Manje poznate kratice sa tastature u Windows XP i Vista

 

Osim najpoznatijih kratica: CTRL+C (Copy), CTRL+X (Cut), CTRL+V {Paste) i CTRL+Z (Undo) Windows XP i Windows Vista sadrže još nekoliko desetina kratica sa tastature kojima se mogu ubrzati neke česte radnje.

ALT+ENTER - Prikazuje Properties za izabrani objekt

CTRL+F4 - Zatvara aktivan dokument (u programima koji podržavaju rad s više dokumenata)

CTRL+točkić na mišu - Mijenja veličinu ikona na desktopu (samo Vista)

Tipka Windows+TAB - Prebacivanje između otvorenih programa u Flip 3D interfejsu Viste

CTRL+SHIFT+ESC - Otvara Task Manager

SHIFT kod umetanja DVD/CD medija -Privremeno onemogućava automatsko pokretanje programa s DVD/CD medija

Tipka Windows+PAUSE - Otvara System Properties

Tipka Windows+D - Prikazuje desktop

Tipka Windows+M -Minimizira sve prozore

Tipka Windows+SHIFT+M - Vraća sve minimizirane prozore

Tipka Windows+E - Otvara Computer (Vista) odnosno Windows Explorer (XP)

Tipka Windows+L - Zaključava računar odnosno omogućava promjenu korisnika

Tipka Windows+R - Otvara dijaloški okvir Run

 

Većina prizvođača softvera neprekidno radi na doradi svojih proizvoda otklanjanjem uočenih grešaka ili proširivanjem postojećih mogućnosti. Tako nastaju poboljšanja izdanja ili verzije postojećeg softvera. Uz ime programa obično se dodaju brojevi koji ukazuju na verziju programa. Posmatrajući broj, najznačajniju ulogu ima prva cifra i ona označava bitne izmjene dok broj iza decimalne tačke označava manje izmene. Na primer, Adobe Acrobat 5.1 se neznatno razlikuje od prethodne verzije Adobe Acrobat 5.0 ali se Adobe Acrobat 6.0 bitno razlikuje u odnosu na verziju 5.1.

 

Service Pack

Service pack je naziv za skupinu dodataka „zakrpi“ i poboljšanja za neki računarski program ili operativni sistem.

Service packovi se od običnih dodataka razlikuju po tome što, umjesto jednog, uglavnom sadrže mnogo dodataka i rješavaju znatno veći broj problema koje su korisnici uočili u radu s programom. Ipak, može se reći da service packov uglavnom ne dodaje značajnije nove osobine programimu na koji se primjenjuju, pa ih proizvođači stoga ne plasiraju kao nove verzije. Service packovi su u gotovo svim slučajevima posve besplatni i korisnici programa mogu ih preuzeti s proizvođačevih web-stranica. Za instalaciju je, naravno, potrebno imati već instaliranu osnovnu verziju programa za kojega je service pack namijenjen, barem u većini slučajeva. Service packova može biti i više, odnosno često se događa da se za neki program izda jedan service pack koji rješava najvažnije uočene probleme, pa nakon toga drugi koji rješava manje bitne probleme i one koji su uočeni nakon izdavanja prvog service packa i tako dalje.

Ovisno o proizvođaču, service packovi se označavaju na različite načine. Neki proizvođači dodaju nastavak "a" ili "b" ili neku drugu kombinaciju slova verziji programa, dok neki povećavaju verziju programa za korak od 0,01. Neki, pak, slijede jednostavnu konvenciju označavajući service packove jednostavno kao Service Pack 1 (SP1), Service Pack 2 (SP2) itd. Među ove potonje pripada i Microsoft koji uredno izdaje service packove za gotovo sve svoje operativne sisteme i značajne proizvode. Service packove je gotovo uvijek poželjno instalirati, budući da često znatno poboljšaju rad s programom na koji se odnose. Na žalost, ponekad (istina rijetko) se događa da service pack donese više problema nego što ih ukloni tako da je pametno prije instalacije nekog service packa za program ili operativni sistem koji koristite mudro pogledati internetske forume i reakcije drugih korisnika koji su rečeni service pack već instalirali na svoje računare.

