критериалды бағалау жүйесінің принциптері

1.1 критериалды бағалау жүйесінің принциптері

1.1.1 критериалды бағалау жүйесі келесі қағидаттарға негізделеді:     

• Оқыту мен бағалаудың өзара байланысы. Бағалау оқытудың ажырамас бөлігі болып табылады және оқу бағдарламасының мақсаттарымен және күтілетін нәтижелермен тікелей байланысты.

• Объективтілік, нақтылық және валидтік.Бағалау нақты және сенімді ақпаратты ұсынады. Қолданылатын өлшемдер мен құралдар Оқу мақсаттарына және күтілетін нәтижелерге қол жеткізуді бағалайтынына сенімділік бар.

• Анық және қол жетімділік. Бағалау түсінікті және ашық ақпаратты береді, білім беру процесінің барлық қатысушыларының тартылуы мен жауапкершілігін арттырады.

• Үздіксіздік. Бағалау білім алушылардың оқу жетістіктерінің прогресін уақытылы және жүйелі түрде қадағалауға мүмкіндік беретін үздіксіз процесс болып табылады.

• Дамуға бағыттылығы. Бағалау білім беру жүйесін, мектепті, мұғалімдер мен әр оқушының даму бағытын анықтайды.

Білім алушының оқу іс-әрекетінің нәтижелері мен олардың қалыптасу процесі ғана бағалануы мүмкін, бірақ баланың жеке қасиеттері емес.

    Бағалаудың негізгі критерийлері жоспарланған нәтижелер болып табылады. Бұл ретте бағалау нормалары мен критерийлері, жиынтық бағалау нәтижелерін бөлім мен тоқсан (СОР мен СЧ) үшін қою алгоритмі мұғалімдерге және білім алушыларға алдын ала белгілі болуы тиіс.

Бағалау жүйесі білім алушылардың өзін-өзі бағалау және өзара бағалау дағдыларын меңгере отырып, бағалау қызметіне қосылатындай етіп құрылады.

1.2 критериалды бағалау жүйесінің рәсімдері

Критериалды бағалау білім алушы өз табыстары мен сәтсіздіктері туралы ақпарат алған кезде тұрақты кері байланысты болжайды. Формативті бағалау кезінде педагог бағаланатын білім алушылардың санын және кері байланысты ұсыну жиілігін өздігінен анықтайды. Тіпті аралық жұмыстың қанағаттанғысыз нәтижелері білім алушылардың нәтижелерін жақсарту үшін ұсынымдық сипатта болуы тиіс.

1.2.1 мұғалім тоқсан ішінде өтетін бағалауды алдын ала жоспарлауы және бағалау үшін оқытудың нақты нәтижелерінің (оқыту мақсатының) тізбесін анықтауы тиіс.

1.2.2 оқытудың қандай да бір мақсатына қол жеткізу қорытындысы бойынша балл қою білім алушылар үшін түсінікті болуы және оқу уәждемесін арттыруға ықпал етуі тиіс.

1.2.3 формативті бағалауды қолдану білім алушылардың жұмысын тексеру қорытындысы бойынша мұғалім сабақта жұмыстың мазмұны мен дұрыс орындалуының жазбаша немесе ауызша түсініктемелерін пайдаланатынын білдіреді.

Сабақта білім алушыларды кері байланыспен қамту және саны бойынша нормалар жоқ. Мұғалім кері байланысты берудің формасын, мазмұнын және жиілігін дербес анықтайды.

1.2.4 оқушылардың үй жұмысы мұғалім жазбаша түрде (дәптерлерде және/немесе күнделіктерде) немесе ауызша түрде тексеріледі және түсіндіреді. 

1.2.5 формативті бағалау тапсырмалары сабақ уақытында өткізіледі және басып шығаруды және одан әрі сақтауды талап етпейді.

1.2.6 білім алушының орындалған жұмысының нәтижесі немесе түсініктемесі дәптерге мұғалімнің таңдауына кез келген түсті қаламмен қойылады.

1.2.7 мұғалім формативті және жиынтық бағалау қорытындысы бойынша алынған мәліметтерді талдайды: а) жеке алынған білім алушы деңгейінде; б) сынып/параллель деңгейінде. Формативті бағалау қорытындысы білім алушылармен талқыланады.

1.2.8 мұғалім білім алушылардың жиынтық жұмыстарының нәтижелерін бір оқу жылы ішінде жинайды және сақтайды.

1.2.9 мұғалім білім алушыларды жиынтық бағалаудың нәтижелерін балл түрінде журналға (қағаз/электрондық) қояды, олар баллдарды ауыстыру шкаласы бойынша тоқсандық және жылдық бағаға ауыстырылады.

1.2.10 бөлімдерді (аралық тақырыптарды) оқу аяқталғаннан кейін жиынтық бағалау бір пән бойынша тоқсан сайын үш реттен артық емес жүргізіледі.

1.2.11 үш және одан да көп бөлімдерді (тура тақырыптарды) тоқсан ішінде оқыған жағдайда, мұғалім оқу мақсаттарының саны мен тақырыптарының ерекшелігін ескере отырып, бөлімдерді (тура тақырыптарды) дербес біріктіреді.

