Предиктивті медицина, таргетті терапия

8.2. Мақсаты: заманауи молекулалық медицинаның бір бағыты ретінде предиктивті медицинаның адам геномының жеке даралық ерекшелігін зерттейтін, әртүрлі ауруларды болжай алу мүмкіндігі жайлы және ісік ауруларын емдеуге қолданатын таргетті терапия жайлы көзқарасты қалыптастыру.

 

8.3. Тапсырма:

8.3.1. Предиктивті медицина, анықтамасы, генетиалық негізі және мақсаты.

8.3.2. Адам геном оның ерекшеліктері.

8.3.3. Бейімділік гендері, оларды тестілеу.

8.3.4. Генетикалық паспорт және репродуктивті денсаулықтың генетикалық картасы.

8.3.5. Предиктивті медицинаның болашағы.

8.3.6. Таргетті терапия, анықтамасы, мақсаты.

8.3.7. Ісік ауруларын емдеуге қолданатын таргетті терапия.

 

8.4. Орындау түрі: реферат дайындау немесе презентация.

8.5. Орындалу шарттары:

а) тақырыбы бойынша негізгі әдебиеттерді оқу және жинау;

б) ақпаратты жүйелеу және өңдеу;

в) реферат жоспарын құру;

г) библиография құрастыру;

д) рефератты жазу және безендіру.

Рефераттың құрылымы:

1) беттік парақ (талапқа сай безендіру);

2) мазмұны (рефераттың бөлімдерін, бетін ретімен орналастырып нөмірлеу);

3) кіріспе (талданатын мәселенің мәнін, маңыздылығы мен өзектілігін көрсету және рефераттың мақсаты мен тапсырмаларын анықтау);

4) негізгі бөлім (рефераттың әрбір бөлімі жеке мәселені немесе оның бір жағын қамту керек және алдыңғы бөлімдермен логикалық байланысты болуы қажет, бұл бөлігіне кестелер, сызбалар, суреттер және т.б. енгізуге болады);

5) қорытынды (тұжырым жасалынып, реферат тақырыбының жалпы қорытындылары беріледі, ұсыныстар жасалынады);

6) әдебиеттер тізімі.

7) жұмыстың презентациясы.

Рефератты безендіруге қойылатын талаптар:

а) рефераттың көлемі 10-15 беттен аспауы қажет (қосымша беттер реферат көлеміне кірмейді);

б) реферат сауатты түрде орындалуы қажет, қателіктерін тексеру;

в) қолданған әдебиетке сілтеу көрсетілуі керек ол әдебиет ретіне сай нөмірленуі қажет;

г) әдебиеттер тізімі мәтін соңында ретімен көрсетілуі қажет.

8.6. Тапсыру мерзімі: «Жалпы және медициналық генетика негіздері» тарауынан аралық бақылауға дейін.

8.7. Бағалау шарттары: 100 балмен бағаланады, бұл 100%- ке сәйкес келеді.

8.8. Әдебиеттер:

8.8.1. Баранов В.С. Генная терапия–медицина XXI века//Соросовский Образоват. Журн. 1999. № 3.

8.8.2. Баранов В.С., Баранова Е.В., Иващенко Т.Э., Асеев М.В. Геном человека и гены «предрасположенности». СПб.: «Интермедика», 2000.

8.8.3. Баранов В.С., Асеев М.В., Баранова Е.В. Гены предрасположенности и генетический паспорт // Природа. 1999. №3.

8.8.4 Иващенко Т.Э., Стрекалов Д.Л., Соловьева Д.В., Асеев М.В., Баранов В.С., Хавинсон В.Х. Определение генетической предрасположенности к некоторым мультифакториальным заболеваниям. Генетический паспорт: Методические рекомендации. СПб., 2001.

8.8.5. Бочков Н.П. Клиническая генетика. М.: «ГЕОТАР-МЕД», 2002.

8.8.6. Хуснутдинова Э.К., Боринская С.А. Геномная медицина — медицина XXI века // Природа. 2002. №12.

8.8.7. Горбунова В.Н. Молекулярные основы медицинской генетики. СПб.: «Интермедика», 1999.

8.8.8. Москаленко М.В., Асеев М.В., Зазерская И.Е., Кузнецова Л.В., Баранов В.С. // Молекулярно-биологические технологии в медицинской практике. Вып.4. Новосибирск, 2003.

