Место прилагательного в словосочетании

 

Если прилагательное обозначает постоянное качество или черту предмета, то оно ставится после определяемого слова:

Teatr Polski, zupa pomidorowa, język białoruski, sklep spożywczy

Такой же порядок наблюдается, если мы хотим подчеркнуть свойство, противоположное другому в каком-то сравнении:

w porównaniu z sztuką grecką szuka nowoczesna...

Если у существительного два определения, то перед определяемым словом ставится качественное прилагательное, а на втором месте – относительное: Druga wojna światowa, nowa partia polityczna,

Положение относительных прилагательных, употребляемых в прямом значении, зависит от того, противопоставляет ли говорящий данный предмет другим предметам или просто его характеризует без сравнения с другими предметами. При противопоставлении или сравнении прилагательное стоит после существительного, а когда предмет не противопоставляется другим предметам, прилагательное стоит перед существительным. Например:

Towary zagraniczne - kupuję zagraniczne towary,

Waluta obca - kupuję obcą walutę,

Stroje polskie - ludzie w polskich strojach,

Wakacje letnie - letni dzień

 

В первых примерах всегда идет протиивопоставление с другими вещами. Прилагательное будет стоять после существительного, если это сочетание терминологическое или в сложных названиях. При этом изменение прилагательного недопустимо:

Paszport zagraniczny, koncert fortepianowy, ambasada białoruska, telefon międzymiastowy, Teatr Polski, Plac Zamkowy,

В некоторых словосочетаниях можнол менять место прилагательного, но тогда меняется его значение:

Życie kulturalne – kulturalne życie, literatura piękna – piękna literatura

Сравните: paszport dyplomatyczny – dyplomatyczna odpowiedź

В сочетаниях с нескольким прилагательными после существительного ставится то прилагательное, которое в данном высказывании будет противопоставительным или сравнимым:

Współczesne malarstwo polskie (сравниваем с живописью других народов)

Polskie malarstwo współczesne (сравниваем напр. с классической живописью)

 

 

Zadanie:

 

1. Объясните словосочетания:

 

Świąteczny nastrój, język obcy, światowy konflikt, wojna światowa, romantyczny bohater, sztuka nowoczesna, aktor komiczny, komiczny aktor, przyczyny ekonomiczne, ekonomiczne przyczyny, produkcja krajowa, związek zawodowy, zawodowy przewodnik

 

 

УРОК 17

СТЕПЕНИ СРАВНЕНИЯ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ

 

Степени сравнения есть только у качественных прилагательных. Формы сравнительной и превосходной степени могут быть простыми и сложными.

Сравнительная степень образуется при помощи присоединения к основе суффикса – sz или его расширенного варианта- ejsz.

Основа, оканчивающаяся на один согласный, принимает суффикс - sz:

Słaby – słabszy, młody – młodszy,

При стечении согласных использхуется суффикс -ejsz:

Łatwy – łatwiejszy, ładny - ładniejszy

У некоторых прилагательных с основой на dr или st возможны вариантные формы:

mądry – mędrszy, mądrzejszy, tłusty – tłustszy, tłuściejszy

У прилагательных с суффиксами –k, -ek, -ok форма сравнительной степени образуется непосредственно от корня:

Słodki – słodszy, daleki – dalszy, szeroki - szerszy

При образовании сравнительной степени прилагательных в их основе наблюдается чередование согласных. У некоторых форм возможно чередование гласных, особенно перед суффиксом -sz:

Wysoki – wyższy, niski – niźszy, miły – milszy, mądry – mądrzejszy, szeroki – szerszy, drogi – droższy, czysty – czyściejszy, wesoły – weselszy, wąski - węższy

Простые формы превосходной степени образуются от форм сравнительной степени при помощи прибавления префикса naj-:

słaby – słabszy - najsłabszy

Сложные формы степеней сравнения образуются при помощи присоединения к прилагательному особых вспомогательных слов

bardziej - najbardziej:

interesujący – bardziej interesujący – najbardziej interesujący

Обозначение уменьшения признака выражается словами mniej, najmniej: Mniej interesujący – najmniej interesujący

Для обозначения сопоставления употребляется конструкция

od+ родительный падеж или niż + именительный падеж:

bliższy niż rodzice, niezgrabniejszy od niedźwiedzia,

но: młodszy ode mnie o dwa lata

Для форм превосходной степени типична конструкция с предлогами z+ род. падеж или wśród + род. падеж: Najładniejszy z dzieci,

Наречие coraz (все более)у сравнительной степени усиливает значение признака: Wydawała się coraz bliższa i coraz droższa.

