Склонение существительных мужского рода

Множественное число

 

Во множественном числе нет деления на одушевлённые и неодушевлённые существительные, а выступает деление на лично-мужские и нелично-мужские существительные.

Форма лично-мужская – обозначения лиц мужского пола: człowiek, brat, robotnik, sąsiad, Czech

Форма неличномужская - все остальные существительные.

Во множественном числе по твёрдому типу склоняются все существительные с твёрдой согласной основы и с основой на заднеязычный согласный.

Т в ё р д ы й т и п

Форма нелично-мужская

M./W. Domy psy gmachy pomniki śniegi

D. domów psów gmachów pomników śniegów

C. domom psom gmachom pomnikom śniegom

B. domy psy gmachy pomniki śniegi

N. domami psami gmachami pomnikami śniegami

Mc. o domach o psach gmachach pomnikach śniegach

 

Форма лично-мужская

p - p' d – dz t - c ch - ś z - ź

M./W. chłopi sąsiedzi studenci Czesi Francuzi

D. chłopów sąsiadów studentów Czechów Francuzów

C. chłopom sąsiadom studentom Czechóm Francuzom

B. chłopów sąsiadów studentów Czechów Francuzów

N. chłopami sąsiadami studentami Czechami Francuzami

Mc. o chłopach sąsiadach studentach Czechach Francuzach

 

r - rz k – c g - dz

M./W. autorzy robotnicy biolodzy

D. autorzów robotników biologów

C. autorzom robotnikom biologom

B. autorzów robotników biologów

N. autorzami robatnikami biologami

Mc. o autorzach robotnikach o biologach

И м е н и т е л ь н ы й п а д е ж: В именительном падеже после согласных k, g всегда бывает окончание –i. Этот падеж также

имеет окончания -i, -y, –owie, -e.

Окончание – i имеют нелично-мужские существительные с основой на g, k: ptak – ptaki, brzeg – brzegi, krok - kroki

Окончание - y имеют:

- лично-мужские существительные с основой на r, k, g с чередованием основы(по таблице) geolog – geolodzy, kierownik- kierownicy, aktor –

aktorzy, Polak - Polacy

- нелично-мужские: pies – psy, stół – stoły, tygrys - tygrysy

Окончание - owie имеют лично-мужские существительные, обозначающие:

- профессии и высокое социальное положение: inżynier – inzynierowie,

posoł – posłowie, król –królowie, senator - senatorowie

- родственные отношения: syn – synowie, stryj – stryjowie, mąż - mężowie

- формы с основой на –n: patron – patronowie, opiekun - opiekunowie

- формы с суффиксом -ek: staruszek – staruszkowie, pastuszek –

pastuszkowie, wujek - wujkowie

- заимствованные слова на –ans: kwadrans – kwadransowie

Двойные окончания могут быть у лично-мужских существительных:

- на –log: geolog - geolodzy/ geologowie

- на –mistrz: burmistrzowie/ burmistrze

- на –r: rektorowie/ rektorzy

 

Р о д и т е л ь н ы й п а д е ж: Окончания –ów имеют

практически почти все существительные мужского рода с твёрдой основой: pan – panów, pies – psów, chłop - chłopów

Д а т е л ь н ы й п а д е ж: всегда у всех типов наблюдается окончание –om: maszynist – maszynistom, oficer - oficerom

В и н и т е л ь н ы й п а д е ж: у лично-мужских существительных окончания равны родительному падежу, а нелично-мужских - именительному: Widzę chłopców i domy, a ty widzisz śpiewaków i talerzy?

Т в о р и т е л ь н ы й п а д е ж: у всех типов существительных окончание –ami: oficerami, kotami, psami, chłopcami

П р е д л о ж н ы й п а д е ж: всегда окончание – ach: o domach, o chłopcach, o kotach, o oficerach

 

 

Мягкий тип

По этому типу склоняются существительные с мягкой основой или затвердевшей:

M./W. konie goście lekarze dworcy chłopcy

D. koni gości lekarzy dworców chłopców

C. koniom gościom lekarzom dworcom chłopcom

B. konie gości lekarzy dworce chłopców

N. końmi gośćmi lekarzami dworcami chłopcami

Mc. o koniach o gościach o lekarzach o dworcach o chłopcach

И м е н и т е л ь н ы й п а д е ж мягкого типа лично-мужских и нелично-мужских существительных имеет окончание –e: nauczyciele, malarze, kraje

но лично-мужские существительные с суффиксом –ec – окончание –y: głupiec – głupcy, malec -malcy

Р о д и т е л ь н ы й п а д е ж: после мягких согласных основы всегда имеется окончание –i, после затвердевших – окончание –y: gości, lekarzy

У существительных с суффиксом –ec всегда видим окончание –ów:

głupców, malców. Но окончание –ów встречается и у некоторых существительных с затвердевшей основой: kraj – krajów, uczeń – uczniów. Иногда встречаются оба окончания: towarzyszy i towarzyszów.

