Беларусь в годы первой русской революции.

Основные события первой русской революции связаны с выступлениями солидарности в связи с событиями” Кровавой недели”. 9 января 1905 года в Петербурге, когда царскими войсками было расстреляно мирное шествие рабочих до Зимнего дворца – резиденции царя, Таким образом, была расстреляна вера рабочих” в доброго царя “. Весной – летом 1905 наблюдался подъем эк. И политических забастовок в связи с празднованием дня солидарности трудящихся – 1мая. Летом под воздействием рабочего движения усилилась борьба крестьян с помещиками. В деревнях расширилась новая форма борьбы – общие забастовки крестьян. Произошли также солдатские восстания в Минске и Витебске.

В октябре 1905г. трудящие в Б. приняли активное участие во “ Всероссийском политическом восстании”.

18 октября 1905 г. был расстрелян многолюдный митинг, на котором обсуждался манифест. Это событие получило название” Курловский расстрел” (Курлов – губернатор Минска). Митинг также был расстрелян и в Витебске. Эссеры решили, отомстит губернатору. Пулихов попытался бросить в Курлова бомбу, она попала ему в голову, но не взорвалась, потому что вовремя была обезврежена. Пулихов был пойман и повешен.

В декабре 1905 г. выступлениями крестьян в деревне Пинковичи возглавлял Константин Мицкевич (Якуб Колас), который в то время работал школьным учителем.

В декабре 1905 г. царь объявил о проведении выборов в 1 Госдуму. Большинство в Думе оказалось кадетов. Они предложили создать земельный фонд с казенных, моностырьских, части помещичьих земель для обеспечения ею крестьян. Большинство крестьянских депутатов считали эти меры недостаточными, потому что стремились к укреплению земли в личную собственность.

В июле 1906 г. указом царя 1 Дума была распущена и была создана 2 Дума. Большинство мест получили представители “ Русского окраинного союза”, которые были против революции и придерживались лозунга “ Россия для русских, и русские должны управлять ею”, а также автономисты – организация польско – белорусских помещиков, ориентированная против рев движения, на оборону польского народа и католической веры.

В условиях усталости и разочарования широких народных масс итогами протяжительной и напряженной борьбы царь подписал 3 июня 1907 г. указ о роспуске Думы, тем самым был нарушен Манифест 17 октября 1905 г., по которому Гос. Дума получала законодательную власть. Это событие в истории получило название третьеиюньский гос переворот. Так закончилась первая русская революция.

Таким образом, рев 1905 – 1907 гг. не решила наболелые вопросы.

30. Прамысловасць і сельская гаспадарка Беларусі ў пачатку XX ст. Сталыпінская аграрная рэформа

У 1900 г. пачаўся сусветны эканамічны крызіс. Найперш ён праявіўся ў збыце беларускага лесу за граніцай. Попыт на лес і цэны на лясныя матэры-ялы рэзка знізіліся. У 1901 г. крызісам былі ахоп-лены ўсе галіны прамысловасці Беларусі. Так, колькасць прадпрыемстваў рамеснай пытворчасці ў 1900—1908 гг. скарацілася больш чым на 4600. У той жа час колькасць буйных (цэнзавых) прад-прыемстваў павялічылася на 26 %, а іх вытвор-часць — на 37 %.

Крызіс паўплываў на развіццё дрэваапрацоўчай прамысловасці. Падзенне цэн на сыры лес прыму-сіла купцоў будаваць прадпрыемствы па апрацоўцы яго на месцы. Ствараюцца першыя манапаліс-тычныя аб'яднанні ў форме акцыянерных таварыс-тваў і сіндыкатаў (тытунёвая фабрыка «Нёман» у Гродне, запалкавыя фабрыкі ў Пінску і Мазыры, шклаварныя і крышталёвыя заводы ў Брэсцкім павеце і інш.).

Паскараецца пранікненне іншаземнага капіталу ў прамысловасць Беларусі. Расійскім і замежным акцыянерным таварыствам належалі льнопрадзіль-вая фабрыка «Дзвіна», электрычная станцыя і трамвай у Віцебску, папяровая фабрыка ў Шклове і інш. У 1905 г. запалкавыя фабрыканты Беларусі стварылі сіндыкат — Заходні камітэт, які засяро-дзіў у сваіх руках збыт запалак па адзіным мана-польным цэнам.