Упражнения:

1. Образуйте сравнительную и превосходную степенр от прилагатеьных:

Świeży, jasny, miły, doskonały, bogaty, potrzebny, twardy, silny, głęboki, głodny, szybki, łatwy, ostry

 

 

2. Дополните предложения:

 

Jerzy jest starszy......... Zofia jest najmłodsza............. Te kwiaty są ładniejsze.......... Andrzej jest najsilniejszy............... Jesteś zdrowsza i silniejsza.................. Praca pana Nowickiego była najlepsza....................

Te kanapki są smaczniejsze............

 

 

3. Вставьте нужную форму:

 

Kopiernik był jednim z (wielki) uczonych w Polsce. Ten pałac to jeden z (piękny) budynków stolicy. Który chłopiec jest (wysoki) – ten czy tamten? Wieczorem byłam (zmęczona) niż po obiedzie. Twoja marynarka jest (krótka) niż koszula. Maciej jest (dobry) sportowcem w naszej grupie. Kto jest wśród dziewczyn (młodsza)?

 

 

4. Переведите на польский:

 

Твоя квартира светлее моей. Эта рубашка больше, чем старая. Какая книга самая интересная? Туфли легче ботинок. Это один из самых знаменитых певцов. Ветчина вкуснее, чем колбаса. Мы живем на самом высоком этаже этого дома. Какая гора самая высокая? Самая старшая сестра Петра – врач, средняя – учительница, а самая младшая еще учится в лицее. В октябре ночи все длиннее и длиннее. Висла длиннее и шире Свислочи. Самые короткие дни в декабре. Мы переводим все более трудные предложения. У меня самая маленькая комната в квартире. Я люблю переводить самые трудные тексты.

 

 

5. Запомните формы степеней сравнения прилагательных dobry, zły, duży, mały:

dobry –lepszy – najlepszy zły – gorszy – najgorszy

duży – większy – największy mały – mniejszy - najmniejszy

 

6. Образуйте сравнительные степени:

 

Ona ma ciemne oczy........................................................................................

Oni są weseli....................................................................................................

Ten mężczyzna jest dowcipny........................................................................

Te towary są tanie.............................................................................................

Dzisiejszy dzień jest ciepły..............................................................................

Szukam ciekawej książki..................................................................................

Język polski nie jest łatwy.................................................................................

 

 

7. Данные словосочетания переведите на польский и составьте с ними предложения:

 

самый красивый, лучше всех, самый старый, умнее меня, выше брата, толще тещи, на три года старше, самый узкий, хуже Мартина, меньше меня

 

 

8. Переведите на русский язык:

 

Najwięcej budzików zadzwoniło u 20 tysięcy wrocławian na wrocławskim rynku w Sylwestra 31 grudnia 2000 roku.

Najdłuższy polonez tańczyło 2500 par na płycie lotniska w Bednarach koło Pobiedzisk (woj.wielkopolskie) 11.08.2000.

Najwyżej położonym mieszkaniem jest Obserwatorium meteorologiczne na kasprowym Wierzchu – 1981 metrów nad poziomem morza.

Najmniejsze miasto Polski to Wyśmierzyce (dolnośląskie) liczące 1000 mieszkańców. Jest ono 1600 razy mniej ludne od Warszawy, największego miasta Polski.

Najwięcej laureatów nagrody Nobla pochodzi z USA.

 

 

УРОК 18

 

НАРЕЧИЯ PRZYSŁÓWKI

ОБРАЗОВАНИЕ КАЧЕСТВЕННЫХ НАРЕЧИЙ

 

От основ прилагательных образуются качественные наречия, оканчивающиеся на –о и на –е. Образование наречий отличается от русского словообразования.