8.8.9. Джайн К.К. Персонализированная медицина / Пер. с англ. // Terra Medica – Лабораторная диагностика. 2003. № 1.

8.8.10. Новик А.А., Камилова Т.А., Цыган В.Н. Генетика в клинической медицине. СПб.: Изд. Воен.-мед. академии, 2001.

8.8.11. Сингер М., Берг П. Гены и геномы: в 2 т. / Пер. с англ. М.: Мир, 1998.

8.8.12. Баранов В.С., Баранова Е.В., Иващенко Т.Э., Асеев М.В. Геном человека и гены “предрасположенности” (Введение в предиктивную медицину). СПб., 2000.

8.8.13. Little P. The book of genes // Nature. 1999. № 402.

8.8.14. Cемиглазов В.Ф., Семиглазов В.В. Значение Герцептина в таргетной адъювантной терапии рака молочной железы // Фарматека, 2007, № 18 (152). С. 8–11.

8.8.15. Tripathy D, Slamon DJ, Cobleigh M., et al. Safety of treatment of metastatic breast cancer with trastuzumab beyond disease progression. J. Clin. Oncol. 2004; 22:1063–10.

8.9. Бақылау:

8.9.1. Предиктивті медицнаның мақсаты не?

8.9.2. Бейімділік гендер, оларды тестілеу әдістері.

8.9.3. Генетикалық паспорт және репродуктивті денсаулықтың генетикалық картасы туралы түсінік.

8.9.4. Ісік ауруларын емдеу әдісі ретінде таргетті терапия жайлы түсінік.

Үш тілдегі түсіндірме сөздер:

 

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Предиктивті медицина – ерте (туылғанға, клиникалық көрінісіке дейін) ауруды анықтауда, аурудың алдын алу және тиімді емдеу мақсатында жүргізілетін клиникалық медицинаның заманауи бағыты	Предиктивная медицина – современное направление клинической медицины, основанное на ранней (дородовой, доклинической) диагностике болезней с целью их превентивного лечения и профилактики развития клинических проявлений	Predictive medicine – modern direction of clinical medicine based on early (prenatal, preclinical) diagnosis of diseases aiming their preventive treatment and prevention of development of clinical symptoms
Таргетті терапия – ісік ауруларын тудыратын ісік «нысандарына» (ақуыздар, рецепторлар, гендер) бағытталған терапия.	Таргетная терапия – терапия направленного действия, т.е. воздействия на опухолевые «мишени» (белки, рецепторы, гены), имеющие важнейшее («критическое») значение для развития новообразования	Targetny therapy – therapy of the directed action, i.e. impact on the tumoral "targets" (proteins, receptors, genes) having the extreme ("critical") importance for development of a new growth.

 

Құрастырушы: аға оқыт.Нурпеисова И.К.

 

15-тақырып (СӨЖ)

8.1. Тұқымқуалайтын аурулардың ДНҚ диагностикасының заманауи әдістері

8.2. Мақсаты: студенттерде тұқым қуалайтын ауруларды ДНҚ диагноз қоюдың заманауи әдістері және олардың медицинадағы маңызы жайлы түсінікті қалыптастыру.

 

8.3. Тапсырма:

8.3.1. Молекулалық-генетикалық әдістер, тұқым қуалайтын ауруларды ДНҚ диагноз қою маңызы.

8.3.2. ДНҚ-диагностика, тікелей және жанама әдістері.

8.3.3. Тұқым қуалайтын ауруларды қоздыратын гендер мутацияларын идентификациялау әдістері.

8.3.4. Белгілі мутацияларды идентификациялау, әдістері, олардың маңызы.

8.3.5. Белгілі емес мутацияларды идентификациялау, әдістері, олардың ерекшеліктері және маңызы.

8.3.6. Мутацияларды және генетикалық полиморфизмдерді идентификациялау, олардың маңызы.

 

8.4. Орындау түрі: реферат дайындау немесе презентация.

8.5. Орындалу шарттары:

а) тақырыбы бойынша негізгі әдебиеттерді оқу және жинау;

б) ақпаратты жүйелеу және өңдеу;

в) реферат жоспарын құру;

г) библиография құрастыру;

д) рефератты жазу және безендіру.

