параграф. Сауат ашу негіздері

314. Мақсаты балаларды кейінгі оқу және жазу дағдыларын меңгеруге дайындау болып табылады.

315. Міндеттері:

1) сөздің дыбысталуын тыңдау икемділігін, ішінен дыбыстық кешендер мен жеке дыбыстарды анықтауды және тануды дамыту;

2) дыбысталуы және айтылуы бойынша жақын дыбыстарды ажырата алуды бекіту;

3) "сөйлем", "сөз", "буын", "дыбыс" түсініктерін дифференциациялауға үйрету;

4) сөйлемдегі сөздерді естуге ажырата алуға үйрету;

5) қарапайым дыбыстық талдау дағдыларын дамыту;

6) сөйлемдегі сөздерді анықтай алуды үйрету;

7) сөздердің буындық құрылымын анықтауға үйрету;

8) қағаз бетіндегі кеңістікте бағдарлануын дамыту;

9) қолды жазуға дайындау;

10) мектептегі оқуға уәждемесін қалыптастыру.

316. Сауат ашу негіздеріне оқыту процесінде келесі шарттар ескеріледі:

1) оқыту дұрыс айтылатын дыбыстар мен сөздерде ғана жүргізіледі;

2) барлық дыбыстарды өту қарқыны біршама баяу;

3) барлық ауызша сөйлеу материалы балаларға таныс;

4) сөйлеу материалын жүйелі қайталау және бекіту жүреді;

5) дыбыстық анализ келесі реттілікте жүзеге асырылады: екі дауысты дыбыс ұйқасында;тұйық буындағы дауыстынын дауыссызбен ұйқасында;ашық буындағы дауыссыздың дауыстымен ұйқасында;дауыссыз-дауысты-дауыссыз түрі бойынша бір буынды сөз; ашық буындардан құралған екі және үш буынды сөздер; ашық және бітеу буыннан құралған екі және үш буынды сөздер.

317. "Сауат ашу" сабағы мазмұны күтілетін нәтижелер түрінде берілген оқыту мақсаттарын қамтылған бөлімшелерден тұратын бөлімдер бойынша ұйымдастырылған. Бөлімшелердің ішінде берілген әр оқыту мақсаттары педагогтың өз жұмысын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сонымен бірге оқытудың келесі кезеңдері туралы ақпараттандыруға мүмкіндік береді.

318. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) фонематикалық есту;

2) жазуға дайындау.

319. "Фонематикалық есту" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) сөйлеудің дыбыстық жағында бағдарлау;

2) сөздің буындық құрылымында бағдарлау;

3) сөйлем құрылымында бағдарлау.

320. "Жазуға дайындау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) қолды жазуға дайындау;

2) қағаз бетіндегі кеңістікте бағдарлауын дамыту.

321. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

9-кесте

1 - бөлім. Фонематикалық есту

Бөлімшелер

Оқыту мақсаттары

1.1 Сөйлеудің дыбыстық жағында бағдарлау

 0.1.1.1 сөйлеудегі дыбыстарды естуге қабылдау

0.1.1.2 сөздердегі дыбыстарды анықтау және оларды дауысты және дауыссыздарға дифференцияциалау

 0.1.1.3 сөздердің және буындардың дыбыстық талдауын жүгізу

0.1.1.4 сөздің дыбыстық құрамының модельдерін келтіру

1.2 Сөздің буындық құрылымында бағдарлау

 0.1.2.1 сөздерді буындарға бөлу

 0.1.2.2 сөздегі буындардың санын және ретін анықтау

1.3 Сөйлем құрылымында бағдарлау

 0.1.3.1 сөйлем ішінде сөздерді естуге ажырата алу;
 0.1.3.1 сөйлемдегі сөздердің ретін және санын анықтау

322. "Сөйлеу тілінің дыбыстық жағында бағдарлау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) дыбыстың және сөздің ақырын және қатты, жоғары және төмен айтылу ерекшеліктеріне талдау жасай алады;

2) ересек адамның көмегімен сөздегі дыбыстардың орнын анықтай алады;

3) сөздегі дыбысты ересектің дыбысты интонациямен белгілеген жағдайда және бақылау барысында анықтай алады;

4) екпінді дауысты дыбысты сөздің басында анықтай алады;

5) бейтарап түсті текшелерді: ақшыл сары немесе сұр дыбыстың санын және реттілігін белгілеу үшінқатарластырып қояды;

6) ересек адамның көмегімен сөздегі дыбыстардың реттілігін орната алады;

7) сөздердің және сөз тіркестерініңфонематикалық талдауын және жинақтауын ересектің көмегімен жүзеге асыра алады;

8) сыртқы әрекетіне сүйене отыра фонематикалық талдаудың әрекетін орындай алады;

9) "дауысты" және "дауыссыз" дыбыстарды ажырата алады;

10) ересектің көмегімен "дауысты дыбыс" және оның белгіленуі - қызыл текшені қолданады және түсінеді;

11) "дауыссыз" дыбыстар жайлы түсінігі бар.