Росту гарадоў, развіццю прамысловасці і гандлю спрыяла чыгуначнае будаўніцтва. Праз тэрыторыю Беларусі прайшлі Маскоўска-Брэсцкая, Лібава-Ро-мемская, Пецярбургска-Варшаўская чыгункі. Пра-мысловасць Беларусі захавала сваю спецыфіку: пе-раважалі рамесная вытворчасць і невялікія прад-прыемствы.

У сельскай гаспадарцы таксама развіваліся каш-талістычныя адносіны, аднак даволі марудна. Аграрнае пытанне, як і раней, было ў цэнтры ўвагі. Нечуваны ўзлёт рэвалюцыйнага руху ў 1905— 1907 гг. і ўдзел у ім сялян прымусіў царскія ўлады " прызнаць нсабходнасць рэформы ў вёсцы. Крайне адмоўна ўплывала на развіццё гаспадаркі сялян раз-меркаванне надзельнай зямлі ў залежнасці ад яе якасці ў розных месцах асобнымі вузкімі палоскамі, г. зн. цераспалосіца.

Аграрная рэформа атрымала назву сталыпінскай (па прозвішчу яе ініцыятара прэм'ер-міністра П. А. Сталыпіна). Яе сутнасць заключалася ў:

а) разбурэнні сялянскай абшчыны і замацаванні зямлі ў асабістую ўласнасць сялян (для гэтага ства-раліся хутары і водрубы);

б) перасяленні беззямельных і малазямельных сялян у Сібір і іншыя ўскраіны Расійскай імперыі.

Асноўнымі мэтамі рэформы былі забеспячэнне паскораных тэмпаў развіцця капіталізму ў сельскай гаспадарцы і стварэнне новай сацыяльнай апоры са-мадзяржаўя.

Пачаткам рэформы стаў указ Мікалая II ад 9 ліс-тапада 1906 г., які дазваляў кожнаму гаспадару па яго жаданню выйсці з абшчыны і замацаваць у асабіс-тую ўласнасць сваю надзельную зямлю. Селянін мог патрабаваць выдзялення зямлі адным участкам, на хутары. Замацаванне надзельнай зямлі ў асабістую ўласнасць сялян азначала прадастаўленне ім права прадавць свае надзелы. Бядняцкія надзелы, якія па-ступалі ў продаж, скуплялі заможныя сяляне.

Якімі ж былі вынікі рэформы?

Сталыпінская аграрная рэформа працягвалася да 1914 г. Да 1915 г. у Магілёўскай і Віцебскай губер-нях выйшлі з абшчыны і замацавалі надзельную зямлю ва ўласнасць 48 % двароў. За той жа час у за-ходніх губернях было створана болыц за 128 тыс. ху-тароў. У выніку правядзення перасяленчай палітыкі з Веларусі выехала 370 тыс. чалавек, але 37 тыс. вярнуліся назад зусім збяднеўшымі людзьмі. Рэфор-ма паскорыла раскол вёскі і стварэнне слоя сельскай буржуазіі з ліку заможнага сялянства, забяспечыла падтрымку царскаму ўраду і на пэўны час «прытупі-ла» вастрыню аграрнага пытання.

31. Становішча ў Беларусі ў гады першай сусвет-най вайны

Барацьба імперыялістычных груповак дзяр-жаў — Траістага саюза на чале з Германіяй і Антан-ты на чале з Англіяй — за перадзел ужо падзеленых калоній прывяла летам 1914 г. да сусветнай вайны. Напярэдадні вайны заходнія, у тым ліку беларускія, губерні былі аб'яўлены на ваенным становішчы. Улады атрымалі надзвычайныя паўнамоцтвы для падаўлення любых антыўрадавых выступленняў. Разам з тым была разгорнута шырокая кампанія па ідэалагічнай апрацоўцы насельніцтва ўдуху «абаро-ны цараі айчыны», «перамогі рускай зброі». Акцяб-рысты, кадэты, эсэры, меншавікі, бундаўцы высту-палі заладтрымку «свайго» ўрада. Толькі балыыаві-кі выступалі супраць вайны з выкрыццём яе анты-народнага характару. Яны адмовіліся падтрымаць урад і прызвалі да паражэння царызму ў вайне, пе-ратварэння ванны імперыялістычнай у вайну грама-дзянскую. Антываенную пазіцыю заняла газета

«Наша ніва», якую з сакавіка 1914 г. рэдагаваў Я. Купала. Яна паказвала, наколькі дазваляла цэн-зура, што вайна вядзецца не ў інтарэсах народа, што яна нясе мільёнам працоўных пагрозу гібелі і незлі-чоныя бедствы.