От прилагательных с твердой основой (но не от мягких основ) оброазуется большое количество наречий с суффиксом –е. Chętnie, samotnie, swobodnie

Чаще всего окончание –е употребляется, когда имеется определяющий глагол: chetnie pójdę, samotnie siedzi w parku,

Если происходит констатация факта, то чаще всего употребляется окончание –о: pochmurno, mokro, zimno

Окончание –о всегда бывает после мягких согласных c, l, ż, букв k, g, и сочетаний cz, dz, rz, sz, ch: dużo, krótko, poprzednie

 

Иногда может быть две формы наречия, которые различаются по смыслу, с окончаниями -e и –o: smutny – smutnie - smutno

Taм, где речь идёт об обстоятельствах или атмосферных, душевных и других состояниях, предпочтительнее форма на –o:

 

wysoki – wysoce – wysoko Lekki – lekce - lekko

głupi – głupie - głupio Ciężky– ciężce - ciężko

Jasny - jasnie - jasno

 

Сравните:

Gwiazda jest wysoko. To wysoce wykształcony pan.

Było nam smutno. Dlaczego mówisz tak smutnie?

 

 

Przymiotnik rodzaju męskiego	Przymiotnik rodzaju średniego	przysłówek
średni	średnie	średnio
świeży	świeże	świeżo

 

Наречия делятся на три группы:

 

1. Наречия, отвечающие на вопрос „jak? ”- ładnie, wygodnie, cicho, dobrze, pięknie

2. Наречия, обозначающие место и отвечающие на вопрос „ gdzie?”, skąd? dokąd?” – dalekio, wysoko, blisko, tu

3. Наречия, обозначающие время и отвечающие на вопрос „ kiedy? – rano, późno, dziś, wieczorem, jutro

4. наречия степени и меры, oтвечающие на вопросы „jak bardzo? Ile? – mało, trochę, szczególnie

 

Наречия образуются от разных частей речи:

 

а) от прилагательных (при помощи суффиксов –о, -е):

cichy – cicho, wierny – wiernie, dovry – dobrze

б) от прилагательных с помощью ов:

Po polsku, po francusku, po niemiecku, po warszawsku

(в этих наречиях прилагательное всегда будет иметь окончание –u),

а также: na gorąco, za blisko,

в) от числительных: простые наречия: dwojako,

наречия составные: po pierwsze, po trzecie

г) от существительных: простые наречия: rankiem, wieczorem, galopem

наречия составные: po połowie, z tyłu

д) наречия могут состоять из нескольких частей речи: wtenczas (w –

предлог, ten – местоимение, czas – существительное), natychmiast

 

 

Ćwiczenia:

 

1. Proszę napisać słowa z nawiasów w zdaniach. Напишите слова из скобок в предложениях:

 

Dziś jest (zimny i pochmurny). Chętny) pojadę w lecie nad morze. Poznam

Go (osobisty). (Przyjemny) spędzam czas. Jutro będzie (gorący i słoneczny). Paweł (dobry) mówi po rosyjsku, a Agnieszka (zły) mówi po (angielski).

 

 

2. Proszę przepisać przysłówki, napisać pytania, na które odpowiadają.

Выпишите наречия, напишите вопросы, на которые они отвечают:

 

Dzisiaj wstaliśmy bardzo wcześnie. Najpierw po ciemku sporządkowaliśmy pościel, następnie cicho zjadliśmy śniadanie, wzięliśmy ze sobą nieco prowiantu i szybko pobiegliśmy na umówione miejsce. Trochę spóźniliśmy się, już na nas czekano. Właśnie świtało. Daleko na horyzoncie widniał las. Wysoko w chmurach świergotały skowronki. Dołem leniwie płynęła rzeka. Wszędzie pełno było dźwięków budzącego się dnia.

