышқылдыңқалдықтарынантұрмайды, солсебептенполимерленбейді. IgЕ комплемент жүйесiнактивтемейдi,агглютинациядақатыспайды.

IgЕконцентрациясысауадамдардаөте аз болады - 0,0002 г/л.

IgЕ жұмыс істеуі Fc-үзіндісіне арналған арнайы жасушалық рецепторлармен бірге жүреді; ол қан сарысуында тек қан ағымы арқылы ығысу үрдісімен сай келетін плазмалық жасушалардан базофилдерге және басқа жасушаларға барады. IgЕ өзінің Fc-узіндісімен сол жасушаның Fc- рецепторларына орналасады. Сөйтіп, плазмалық жасушалар тек бір ғана арнайылықты IgЕ-нi синтездейдi, ал әр гистамин өндіруші жасуша (мес жасуша, базофил) IgЕ молекуласының Fc-фрагментін байланыстырып,

әртүрлі антигендік арнайылығы бар IgЕ молекуласының қабатымен қоршалуы мүмкін. Мембранабайланыстырушы IgЕ-нiң өмірі 14 күн шамасында.

  Келесі кезең – антигенмен байланысу. Антиген өз детерминанттық

тобымен сол антигендік арнайылықты мембрана байланысқан IgЕ Fab-фрагментімен байланысады. IgЕ антигенмен байланысқан соң Fc-рецептордың белсенділігі жоғарылау арқасында гистамин, брадикинин, 5-окситриптамин, баяу әсер етуші анафилаксия субстанциясы және басқабиологиялық активті заттар тез бөліне бастайды, нәтижесінде жеделэкссудативті қабыну, яғни атопиялық аллергияның клиникалық көріністерідамиды. Егер берілген арнайы IgЕ барлығы аллергендермен әсерлесіп болса, онда аллергенмен байланысу қабілеті жоқ Fab-фрагменттері

болмағандықтан, бұлаллергенге десенсибилизация пайдаболады.

  Атопиялық топқа жататын адамдарда иммунды серпіліс кезінде

шырышты қабаттағы IgЕ деңгейі қалыпты жағдайдан өсіп, гиперергиялық серпілісіне әкеліп соғады. Ондай кезде ол науқастарда бронх демікпесіне, аллергиялық дерматиттерге, шөптік қызбаға сезімталды болады.

IgЕ гельминттерге қарсы иммунитетте қатысады. Fab -фрагменттерімен гельминттің антигендік детерминанталарымен, ал Fc-рецепторлар арқылы эозинофилдер бетіндегі рецепторлармен байланысады. Сол Fc-рецепторлар арқылы олар белсеніп, гельминттерге қарсы әсерлі медиаторларын бөледі.

28 D иммуноглобулиндерінің молекулалық салмағын, қалыпты деңгейін, негізгі орналасу орнын, иммундық жауаптағы қызметін, басқа иммуноглобулиндерден айырмашылығын түсіндіріңіз

IgDмолекулалықсалмағы 180000 Д. IgDконцентрациясыадам

сарысуында 0,0003-тен 0,0017 мг/л дейiн. Бұлиммуноглобулиннiң

құрылысыбасқаиммуноглобулиндердiңқұрылысынақарағандатолықзерттелмеген. Оныңсебебі, қансарысуындағымөлшеріөтетөмен. Бұлиммуноглобулин, негізіндеВ-лимфоциттербетінде рецептор түріндешоғырланады. Соныменқатар, бұлIgрецепторлардыңпайдаболуы В2-лимфоциттердіңтимустәуелдіантигендергеәсеретуқабілетінесайболады. Соғанбайланысты, IgDжетiлген В-лимфоциттердiңнегізгімембраналықрецепторларыныңбіріболыптабыладыжәнеолардыңдифференцияланукезіндемаңыздықызметатқарады.

Нәрестелердiң әр иммуноглобулин кластарының денгейлерi

Нәрестелердiң қан сарысуында IgМ мөлшерi-0,17+0,025 г/л,IgG -11,7+0,42 г/лIgА 0 г/л.