Рефераттың құрылымы:

1) беттік парақ (талапқа сай безендіру);

2) мазмұны (рефераттың бөлімдерін, бетін ретімен орналастырып нөмірлеу);

3) кіріспе (талданатын мәселенің мәнін, маңыздылығы мен өзектілігін көрсету және рефераттың мақсаты мен тапсырмаларын анықтау);

4) негізгі бөлім (рефераттың әрбір бөлімі жеке мәселені немесе оның бір жағын қамту керек және алдыңғы бөлімдермен логикалық байланысты болуы қажет, бұл бөлігіне кестелер, сызбалар, суреттер және т.б. енгізуге болады);

5) қорытынды (тұжырым жасалынып, реферат тақырыбының жалпы қорытындылары беріледі, ұсыныстар жасалынады);

6) әдебиеттер тізімі.

7) жұмыстың презентациясы.

Рефератты безендіруге қойылатын талаптар:

а) рефераттың көлемі 10-15 беттен аспауы қажет (қосымша беттер реферат көлеміне кірмейді);

б) реферат сауатты түрде орындалуы қажет, қателіктерін тексеру;

в) қолданған әдебиетке сілтеу көрсетілуі керек ол әдебиет ретіне сай нөмірленуі қажет;

г) әдебиеттер тізімі мәтін соңында ретімен көрсетілуі қажет.

8.6. Тапсыру мерзімі: «Жалпы және медициналық генетика негіздері» тарауынан аралық бақылауға дейін.

8.7. Бағалау шарттары: 100 балмен бағаланады, бұл 100%- ке сәйкес келеді.

8.8. Әдебиеттер:

8.8.1. Наследственные болезни: национальное руководство /под ред. акад. РАМН Н.П. Бочкова, акад. РАМН Е.К.Гинтера, акад. РАМН В.П. Пузырева. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2012.

8.8.2. Бочков Н.П., Пузырев В.П., Смирнихина С.А. Клиническая генетика. 4-е изд. /под общ. Ред. Н.П.Бочкова. - М.: Гэотар-Медиа, 2011.

8.8.3. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006.

8.8.4. Мутовин Г.Р. Клиническая генетика. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010.

8.8.5. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010.

8.9. Бақылау:

8.9.1. ДНҚ-диагностиканың тікелей және жанама әдістерінің мүмкіншіліктері және маңызы

8.9.2. ДНҚ-диагностиканың заманауи әдістерімен тұқым қуалайтын ауруларды қоздыратын гендер мутацияларын идентификациялау әдістері.

 

Үш тілдегі түсіндірме сөздер:

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Генодиагностика (ДНК-диагностика) -геном құрылысындағы өзгерістерді анықтауда қолданылатын әдістер жиынтығы.	Генодиагностика (ДНК-диагностика) - совокупность методов по выявлению изменений в структуре генома (гена).	Genodiagnosis (DNA-diagnosis) - methods using for detection of changes in the structure of genome (gene).
ДНК-диагностиканың тікелей әдістері – тұқым қуалайтын ауруға жауапты ген белгілі болғанда ғана қолданылатын әдістер.	Прямые методы ДНК-диагностики – методы, используемые в тех случаях, когда известен ген, ответственный за возникновение наследственного заболевания.	Direct methods of DNA-diagnostics – methods used in cases where the is known gene responsible for the occurrence of a genetic disease.
ДНК-диагностиканың жанама әдістері –ауру тудыратын зақымданған ген идентификацияланбаған бірақ хромосомадағы орны белгілі болғанда немесе тікелей ДНҚ диагностика нәтиже бермегенде жүргізілетін әдістер.	Косвенные методы ДНК-диагностики - методы, применяемые в том случае, если ген, повреждение в котором приводит к заболеванию, не идентифицирован, а лишь локализован на определенной хромосоме, или когда методы прямой ДНК-диагностики не дают результата.	Indirect methods of DNA-diagnosis– methods used if gene, the damage of which leads to disease is not identified, but only localized in particular chromosome, or when the methods of direct DNA diagnostics fail.

