Укажите авторство концепции «Москва – третий Рим»

а) Василий Великий;

б) Григорий Палама;

в) Старец Филофей;

г) Нестор Летописец.

7. Традиция западничества в русской философии берет свое начало с творчества:

а) Н. Г. Чернышевского;

б) князя Андрея Курбского;

в) П. Я. Чаадаева.

8. В философии истории П. Я. Чаадаева отстаивается идея:

а) окказионализма;

б) провиденциализма;

в) материализма.

9. Известно определение церкви, данное А. С. Хомяковым: «…единство Церкви не мнимое, не иносказательное, но истинное и существенное, как единство многочисленных членов в теле живом…». Отметьте верные, с Вашей точки зрения, аспекты понимания этого определения:

а) Хомяков отрицает традиционное, идущее от Августина, разделение церкви на «видимую» и «невидимую»;

б) Хомяков поддерживает традиционное, идущее от Августина, разделение церкви на «видимую» и «невидимую»;

в) это определение содержит существенные характеристики идеи соборности.

10. На становление философии В. С. Соловьева оказали влияние:

а) «философия общего дела» Н. Федорова;

б) гностические учения;

в) философия Г. Гегеля;

г) философия Ф. Бэкона;

д) концепция «Москва – третий Рим»;

е) философия Шеллинга.

11. В концепции всеединства В. С. Соловьева можно выделить несколько важнейших аспектов. Выберите несколько понятий (не менее двух), которые важны для экспликации онтологического аспекта концепции всеединства:

а) бытие; г) земство;

б) теократия; д) абсолют;

в) сущее; е) София.

12. Выберите несколько понятий (не менее двух), которые важны для экспликации гносеологического аспекта концепции всеединства:

а) София; в) отвлеченные начала;

б) внутренний опыт; г) благодать.

13. Выберите несколько понятий (не менее двух), которые важны для экспликации антропологического аспекта концепции всеединства:

а) Богочеловечество; г) София;

б) Богочеловек; д) классы.

в) теософия;

14. Выберите несколько понятий (не менее двух), которые важны для экспликации софиологического аспекта концепции всеединства:

а) мудрость; г) тварное бытие;

б) Богочеловечество; д) Cофия.

в) рефлексия;

15. Выберите несколько понятий (не менее двух), которые важны для экспликации культурно-морфологического аспекта концепции всеединства:

а) русская идея; в) теургия;

б) теократия; г) Логос.

16. Исходным пунктом построения интуитивистской философии является:

а) допущение об изначальном онтологическом тождестве, совпадении субъекта и объекта, их имманентности друг другу;

б) представление о том, что изначально существует принципиальное разделение субъекта и объекта;

в) утверждение, что интуиция – чистое порождение субъективности.

17. Н. О. Лосский выделяет идеальное, реальное, и металогическое бытие. Установите соответствие, позволяющее определить, какие виды познания соответствуют каждому виду бытия:

а) идеальное бытие;

б) реальное бытие;

в) металогическое бытие;

г) интеллектуальная интуиция;

д) мистическая интуиция;

е) дискурсивное мышление (как разновидность интеллектуальной интуиции).

18. Характеристика истины как «совпадение истины и ценности», попадание человека в «уготованную только ему нишу бытия» относится к пониманию сущности:

а) классической рационалистической концепции истины;

б) божественной истины;

в) диалектико-материалистической концепции истины;

г) экзистенциальной истины.

19. В философии Н. А. Бердяева введение концепта «меоническая свобода» приводит:

а) к обоснованию Бердяевым собственной версии теодицеи;

б) онтологизированной этике;

в) объяснению сущности материальных процессов в мире;

г) обоснованию базовых идей философии всеединства.

20. Существенным в философии Н. А. Бердяева является понятие «объективирование», которое обозначает:

а) положительные характеристики человеческого бытия;

б) неподлинное, отчужденное бытие;

в) сущностную характеристику отношения человека к Богу;

г) вовлеченность человека в сферу чуждых ему социальных ролей;

д) невозможность подлинной саморепрезентации человека в языке.