 

3. Proszę połączyć czasowniki z przysłówkami. Соедините глаголы с наречиями:

 

Zgodzić się, pracować, jeść, gromadić, wypić, usmażyć, zareagować, powiedzieć, iść, starać się

(szybko, pośpiesznie, błyskawicznie, usilnie, dziś, cierpliwie, smacznie,

wysoko, leniwie, cicho)

 

 

4. Od następnych przymiotników proszę utworzyć za pomocą przyimków przysłówki złożone. От следующих прилагательных образуйте при помощи предлогов составные наречия:

 

z: zimny, rzadki, angielski, bliski, cichy............................................................

za: mały, drogi, zimny, duży...............................................................................

na: prawy, gorący, wesoły, lewy.........................................................................

po: rosyjski, dawny, nowy, prosty....................................................................

 

 

5. Proszę utworzyć przysłówki. Образуйте наречия:

 

śmiały, łatwy, mądry, niski, zgrabny, zielony, wąski, słodki,

 

 

6. Proszę ułożyć zdania z przysłówkami: Составьте предложения с

наречиями:

 

nazajutrz, dotychczas, natychmiast, dwukrotnie, wszechstronnie, dobrowolnie,

 

 

7. Proszę wstawić przysłówki z nawiasów. Вставьте наречия из скобок:

 

Jurek zdenerwowany............. oczekuje powrotu ojca.................powodziło mu się w szkole, nauczyciele ocenili jego odpowiedzi............................. zadźwięczał dzwonek - Jurek idzie do drzwi, otwiera i.................... patrzy na ojca. Ale ojciec..................... spogląda na syna. Jurkowi.......... poprawia się humor.

(niepewnie, niecierpliwie, wesoło, znienacka, dobrze, róźnie, krótko róźnie)

 

СТЕПЕНИ СРАВНЕНИЯ НАРЕЧИЙ

Наречия, образованные от прилагательных, имеют степени сравнения. Есть три степени: простая, сравнительная и превосходная:

ładnie – ładniej – najładniej, łatwie – łatwiej – najłatwiej.

 

Сравнительная степень образуется при помощи суффикса - ej,

Причем суфиксы -k, -ek, -ok исчезают:

głęboko – głębiej, krótko – krócej, blisko – bliżej.

Как и в предложном падеже существительных, происходят изменения согласных основы: prosto – prościej, młodo – młodziej, często - częściej

Превосходная степень образуется при помощи приставки naj-, прибавляемой к сравнительной степени: Wysoko – wyżej – najwyżej

Существуют неправильные формы степени сравнения наречий, сравните их с русскими аналогами:

 

Mało – mniej – najmniej мало – меньше –меньше всего

Wiele – wiącej – najwięcej много – больше – больше всего

Dobrze – lepiej – najlepiej хорошо – лучше – лучше всего

Źle – gorzej – najgorzej плохо – хуже – хуже всего

 

Иногда превосходная степень образуется при помощи прибавления к сравнительной степени слова bardziej, а в превосходной степени – najbardziej: ciekawie – bardziej ciekawo – najbardziej ciekawo.

Если мы хотим уменьшить значение, то соответственно используем слова: mniej, najmniej: mniej gorzko, najmniej uważnie.

 

 

Ćwiczenia:

 

1. Proszę utworzyć formy stopnia wyższego i najwyższego: Образуйте сравнительную и превосходную степени сравнения:

 

mocno, serdecznie, dokładnie, późno, szybko, chętnie, spokojnie, gorąco

 

 

2. Proszę wypisać z wiersza przysłówki w stopniu równym, wyższym i najwyższym. Выпишите из стихотворения простую, сравнительную и превосходную степени.

 

Jak nam niedawno doniesiono,

Liść sztuczny właśnie wynaleziono,

Zieleń więc mamy zapewnioną.

Gdy szlag* naturalnie trafi liście,

Gdy się gruntownie je zadymi,

To my krajobraz, oczywiście,

Dozielenimy tymi sztucznymi.

(z Ludwika Kerna)

*szlag... trafi = zniszczy, zepsuje, zmarnuje

3. Proszę ułożyć zdania z przysłówkami w stopniu równym, wyższym i najwyższym. Составьте предложения с напречиями простой, сравнительной и превосходной степени:

Wzór: Kurtka kosztuje drogo, jesionka – drożej, futro – najdrożej.

