Заглавная страница Избранные статьи Случайная статья Познавательные статьи Новые добавления Обратная связь FAQ Написать работу КАТЕГОРИИ: АрхеологияБиология Генетика География Информатика История Логика Маркетинг Математика Менеджмент Механика Педагогика Религия Социология Технологии Физика Философия Финансы Химия Экология ТОП 10 на сайте Приготовление дезинфицирующих растворов различной концентрацииТехника нижней прямой подачи мяча. Франко-прусская война (причины и последствия) Организация работы процедурного кабинета Смысловое и механическое запоминание, их место и роль в усвоении знаний Коммуникативные барьеры и пути их преодоления Обработка изделий медицинского назначения многократного применения Образцы текста публицистического стиля Четыре типа изменения баланса Задачи с ответами для Всероссийской олимпиады по праву Мы поможем в написании ваших работ! ЗНАЕТЕ ЛИ ВЫ?
Влияние общества на человека
Приготовление дезинфицирующих растворов различной концентрации Практические работы по географии для 6 класса Организация работы процедурного кабинета Изменения в неживой природе осенью Уборка процедурного кабинета Сольфеджио. Все правила по сольфеджио Балочные системы. Определение реакций опор и моментов защемления |
Тэма 2: Старажытнае грамадства на тэрыторыі Беларусі.Содержание книги
Похожие статьи вашей тематики
Поиск на нашем сайте
1. Старажытнае грамадства ў эпоху каменнага і бронзавага вякоў. 2. Насельніцтва Беларусі ў жалезным веку. Пачатак рассялення славян на тэрыторыі Беларусі. 3. Фарміраванне этнічных супольнасцей. Канцэпцыі беларускага этнагенезу. 4. Побыт, звычаі і мастацтва першабытных людзей”.
1. Старажытнае грамадства ў эпоху каменнага і бронзавага вякоў. 1. Упершыню навуковую думку наконт першаснага пранікнення першабытных людзей – неандартальцаў (іх рэшткі ўпершыню знойдзены ў даліне р. Неандэр у Германіі) на тэрыторыю Беларусі ў палеаліце (100-35 тыс. гадоў да н.э.) сфармуляваў у ХІХ ст. Еўдакім Раманаў. Аб пранікненні неандэртальцаў на тэрыторыю Беларусі сведчаць археалагічныя знаходкі каля весак Свяцілавічы, Абідавічы, Клеявічы і Падлужжа. Людзі прыстасаваліся да жыцця ў вельмі халодным клімаце, які быў абумоўлены знаходжаннем на тэрыторыі Беларусі ледавіка. Яны карысталіся грубаабабітымі прыладамі працы – востраканечнікамі, рубіламі, нажамі і іншымі, навучыліся паляваць на маманта, здабываць агонь, будаваць прымітыўнае жытло са скур жывел. Праабшчыны неандэртальцаў ужо клапаціліся аб суродзічах, хавалі памершых, ажыццяўлялі калектыўныя работы. У перыяд позняга палеаліту (35-10 тыс. гадоў да н.э.) на тэрыторыі Беларусі з’явіўся чалавек сучаснага фізічнага тыпу – неаантрап, або краманьенец (рэшткі чалавека такога тыпу знайшлі ў пячоры Кра-Маньен у Францыі). Гэта была эпоха росквіту родавага ладу. Краманьенцы пачалі рассяляцца на поўдні Беларусі. Самыя старажытныя паселішчы людзей (стаянкі) знойдзены археолагамі на берагах рэк Прыпяць і Сож каля весак Юравічы і Бердыж у Гомельскай вобласці. Яны існавалі прыкладна 26-23 тыс. гадоў назад. У той час уся навакольная тэрыторыя была амаль бязлеснай, таму тагачасныя людзі выкарыстоўвалі буйныя косці мамантаў для будаўніцтва жылля. У сярэдзіне жылля знаходзілася вогнішча, абкладзенае каменямі. Зверху жылле пакрывалася шкурамі жывел і нагадвала будан, паглыблены ў зямлю. Асноўнымі заняткамі людзей было збіральніцтва (для гэтага выкарыстоўвалі палкі-капалкі, вострыя камяні), загоннае паляванне на мамантаў, паўночных аленяў і іншых жывел з дапамогай каменных востраканечнікаў, нажоў, сякер, дзідаў (коп’яў), а таксама рыбалоўства (выкарыстоўвалі вуду, касцяныя гарпуны, сеткі, кручкі). Старажытны чалавек навучыўся здабываць мед у пчаліным гняздзе ў дупле дрэва, а пазней даглядаць дзікіх пчол і збіраць мед. Гэты занятак называецца бортніцтвам. Асаблівасцю заняткаў людзей каменнага веку было тое, што чалавек браў ад прыроды ўсе ў гатовым выглядзе. Такі від гаспадаркі называюць спажывецкім, або прысвойваючым. Пасля адыходу апошняга ледавіка (прыкладна 15-11 тыс.