21. В. В. Розанов осуществляет критику христианства, находясь на позициях:

а) атеизма; в) эволюционизма;

б) неотомизма; г) неоязычества.

22. Концепция символа П. А. Флоренского восходит к идеям:

а) неоплатонизма;

б) Аристотеля;

в) исихастской традиции;

г) позитивизма.

 

Раздел 9. Гісторыя філасофскай думкі Беларусі

9.1. Планы семінарскіх заняткаў

Тэма. Традыцыя філасофскай думкі ў Беларусі:

Агульная характарыстыка

1. Дайце характарыстыку асноўным перыядам развіцця філасофіі ў Беларусі.

2. Назавіце і ахарактарызуйце «прабелы» ў філасофскай традыцыі Беларусі.

3. Ахарактарызуйце прадмет і метады гісторыка-філасофскага даследавання.

4. Чаму беларускія філасофы часам лічаць, што філасофскай традыцыі ў Беларусі “няма”?

Літаратура

Абушенко, В. Л. Философия Беларуси / В. Л. Абушенко, Э. К. Дорошевич // Новейший философский словарь. Минск, 1998. С. 758–763.

Майхровіч, А. С. Становление нравственного самосознания. Из истории духовной культуры Беларуси / А. С. Майхровіч. Минск, 1997.

 

Тэма. Элементы філасофскай культуры ў (бела)руска-літоўскім сярэднявеччы (полацкі і віленскі перыяды)

1. Каму належыць “руская” спадчына? Ахарактарызуйце беларускі, украінскі, расійскі падыходы да інтэрпрэтацыі культурнай спадчыны Кіеўскай Русі.

2. Чаму ў раннім “рускім” сярэднявеччы не паўстала схаластычная філасофія?

3. Прааналізуйце адзін з твораў Кірылы Тураўскага (на выбар).

Тэксты

Творы Кірылы Тураўскага ў // Кірыл, Епіскап Тураўскі. Жыццё, спадчына, светапогляд / А. А. Мельнікаў. Минск, 1997.

Кніга жыцій і хаджэнняў. Минск, 1994.

Памятники древней письменности и искусства. CLXXI. Из истории отречённых книг, т. IV. Аристотелевы врата, или Тайная тайных. Тексты и материалы для их объяснения собрал и подготовил М. Сперанский. СПб., 1908.

Переводные памятники философской мысли в Древней Руси. М., 1992.

Літаратура

Еворовский, В. Б. Философская мысль Киевской Руси XI–XIII вв. Тенденции становления / В. Б. Еворовский. Минск, 1996.

Бондарь, С. В. Философско-мировоззренческое содержание “Изборников” 1073–1076 годов / С. В. Бондарь. Киев, 1990.

Философские и богословские идеи в памятниках древнерусской мысли. М., 2000.

Громов, М. Н. Русская философская мысль X–XVII вв / М. Н. Громов, Н. С. Козлов. М., 1990.

Громов, М. Н. Идейные течения древнерусской мысли / М. Н. Громов. СПб., 2001.

Горский, В. С. Философские идеи в культуре Киевской Руси / В. С. Горский. Киев, 1988.

Замалеев, А. Ф. Мыслители Киевской Руси / А. Ф. Замалеев, В. А. Зоц. Киев, 1987.

Замалеев, А. Ф. Отечественные мыслители позднего средневековья. Конец XIV – первая треть XVII вв / А. Ф. Замалеев. Киев, 1990.

Будовчиц, И. У. Общественно-политическая мысль Древней Руси (XI–XIV вв.). / И. У. Будовчиц. М., 1960.

 

Тэма. Эпоха Адраджэння і Рэфармацыі

(канфесійныя палемікі)

 

1. Якую “антычнасць” адраджалі ў эпоху Рэнесанса ў Рэчы Паспалітай?

2. Ахарактарызуйце “пратэстанцкае мысленне” ў ВКЛ.