3 пачатку 1915 г. асноўныя сілы Германіі былі сканцэнтраваны на Усходнім фронце, які хутка на-бліжаўся да Беларусі. Стаўка Вярхоўнага Галоўна-камандуючага была пераведзена з Баранавіч у Магі-лёў. 9 верасня немцы прарвалі фронт у раёне Свян-цян. Групоўка нямецкай арміі захапіла Вілейку і на-блізілася да Маладзечна. Асобныя нямецкія палкі дайшлі да Барысава, была пашкоджана чыгунка Міыск — Масква. Толькі велізарным напружаннем сіл расійскай арміі ўдалося спыніць немцаў і адкі-нуць іх войскі ў раён азёр Нарач і Свір. У кастрычні-ку 1915 г. фронт стабілізаваўся па лініі Дзвінск— Паставы—Баранавічы—Пінск. Пад нямецкай аку-пацыяй апынулася 1/4 частка Беларусі, дзе да вайны пражывала 2 млн чалавек. Тут усталяваўся акупа-цыйны рэжым рабаўніцтва і гвалту. Тысячы мірных грамадзян нямецкія войскі вывозілі ў Германію.

На незахопленых тэрыторыях многія фабрыкі і заводы з-за адсутнасці сыравіны, паліва, кваліфіка-ваных рабочых істотна скарацілі або зусім спынілі сваю вытворчасць. Каля 1/3 прамысловых прадпры-емстваў былі вывезены на ўсход або дэманціраваны. Гарады Беларусі былі перапоўнены вайскоўцамі і бе-жанцамі (насельніцтва Мінска на працягу года павя-лічылася на 40 тыс. чалавек), што стварыла велізар-ныя праблемы з харчаваннем. У 1915—1917 гг. не раз навісала небяспека голаду і масавых эпідэмій. Дастаўка харчовых прадуктаў і іншых тавараў пер-шай неабходнасці рэзка пагоршылася. Гэта спрыяла значнаму росту спекуляцыі.

Заработная плата асноўнай масы рабочых Бела-русі змяншалася і ў 1915 г. была ніжэй агульнара-сійскага ўзроўню амаль напалову. Цяжкае становіш-ча вымушала рабочых уступаць у барацьбу. У 1915 г. у Беларусі адбылося 15 забастовак (300 чалавек). У 1916 г. колькасць стачачнікаў узрасла да 1800. Тым не менш рабочы рух у гады вайны быў зусім нязыач-ны па сваіх маштабах і практычна не ўплываў на гра-мадскае жыццё. Шырокі размах набыў сялянскі рух. Больш за палову выступленняў складалі патравы ла-мешчыцкіх зямель і парубкі лясоў. Сяляне адмаўля-ліся ад выканання ваенных павіннасцей.

3 пачаткам вайны частка актыўных удзельнікаў беларускага нацыянальнага руху была мабілізавана на фроыт. У жніўні 1915 г. спынілася выданне газе-ты «Наша ніва». Разам з хваляй бежанцаў на ўсход выехалі Я. Купала, Я. Колас, А. Бурбіс і іншыя на-цыянальныя дзеячы. Усе даваенныя нацыянальна-культурныя суполкі і таварыствы распаліся. Толькі восснню 1916 г. у Петраградзе пачалі выдавацца не-вялікія беларускія газеты «Дзянніца» і «Светач» (у пачатку 1917 г. іх выданне спынілася). Вядомыя дзеячы нацыянальнага руху — В. Ю. Ластоўскі і браты 1.1. іА. I. Луцкевічы — засталіся ў акупірава-най немцамі Вільні і ўзначалілі Беларускі камітэт дапамогі пацярпеўшым ад вайны, які разам з іншы-мі арганізацыямі выступаў з ідэяй аднаўлення дзяр-жаўнай незалежнасці Літвы і Беларусі.

31-32 Беларусь у гады першай Сусветнай вайны. Лютаўская рэвалюцыя.