 

Құрастырушы: Аға оқыт. И.К.Нурпеисова

9. МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ МЕДИЦИНАЛЫҚ ГЕНЕТИКА БОЙЫНША БІЛІМДІ, МАШЫҚТАРДЫ, ДАҒДЫЛАРДЫ БАҚЫЛАУ:-ӨЛШЕУ ЖОЛДАРЫ

9.1. Пән бойынша тест тапсырмалары:

«МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ» - 173

 

*1*66*4*

1. ДНҚ құрылысының моделін ұсынған ғалым

1) Эрвин Чаргафф

2) Джордж Бидл

3) Джеймс Уотсон

4) Франсуа Жакоб

5) Жак Моно

2. ДНҚ – ААТ триплетіне комплементарлы РНҚ триплеті

1) ТТА

2) УУА

3) ААУ

4) ТТУ

5) УУТ

3. Өздігінен екі еселену үдерісі

1) трансляция

2) транскрипция

3) репарация

4) репликация

5) редукция

4. Бір белгі жайында ақпарат жазылған ДНҚ бөлігі

1) ген

2) цистрон

3) оперон

4) нуклеогистон

5) репликон

5. Нуклеин қышқылының мономері

1) нуклеозид

2) нуклеогистон

3) нуклеомер

4) нуклеотид

5) нуклеосома

6. Полипептидтік тізбектің мономері

1) полисахарид

2) нуклеозид

3) нуклеотид

4) моносахарид

5) аминокислота

7. Берілген АГГЦТГГЦТААГЦ кесіндісі нуклеин қышқылының типіне тән

1) РНК

2) ДНК

3) т-РНК

4) Р-РНК

5) а-РНК

8. ДНҚ тізбегіндегі комплементарлық ұстаным

1) А-Т

2) А-У

3) А-Г

4) А-Ц

5) А-А

9. Чаргафф ережесімен анықталатын арақатынас

1) Г = А

2) Г = Ц

3) Г = Г

4) Г = У

5) Г = Т

10. Прокариоттардағы ДНҚ орны

1) цитоплазмада

2) ядрода

3) ядро мембранасында

4) кариоплазмада

5) цитоплазма мембранасында

11. Эукариоттардағы ДНҚ орны

1) цитоплазмада

2) хромосомада

3) рибосомада

4) гольджи аппаратында

5) эндоплазмалық торда

12. Бір полипептидтік тізбектің синтезіне жауап беретін геннің бөлігі

1) экзон

2) интрон

3) промотор

4) цистрон

5) аттенуатор

13. Промотор, оператор, аттенуаторы бар және олар транскрипцияланбайтын геннің бөлігі

