Репликация, определение, принципы

6.4.3. ДНҚ репликациясының лидерлік және ілесуші тізбектерінің ерекшеліктері.

6.4.4. Репликацияға қатысатын негізгі ферменттердің қызметтері.

6.4.5. Репликация қателіктерінің себептері, пайда болу және түзетілуі механизмдері

6.4.6. Репликациядағы Теломерлік ДНҚ қызметі, құрылысы және ерекшеліктері

1. 6.4.7. Репликация қателіктерінің және сызықты ДНҚ молекуласының теломерлік бөліктерінің репликацияланбауының биологиялық медициналық маңызы.

6.5. Оқыту әдістері: студенттердің сабақтың мәнін, мақсатын және міндеттерін; түсінгенін қысқа, анық, ойын жүйелі жеткізу және түсінген материалын сызба нұсқа, кесте, сурет түрінде көрсету; тест қателіктерімен топпен жұмыс; есептер шығаруды көрсету және түсіндіру,сызбалар толтыруға бағыттай отырып ауызша сұрау, тақырып бойынша бейнефильмдер көру.

6.6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.6.1. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы: Эверо, 2008. б.21-41.

6.6.2. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003. б. 17-40.

6.6.3. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. б. 52-53.

6.6.4. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.

Қосымша:

6.6.5. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. С.110-122.

6.6.6. Щипков В.П., Кривошеина Г.Н. Общая и медицинская генетика. М., 2003. с. 11-16.

6.6.7. Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. В 2-х томах. М.: Высшая школа, 2004. Т.1. б. 234-242.

6.6.8. Заяц Р.Г.,Бутвиловский В.Э. и др. Общая и медицинская генетика. Р-на- Дону, 2002. б.106-116.

6.6.9. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова.- М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. б. 203-205.

6.7. Бақылау:

6.7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау:

6.7.2. Тақырып сұрақтары бойынша ауызша сұрау.

6.7.3. Тест бақылау – 3 нұсқа 10 сұрақтан.

6.7.1.3. Тақырып бойынша кәсіби терминдерді ағылшын және екінші тілде игеруін тексеру

 

6.8. Тәжірибелік дағды құзыреттілігін бағалау:

 

6.8.1. Сызбалар сызу:

-ДНҚ репликациясының принциптері (Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы)), 9 сурет, 23 б.

- ДНҚ -ның лидерлік және ілесуші тізбектерінің синтезі (Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы)), 11 сурет, 25 б.

 

6.8.2. Есеп шығару.

ДНҚ бөлігі келесі нуклеотидтерден тұрады:

3 .. АГТАЦГГЦАТГЦАТТАЦАТГЦЦГЦ.... 5 .Бастапқы ДНҚ бөлігінің репликациялану нәтижесінде пайда болған ДНҚ – ның екінші тізбегінің нуклеотидтік құрамын жазыңыз. Полинуклетидтік тізбектің қайсысы бастапқы, қайсысы жаңа тізбек екенін көрсетіңіз.

 

6.8.3. ДНҚ репликациясына қатысатын ферменттердің қызметін кестеге толтыр.

 

№	Түрлері	Қызметі
1.	Хеликаза
2.	SSB - белок
3.	топоизомерза
4.	ДНҚ -полимераза
5.	Праймаза
6.	ДНҚ -лигаза
7.	Эндонуклеаза

 

6.8.4. Теломеразаның қатысыумен және теломеразаның қатысыуынсыз ДНҚ теломерлік бөліктерінің ұзару механизмін түсіндіру және сызбасын сызу.

 

 

6.9. Бақылау сұрақтары:

6.9.1. Тұқым қуалау ақпаратының тасымалдану типтері.

6.9.2. ДНҚ репликациясының лидерлік және ілесуші тізбектері.

6.9.3. Репликацияға қатысатын ферменттер және олардың қызметтері.

6.9.4. Репликация қателіктерінің пайда болу және түзетілу механизмдері

6.9.5. Теломераза, оның құрылысы және қызметі.

 

Үш тілдегі түсіндірме сөздер:

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Репликация –ДНҚ молекуласының екі еселену үдерісі	Репликация –процесс удвоения молекулы ДНК	Replication –process of doubling of DNA molecule
Репликон –репликация бірлігі	Репликон –единица репликации	Replicon –unit of replication
Праймер – ДНҚ-ныңрепликация үдерісінде бірінші синтезделетін жаңа тізбектің басталуына қажетті РНҚ-ның қысқа фрагменті	Праймер –короткий фрагмент РНК, синтезирующийся первым в процессе репликации ДНК, необходимый для начала синтеза дочерней цепи	Primer –short (oligonucleotide) fragment of RNA, synthesizing before replication and using for initiation of synthesis of daughter chain
ДНК-полимераза – ДНҚ-ның жаңа тізбегінің синтезделуіне қатысатын фермент	ДНК-полимераза –фермент, участвующий в синтезе дочерней цепи ДНК	DNA-polimerase –enzyme, taking part on synthesis of daughter chain of DNA
Оказаки фрагменттер –бастапқы ДНҚ-ның ілесуші тізбегінде синтезделетін жаңа ДНҚ тізбегінің фрагменттері	Фрагменты Оказаки –фрагменты дочерней цепи ДНК, синтезирующиеся на отстающей цепи материнской цепи ДНК	Okasaki fragments –fragments of daughter chain of DNA, synthesizing on lagging chain of maternal DNA
Хроматин – негізгі компоненттері ДНҚ және ақуыздар болатын хромосоманың заты	Хроматин –вещество хромосом, основными компонентами которого являются ДНК и белки	Сhromatin – material of chromosomes, consisting mainly from DNA and proteins
Теломерлер –хромосоманың ұштарында орналасқан гендері жоқ, ДНҚ-ның қайталанатын қатарлары	Теломеры – повторяющиеся последовательности ДНК, располагающиеся на концах хромосом, не содержащие гены	Telomeres– repetitive sequence of DNA located on the ends of chromosomes not containing genes
Теломераза – сызықты ДНҚ молекуласының жаңа тізбегін ұзартатын, қатерлі ісіктерде және басқа жасушаларда белсенді болатын арнайы фермент	Теломераза –специфический фермент, удлиняющий дочерние цепи линейных молекул ДНК, активны в злокачественных опухолевых и других клетках	Telomerase – specific enzyme lengthening daughter chain of DNA, are active in malignant tumors and other cells

 

Құрастырған: оқытушы Қақышева Г.Т.

3-тәжірибелік сабақ

6.1. Тақырыбы: Геннің трансляциясы. Генетикалық код

6.2. Мақсаты: Студенттерде ақуыз биосинтезінің молекулалық механизмдері және тірі ағзалар тіршілігін (жасушалар) сақтау мен қамтамасыз ету рөлі жайлы білімін қалыптастыру

6.3. Оқытудың міндеттері:

- ақуыз биосинтезінің молекулалық механизмдерін оқыту

- трансляцияда қатысатын негізгі құрылымды ферменттер кезеңін және олардың ақуыз биосинтезін қамтамасыз ету рөлін оқыту

- трансляция процесінің бұзылысының пайда болу механизмдерін және олардың патогенездегі ауруларының маңызын түсініп, оқыту

- геннің трансляция процесіндегі маңызы және генетикалық кодтың құрамы мен мәнін оқу

-генетикалық кодтың қасиеттерін оқыту

- трансляция үдерісінің бұзылуы және оның медициналық маңызын оқып үйрену.

6.4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

6.4.1. Трансляция, анықтамасы, кезеңдері