3. Параўнайце “праваслаўную”, “каталіцкую” і “пратэстанцкую” перспектывы для культуры і мыслення.

Тэксты

Скарына, Францішак. Прадмовы і пасляслоўі / Францішак Скарына // Из истории философской и общественно-политической мысли Белоруссии. Мінск, 1962. С. 34–38.

Будны, Сымон. Фрагменты твораў / Сымон Будны // Из истории философской и общественно-политической мысли Белоруссии. Минск, 1962. С. 50–78.

Сарбеўскі, Мацей Казімір. Багі язычнікаў / Мацей Казімір Сарбеўскі // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века, Мінск, 1991 С. 81–90

Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Минск, 1991.

Літаратура

Падокшын, С. А. Філасофія эпохі Адраджэння ў Беларусі / С. А. Падокшын. Мінск, 1989.

Падокшын, С. А. Сокал С. Ф. Палітычная і прававая думка Беларусі XVI – XVIII ст. / С. А. Падокшын, С. Ф. Сокал. Мінск, 2000.

Лабынцаў, Ю. А. Пачатае Скарынам. Беларуская друкаваная літаратура эпохі Рэнесансу / Ю. А. Лабынцаў. Мінск, 1990.

Падокшын, С. А. Беларуская думка ў кантэксце гісторыі і культуры. Мінск, 2003.

Очерки истории философской и социологической мысли Белоруссии (до 1917 г.). Минск, 1973.

Тэма. Эпоха Адраджэння і Рэфармацыі

(грамадска-палітычная думка)

1. Што такое «Еўрапейская Сарматыя»? Ахарактарызуйце сармацкі міф, яго культурны і палітычны складнікі.

2. Ці была Рэч Паспалітая свабоднай дзяржавай для польскага і беларускага народаў? Пра якую свабоду дыскутавалі палітычныя мысляры?

Тэксты

Волан, Андрэй. Аб гаспадары і яго асабістых дабрачыннасцях / Андрэй Волан // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 44–54.

Сапега, Леў. Ліст Ёзафату Кунцэвічу / Леў Сапега // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII-первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 70–79.

Алізароўскі, Аарон. Аб палітычнай супольнасьці людзей / Аарон Алізароўскі // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII –первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 128–143.

Літаратура

Падокшын, С. А. Беларуская думка ў кантэксце гісторыі і культуры / С. А. Падокшын. Мінск, 2003.

Очерки истории философской и социологической мысли Белоруссии (до 1917 г.). Минск, 1973.

Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Минск, 1991.

Тэма. Контррэфармацыя і барока.

Віленская школа філасофіі: “другая схаластыка”

1. Ахарактарызуйце “другую схаластыку” як тып філасофскай культуры.

2. Якое месца займала ў структуры філасофіі логіка? Назавіце і ахарактарызуйце “тры аперацыі розуму”.

3. Чым адрознівалася “натуральная філасофія” другой схаластыкі ад фізікі Арыстоцеля?

4. Чым займалася метафізіка? Што такое “ бытныя рэальные”?

5. Ахарактарызуйце прадмет этыкі. Параўнайце трактоўку шчасця ў Лукі Залускага і Тэадора Білевіча.

Тэксты

Лаўксмін, Сыгізмунд. «Практычнае красамоўства». «Сутнасьць дыялектыкі» / Сыгізмунд Лаўксмін // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII-первой половины XVIII века. Мінск, 1991. C.109–127.

Залускі, Лука. Агульная філасофія / Лука Залускі // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 91–109.

Білевіч, Тэадор. Філасофія рацыянальная, натуральная і маральная / Тэадор Білевіч // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 154–163.

Літаратура

Падокшын, С. А. Беларуская думка ў кантэксце гісторыі і культуры / С. А. Падокшын. Мінск, 2003.

Очерки истории философской и социологической мысли Белоруссии (до 1917 г.). Минск, 1973.

Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Минск, 1991.

