Гаметогенез (оогенез, сперматогенез), характеристика периодов

6.4.3. Мейоз – ағзаның жынысты көбеюі мен комбинативті өзгергіштігінің негізі.

6.4.4. Мейоз кезіндегі генетикалық материалдың динамикасы.

6.4.5.Митоз және мейоздың генетикалық және медициналық маңызы.

 

6.5. Оқытудың әдістері: сабақтың мақсаты мен міндетіне сай студенттердің түсінігін қалыптастыруға бағыттай отырып ауызша сұрау, нақты, логикалық тұрғыда мазмұндау және игерген материалды сызба, кесте, сурет, тест түрінде сипаттай алу, топпен жұмыс жасай білу; тапсырмаларды орындап, түсіндіру, сызбаларды толтыру; тақырып бойынша бейнефильмдер көру

6.6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.6.1. Генетика. Под.ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. с.25-28.

6.6.2.Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003. с. 168-175.

6.6.3. Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф. Куандыкова Е.У. Алматы, 2004. с.53-77.

6.6.4. Куандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Жалпы медициналық генетика негіздері (дәрістер жинағы). Алматы: Эверо, 2009. с. 69-79.

6.6.5. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003. с. 405-412.

6.6.6.Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық –генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі Алматы: Эверо, 2012. 112 б.

 

Қосымша:

6.6.7. Аманжолова Л.Е. Жалпы және медициналық генетиканың биологиялық негіздері. Алматы,

2006. б. 78-95.

6.6.8. Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. В 2-х томах. М.: Высшая школа, 2004. Т.1. с.192-206

6.6.9. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. С.118.

6.6.10. Медицинская генетика: учеб.пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-

Иннес,Хантингтон Ф. Виллард: пер.с англ. А.Ш. Латыпова; под.ред. Н.П.Бочкова. –

М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010. с.26-27.

6.6.11. Фаллер Д. М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2006. с. 126-129,139-144.

6.6.12. Щипков В.П., Кривошеина Г.И. Общая и медицинская генетика. М., 2003. 85-97.

 

6.7. Бақылау

6.7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау:

6.7.1.1.Тақырып сұрақтары бойынша ауызша сұрау.

6.7.1.2.Тест бақылау –10 сұрақтан 4 нұсқа.

6.7.1.3. Тақырып бойынша кәсіби терминдерді ағылшын және екінші тілде игеруін тексеру

 

6.7.2. Тәжірибелік дағды құзыреттілігін бағалау:

6.7.2.1. Митоздық цикл сызбасын сызу және генетикалық материалдың мөлшерінің өзгерісін түсіндіру.

 

6.7.2.2. Гомологты хромосомалар жұбы мен ондағы орналасқан аллельді емес гендерді мейоз кезеңдеріне сай бөліңіздер.

 

 

А а

В в

 

 

 

 

 

6.7.2.3. Сперматогенез және оогенездәі сызбасын сызып белгілеу қажет:

- кезеңдерін;

- әр сатыдағы жасушалардың аталуын развития;

- хромосомалар жиынтығын (n– хромосомалар, с – хроматидтер санын).

6.7.3.4. Типтік есептер шығару:

- Егер Мм генотипті аналық ағзадағы М гені мейоз кезінде жұмыртқа жасушасына түссе, м гені қайда түседі?

- Егер Аа генотипті аталық ағзадағы А гені мейоз кезінде сперматозоидқа түссе, а гені қайда түседі?

 

6.7.4. Бақылау сұрақтары:

6.7.4.1. Митоздық циклдың бұзылу механизмдері және себептері.

6.7.4.2. Митоздық циклдың бұзылуының медициналық зардаптары.