Баланың өмірінің екінші жасының аяғына қарай ересек адамғақарағанда, IgМ мөлшерi 80%, IgG -90% құрады, ал IgА -40%-ға жақын. Нәрестеде секреторлы IgА толық болмайды, ол секреттерде өмірдің үшінші айында пайда болады және жергілікті иммунитеттің кемшілігін көрсетеді. Бірақ, IgА-ң плазмалық деңгейіне қарағанда, шырышты қабаттағы секреттің IgА мөлшері ерте бекиді (2-4 жас арасында), ол ересектерде 10-12 жасқа қарай деігейіне жетеді. IgА деңгейі туылған нәрестеде үш аптадан кейін сілекейінде ересектердегідей мөлшерде болады. Сарысулық IgА кешірек пайда болады.

IgG қандағы деңгейі ересектердің деңгейіне жетуі әртүрлі уақытта

өтеді: IgG1 және IgG4 – 8 жаста; IgG3 – 10 жаста, IgG2 – 12 жаста. IgG2

және G4-ң ерте жастағы жетіспеушілігі баланың пневмококк, менингококк қоздырғыштарына резистенттілігінің төмендігін көрсетеді.

Жаңа туған балаларда IgD әдетте кездеспейдi, ол 6-шы аптада пайда

болады және ересектер деңгейiне 5-10, кейбір кезде 15 жаста жетедi. Жаңа туған балаларда сонымен қатар, IgE де кездеспейдi, ол ересектер деңгейiне 11-12 жаста жетедi. Оның жылдам көбеюi балаларда бронх демiкпесiн және т.б. атопиялық аллергиялық ауруларын шақырады.

Комплемент жүйесі -қан сарысуының ферменттік жүйесіі. Оның негізгі қызметі - антигендерді ыдырату.

Комплемент жүйесіне кіретін нәруыздарды комплемешптің компоненттері деп атайды. Бұл тектес нәруыздарға 20 компонент кіреді. Комплементтің компоненттері активтенуге дейін белсенсіз түрде болады. Активтену басталғаннан кейін олар бір-бірімен тізбектесе байланысады, нәтижесінде бірқатар биологиялық қызметтерді атқаратын молекулалар мен кешендерді өндіреді.

Неміс бактериолог-гигиенистті Р. Пффейфер мен Р. Кох институтының ізденушісі, эпидемиолог және бактериолог В.И Исаевтың тәжірибелері комплементті зерттеудің негізін қалады. Ол тырысқақ вибрионымен in vi­tro тәжірибесінде, теңіз доңыздарының тырыскаққа қарсы табиғи сарысуы болмасада да, бактериялардың лизиске ұшырайтынын далелдеген, яғни бактериолиз құбылысын ашқан еді. Сары суды 560С 30 минут қыздырғанда, ультракүлгін саулелерімен сәулелендіргенде және ортанын рН өзгерткен жағдайда оның лизистік белсенділігінің жойылатыны анықталған.

Комплемент жүйесіағзаның негізгі арнайы емес гуморалдық қорғаныс факторларының бірі болып саналады. Комплементтің компоненті әрі мен оның рецепторлары, сонымен қатар активтену кезінде түзілетін фрагменттер мен кешендер көптеген үрдістерге қатысады және олар келесі әсерлерді шақырады (8-ші сурет):  

- микроорганизмді тікелей лизиске ұшырату;

- фагоцитозды күшейту;

- лейкоциттерді белсендіру және оларды қабыну ошағына тарту (хемотаксис);

- кейбір вирустарды бейтараптау;

- иммунды кешендерді шығару.

           Сонымен қатар, комплемент жүйесінің белсенді нәрудары аллергиялық және аутоиммунды аурулар, трансплантация мен басқад да жағдайлар кездерінде қуатты қабыну медматоры болады.

. Комплементтің компонеттері анадан балаға плацента арқылы өтпейді. 3 айлық нәрестелерде комплемент жүйесі нәруыздарының деңгейі ересек адамдардың деңгейінде сәйкес келеді.

Бүгінгі күнде комплемент жүйесі активтенуінің 3 механизмі белгілі:

1. классикалық жол;