Тэма. Эклектыка: Антоні Скарульскі, Станіслаў Шадурскі

 

1. Ахарактарызуйце эклектыку як тып філасофскай культуры.

2. Хто меў рацыю ў дыскусіі Альберта Каяловіча і Валерыяна Магні?

3. Якім чынам адбывалася пераўтварэнне “другой схаластыкі” ў эклектыку?

4. Якім чынам адбывалася гнасеалагізацыя, псіхалагізацыя і антрапалагізацыя логікі?

5. Чаму эклектычная філасофія не стала “афіцыйнай” філасофіяй асветнікаў (Камісіі нацыянальнай адукацыі)?

Тэксты

Каяловіч, Альбэрт. «Зрок, што ўдакладнены розумам» / Альбэрт Каяловіч // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 144–153.

Скарульскі, Антоні. Каментары па філасофіі альбо логіцы... / Антоні Скарульскі // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 206–227.

Шадурскі, Станіслаў. Філасофскія палажэнні з агульнай фізікі / Станіслаў Шадурскі // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 228–246.

Дабшэвіч, Бенедыкт. Погляды новых філосафаў / Бенедыкт Дабшэвіч // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 247–273.

Нарбут, Казімір. Логіка, альбо навука аб роздуме і развазе. Выбраныя развагі з філасофіі / Казімір Нарбут // Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Мінск, 1991. С. 291–319.

Літаратура

Очерки истории философской и социологической мысли Белоруссии (до 1917 г.). Минск, 1973.

Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Минск, 1991.

Бирало, А. А. Философская и общественная мысль в Белоруссии и Литве в конце XVII – середине XVIII века / А. А. Бирало. Минск, 1971.

Дубровский, В. В. Казимир Нарбут / В. В. Дубровский. Минск, 1979.

Цукерман, А. Я. Философская мысль в Белоруссии середины XVIII века / А. Я. Цукерман. Минск, 1980.

Тэма. Філасофія Асветніцтва

 

1. Чаму асветнікі ліквідавалі навучанне філасофіі ў Галоўнай школе літоўскай?

2. На чым заснаваны канфлікт філасофіі з новым “эксперыментальным прыродазнаўствам”?

3. Ахарактарызуйце “трансцэндэнтальную перспектыву” філасофіі ў часы позняга асветніцтва, назавіце галоўных прадстаўнікоў.

4. На чым грунтавалася “пазітывісцкая перспектыва” філасофіі?

5. Чаму Доўгірд імкнуўся давесці “рэальнасць” чалавечага пазнання? Ці ўдалося яму гэта?

6. Чаму Ян Снядэцкі лічыў “рамантычнае ўяўленне” небяспечнай пагрозай?

Тэксты

Доўгірд, Анёл. Разгляд кнігі Фелікса Яроньскага “Пра філасофію”, “Пра логіку, метафізіку і маральную філасофію”, “Трактат аб правілах мыслення альбо Логіка тэарэтычная і практычная”, “Рэальнасць чалавечае веды” (фрагменты) / Анёл Доўгірд // Из истории философской и общественно-политической мысли Белоруссии. Мінск, 1962. С. 417–462.

Снядэцкі, Ян. Пра класічныя і рамантычныя творы (прадстаўляецца выкладчыкам).

Маймон, Саламон. «З аўтабіяграфіі». «Спроба трансцэндэнтальнай філасофіі» / Саламон Маймон // Из истории философской и общественно-политической мысли Белоруссии. Мінск, 1962. С. 377–397.

Літаратура

Очерки истории философской и социологической мысли Белоруссии (до 1917 г.). Минск, 1973.

Памятники философской и общественно-политической мысли Белоруссии XVII – первой половины XVIII века. Минск, 1991.

Бабкоў, І. М. Філасофія Яна Снядэцкага / І. М. Бабкоў. Вільня-Менск, 2002.

Бирало, А. А. Философская и общественная мысль в Белоруссии и Литве в конце XVII – середине XVIII века / А А. Бирало. Минск, 1971.