гадоў да н.э.) адбылося пацяпленне. Колішняя ледзяная пустыня пакрылася рэкамі і азерамі, лесамі, была заселена больш дробнымі ляснымі звярамі. Першабытныя людзі паступова сталі займацца індывідуальным паляваннем (у гэтым ім дапамагаў сабака – першая прыручаная чалавекам жывела), пераходзілі да аседлага жыцця, вынайшлі лук і драўляныя стрэлы з каменнымі наканечнікамі, свідравальныя і шліфаваныя каменныя сякеры, каменную зерняцерку, выкарыстоўвалі пры рыбнай лоўлі выдзеўбаныя з дрэва чаўны (лодкі). Ужо прыкладна з V-га тыс. да н.э. зараджаюцца ганчарства і ткацтва. Людзі пачалі вырабляць вастрадонны гліняны посуд, які ўтыкаўся ў земляную падлогу жылля. Незаменным матэрыялам для вырабу прылад працы стаў крэмень. Яго здабывалі ў шахтах – вертыкальных калодзежах глыбіней 3-5 м, якія знойдзены археолагамі каля паселка Краснасельскі Ваўкавыскага раена. Першым вядомым калектывам людзей стаў першабытны чалавечы статак. Верагодна, краманьенцы жылі ўжо родавымі абшчынамі, якія аб’ядноўвалі 50-70 кроўных родзічаў, на чале з выбраным старэйшынам. Паступова роды аб’ядноўваюцца ў плямены. Вядучую ролю ў старажытным грамацтве адыгрывала жанчына. Яна займалася збіральніцтвам, прыгатаваннем ежы, была захавальніцай хатняга ачага, традыцый калектыву, тых культаў, легенд і міфаў, якія складаліся ў асяроддзі першабытных паляўнічых і збіральнікаў. З ей была звязана будучыня калектыву – нараджэнне і выхаванне патомства (гэты парадак жыцця называюць матрыярхатам). Людзі пачалі прыручаць усе больш жывел, а потым перайшлі да іх развядзення. Верагодна, свіння стала першай свойскай (хатняй) жывелай. На мяжы каменнага і бронзавага вякоў (2,5 - 1,8 тыс. гадоў да н.э.) адбываецца пераход ад палявання да жывелагадоўлі, ад збіральніцтва да земляробства. Укараненне земляробства і жывелагоўлі як асновы для пастаяннага ўзнаўлення галоўных прадуктаў харчавання і меньшай залежнасці ад прыроды, пераход старажытнага насельніцтва ад прысвойваючай да вырабляючай гаспадаркі атрымаў у гістарычнай навуцы назву “неалітычнай рэвалюцыі”. Тэрмін уведзены англійскім археолагам Г. Чайлдам (1892-1957). Гэта найбольш глыбокі і значны за ўсю гісторыю чалавецтва гаспадарчы ўздым, які выклікаў глабальныя перамены ва ўзаемаадносінах чалавека і прыроды, прывеў да істотных змен у сацыяльна-эканамічным ладзе, рэлігійных уяўленнях і дэмаграфічных працэсах. Спачатку земляробства было матычным (асноўнай прыладай працы служыла матыка), а потым – лядна-агнявым (падсечна-агнявым ), або лясным (ляда – неапрацаваная і парослая лесам зямля, а таксама выкарчаванае месца). Старажытныя людзі высякалі сякерамі лес, карчавалі і палілі пні, попел выкарыстоўвалі ў якасці ўгнаення, зямлю апрацоўвалі бараной-сукаваткай. Для збору ўраджаю выкарыстоўвалі сярпы, муку атрымлівалі на зерняцерках. Для захавання зерня і малака рабілі ўжо пласкадонны гліняны посуд. Жывелагадоўля і падсечна-агнявое земляробства ў бронзавым веку сталі асноўнымі заняткамі мужчыны. Роля мужчынскай працы паступова ўзрастала. У выніку на змену матрыярхату прыйшоў патрыярхат.