1.2.13 бір бөлімді (тура тақырыпты) оқыған жағдайда СӨЖ-ның ширегінде бір рет төрттің екінші жартысында, төрттің соңына дейін кемінде екі апта бұрын өткізіледі. БЖБ-ны екі бөлікке бөлуге және екі БЖБ түрінде жүргізуге жол беріледі.

1.2.14БЖБ және ТЖБ үшін тапсырмаларды мұғалімдер сыныптағы білім алушылардың ерекшеліктерін ескере отырып өз бетінше құрастырады. Басты талап-пән бойынша оқу бағдарламасының мазмұнына сәйкестігі. Үлгі үшін ұсынылған БЖБ және ТЖБ тапсырмаларын пайдалануға жол берілмейді.

1.2.15 оқу жылының қорытындысы бойынша жылдық жиынтық бағалау немесе аралық аттестаттау өткізілмейді.

1.3 ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушыларды бағалау

Оқыту барысында мұғалім ерекше қажеттіліктері бар балаларға арналған жеке жоспарды қолдана алады, дифференциалды және/немесе жеке тапсырмаларды әзірлей алады, сондай-ақ ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушының ерекшеліктерін ескере отырып, бағалау критерийлеріне (формативті және жиынтық бағалау) өзгерістер енгізе алады.

Критериалды бағалау сұрақтары бойынша келесі дереккөздерге хабарласуға болады:

1. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығымен бекітілген білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылау, аралық және қорытынды мемлекеттік аттестаттау жүргізудің үлгі ережесі);

 білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылау, аралық және қорытынды мемлекеттік аттестаттау жүргізудің үлгі ережесін бекіту туралы «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»;

- Негізгі және жалпы орта мектеп мұғалімдеріне арналған критериалды бағалау бойынша басшылық: оқу-әдістемелік құрал; «НЗМ» ДББҰ, 2016;

4. «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Жүйелік-әдістемелік кешені http://smk.edu.kz;

5. «Критериалды бағалау бойынша әдістемелік әзірлемелерді» білім беруді ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету. Әдістемелік құралдар ҰБА.Ы. Алтынсарин  https://www.nao.kz сайтынан алуға болады.

6. «Білім алушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесі» онлайн курсы https://academia.kz/ru/course/1;

     

7. Арнайы мектеп оқушыларын бағалау жүйесі.

Оқушыларды оқыту нәтижелерін бағалауда оқу жетістіктерін бағалаудың критериалды жүйесі қолданылады. Формативті бағалау барысында мұғалім білім алушылардың оқу материалын меңгерудегі қиындықтарын анықтайды және оларды жеңу жолдарын белгілейді. Оқу пәндері бойынша оқу жетістіктерін бағалау кезінде арнайы оқу бағдарламаларында немесе оқушының жеке оқу бағдарламаларында ұсынылған оқу мақсаттарына бағдарлануы қажет. Мұғалім дифференциалды және / немесе жеке бақылау тапсырмаларын қолдана алады, сондай-ақ білім алушының ерекшеліктерін ескере отырып бағалау критерийлеріне өзгерістер енгізе алады. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушыларды және жеке оқу бағдарламалары бойынша білім алушыларды қорытынды аттестаттауды өткізу қажеттілігі туралы мәселені білім алушылардың жеке ерекшеліктеріне сәйкес педагогикалық кеңес шешеді. Арнайы білім беру ұйымдарында және жалпы білім беретін мектептердегі арнайы сыныптарда білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктері бар балаларды қорытынды аттестаттаудың емтихан материалдарын аудандық, қалалық білім бөлімдері немесе білім басқармасы әзірлейді. Түзету компонентінің пәндері бойынша балдық бағалар қойылмайды.

Жеңіл және орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау оқушыларға сараланған және жеке тәсілді қолдана отырып жүзеге асырылады. Сараланған тәсіл негізінде ақыл-ой кемістігі бар оқушылардың педагогикалық жіктелуі жатыр (В.В.Воронкова бойынша). Жетістіктерді бағалау кезінде түрлі типологиялық топтарда оқушылардың мүмкіндіктерін ескере отырып, деңгейлік мақсат қою негізінде критериалды бағалау жүйесі қолданылады. Жеңіл ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктері бес балдық шкала бойынша бағаланады. Дайындық және 1-сыныптарда баллдық бағалар қойылмайды. Оқытудағы алға жылжу нәтижесі оқушылардың өнімді қызметін талдау, сөйлеу, жазу жұмыстары, суреттер, қолөнер және сабақтардағы қызметті бақылау негізінде анықталады және сипаттама сипатында болады. Ақыл-ой кемістігі орташа білім алушылардың жетістіктерін бағалау кезінде жеке оқу бағдарламасының мазмұны негізінде сипаттамалық критериалды бағалау қолданылады. (Ақыл-есі кеміс диагнозымен білім алушыларды критериалды бағалау бойынша әдістемелік ұсынымдарды білім беру ұйымдарының сайтында табуға болады. Ы.Алтынсарин (www.nao.kz). Ақыл-ойы бұзылған балаларға арналған арнайы мектеп/сынып оқушылары екінші жылға қалдырылмайды.