Operativni sistem Windows XP ima najnoviji dodatak sa oznakom Service Pack 3 (SP3). Može se besplatno instalirati preko Interneta.[37]

 

Slika 135 Provjera najnovije instalirane Service Pack verzije u Windows XP

U prozoru About Windows do kojeg se jednostavno može doći iz Helpa u glavnom meniju programa Windows Explorer, može se provjeriti koja je najnovija „zakrpa“ instalirana u operativni sistem.

 

3.1.3 Razlika između operativnih sistema i softverskih aplikacija

 

TIPOVI SOFTVERA

Dvije osnovne vrste softvera su:

· Sistemski softver (system software)

· Aplikativni softver (application software)

Od korisnika se prije svega očekuje razlikovanje sistemskog softvera od aplikativnog. Sistemski softver upravlja radom računara. Aplikativni softver omogućava korisnicima upotrebu određenih aplikacija za učenje, komunikaciju, rad, igru i ostalo.

Razvoj sistemskog softvera je pratio razvoj hardvera i razvijao se od minimalnog skupa programa koji je omugućavao samo funkcionisanje računara do savremenog sistemskog softvera sa mnoštvom programa za kontrolu i upravljanje radom računara.

Pojmom sistemski softver obuhvata se niz programa koji se mogu svrstati u tri glavne skupine: programi za kontrolu sistema (kontrolišu korištenje resursa), programi za podršku sistemu (npr. programi koji nadziru sigurnost sistema) i sistemski razvojni programi (jezički prevodioci i sistemi za razvoj aplikacija).

Aplikativni ili namjenski softver je računarski softver koji upošljava hardver računara za izvršavanje zadataka koje korisnik želi da obavi. Uobičajeni primjeri ovog softvera su programi za obradu teksta (Notepad, Microsoft Word), programi za tabelarna izračunavanja (Microsoft Excel), programi za rad sa bazama podataka (Microsoft Access), programi za pristup podacima na Internetu (Internet Explorer, Netscape), programi za rad sa multimedijalnim fajlovima (Media Player) i sl. Upotreba aplikativnog softvera doprinijela je da računar bude višenamjenski uređaj. Korisnik izborom programa određuje način upotrebe računara u rješavanju konkretnih problema. Više međusobno povezanih programa u jednu cjelinu se naziva softverski paket. Jedan od paketa je Microsoft Office koji obuhvata programe za obradu teksta, tabelarne proračune, rad sa bazama podataka, i neke druge programe. Programi koji ulaze u sastav paketa, najčešće imaju veoma slično radno okruženje (user interface), što korisniku olakšava rad sa različitim programima.

Pored računarskih programa koji su namijenjeni širokom krugu korisnika, postoje namjenski programi (custom aplication) namijenjeni malom broju korisnika, vezani za specifične, najčešće poslovne, primjene. U ovu kategoriju spadaju programi za medicinska istraživanja, geološka ispitivanja, vođenja knjigovodstva specifičnih ustanova i sl.

 

Programiranje

 

Mogućnosti računara često se prenaglašavaju odnosno mistifikuju. U principu računar je neinteligentna mašina, koja je u stanju da izvršava zadatke na način koji odredi čovjek. Sve što računaru treba da se kaže sadrži program. To znači da čovjek za svaki problem, koji želi da riješi na računaru, treba da definiše način i korake (algoritam) njegovog rješavanja. Ovaj postupak se naziva programiranje. Naravno, čovjek sa računarom obavlja komunikaciju na jeziku koji mašina odnosno kompjuter razumije. Na tom se jeziku treba napisati program koji se unosi u kompjuter da bi on mogao izvesti operacije sadržane u programu.