Ciemno, wesoło, dobrze, mądrze, cicho, daleko, wysoko, pięknie

 

 

4. Proszę wstawić potrzebne słowa. Вставьте нужные слова:

dokładnie – dokładne:

Otrzymałam.................... informacje. Sprawdzę ich...............................

Złe – źle:

Nadchodzą....................... czasy. Dlaczego czujesz się..........................?

Szlachetne – szlachetnie:

W tym domu zawsze rozmawiali............................. W pierśionkach są.............................. kanienie.

Dobre – dobrze:

Bardzo....................... wyglądasz! To mięso jest bardzo........................

Ładnie – ładne:

Te dziewczyny są bardzo........................ Babcia zawsze.................. wygląda.

 

 

5. Proszę przeczytać przysłowia i zwrócić uwagę na formy przysłówków:

Прочитайте пословицы, обращая внимание на наречия:

Gdzie krótko, tam się rwie. Łacno błędzi, kto skąpliwie sędzi. Dobrego nigdy za mało. Kto w czas sieje, to się śmieje, a kto sieje późno, to ma róźno. Miekko śсiele, lecz twardo spać.

 

УРОК 19

 

МЕСТОИМЕНИЯ ZAIMKI

 

Местоимения в польском языке в зависимости от значения имеют следующие разряды:

 

Личные: ja, ty, on (ona, ono), my, wy, oni (one)

Возвратное: siebie

Притяжательные: mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich, swój

Указательные: ten, ta, to, tamten, tamta, tamto, ów

Вопросительно-относительные: kto, co, jaki, który, czyj, ile

Определительные: taki, każdy, wszystek, wszelki, wszelaki, sam

ten sam, taki sam, inny, siaki, owaki

Отрицательные: nikt, nic, niczyj, żaden

Неопределенные: pewien, niektóry (niektórzy, niektóre),

Все местоимения, образованные от

вопросительно-относительных местоимений

с помощью прибавления частиц –ś, -kolwiek,

- byle, -lada (ktoś, cokolwiek, byle jaki, lada

jaki, czyjkolwiek)

Обобщающие: każdy, wszystek

 

 

ЛИЧНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ

 

M.	ja	ty	my	wy
D.	mnie	ciebie	nas	was
C.	mnie, mi	tobie, ci	nam	wam
B.	mnie	ciebie, cię	nas	was
N.	mną	tobą	nami	wami
Mc.	o mnie	o tobie	o nas	o was

 

 

M.	-	on	ona	ono	oni	one
D.	siebie	jego, go, niego	jej	jego, go, niego	ich	ich
C.	sobie	jemu, mu	jej	jemu, mu	im	im
B.	siebie, się	Jego, go	ją	je	ich	je
N.	sobą	nim	nią	nim	nimi	nimi
Mc.	o sobie	o nim	o niej	o nim	o nich	o nich

 

У личных местоимений имеются полные и краткие формы.

 

Полная форма всегда употребляется:

а) если на местоимение падает логическое ударение:

Komu dał prezent – tobie czy jemu? Сравните: Czy on ci dał gazetę?

б) после предлога: Idziesz do mnie?

в) при противоставлении: Zadzwonił nie mnie, lecz jemu!

г) в односложном предложении: Tobie.

 

Местоимения 1 и 2 лица употребляются в именительном падеже только тогда, когда на них падает логическое ударение:

Czy to ty byłaś u Tomka?

 

Краткая форма употребляется:

а) в середине предложения. Никогда она не ставится в начале.

Spotkałam go wczoraj.

В конце фразы может быть только в очень коротких предложениях:

Widzisz go?

б) у возвратного местоимения siebie краткая форма употребляется у

возвратных глаголов: uśmiechać się, uczyć się,

или в предложениях безличных: W szpitalu nie pali się w korytarzach..

 

После предлогов в 3 лице местоимения начинаются с буквы n-;

Idziemy do niego, rozmawiamy z nią, interesujemy się nim