Барацьба дзвюх iмперыялiсiычных дзяржау Тройсвеннага саюзу начале з Германіяй i Атланты начале з Англiяй за перадзел ужо падзеленых калоній i "сферу уплыву" прывяла да сусветнай вайны. 3 пачатку 1915 г. асноўныя сiлы Германi былi засяроджаны на усходнiм фронце. Фронт iмклiва наблiжаўся да Беларусi. У жнiўнi пачалося наступленне немцаў у накiрунку Коуна-Вiльня-Мiнск. 31 жнiуня немцы захапiлi Вiлейку. Пад пагрозай акружэння руская армiя ў пачатку верасня пакінула Вiльню, Гродна, Ліду, Брэст. У сувязi з гэтым Стаука Вярхоўнага галоўнакамандуючага была пераведзена з Баранавiч у Магілёў. Заходнія саюзнікі ў гэты цяжкi для Расi час не аказалi ей нiякай дапамоп. У кастрычнiку 1915 г. фронт стабiлiзаваўся на лiніі Дзвiнск-Паставы-Баранавiчы-Пiнск. Каля паловы тэрыторыi Беларусi з гарадамі Гродна, Ашмяны, Смаргонь, Лiда, Слонім, Баранавiчы, Пружаны, Брэст апынулася над нямецкай акупацыяй. Адступленне рускiх войскаў у 1915 г. суправаджалася масавым, часта прымусовым бежанствам сотней тысяч людзей. Да пачатку 1916 г. у Мінскай губерніі знаходзілася больш за 157 тыс. бежанцаў, а праз Магілёўскую губерню да таго часу прайшло каля 1 млн чалавек. Царскiя ўлады і ваенныя спрабавалi выкарыстоўваць бежанцаў у якасцi таннай працоўнай сiлы. Вялізарныя страты неслi беларускiя сяляне ад бязконцых рэквiзiцый на патрэбу армii: коней, буйной рагатай жывёлы, збожжа, мукi, фуражу. Рэквiзiцыi i прымусовыя працы на патрэбу фронту практыкавалi i нямецмя ўлады на захопленай тэрыторыi Беларусь. Вайна прывяла да заняпаду сельскую гаспадарку Беларусi. У весцы усе вастрэй адчуваўся недахоп працоўных рук. Парушылiся сувязi прамысловасцi Беларусi з рынкамi збыту i крынiцамi сыравiны i палiва. 3 гэтай прычыны скарацiлi вытворчасць мнопя заводы i фабрыкі Беларусi. Дастаўка на Беларусь прадуктаў харчавання i iншых тавара першай неабходнасцi рэзка пагоршылася, раслi цэны. У пачатку вайны на Беларусi ўлiчаны толькi тры невялiкiя эканамiчныя стачкi (Вiцебск. Мiнск). У 1915 г. адбылося 15 забастовак у 6 населеных пунктах. У 1916 г. у стачачную барацьбу ўключыліся працоўныя 11 населеных пунктаў. У красавiку 1915 г. прайшла забастоўка чыгуначнiкаў. 3 кастрычнiка 1916 да лютага 1917 г на Беларусi адбылася толькi адна стачка. Вясной i ўлетку 1915 г. у шэрагу мястэчак Навагрудскага, Бабруйскага, Рэчыцкага, Мінскага, Слуцкага паветаў прайшлi сялянскiя выступленш. Найбольш пашыранымi формамi руху з'яўлялiся патравы памешчыцкiх зямель i парубкi лясоў. У 1915-17 гг. царская армiя паступова рабілася небаяздольнай. Расло дзезерцiрства. Пачашчаліся выпадкi адмовы цэлых часцей i злучэнняў iсцi ў наступленне. Усяго на Беларусi ў перыяд вайны выяўлены 62 значныя хваляванні салдат. Найбольш буйным было паўстанне ў кастрычнiку 1916 г. у Гомелi.