1) мағыналы

2) матрицалық

3) кодтаушы

4) реттеуші

5) ұрылымдық

14. Гендерді бөліп тұратын нуклеотидтер қатары

1) оператор

2) аттенуатор

3) спейсер

4) промотор

5) терминатор

15. Геннің кодтаушы бөлігіндегі ақпаратты бөлігі

1) цистрон

2) экзон

3) интрон

4) спейсер

5) энхансер

16. Геннің кодтаушы бөлігіндегі ақпаратсыз бөлігі

1) цистрон

2) экзон

3) интрон

4) спейсер

5) энхансер

17. Транскрипцияны аяқтау үшін қажет

1) экзон

2) интрон

3) цистрон

4) терминатор

5) аттенуатор

18. Геннің реттеуші ақуызбен байланысатын бөлігі

1) терминатор

2) оператор

3) промотор

4) репрессор

5) аттенуатор

19. Геннің транскрипция жүретін бөлігі

1) матрицалық

2) мағыналы

3) кодтаушы

4) реттеуші

5) спейсерлік

20. Транскрипция жылдамдығын жоғарлататын нуклеотидтер қатары

1) экзон

2) интрон

3) спейсер

4) энхансер

5) сайленсер

21. Транскрипция жылдамдығын төмендететін нуклеотидтер қатары

1) экзон

2) интрон

3) терминатор

4) энхансер

5) сайленсер

22. Белгілі бір жағдайда транскрипцияны тоқтататын геннің бөлігі

1) экзон

2) интрон

3) аттенуатор

4) терминатор

5) оператор

23. Тірі ағзалардағы тұқым қуалау ақпаратының тасмалдану типі

1) жалпы

2) жартылайконсервативті

3) униполярлы

4)арнайы

5) тиым салынған

24.Репликация үдерісі

1) ДНҚ ақпараттың аударылуы

2) ДНҚ молекуласының екі еселенуі

3) ДНҚ молекуласының өздігінен азаюы

4) ДНҚ ақпараттың көшірілуі

5) ДНҚ ақпараттың РНҚ берілуі

25. Тұқым қуалау ақпаратының арнайы тасмалдануы

1) ДНҚ---ақуызға

2) ДНҚ---а-РНҚ

3) ДНҚ---а-РНҚ-ақуызға

4) РНҚ---ақуызға

5) РНҚ---ДНҚ---ақуызға

26. Репликация жүретін кезең

1) синтездік

2) пресинтездік

3) постсинтездік

4) премитоздық

5) постмитоздық

27.Жаңа синтезделген ДНҚ 5¢→3¢ бағытын көрсететін репликация ұстанымы

1) комплементарлы

2) жартылай консервативті

3) антипараллельді

4) униполярлы

5) үзілмелі

28. Репликацияны аяқтайтын фермент

1) ДНҚ-полимераза

2) РНҚ-полимераза

3) топоизомераза

4) геликаза

5) лигаза

29. Жаңа түзілген ДНҚ тізбегінің ұштарының репликацияланбау мәселелерін шешетін фермент

1) ДНҚ-полимераза

2) РНҚ-полимераза

3) топоизомеразаа

4) теломераза

5) праймаза

30. Тұқым қуалау ақпаратының жалпыға бірдей тасмалдануы

1) ДНҚ---ақуыз

2) ақуыз--а-РНҚ

3) ДНҚ---а-РНҚ- ақуыз

4) РНҚ---ақуыз

5) РНҚ---РНҚ

31.ДНҚ репликациясының комплементарлық ұстанымы

1) А – Т

2) Г – А

3) Г – Т

4) Т – Г

5) А – Ц

32. Репликацияда жаңа синтезделген ДНҚ тізбегінің бастапқы аналық тізбекке қарсы бағытта синтезделу ұстанымы

1) жартылай консервативті

2) антипараллельді

3) комплементарлы

4) униполярлы

5) үзілмелі

33. Репликацияда бастапқы аналық тізбектің жаңа синтезделетін ДНҚ тізбегіне қалып болатын ұстанымы

1) жартылай консервативті

2)антипараллельді

3)комплементарлы

4)униполярлы

5) үзілмелі

34. ДНҚ молекуласында а-РНҚ синтезделу үдерісі

1) репликация

2) транслокация

3) транскрипция

4) трансляция

5) авторепродукция

35. ДНҚ-РНҚ полимераза комплексінің түзілу орны

1) оператор

2) промотор

3) регулятор

4) терминатор

5) аттенуатор

36. Ақуыз синтезіне матрица болатынРНҚ

1) р-РНҚ

2) а-РНҚ

3) т-РНҚ

4) про-а-РНҚ

5) про-т-РНҚ

37. РНҚ-полимеразаның ДНҚ-мен байланысатын бөлігі

1) аттенуатор

2) промотор

3) регулятор

4) оператор

5) терминатор

38.Процессинг жүретін ағза

1) бактерия

2) ашытқы саңырауқұлағы

3) вирустар

4) фагтар

5) адам

39.Сплайсинг үдерісі

1) экзондардың қырқылуы

2) экзондардың тігілуі

3) интрондардың тігілуі

4) интрондардың қырқылуы және экзондардың тігілуі

5) интрондардың тігілуі және экзондардың қырқылуы

40.Гендер арасын бөліп тұратын ақпаратсыз бөлігі

1)спейсер

2) энхансер

3) экзон

4) интрон

5) сайленсер

41.Эукариот геннің кодтаушы бөлігінің ақпаратты бөлігі

Спейсер

Энхансер

Интрон

Экзон

Сайленсер

42. а-РНҚ пісіп-жетілу үдерісі

Транслокация

2) транскрипция

3) репликация

4) трансляция

5) процессинг

43. Үш қатар орналасқан нуклеотидтер

Кодон

Экзон

Интрон

Промотор

5) оператор

44.а-РНҚ синтезінің 5'→3'бағытын анықтайтын ұстанымы

Консервативті

Жартылайконсервативті

Антипараллельді

Униполярлы

5) комплементарлы

45. Полипептидтік тізбектің синтезделу үдерісі

1) репликация

2) трансляция

3) репарация

4) трансверсия

5) транзиция

46. Аминқышқылының бірнеше кодонмен кодталуын анықтайтын генетикалық код

1) триплетілігі

2) универсальдылығы

3) артықтылығы

4) коллинеарлылығы

5) үздіксіздігі

47. Мағынасыз кодондар саны

1) 1

2) 3

3) 2

4) 4

5) 5

48. т-РНҚ-сайтына не байланысады?