Proces rješavanja problema primjenom računara možemo sistematizovati kroz nekoliko faza, koje su međusobno povezane i uslovljene. To zajedno čini proces koji preko sistemske analize i programiranja dovodi do traženog rezultata. Za rješavanje konkretnog problema na računaru uglavnom se primjenjuju slijedeće faze:

· · analiza problema,

· · izrada algoritma,

· · kodiranje programa,

· · kompilacija programa,

· · testiranje programa i

· · dokumentovanje programa.

Analiza problema je početna faza rješavanja problema. Ona identifikuje problem i daje osnovne konture rješenja problema. Ova faza uključuje iskustva stečena pri rješavanju sličnih problema i kao rezultat daje identifikaciju relevantnih činjenica koje su od važnosti za rješavanje problema.

Izrada algoritma predstavlja fazu u kojoj se apstraktno rješenje, nastalo u prethodnoj fazi, transformiše u grafički prikaz rješenja problema.

Kodiranje programa je proces prevođenja algoritma ili grafičke slike rješenja problema u konkretne instrukcije određenog programskog jezika, čija sintaksa se obavezno mora poštovati. Takav oblik programa se konačno unosi u računar.

Kompilacija programa predstavlja proces prevođenja programa napisanog u izvornom (source) kodu u oblik koji razumije računar tj. u izvršni (object) kod. Ovaj posao obavlja posebna klasa programa sistemskog softvera (kompajleri ili interpreteri).

Testiranje programa je faza u kojoj se otkrivaju logičke greške programa. Sprovodi se na podacima koji trebaju biti reprezentativni po sadržaju, ali koji su u principu malobrojni. Kada se identifikuju i otklone eventualne greške, posao se ponavlja i vraća na prethodne faze.

Dokumentovanje programa predstavlja posljednju fazu rješavanja problema u kojoj se relevantni dokumenti iz prethodnih faza sistematizuju i odlažu. Na taj način se lako uočava struktura, fizionomija i funkcionisanje programa, što je od velikog značaja za njegovo dalje održavanje i razvoj.

 

Slika 136 Proces rješavanja problema primjenom računara

 

Algoritam

POJAM ALGORITMA

Iako pojam algoritam zvuči dosta apstraktno i mnogim ljudima nije jasno njegovo značenje, vjerovatno da nema čovjeka koji u svakodnevnom životu nije bar ponekad razmišljao algoritamski jer, ako sintetizujemo značenje algoritma u jednu definiciju, dobivamo slijedeći rezultat:

Algoritam je konačni niz dobro definisanih i slijednih pravila za rješavanje nekog problema.

U životu se često susrećemo s problemima koji se mogu algoritamski opisati. Takve situacije zahtijevaju od čovjeka poštivanje zadanog niza pravila, jer samo takvo ponašanje dovodi do očekivanog kraja ili rezultata. Nezaobilazna je primjena algoritama informatici jer čine veliki dio tog dijela nauke.

Jedan od svakodnevnih lako shvatljivih primjera osnovnih svojstava algoritama jeste priprema čaja. Svaki korak pripremanja čaja mora biti ispravno izvršen kako bismo mogli preći na idući te u konačnici dobiti topao i ukusan čaj. Kako najlakše pripremiti čaj? Evo odgovora:

1. Staviti lonac s vodom na vatru

2. Čekati dok voda provri

3. Paziti da voda ne pokipi

4. Kad provri voda, ugasiti vatru

5. Staviti kesice čaja u vodu

6. Po želji, dodati šećera

7. Po želji, dodati limun

8. Poslužiti se

I to je to! Napravljena je šolja vrućeg čaja. Ovako je lakše svaren «brainstorming» koji znače algoritmi! Iz ovog se jednostavnog primjera jasno vidi slijednost i konačnost algoritma. Naime, nema previše koristi od algoritma koji nikad ne završava. Očito je da algoritam definiše način kako se neki problem rješava.