Вайна паскорыла паспяванне рэвалюцыйнай сiтуацыi. Рэвалюцыя пачалася у Петраградзе 27 лютага 1917 г. Паустаушыя працоўныя i салдаты зверглi царскае самадзяржаўе. Па прыкладу Петраграда у гарадах i мястэчках ствараліся Саветы працоўных i салдацкiх дэпутатау. Найбольшым уплывам на Беларусi i 3аходнiм фронце быу Мiнскi. У першыя днi рэвалюцыi праявiлiся i ў масавым руху, звязаным з утварэннем прафесiйных саюзаў. У канцы жнiўня 1917 г. пачаліся выбары салдацкiх камiтэтаў, да каца года на 3аходнiм фронце дзейнiчала 60 дывiзiйных, 15 карпусных, 3 армейскія. 20 сакавiка 1917 г. адбыўся з'езд сялянскiх дэпутатау. Па пытаннi аб вайне, сяляне занялi тую ж пазiцыю, што i франтавы з'езд: патрабавалi хутчэйшага адначасовага заключэння мiру ўсiмi краiнамi. Вырашэнне аграрнага пытання дэлегаты адкладвалi да Устаноучага сходу, пры гэтым выказалюя за пераход усей зямлi ў агульнанародную ўласнасць i ураўняльнае землякарыстанне на працоўнай норме. Самавольныя захопы зямлi асуджалiся. Усебеларускiя нацыянальныя сiлы стварылi 25-27 сакавiка 1917 г. Беларускую краевую Раду.

Февр. рэвалюцыя

У лютым 1917 г. у Расіі адбылася другая буржу-| азна-дэмакратычная рэвалюцыя. Прычыны Лютаў-| скай рэвалюцыі былі тыя ж, што і рэвалюцыі 1905— ^к 1907 гг. Пачатак Лютаўскай рэвалюцыі паклалі ма-•; савыя выступленні рабочых у Петраградзе. На іх бок: сталі пераходзіць салдаты. 2 сакавіка 1917 г. цар Мі-калай II адрокся ад прастола (улады). Царскае сама-дзяржаўе было звергнута.

Курс Часовага ўрада, які прыйшоў да ўлады, на скліканне Устаноўчага сходу — найвышэйшага органа ўлады ў Расіі, адкрываў перспектыву далей-шага развіцця Расіі ў напрамку парламенцкай дэ-, макратыі. У сталіцы ўзнікла своеасаблівая сіту-ацыя — двоеўладдзе: буржуазны Часовы ўрад з адна- го боку і Петраградскі савет рабочых і салдацкіх дэ-путатаў — з другога.

 

33. Кастрычніцкая рэвалюцыя ў Беларусі. Устанаўленне ўлады Саветаў.. Стварэнне беларускай дзяржаўнасці (ліпень 1917—1920 гг.)

У выніку Лютаўскай рэвалюцыі 1917 г. у Расіі было звергнута самадзяржаўе. Да ўлады прыйшоў буржуазны Часовы ўрад, які падтрымлівалі Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў, дзе пераважалі мен-шавікі і эсэры. Склалася двоеўладдзе, якое не магло захоўвацца доўга. Раўнавага сіл была парушана ў лі-пені 1917 г., калі з дапамогай зброі была падаўлена дэманстрацыя ў Петраградзе. У. Ленін расцаніў гэ-тыя падзеі як «канец мірнага развіцця рэвалюцыі» і заклікаў бальшавікоў і Саветы сілай узяць уладу ў свае рукі. 25 кастрычніка 1917 г. рабочыя і салдаты пад кіраўніцтвам ЦК РСДРП(б) скінулі Часовы ўрад. А 26 кастрычніка Усерасійскі з'езд Саветаў абвясціў савецкую ўладу ў цэнтры і на месцах, прыняў Дэкрэ-ты аб міры і зямлі і ўтварыў урад — Савет народных камісараў на чале з У. I. Леніным.

3 прыбыццём у Мінск браніраванага цягніка з За-ходняга фронту суадносіны сіл змяніліся на карысць бальшавікоў. «Камітэт выратавання рэвалюныі» не адважыўся пайсці на ўзброены канфлікт. Уладу ў Мін-ску ўзяў у свае рукі ВРК Заходняй вобласці і фронту.Пры дапамозе ВРК было забяспечана ўсталяванне ўлады Саветаў у Віцебску і Гомелі. У Магілёве знахо-дзілася Стаўка вярхоўнага галоўнакамандуючага. Савецкі ўрад аб'явіў генерала М. М. Духоніна звер-гнутым з пасады выконваючага абавязкі вярхоўнага галоўнакамандуючага рускай арміі. У Магілёў былі накіраваны прабальшавіцкія ўзброеныя сілы. Стаў-ка была ліквідавана, а ўлада перайшла ў рукі ВРК. Вярхоўным галоўнакамандуючым быў прызначаны прапаршчык М. В. Крыленка.Хутка і бяскроўна адбыўся пераход улады ў армі-ях Заходняга фронту.Пасля кастрычніцкіх падзей пачалося фарміра-ванне адзінай структуры органаў улады і кіравання.