1) ДНҚ

2) а-РНҚ

3) полинуклеотидті тізбекпен

4) полипептидтіктізбекпен

5) аминқышқылдары

49. Трансляцияға қатысатын фермент

1) ДНҚ-полимераза

2) РНҚ-полимераза

3) лигаза

4) пептидилтрансфераза

5) Тиогалактозидацетилаза

50. Тірі ағзаларда генетикалық кодтың бірдейлігін көрсететін қасиеті

1) триплеттілігі

2) универсальдылығы

3) артықтылығы

4) коллинеарлылығы

5) үздіксіздігі

51. Триплетпен не кодталады?

1) ақуыз

2) кодон

3) антикодон

4) полипептид

5) аминқышқылы

52.Генетикалық кодтың бірлігі

1) нуклеотид

2) триплет

3) аминқышқылы

4) полипептид

5) ақуыз

53. Бір аминқышқылын 1-6 дейінгі кодондармен кодталуын сипаттайтын генетикалық кодтың қасиеті

1) артықтылығы

2) триплеттілігі

3) универсальдылығы

4) қайта жабылмайтындығы

5) арнайылығы

54. Полипептидтік тізбектегі аминқышқылдарының қатарының ДНК кодондарының қатарына сай келуін көрсететін генетикалық кодтың қасиеті

1) үздіксіздігі

2) коллинеарлылығы

3) комплементарлылығы

4) қайта жабылмайтындығы

5) консервативтілігі

55. Рибосоманың құрамында болатын орталық қайсы?

1) R

2) Т

3) К

4) А

5) S

56. Лактозалық оперонды активтендіретін не?

1) индуктор

2) репрессор

3) корепрессор

4) апорепрессор

5) аттенуатор

57. Лактозалық опероның элементі

1) промотор

2) аттенуатор

3) корепрессор

4) репрессор- гені

5) реттеуші гені

58. Лактозалық оперонның активтенуі үшін қажет

1) ортада индуктордың болуы

2) ортада репрессор-ақуызының болуы

3) индуктордың операторымен байланысуы

4) репрессор-ақуызының операторымен байланысуы

5) репрессор-ақуызының индуктормен байланысуы

59. РНҚ-полимераза байланысатын геннің бөлігі

1) экзон

2) оператор

3) репрессор

4) промотор

5) аттенуатор

60. Оператор

1) геннің реттеуші қатары

2) геннің кодтаушықатары

3) репрессор және промотор гендерінің аралығында орналасқан

4) индуктор байланысатын геннің бөлігі

5) РНҚ-полимераза байланысатын геннің бөлігі

61. Опероның негативті бақылануындағы лактозаның ролі

1) индуктор

2) репрессор

3) корепрессор

4) апорепрессор

5) соңғы өнім

62. Лактозалық оперонда оператормен байланысатын ақуыз

1)катализаторлық

2) репрессор

3) апорепрессор.