323. "Сөздің буындық құрылымында бағдарлау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) ересектің интонациямен айтуында екпінді дыбысты естиді және көрсете алады;

2) бір буынды және екі буынды сөздерді ажырата алады;

3) сөздің созылыңқылығын (сөздің буындық құрылымын) шапалақтау, аяқты арқылы анықтайды;

4) сөздерді буынға (бөліктерге) бөле алады, сөздегі буындардың санын анықтай алады;

5) буындық құрамы бойынша сөздерді салыстырады;

6) сызбалар және модельдер бойынша (ересектің көмегімен) сөздерді іріктеп таңдай алады;

7) карточкаға сүйене отыра дыбысталуы бойынша бірдей буындарды және ұқсас дыбысталуы бар буындық қатарларды ажырата алады;

8) жеке буындарды көрнекі бейнелейтін, көмекші құралдарды - ұсақ текшелер, ойыншықтар қолдана алады.

324. "Сөйлем құрылымында бағдарлау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) "сөйлем", "сөз", "дыбыс" терминдері жайлы алғашқы түсініктерге ие;

2) интонация бойынша сөйлемдерді ажыратады;

3) сөйлеу ағымын сөйлемдерге, сөйлемдерді-жеке сөздерге бөле алады;

4) белгілі бір әрекетпен көрсете отыра(шапалақ, жалаушаны көтеру) берілген сөзді ұсынылған сөйлем ішінен ажырата алады;

5) сөйлемдегі сөздердің санын және олардың ретін анықтайды;

6) 3-5 сөзден құралатын сөйлемдерді талдау дағдысын меңгерген;

7) сөйлемдердің құрылымының сызбасын біледі.

10-кесте

2-бөлім. Қолды жазуға дайындау

Бөлімшелер

Оқыту мақсатттары

 2.1 Қолды жазуға дайындау

0.2.1.1 жазу кезінде қарындашты немесе қаламды дұрыс ұстау дағдысының болуы

0.2.1.2 үзілмейтін сызықтарды сыза алу

 2.2 Қағаз бетіндегі кеңістікте бағдарлануын дамыту

0.2.2.1 қағаз бетінде бағдарлану

0.2.2.2 "жұмыс" жолағында бағдарлану

325. "Қолды жазуға дайындау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) түрлі заттарды әртүрлі бағытта сызықпен түрлейді (солдан оңға, жоғары-төмен);

2) геометриялық фигураларды және таяқшалардан сызықшаларды құру, бауларды және мозаикаларды құрастырып салу, ауада және ұнтақ жарманың жұқа қабатында сурет салу дағдысы бар; шектеуішке сүйене отыра және оның көмегінсіз трафарет көмегімен сызықшаларды салу дағдысы бар;

3) жұмыс жолына сызықшаларды жаза алады;

4) жазу және сурет салу үшін заттарды дұрыс қолданады (бор, фломастерлер, қалам, парақ қағаз, тақта); жазу кезінде қарындашты дұрыс ұстайды;

5) қағаз бетінен қарындашты үзбей отыра, пішіні бойынша заттарды және салынған қарапайым гоеметриялық фигураларды қоршап сыза алады; нүктелер бойынша біршама ірі геометриялық фигураларды біріктіре алады, трафарет бойынша айналдырып сыза алады; ересектің көмегімен үздіксіз қимылдармен нүкте сызық бойынша заттарды айналдырып сыза алады; нүкте сызық бойынша орамаларды қоршап сызады; қарапайым шиеліністер бойымен үздіксіз сызықтармен жүргізе алады;

6) пішіні бойынша әріптерге ұқсас келетін заттарды: "тамшы", "ілгек", "кірпі" салады.

326. "Қағаз бетіндегі кеңістікте бағдарлануын дамыту" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қағаз бетінде заттарды орналастыра алады (жоғарыда, төменде, жан-жақта);

2) ересектің бақылауында қағаз бетінде бағдарлайды;

3) берілген сызықтарға бағдарлана отыра, қағаз бетінде графикалық бейнелерді дұрыс орналастыра алады;

4) дәптердегі ірі торға бағдарлана алады;

5) торларды айналдырып сыза алады, түрлі графикалық өрнеуліктерді орындай отырып, көлденең және тігінен сызықтарды сыза алады;

6) қағаз бетінін жазықтық бейнесінде заттар арасындағы кеңістіктегі қарым-қатынасын аудару бойынша арнайы жаттығуларды ересектің бақылауында орындай алады;

7) жазу кезінде жол үстіндегі қолдың қимыл-козғалысын үйлестіре алады.