Так быў створаны і існаваў да канца 1918 г. вышэй-шы орган улады ў Беларусі — Абласны выканаўчы камітэт Заходняй вобласці і фронту на.чале з А. Ф. Мясніковым. У лютым 1918 г. завяршылася ўстанаўленне ўлады Саветаў у Беларусі.

Першая сусветная вайна і падзеі 1917 г. актывіза-валі рух за стварэнне беларускай дзяржаўнасці. Па-сля падпісання Брэсцкага міру (1918) на захопленай немцамі і палякамі тэрыторыі быў арганізаваны па-літычны цэнтр, які абвясціў аб стварэнні Беларускай Народнай Рэспублікі — БНР (9 сакавіка 1918 г.). Не-прызнанне яе з боку Расіі прывяло да таго, што 25 са-кавіка была прынята рэзалюцыя, у якой абвяшчала-ся незалежнасць БНР. Абвяшчэнне БНР адбылося ва ўмовах нямецкай акупацыі. Тэлеграма кайзеру Гер-маніі ад імя дзеячаў БНР, у якой гаварылася, што то-лькі пад уладай Германіі бачыць беларускі народ сваю будучыню, выклікала раскол у самай буйной партыі — Беларускай Сацыялістычнай Грамадзе і прывяла да стварэння новых партый як дэмакратыч-нага, так і камуністычнага накірункаў.

Пасля вызвалення войскамі Чырвонай Арміі тэ-рыторыі Беларусі сход кіруючых работнікаў і са- вецкіх органаў 31 ліпеня 1920 г. прыняў «Дэклара-цыю аб абвяшчэнні незалежнасці Савецкай Сацы-ялістычнай Рэспублікі Беларусь» (ССРБ). Адбыло-ся другое абвяшчэнне Савецкай рэспублікі на тэры-торыі Беларусі.

Такім чынам, стварэнне беларускай дзяржаўнас-ці завяршылася спачатку абвяшчэннем на нацыяна-льна-дэмакратычнай аснове БНР, а затым утварэн-нем на савецкай аснове БССР. Але ва ўмовах контр-наступлення польскіх войскаў савецкі ўрад быў вы-мушаны пайсці на заключэнне Рыжскага міру 18 са-кавіка 1921 г. Па яго ўмовах да Польшчы адышла Заходняя Беларусь. За БССР захавалася толькі шэсць паветаў Мінскай губерні. Беларуская нацыя і яе тэрыторыя аказаліся раздзеленымі на доўгі час. '

34. Палітычнае супрацьстаянне па пытанню аб нацыянальнай дзяржаўнасці. Абвяшчэнне БНР. Першая, другая і трэцяя ўстаўныя граматы.