4) корепрессор

5) құрылымдық

63.Оперон моделін ұсынған ғалым

1) Ф.Гальтон

2) Г. де Фриз

3) Д.Уотсон

4) Ф. Жакоб

5) Т.Шванн

64. Оперон компоненті

1) мутатор

2) аттенуатор

3) модулятор

4) реттеуші ген

5) құрылымдық ген

65. Репрессор-ақуызы байланысатын геннің бөлігі

1) экзон

2) оператор

3) промотор

4) репрессор

5) аттенуатор

66. Эукариоттарда «молшылық» гендермен реттелетін гендер активтілігінің реттелу

деңгейі

1)геномдық

2) трансляциялық

3)посттрансляциялық

4)транскрипциялық

5)посттранскрипциялық

*2*72*4*

67. РНҚ қатысатын үдеріс

1) трансляцияға

2) репликацияға

3) репарацияға

4)апоптозға

5) редукцияға

68. ДНҚ қатысаттын үдеріс

1) трансляцияға

2) репликацияға

3) репарацияға

4) апоптозға

5) транскрипцияға

69. ДНҚ түрлік ерекшелігін анықтайтын қатары

1) нуклеосомдар

2) нуклеомерлер

3) нуклеозидтар

4) нуклеотидтер

5) нуклеогистондар

70. РНҚ-ның атқаратын қызметі

1) ақпаратты рибосомаларға тасмалдау

2) аминқышқылдарын рибосомаларға тасмалдау

3) тұқым қуалау ақпаратын іске асыру

4) тұқым қуалау ақпаратын қырқыу

5) тұқым қуалау ақпаратының өздігінен еселенуі

71. ДНҚ-ның атқаратын қызметі

1) тұқым қуалау ақпаратын тасмалдау

2) тұқым қуалау ақпаратын көшіру

3) тқпаратты рибосомаларға тасмалдау

4) тұқым қуалау ақпаратын іске асыру

5) аминқышқылдарын рибосомаларға тасмалдау

72. Нуклеин қышқылының қос тізбегінің арасындағы байланыс

1) сутектік

2) ковалентік

3) фосфодиэфирлік

4) иондық

5) дисульфидтік

73. т-РНҚ-ның атқаратын қызметі

1) ақпаратты рибосомаларға тасмалдау

2) аминқышқылдарын рибосомаларға тасмалдау

3) тұқым қуалау ақпаратын аудару

4) тұқым қуалау ақпаратын көшіру

5) тұқым қуалау ақпаратының өздігінен еселенуі

74. а-РНҚ-ның қызметі

1) ақпаратты рибосомаларға тасмалдау

2) аминқышқылдарын рибосомаларға тасмалдау

3) тұқым қуалау ақпаратын аудару

4) тұқым қуалау ақпаратын көбейту

5) тұқым қуалау ақпаратының өздігінен еселенуі

75. Ағзалардың ерекшелігін көрсететін нуклеотидтердің арақатынасы

1) А+Т/Г+Ц

2) А+Г/Т+Ц

3) А+Ц/Г+Т

4) А+А/Т+Т

5) А+У/Г+Ц

76. Тірі ағзалардың бірлігін көрсететін нуклеотидтердің арақатынасы

1) А+Т/Г+Ц

2) А+Г/Т+Ц

3) А+Ц/Г+Т

4) А+А/Т+Т

5) А+У/Г+Ц

77. Бір полинуклеотидтік тізбектің түзілуін қамтамасыз ететін байланыс

1) сутектік

2) фосфополиэфирлік

3) иондық

4) фосфодиэфирлік

5) дисульфидтік

78. Мозаикалық құрылыстыРНҚ түрі

1) матрицалық

2) ақпараттық

3) транспорттық

4) рибосомалық

5) ядролық

79. РНҚ-полимераза байланысатын геннің бөлігі

1) оператор

2) аттенуатор

3) репрессор

4) промотор

5) терминатор

80. Реттеуші ақуызбен байланысатын геннің бөлігі

1) терминатор

2) оператор

3) промотор

4) репрессор

5) аттенуатор

81. Транскрипция жылдамдығын жоғарылататын нуклеотидтер қатары

1) экзон

2) интрон

3) спейсер

4) энхансер

5) сайленсер

82. Транскрипция жылдамдығын төмендететін нуклеотидтер қатары

1) экзон

2) интрон

3) спейсер

4) энхансер

5) сайленсер

83. Транскрипцияланатын геннің бөлігі

1) матрицалық

2) кодтаушы

3) мағыналы

4) реттеуші

5) спейсерлік

84. Прокариоттың кодттаушы бөлігінің транскрипциясынан түзілетін өнім

1) про-а-РНҚ

2) жетілмеген а-РНҚ

3) гетерогенді РНҚ

4) гомогенді РНҚ

5) ядролық РНҚ

85. Эукариоттың кодттаушы бөлігінің транскрипциясынан түзілетін өнім

1) а-РНҚ

2) про-а-РНҚ

3) жетілген а-РНҚ

4) м-РНҚ

5) гомогенді РНҚ

86. Гендерді бөліп тұратын нуклеотидтер қатары

1) экзондар

2) интрондар

3) цистрондар

4) спейсерлер

5) сайленсерлер

87. Консенсустық нуклеотидтер қатарынан тұратын геннің бөлігі

1) экзон

2) оператор

3) аттенуатор

4) промотор

5) цистрон

88. Оперондағы репрессор-ақуызымен байланысатын геннің бөлігі

1) терминатор

2) оператор

3) промотор

4) репрессор

5) аттенуатор

89. Альтернативті сплайсингке мүмкіндік беретін геннің бөлігі

1) экзон

2) интрон

3) спейсер

4) энхансер

5) сайленсер

90. Прокариоттарда полипептидтік тізбектердің синтезделуі санын анықтау үшін ақпаратты болатын геннің бөлігі