Дубровский, В. В. Казимир Нарбут / В. В. Дубровский. Минск, 1979.

Цукерман, А. Я. Философская мысль в Белоруссии середины XVIII века / А. Я. Цукерман. Минск, 1980.

Дорошевич, Э. К. Философия эпохи Просвещения в Белоруссии / Э. К. Дорошевич. Минск, 1971.

Тэма. Філасофія эпохі рамантызму

1. Дайце агульную характарыстыку эпохе рамантызму. Чым адрозніваецца “рамантычнае мысленне” ад “філасофіі эпохі рамантызму”?

2. Што такое антрапалагічная перспектыва? Чым адрозніваецца “чалавек” асветніцкай філасофіі ад “чалавека” рамантычнай думкі?

3. Дайце характарыстыку асноўных ідэй (і практык) рамантычнага спірытуалізма (А. Міцкевіч і А. Тавянскі).

4. На чым заснаваны кансерватыўны паварот у познерамантычнай думцы (Г. Жэвускі)? Хто такі “драўляны дзядок” Яна Баршчэўскага?

Тэксты

Міцкевіч, А. Кніга згоды (прадстаўляецца выкладчыкам).

Міцкевіч, А. Дзяды (любое выданне). Лекцыі па славянскіх літаратурах (любое выданне).

Жэвускі, Г. Развага пра філасофію (прадстаўляецца выкладчыкам).

Жэвускі, Г. Філасофскі калейдаскоп (прадстаўляецца выкладчыкам).

Баршчэўскі, Я. Горды філосаф // Шляхціц Завальня альбо Беларусь у фантастычных апавяданнях. Мінск, 1990. С. 314–320.

Літаратура

Бабкоў, І. М. Філасофія Яна Снядэцкага / І. М. Бабкоў. Вільня-Менск, 2002.

Мохнач, Н. Н. От Просвещения к революционному демократизму: Общественно-политическая и философская мысль Белоруссии конца 10-х начала 50-х годов XIX века / Н. Н. Мохнач. Минск, 1978.

Мохнач, Н. Н. Идейная борьба в Белоруссии в 30–40-е годы XIX в. / Н. Н. Мохнач. Минск, 1971.

Тэма. Ідэалогія народніцтва. Беларускае адраджэнне

1. Чым адрозніваецца ідэя “народу” ў народніцтве ад “народу” эпохі рамантызму? З якімі сацыяльнымі і культурнымі практыкамі яна звязана?

2. Што значыць ідэя “адвечнага шляху” ў філасофіі І. Абдзіраловіча? Алюзіяй на які твор яна з’яўляецца?

3. Чаму Уладзімір Самойла прапануе беларускаму мысленню “пачаць з Фіхтэ”?

4. Чаму ідэі “крытычнага марксізму” апынуліся прыдатнымі для беларускага мыслення 1920-х гадоў (А. Цвікевіч)?

Тэксты

Абдзіраловіч, І. Адвечным шляхам / І. Абдзіраловіч. Мінск, 1993.

Беларуская думка XX стагоддзя. Філасофія, рэлігія, культура. (Анталогія). Варшава, 1998.

Літаратура

Лушчыцкі, І. Н. Нарысы па гісторыі грамадска-палітычнай і філасофскай думкі ў Беларусі ў другой палове XIX ст. / І. Н. Лушчыцкі.Мінск, 1958.

Майхрович, А. С. Становление нравственного самосознания. Из истории духовной культуры Беларуси / А. С. Майхрович. Минск, 1997.

Тэма. Беларуская савецкая філасофія.

Сучаснае мысленне

1. Ахарактарызуйце беларускую савецкую філасофію як тып філасофскай культуры, апішыце яе эвалюцыю.

2. Якія тэндэнцыі развіцця постсавецкай філасофіі ў Беларусі вы маглі б вызначыць?

3. Апішыце асноўныя рысы постмадэрнага філасофскага мыслення ў Беларусі.

4. Назавіце асноўныя ідэі беларускага традыцыяналізму.