Т в о р и т е л ь н ы й п а д е ж: некоторые существительные с мягкой основой имеют окончание –mi: konie - końmi, goście - gośćmi, liście – liśćmi, ludzie – ludźmi

Дательный, винительный и предложный падежи существительных мягкого типа имеют такие же окончания, что твёрдый тип.

 

Ćwiczenia:

 

1. Cуществительные напишите в именительном и винительном падежах: Rzeczowniki proszę napisać w mianowniku i bierniku:

Wzor: M. kto? Inżynierowie, B. Kogo? Inżynierów

 

Dyrektor, dach, kowal, syn, piec, numer, lekarz, ogrodnik, brat, park, owoc, strumień, zając, kontroler, niedwiedź, krzak

 

 

2. От данных существительных образуйте формы родительного падежа. Od podanych rzeczowników proszę utworzyć formy dopełniacza.

 

Kot, gmach, pisarz, koń, kierownik, teatr, oficer, wróbel, talerz, żołnierz, szczyt

 

 

2. Употребите слова в скобках в нужных падежах. Proszę słowa w nawiasach użyć w odpowiednich przypadkach.

 

a) (Uczeń) naszej klasy bardzo się cieszą z wycieczki do (ogród zoologiczny). Zwiedzanie (ogród) (chłopiec) rozpoczęli od (ptak). W klatkach znajdowały się (bażant), papugi, (orzeł), (kanarek) i inne (ptak). Dziewsczynki zatrzymały się koło (ogromny słoń). Potem wszyscy poszli do (niedżwiedż). Obok klatek z (niedwiedź) są klatki z (lew, tygrys, wilk, lampart). Najwięcej radości miały dzieci z małpek, które biegały i skakały swobodnie na otoczonym wodą (półwysep).

b) Ile jest (balonik), ile (wagonik)? Dzieci grają z (klocek). Nie musisz jechać w (obcy kraj), za (las). Mogę wbiec po kilka (schodek). Napisałem kilka (rzeczownik). Jakie (przedmiot) są w (kredens)?

 

 

3. Напиши в множественном числе: Napisz w liczbie mnogiej:

 

uczeń -..........................., ojciec -........................, syn -.......................,

koń -......................., stolarz -........................., nauczyciel -........................, pociąg -......................, gość-..................................

 

 

4. Измените следующие предложения по образцу: Zmień następujące zdania według wzoru: Nauczyciel chwali Stasia. - Nauczyciele chwalą Stasi.

 

Chłopiec pisze list. Pociąg jedzie do toru. Staruszek gra w złodzieja. Samolot leci do południowego kraju. Student uczy się języka obcego.

Wujek leży w szpitalu. Król śpiewa w pokoju. Polak mieszka w miaście. Kot leży na dywanie. Widzę śpiewaka z talerzem. Jeden malarz namalował obraz.

 

5. Запомни: Zapamiętaj:

M. przyjaciele pieniądze

D. przyjaciół pieniędzy

C. przyjaciołom pieniądzom

B. przyjaciół pieniądze

N. przyjaciółmi pieniędzmi

Msc. o przyjaciołach o pieniądzach

W. przyjaciele! рieniądze!

УРОК 14

СКЛОНЕНИЕ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ ЖЕНСКОГО РОДА

 

СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫЕ, ЗАКАНЧИВАЮЩИЕСЯ НА ГЛАСНЫЙ

 

Единственное число

 

Существительные женского рода твёрдой разновидности склоняются следующим образом:

M. kobieta brzytwa laska perła droga

D. kobiety brzytwy laski perły drogi

C. kobiecie brzytwie lasce perle drodze

B. kobietę brzytwę laskę perłę drogę

N. kobietą brzytwą laskł perłą drogą

Mc. kobiecie brzytwie lasce perle drodze

W. kobieto brzytwo lasko perło drogo

В родительном падеже существительные женского рода с твёрдой основой (кроме на k, g) имеют окончание –у: głowy, pracy, muchy.

В дательном и предложном падеже окончания совпадают, но у существительных с твёрдой основой наблюдается чередование согласных: woda –wodzie, głowa – głowie, kobieta – kobiecie.

В винительном падеже традиционным окончанием является –ę; książkę, dziewczynę, matkę, исключением является слово pani – panią. В творительном падеже всегда ставится окончание –ą: żoną, książką. В звательном падеже существительные, имеющие окончание –а, оканчиваются на –о, а на –i это же окончание сохраняют: Matko! Ewo! Kobieto! Уменьшительные и ласкательные слова имеют окончание -и: Aniu! Mamusiu!