2.Насельніцтва Беларусі ў жалезным веку. Пачатак рассялення славян на тэрыторыі Беларусі. Заключным перыядам першабытнай гісторыі стаў жалезны век (у Беларусі пачаўся з VІІІ ст.), які найперш характарызаваўся з’яўленнем і шырокім распаўсюджаннем металургіі жалеза, вырабам з яго прылад працы і зброі. Ен пачаўся са здабычы жалеза з балотнай і лугавой руды (VІІ ст. да н.э.). Старажытныя майстры-металургі не маглі атрымаць такой высокай тэмпературы, пры якой плавіцца жалеза. Балотную руду “варылі” ў пячах-домніцах. Такая печ рабілася з гліны і мелу ў папярэчніку 0,5 м. Ля самага дна знаходзіліся адтуліны, куды ўстаўляліся гліняныя трубкі – соплы. У прымітыўную домніцу засыпалі пластамі драўляны вугаль і загадзя раздробленую балотную руду. Вугаль падпальвалі і праз соплы ўдзімалі халоднае “сырое” паветра. Пагэтаму працэс, які адбываўся ў печы, даследчыкі называюць сырадутным. Тэмпература падымалася да 1200 градусаў. Руда страчвала кісларод і ператваралася ў жалеза. Часцінкі яго апускаліся на дно печы, спякаліся і ўтваралі порыстую жалезную масу – крыцу. Калі печ астывала, крыцу даставалі, а потым у кузні награвалі ў горане і плюшчылі цяжкімі молатамі, каб выціснуць рэшткі шлака. Так атрымлівалася даволі якаснае “крычнае” жалеза. На гарадзішчах каля в. Лабеншчына Мінскага, Свідна Лагойскага, Канькі (ур. Цербахунь) Віцебскага раена выяўлены амаль цэлыя печы-домніцы ранняга жалезнага веку. Жалеза амаль цалкам выцесніла камень, медзь жа і бронзу пачалі выкарыстоўваць выключна для ўпрыгаджэнняў. І ў бронзавым і ў жалезным вяках шырока выкарыстоўваюцца хатнія промыслы: пляценне, ткацтва і прадзене. Ткацкі станок быў вядомы V тыс. гадоў назад. Разнастайныя і эфектыўныя прылады працы, металічная зброя, развітыя жывелагадоўля і падсечна-ворыўнае земляробства (якое змяніла лядна-агнявое) паскорылі гаспадарчае і грамацкае развіцце. Яшчэ больш павялічвалася маемасная няроўнасць паміж родамі і нават асобнымі сем’ямі. Лішак прадуктаў ідзе на абмен. Паміж асобнымі пляменамі і групамі пляменаў усталеўваюцца культурныя сувязі і абмен. На Беларусь траплялі імпартныя тавары далекіх краеў – з грэка-рымскага Прычарнамор’я, ад кельтаў Цэнтральнай Еўропы. У сваю чаргу край быў важным пасрэднікам у гандлі прыбалтыйскім бурштынам. Абмен быў пераважна натуральным – рэч за рэч. Аднак у якасці грошай маглі абарачацца і грэчаскія і рымскія манеты, асобныя знаходкі якіх і цэлыя скарбы трапляюцца на Беларусі. Развіцце гаспадаркі садзейнічала ўзнікненню суседска-родавай (позняродавай) абшчыны, раздрабненню вялікіх патрыяльхальных сем’яў (апрацоўваць зямлю і збіраць ураджай можна было цяпер і сіламі адной невялікай сям’і). Формамі ўласнасці ў абшчыне былі прыватная (сямейная) і калектыўная (абшчынная). Масавы прыход славян на тэрыторыю Беларусі і канчатковае замацаванне на ей адбылося на мяжы VІ- VІІ стст. Засяленне славянамі тэрыторыі Беларусі не было адначасовай з’явай, яно працягвалася на працягу некалькіх стагоддзяў. Славяне пражывалі кампактна толькі на самым поўдні сучаснай Беларусі, у басейне р. Прыпяць. У гэты ж час пачалося пранікненне славян на тэрыторыю балтаў. У VІІІ – ІХ стст. пачынаецца масавае рассяленне славян на землях балтаў. Вялікімі групоўкамі яны сяліліся на правабярэжжы Дняпра і Бярэзіне, у басейне