1) экзон

2) интрон

3) спейсер

4) сайленсер

5) цистрон

91.Ширатылған ДНҚ тізбегін босаңсыту қызметін атқаратын фермент

1) ДНҚ-полимераза

2) лигаза

3) SSB-ақуызы

4) топоизомераза

5) геликаза

92. Хромосоманың ұштарын ұзартатын фермент

1) теломераза

2) топоизомераза

3) хеликаза

4) ДНҚ-полимераза

5) РНҚ-полимераза

93.Қандай жасушада теломеразаның белсенділігі жоғары болады?

1) прокариоттық

2) эукариоттық

3) сомалық

4) жүйке

5) ісік

94. Репликацияны аяқтайтын фермент

1) ДНҚ-полимераза

2) РНҚ-полимераза

3) топоизомераза

4) геликаза

5) лигаза

95. ДНҚ тізбектерін ажырататын фермент

1) ДНҚ-полимераза

2) лигаза

3) топоизомераза

4) геликаза

5) SSB-ақуызы

96.ДНҚ репликациясы жүретін кезең

1) анафазада

2) метафазада

3) профазада

4) телофазада

5) интерфазада

97. Репликациялық айырдың түзілуіне қатысатын фермент

1) хеликаза

2) праймаза

3) лигаза

4) РНҚ-полимераза

5) ДНҚ-полимераза

98.Репликациялық айырды тұрақтандырып ұстап тұратын фермент

1) топоизомераза

2) ДНҚ-полимераза

3) геликаза

4) SSB-ақуызы

5) экзонуклеаза

99.ДНҚ жаңа тізбегін синтездейтін фермент

1) топоизомераза

2) ДНҚ-полимераза

3) геликаза

4) праймаза

5) экзонуклеаза

100.Жаңа ДНҚ молекуласының ұштарының репликацияланбау мәселелерін шешетін фермент

1) ДНҚ-полимераза

2) РНҚ-полимераза

3) топоизомеразаа

4) теломераза

5) праймаза

101. ДНҚ-полимераза қатысатын үдеріс

1) а-РНҚ синтезі

2) т-РНҚ синтез

3) транскрипция

4) репликация

5) трансляция

102. «Хейфлик лимиті» нені анықтайды?

1) жас ұлғайған сайын жасушаның бөліну санының жоғарлауын

2) теломеразаның ығысуын

3) жас ұлғайған сайын жасушаның бөліну санының төмендеуін

4) теломеразаның жұмысының тоқтатуын

5) жасушаның бөліну санының адамның жынысына тәуелділігін

103. а-РНҚ синтезінің үдерісі басталатын геннің бөлігі

1) реттеуші

2) кодтаушы

3) трансляция басталатын нүктеден

4) промотордан

5) оператордан

104. Процессингті сипаттайтын үдеріс

1) ДНҚ пісіп-жетілуі

2) а-РНҚ пісіп-жетілуі

3) интрондардың тігілуі

4) экзондардың қырқылуы

5) про-а-РНҚ түзілуі

105.Процессинг кезінде жүретін үдеріс

1) деаденилдену

2) полиаденилдену

3) полифосфорилдену

4) фосфорилдену

5) дефосфорилденуирование

106.Сплайсинг үдерісі

1) ДНҚ интрондарының тігілуін

2) ДНҚэкзондарының тігілуін

3) а-РНҚ шығарылуын

4) а-РНҚэкзондарының тігілуін

5) а-РНҚ интрондарының тігілуін

107. аРНҚ синтезіне матрица болатын ДНҚ молекуласының ролін сипаттайтын ұстаным

1) консервативті

2) жартылай консервативті

3) униполярлы

4) антипараллельді

5) үзілмелі

108.Прокариоттардың кор-ферменттерімен байланысатын суббірлік

Альфа

Сигма

Бетта

Гамма

Дельта

109.РНҚ-полимеразасы транскрипциялық факторды қажет етпейтін ағза

Фагтар

Вирустар

Дрозофила

Бактериялар

Адам

110. Процессинг кезінде не жүреді?

1) көшіру

2) қалпақшаның жалғануы

Полифосфорилденуі

Фосфорилденуі

Дефосфорилденуі