ISTORIJA ALGORITMA

Riječ "algoritam" dolazi od latinskog prijevoda imena arapskog matematičara Muhammad al-Khwarizimija[38] koji se bavio trigonometrijom, astronomijom, geografijom, kartografijom, a smatra se ocem algebre jer jedefinisao osnovna pravila rješavanja linearnih i kvadratnih jednačina. Njegovi radovi su osnova razvoja mnogih matematičkih i prirodnih disciplina, među njima i računarstva.

Prvi zapis algoritma prilagođen računaru pripada Adi Byron[39] iz 1842 (pa se zbog ovoga smatra prvom programerkom), a računao je Bernoullijeve brojeve. Računar za koji je napisan bio je analitička mašina, koju je zamislio, ali nikad u potpunosti proveo u djelo, Englez Charles Babbage[40]. Analitička mašina je trebala biti prvi programibilni računar, sastavljen u potpunosti od mehaničkih dijelova. Mehanički dijelovi i fizička glomaznost su glavni razlozi zašto nikad nije završena.

Nedostatak čvrste matematičke forme pravio je određene probleme matematičarima i logičarima 19. i 20. vijeka prilikom analiziranja algoritama. Definicija Turingove mašine je riješila većinu tih problema, a predstavio ju je engleski matematičar Alan Turing[41]. Turingova mašina omogućavala je izvođenje većine današnjih algoritama (uz određena prilagođavanja), a dodatno je olakšavala i analizu složenosti zbog svoje jednostavnosti izvedbe (glava, funkcija pomaka glave te beskonačna ili jako duga traka za čitanje/pisanje).

Kasnije, usporedo s razvojem računarskih komponenti i mogućnosti procesora, struktura algoritama kao inicijalne pripreme rješavanja problema putem računara, postajala je sve kompleksnija. Moderno računarstvo je nezamislivo bez primjene algoritama, njihove matematičke analize te postupaka ubrzavanja njihovog izvođenja (optimizacija). Sva su ta područja povezana i međusobno se nadopunjuju.

PRIMJENA ALGORITMA U RAČUNARSTVU

 

Kako je već napomenuto, moderna informatika je nezamisliva bez primjene algoritama. Dvije najznačajnije karakteristike algoritma su slijedeće:

1. procedura koja je određena algoritmom je deterministički proces – data u obliku konačnog broja instrukcija;

instrukcije koje čine algoritam definišu proceduru koja se može izvršiti na odgovarajućem skupu podataka i u svakom slučaju dovodi do konkretnog rezultata;

 

Pet važnih osobina algoritma su:

1. konačnost,

2. definisanost (bez dvosmislenosti – opis u odgovarajućem jeziku),

3. ulaz,

4. izlaz i

5. efikasnost (vrijeme ili količina zauzete memorije).

6.

GRAFIČKI PRIKAZ ALGORITMA

Obično nije problem dobiti tačno rješenje pomoću algoritma predstavljenog programskim jezikom, ali o efikasnosti algoritma zavisi da li će pronađeno rješenje zaživjeti u praksi. Ukoliko pretražujemo listu sa 30.000 imena, tada algoritam sekvencijalnog pretraživanja u prosjeku pretraži 15.000 imena dok ne dođe do cilja, ako pretpostavimo da svako pretraživanje traje 10 ms, onda će nam za pronalazak imena u listi trebati (u prosjeku) 150.000 ms = 2.5 minute. Kod binarnog pretraživanja broj koraka koji nas dovodi ciljne vrijednosti iznosi In(30.000) = 8, što znači da je ukupno vrijeme pretraživanja cca 80 ms, s tim da treba voditi računa o tome da slogovi moraju biti složeni po nekom redu kako bismo algoritam uopšte mogli primijeniti. Prema dobivenom rješenju treba biti kritičan. Čak i kada smo sigurni da je ono tačno, treba provjeriti da li je riječ o najboljem mogućem rješenju.