 

Существительные мягкой разновидности склоняются так:

M. niedziela stacja wychowawczyni wieża

D. niedzieli stacji wychowawczyni wieży

C. niedzieli stecji wychowawczyni wieży

B. niedzielę stację wychowawczynię wieżę

N. niedzielą stacją wychowawczynią wieżą

Mc. niedzieli stacji wychowawczyni wieży

W. niedzielo stacjo wychowawczyni wieżo

В родительном падеже существительные женского рода мягкой разновидности (а также слова с основой на k,g) имеют окончание

-i: babci, rewolucji, nogi

В дательном падеже основа совпадает с родительным падежом, окончание –i/-y: ziemia – ziemi, róża – róży, armia - armii

В остальных падежах окончания совпадают с твёрдым типом.

 

 

2. Множественное число существительных на гласный

 

В именительном падеже существительные твёрдой разновидности имеют окончание –у, после букв k, g всегда будет -i: głowy, muchy, książki, drogi,

Винительный падеж совпадает с именительным.

В родительном падеже вся твёрдая разновидность и большинство существительных мягкой разновидности не имеют окончания, то есть заканчиваются на согласный основы: żab, gwiazd, much, pań.

Часто встречается чередование основы o, ę / ó, ą: głowa – głów, rola – ról, ręka -rąk

Некоторые существительные в родительном падеже не имеют окончания: suknia – sukien, kuchnia – kuchen.

Беглое –е вызывает чередование согласных: gra – gier, suknia - sukien

Существительные женского рода с суффиксами –nia, -ownia и с основой на –j имеют окончания –i/-y: lekcja – lekcji, kropla – kropli

В дательном, творительном и предложном падежах употребляются общеславянские окончания –om, -ami, -ach: kobietom, książkom, kroplom, - wychowawczyniom, różom

- kobietami, książkami, kroplami, wychowawczyniami, różami

- o kroplach, o książkach, o kobietach, o wychowawczyniach, o różach

Существительное ręka имеет особенности: в предложном падеже единственного числа имеет форму ręku (trzymać w ręku), в именительном и винительном падежах множественного числа имеет форму ręce, а в творительном падеже мн. числа – rękoma (rękami).

Ćwiczenia:

1. Proszę otworzyć nawiasy:

W („Prawda”) jest artykuł o (literatura). Daje (siostra) (książka). Pomagam (koleżanka). Nad (Wisła) jest nowy most. W (gazeta) jest program telewizyjny. Na (droga) leży kamień. Student był a (Polska). Daję (kolega) zeszyt. Książka jest na (kanapa). Po żniadaniu piję (kawa). Idę z (siostra) do (szkoła). Kto siedzi obok (Jadwiga)? Zwracam się do Pani z (prośba). Pytam o (nowa książka). Dlaczego nie czytasz (gazeta)? Nie piję (czarna kawa) wieczorem.

 

2. Proszę napisać w liczbie mnogiej:

 

Kocham swoją siostrę. Mam świeżą gazetę. Lubię swoją koleżankę. Słucham twojej rady. Czytam ciekawą książkę.

 

 

3. Proszę powiedzieć w Dopełniaczu liczby mnogiej:

 

Polska książka, wasza prośba, studentka Polka, ciekawa nauka, mała żabka, szczupła dziewczyna, miła Zosia, duża sypialnia, stara babcia, wesoła piosenka, skórzana torebka

 

 

4. Proszę otworzyć nawiasy:

 

W (nasza stolica) jest metro. Czy byłeś w (Jałta)? Byłam wczoraj w (czytelnia). Przy (jaka ulica) jest nasz wydział? Czy pomagasz (kolega) w (nauka)? Rozmawiamy z (wykładowczyni) (literatura) o („Burza”). Biorę (polska gramatyka) i czytam o (deklinacja). Wiktor opowiada o (swoja praca). Czy byłeś w (stolica) (Bułgaria)? Mąż pracuje w (inna fabryka). Co jest w (teczka)? Kogo Janek spotyka po (droga)? Tu nie ma (torebka). To była dziewczyna o bardzo (ładna twarz). Widzę (młoda wesoła buzia). Wracam z (fabryka). Nie mogę nieść (taka ciężka walizka). Jeździmy przez (stacja) N. Chcę pojechać (taksówka). Bardzo lubię (muzyka). Kocham (koleżanka Zosia). Co robisz z (spódnica)? Kto był w (Warszawa)? Co Paweł napisał o (żona)?

 

 

5. Proszę napisać w liczbie mnogiej:

 

Lubię pieśń ludową. To kobieta o delikatnej cerze. Droga jest dobra. Zbyszek lubi ciemną farbę. Suknia jest z złotą wstążką. Na kanapie była babcia z kotką. Moja córka lubi czekoladkę.

 

 

6. Proszę otworzyć nawiasy:

 

Na obrazkach widziałem (pantera, źmija, suknia, dziewczynka, trawa, dzielnica, kamizelka, kołdra, nowa moda). Nie ma (komisja, droga, ulica, czytelnia, jagoda, głowa, lekcja, filiżanka). Daj to (kobiety, matka, siostra, gospodyni, Marta, cudzoziemka)