Мiрныя перамовы ў Брэсце, на якiя так i не дапусцiлi беларускую дэлегацыю, былi сорваны Троцкім. Германскае камандаванне аддало сваiм войскам загад аб наступленні Аблвыканкамзах i СНК заходняй вобласцi не здолелi арганізаваць абарону беларускага краю. У ноч на 19 лютага 1918 г. яны ўцяклi з Мiнску i ўладу ўзяў Выканкам Усебеларускага 3'езду (створаны нацыянальнымi сiламi ў 1917г). 21 лютага ён звярнуўся да народа Беларусi з Устаноўчай граматай, у якой абвясціў сабе часовай уладай на Беларусі. Быў створаны Народны Сакратарыят (Варонка). Была спроба аб'яднаць усе палiтычныя сілы. 9 сакавiка 1918 г. Выканкам Усебеларускага 3'езду прыняў другую Устаўную грамату, у якой абвясціў Беларусь народнай рэспублiкай - БНР. Выканкам быў перайменаваны ў Раду БНР (Серада). Граматай абвяшчаліся так сама дэмакратычныя правы i свабоды, адмена прыватнай уласнасцi на зямлю i бязвыплатная перадача яе тым, хто яе апрацоўвае. Граматы паказалi, што Рада БНР бярэ курс на ўсталяванне на Беларусi дэмакратычных асноў грамадскага ладу. 25 сакавiка 1918 г. на сесіі Рады была прынята трэцця Устаўная грамата, якой абвяшчалася незалежнасць БНР. Упершыню ў псторыi беларускага народа была створана нацыянальная дзяржаўнасць. Акт аб незалежнасцi БНР прызналi Украiна, Лiтва. Турцыя, Фiнляндыя i нават Расiя. Ва ўмовах вайны з Германiяй i грамадзянскай вайны ў Расii дзяржавы Антанты i ЗША не праявiлi зацiкаўленасцi да БНР. Рада занялася даволi паспяхова культурна-асветнiцкай i эканамiчнай дзейнасцю. Выдаваласяi 4 друкаваных выданняў, працавалi за 160 школ, створана Бюро па напісанню падручнiкаў, а для iх выдання - таварыства "Асвета". У эканамiчнай вобласцi была арганiзавана Беларуская гандлёвая палата i распрацавана праграма ажыццяўлення фінансава-грашовай сістэмы ў рэспубліцы. Пасля лiстападаўскай рэвалюцыi ў Германii 1918 г. Савецкi ўрад рушыў Чырвоную Армiю на Захад. Не маючы ўласных узброеных сiл, Рада БНР не здолела аказаць супрацiўленне i вымушана была пакiнуць Мiнск. Такiм чынам, першая спроба арганiзацыi беларускай дзяржаунасцi завершылася няўдала. Стварэнне БНР з'явiлася заканамерным вынiкам беларускага нацыянальна-вызваленчага руху. Акт аб незалежнасцi Беларусi прымусiў бальшавiкоў перагледзщь сваю палiтыку ў яе адносiнах, а потым пайсцi на стварэнне хоць i абмежаванай, але ж беларускай савецкай дзяржаўнасцi. Дзень 25 сакавiка з'явiўся важкай датай у Гiсторыi Беларусi i па праву лічыцца яе нацыянальным святам.

 

35. Сварэнне БССР. Такціка савецкага ўрада ў беларускім нацыянальным пытанні.

Бел. нац. движения определяются во 2 пол. 19 в. среди народников (левореволюционные организации – свержение царизма). Народники считали, что крестьяне – коллективисты, социалисты. Идеолог – Францишак Багушевич. В ВУЗах возникают кружки. В нач 1884 г. группа «гомон» предложила объединить все кружки. Ей это не удалось, но выдвинули лозунг: равноправие всех народов и их право на самоопределение, предоставление белорусам самостоятельности (теоретически доказали существование бел. этноса), автономия белоруссии в составе Российской Федеративной республики. Боролись против царизма. Существовали около месяца. В конце 19 нач 20 вв. возникают политические партии. Делятся на 3 лагеря. 1 – революционно-демократические партии, 2 – Либерально-буржуазные, 3 – Консервативно-монархические.

1) делятся на: общероссийские демократические партии. РСДРП – 1-й съезд 1898 г. (Минск). В 1903 г. поделилась на большевиков и меньшевиков. Основная задача – построение социализма. Большевики (Ленин) за ускоренный переход. Лозунг: «Право нации на самоопределение: каждая нация может решать 1 вопрос: создавать свое гос, или входить в состав другого). Меньшевики (Михайлов) за реформы. ПСР – продолжатели народников. Национальные не белорусские партии. БУНД – еврейская соц партия (марксисты). ППС – польская. Собирались построить национально польский социализм или восстановить РП с автономией. Бел. нац организации. Бел. нац. грамада (1902-1903 гг. зимой) до этого революционная. Создатели братья Луцкевичи (против всех), Вацлав Ивановский (к фашистам), Бурбис (в 20-е гг. сов. деятель). В 1906 г. в Минске 2-й съезд. Зашли с утра и вышли через сутки. Общеполитические требования: свержение царизма и установление российской демократической республики, строительство социализма. Аграрная сторона: национализация всей земли, превращение в гос., запрет продажи земли, безземельные землей наделялись бесплатно, земельные за аренду. Национальный вопрос: лозунг группы гомон. Белорусские организации стали создаваться в 1916г.

2) Кадеты: лозунг культурнонациональной автономии. Требование предоставить народу развивать свою культуру.

3) Монархический. Установить абсолютную монархия. Союз русского народа (400 тыс чел). Союз истинно русских людей. Белорусское общество. Это все – западный руссизм.