Митохондриялардың жалпы құрылысы

24. 25. Жасуша ядросы.

Ядро жасушаның ең үлкен органелласы. Оны 1831 жылы Р.Броун ашқан. Ядро пішіні домалақ, кейде сопақша тәрізді болып келеді.

Ядро-ядро қабықшасынан, ядро матриксінен, хроматиннен, ядро шырынынан және бір немесе бірнеше ядрошықтардан тұрады.

Ядро қабықшасы-қос қабат мембранадан құралған. Ол хроматинді қоршап тұрады. Екі мембрана арасында қалыңдығы 20-50нм перинуклеарлық кеңістік болады. Сыртқы мембрананың цитоплазмалық бетінде рибосомалар болуы мүмкін. Ядроның сыртқы мембранасы біртіндеп эпт мембранасына ұласады. Ядро қабықшасының ішкі бетімен ламина деп аталатын жұқа ақуыздық тақта байланысқан. Ядро ламинасы ядро матриксінің негізгі компоненті. Ядро қабықшасында ядро поралары болады. Олар алып макромолекулалық кешен болып табылады және ядромен цитоплазма арасында ақуыз бен нуклеопротеиндердің белсенді алмасуын қамтамасыз етеді. Ядролық поралық кешен-ядро ішіне және ядро сыртына заттардың үнемі өткізілуін қамтамасыз ететін негізгі қақпа болып табылады.

Молекулалардың ядроға және ядродан сыртқа өткізілуі-белсенді тасымалдану, диффузия немесе ядрода орналасқан арнайы сигналдар арқылы жүзеге асады.

Митохондриялар жасушаның міндетті органеллаларының бірі. Оның пішіні түрліше болып келеді: таяқша тәрізді, домалақ, сопақша. Өлшемі 0,5-7мкм-ге тең. Митохондриялар қос қабат қабықшадан, матрикстен тұрады. Митохондриялар жасушаның энергетикалық орталығы болып саналады., себебі бұл жерде органикалық заттар молекуласы ыдырайды және энергияның әмбебап көзі-аденозинтрифосфат (АТФ) синтезделінеді. Митохондриялар қос қабат мембранамен қоршалған, оның 2 қуысы мембранааралық және ішкі қуысы, 4 мембраналық беттері болады. Сыртқы мембранада біршама көп мөлшерде порин деп аталатын ақуыз болады. Ол бірінші-мембранааралық қуысқа еркін өтуіне мүмкіндік беретін пораларды қалыптастырады. Осылайша иондар, аминқышқылдары, қанттар және басқа да гиалоплазма компоненттері поралар арқылы бірінші қуысқа ешбір кедергісіз еркін өтеді. Митохондрияның ішкі мембранасы, сыртқы мембранаға қарағанда әлдеқайда ұзын және қатты кедергі болып табылады, онда заттарды өткізетін поралар болмайды. Ішкі мембрана митохондрия матриксіне қарай көптеген қатпарлар-кристтер пайда етеді. Митохондрия матриксінде митохондрия геномы, рибосомалар, т-РНҚ-лар, транскрипция және трансляция ферменттері кешені орналасқан.