Сожа. Яны ўступілі ў цесны кантакт з балцкім насельніцтвам, якое пражывала ў гэтых рэгіенах. Тэрыторыю Беларусі пераважна засялілі тры ўсходнеславянскія племені – крывічы, дрыгавічы і радзімічы. Крывічы былі адным з буйнейшых усходнеславянскіх пляменаў. Яны займалі поўнач Беларусі і суседскія раены Падзвіння і Падняпроўя (Пскоўшчыну і Смаленшчыну). Яны жылі ў вярхоўях рэк – Заходняй Дзвіны, Дняпра і Волгі. Назва “крывічы” рознымі гісторыкамі тлумачыцца па-рознаму. Верагодна, змешанае славяна-балцкае паходжанне крывічоў адлюстравана і ў назве гэтай этнічнай супольнасці, бо вельмі блізкае да мовы балтаў. Паводле адной з версій назва паходзіць ад прозвішча старэйшага роду Крыў, паводле іншых – ад імя язычніцкага бога балтаў Крыва-Крывейтэ, ад слова “крэўныя” (блізкія па крыві), ад характара “крывой”, халмістай мясцовасці. Дрыгавічы пражывалі на большай часцы паўднёвай і значнай часцы сярэдняй Беларусі. У “Аповесці мінулых гадоў” гаворыцца, што яны жылі паміж Прыпяццю і Заходняй Дзвіной. Дрыгавічы, асабліва тыя, якія займалі паўночныя тэрыторыі, шмат рыс успрынялі ад балцкага насельніцтва. Назва гэтай этнічнай супольнасці таксама адлюстроўвае славяна-балцкі сінтэз дрыгавічоў. Корань слова, напэўна, балцкі (ад літ. drёgnas – сыры, вільготны). Відавочна, спачатку балты, якія пражывалі ў гэтай мясцовасці, называліся “дрегува” (як літоўцы – “летува”). Славяне, якія прыйшлі пазней, успрынялі гэту назву, дадаўшы толькі славянскае “ічы”. Напэўна, і беларускае слова “дрыгва” мае балцкія карані. Радзімічы пражывалі на ўсход ад дрыгавічоў і на поўдзень ад крывічоў. Паводле летапісных даных, яны займалі тэрыторыю паміж Дняпром і Дзясной. Асноўны арэал рассялення радзімічаў – басейн р. Сож. Летапісная легенда аб паходжанні радзімічаў ад міфічнай асобы Радзіма хутчэй за ўсё адлюстроўвае біблейскі светапогляд манаха-летапісца Нестара, чым сапраўдную рэчаіснасць. Назва радзімічаў, як і дрыгавічоў, верагодна, балцкага паходжання, аснова балцкая (ад літ. radimas – знаходжанне), а канчатак славянскі. Крывічы, дрыгавічы і радзімічы ўяўлялі буйныя племянныя саюзы, аб’яднаныя не столькі родаплемяннымі адносінамі, колькі адзінымі тэрытарыяльнымі, эканамічнымі і палітычнымі сувязямі. Гэтыя племянныя саюзы былі ўжо пачатковымі дзяржаўнымі ўтварэннямі, якія ў летапісе азначаюцца як “княжанні”. У славян VІ – VІІІ стст. яшчэ захоўваўся родавы лад, яны жылі родавымі абшчынамі, у іх існавала рабства і гандаль рабамі. Галоўным заняткам было земляробства, асноўнымі прыладамі працы служылі саха і рала. На тэрыторыі Беларусі часцей ужывалася саза, з дапамогай якой верхні пласт зямлі ўзрыхляўся, а не пераварочваўся, як плугам. Вярхоўным уладальнікамзямлі была суседская абшчына. Ворныя землі знаходзіліся ў асабістым уладанні,а лугі, лясы і іншыя ўгоддзі заставаліся ў агульным карыстанні абшчыннікаў. Паміж членамі абшчыны паступова ўзнікала расслаенне. У славянскім грамадстве VІ – VІІ стст. вылучаюцца тры сацыяльныя групы: племянная знаць, свабодныя абшчыннікі і рабы.
|
||||
Последнее изменение этой страницы: 2016-08-16; просмотров: 786; Нарушение авторского права страницы; Мы поможем в написании вашей работы! infopedia.su Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. Обратная связь - 52.14.125.137 (0.012 с.) |