Үш тілдегі түсіндірме сөздер:

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Мейоз – жетілген гаплоидты гаметалардың түзілуіне әкелетін жыныс жасушаларының бөліну тәсілі	Мейоз – способ деления половых клеток, приводящих к появлению зрелых гаплоидных гамет	Meiosis – type of division of sex cells resulting in formation mature haploid gamets
Гаплоидия – хромосомалар санының екі есе азаюы	Гаплоидия – уменьшение числа хромосом вдвое	Haploidy – reducing by half of number of chromosomes
Гаметогенез – жыныс жасушаларының дамуы мен пайда болу үдерісі	Гаметогенез – процесс образования и развития половых клеток	Gametogenesis – process of formation and development of sex cells
Гамета – ағзалардың жынысты көбеюін қамтамасыз ететін жетілген арнайы жасушалар	Гамета - зрелая специализированная клетка, обеспечивающая половое размножение организмов	Gamete – mature, specialized cell taking part in sexual reproduction of organisms
Оогенез – аналық жыныс жасушаларының (жұмыртқаның) түзілу үдерісі	Оогенез – процесс образования зрелых женских половых клеток (яйцеклеток)	Оogenesis - process of forming mature female sex cells (eggs)
Сперматогенез - аталық жыныс жасушаларының (сперматозоидтың) түзілу үдерісі	Сперматогенез - процесс образования зрелых мужских половых клеток (сперматозоидов)	Spermatogenesis - process of forming mature male sex cells (spermatosoids)
Гендер рекомбинациясы –І-ші мейозда хромосомалардың айқасуының нәтижесінде ата- ана гендерінде жаңа үйлесімдердің пайда болуы	Рекомбинация генов – возникновение новых комбинаций родиельских генов в результате кроссинговера хромосом в мейозе I	Recombination of genes – origin of new combination of parent genes resulting from crossingover of chromosomes during meiosis I

 

Құрастырушы: аға оқыт.Таракова Қ.А.

6-тәжірибелік сабақ

6.1. Тақырыбы: Тұқым қуалайтын өзгергіштік. Рекомбинанттық өзгергіштік

Геномдық, хромосомалық және гендік мутациялар

 

6.2. Мақсаты: студенттердетұқым қуалайтын өзгергіштіктің, рекомбинативтік және мутациялық өзгергіштіктің пайда болу себептері, даму механизмдері, мутация типтері және мутагендік факторлар туралы, тұқым қуалайтын өзгергіштіктің тірі ағзалар эволюциясындағы және практикалық медицинадағы рөлі жайлы, геномдық, хромосомалық және гендік мутациялардың себептері мен пайда болу мезанизмдері туралы және адамның тұқым қуалайтын ауруларының пайда болуындағы геномдық,хромосомалық және гендік мутациялардың рөлі жайлы білімдерін қалыптастыру.

 

6.3. Оқыту міндеттері:

- рекомвинативті өзгергіштіктің цитогенетикалық негіздерін оқып түсіну;

- генетикалық полиморфизмнің пайда болуындағы гендер рекомбинациясының ролі және оның биологиядағы және медицинадағы маңызын оқып түсіну;

- рекомбинативтік өзгергіштіктің пайда болу механизмдерін оқып түсіну;

- мутациялардың пайда болу себептерін оқып үйрену;

- мутациялардың жіктелуін оқып түсіну.

- геномдық, хромосомалық және гендік мутациялардың пайда болу механизмдерін оқып үйрену;

- геномдық, хромосомалық және гендік мутациялардың пайда болу механизмдерін оқып үйрену;

- геномдық, хромосомалық және гендік мутациялардың жіктелуін оқып үйрену;

- геномдық, хромосомалық және гендік мутациялардың тұқым қуалайтын аурулардың пайда болуындағы рөлін оқып үйрену.

 

6.4. Тақырытың негізгі сұрақтары:

6.4.1. Тұқым қуалайтын өзгергіштік.

6.4.2. Рекомбинативті өзгергіштік.

6.4.3. Рекомбинативтік өзгергіштіктің пайда болу механизмдері.

6.4.4. Мутагенез, мутагендік факторлар.

6.4.5. Мутациялық өзгергіштік, жіктелуі