Algoritam se radi preglednosti predstavlja u grafičkom obliku koji se naziva blok dijagram ili dijagram toka (flowchart) i ova faza u rješavanju problema nezavisna je od računara. Njen završetak sastoji se u predstavljanju problema u određenom algoritamskom jeziku, npr. u obliku dijagrama toka.

Za složenije algoritme način njihovog prezentiranja je veoma važan, jer od njega zavisi preglednost, ali i tačnost pojedinog algoritma, a time i uspješnost ove faze rješavanje problema. Ovo se naročito odnosi na slučajeve kada je dati algoritam potrebno pripremiti za računar. Zbog toga je uvedena jedna standardna notacija za prikazivanje algoritma različitih tipova. Ta notacija omogućava predstavljanje svakog algoritma grafički i naziva se dijagram toka ili organigram. U dijagramima toka postoji određeni standardni skup simbola koji se primjenjuje za opisivanje karakterističnih koraka u algoritmu.

Ovaj skup simbola koji se koristi u dijagramima toka je ograničen, ali ipak dovoljno izražajan. Pomoću njega se mogu opisati vrlo različiti, pa i najsloženiji algoritmi. Prednost ovakvog opisivanja algoritma sastoji se u sistematičnosti, preglednosti i povećanoj preciznosti dijagrama toka. Drugim riječima, grafički prikaz algoritma može biti opšti i detaljan i sastoji se od grafičkih simbola. U blok-dijagramu uvijek se upotrebljavaju simboli sa istim značenjem da bi se koristilo što manje teksta u šemi i da ona bude što preglednija. Simboli nisu za sve korisnike unikatni, što znači da neko upotrebljava jedan tip simbola, a neko drugi tip simbola za isto značenje. U nekim zemljama simboli su standardizovani, dok kod nas nisu.

Osnovni simboli koji se koriste u dijagramima toka, prema preporuci poznate američke kompjuterske kompanije IBM, dati su na slici:

 

 

Tabela 27 Simboli algoritama

SIMBOL	NAZIV SIMBOLA	ZNAČENJE
	Početak izvođenja programa BEGIN i kraj izvođenja END	Ovaj simbol označava početak ili kraj algoritma. U jednom dijagramu toka postoji samo jedan početni blok, dok krajnjih može biti više.
	Ulaz / izlaz	Ovaj blok se koristi za naznačavanje ulaznih podataka u algoritam, kao i prezentiranje izlaznih rezultata.
	Blok procesiranja ili obrade	Ovo je bazični blok u kome se naznačavaju sve vrste procesiranja podataka, odnosno obrada podataka.
	Blok odluka	Ovaj blok naznačava tačke u dijagramu toka u kojima se donose odluke. Obično su 2 izlaza iz bloka, a iza svakog slijedi određeni akcija koje se realizira na osnovu donesene odluke
	Vezni simbol	Ovo je pomoćni simbol za povezivanje složenih dijagrama toka. Oznaka u njemu povezuje izlazni dio jednog dijela dijagrama toka i ulazni dio drugog dijela dijagrama toka, zapisanih na različitim mjestima
	Potprogram	Ovaj blok označava dio programa tzv. potprogram
	Modifikacija	Ovaj blok označava proces modifikacije
	Manualna operacija	Ovo je blok za označavanje manualnih operacija

 

Kada smo upoznali simbole za sastavljanje ili strukturu blok dijagrama, njome možemo prikazati način rješavanja konkretnog problema ili prikazati programsko rješenje.

Blok dijagram se čita odozgo prema dole, a na mjestima odluka prema dole ili nadesno. Strelice povezuju simbole, a na mjestima programskih odluka, gdje dolazi do grananja, na njih se postavljaju odgovori DA ili NE, čime se obilježava nastavak programskog toka prema odgovarajućem uslovu.