Заглавная страница Избранные статьи Случайная статья Познавательные статьи Новые добавления Обратная связь FAQ Написать работу КАТЕГОРИИ: АрхеологияБиология Генетика География Информатика История Логика Маркетинг Математика Менеджмент Механика Педагогика Религия Социология Технологии Физика Философия Финансы Химия Экология ТОП 10 на сайте Приготовление дезинфицирующих растворов различной концентрацииТехника нижней прямой подачи мяча. Франко-прусская война (причины и последствия) Организация работы процедурного кабинета Смысловое и механическое запоминание, их место и роль в усвоении знаний Коммуникативные барьеры и пути их преодоления Обработка изделий медицинского назначения многократного применения Образцы текста публицистического стиля Четыре типа изменения баланса Задачи с ответами для Всероссийской олимпиады по праву Мы поможем в написании ваших работ! ЗНАЕТЕ ЛИ ВЫ?
Влияние общества на человека
Приготовление дезинфицирующих растворов различной концентрации Практические работы по географии для 6 класса Организация работы процедурного кабинета Изменения в неживой природе осенью Уборка процедурного кабинета Сольфеджио. Все правила по сольфеджио Балочные системы. Определение реакций опор и моментов защемления |
Найбольш значныя даты гісторыі Беларусі↑ ⇐ ПредыдущаяСтр 32 из 32 Содержание книги
Похожие статьи вашей тематики
Поиск на нашем сайте
100 – 40 тыс. гг. да н.э. - з’яўленне першых людзей на тэрыторыі Беларусі. Канец 3 – пачатак 2 тыс. да н.э. – засяленне тэрыторыі Беларусі індаеўрапейцамі. 5 – 10 ст. н.э. – засяленне тэрыторыі Беларусі славянскімі плямёнамі. 862 г. – першая ўзгадка ў летапісе аб Полацку. 980 г. – першая ўзгадка ў летапісе аб Тураве. Каля 988 г. – увядзенне хрысціянства ва Ўсходняй Еўропе. 992 г. – заснаванне Полацкай епархіі. 1003 – 1044 гг. – княжанне ў Полацку Брачыслава Ізяслававіча. 1021 г. – разрабаванне палачанамі Ноўгарада, бітва на р. Судамір, далучэнне да Полацкага княства Віцебска, Усвятаў і волакаў паміж Дняпром і Заходняй Дзвіной. 1044 – 1101 гг. – княжанне ў Полацку Усяслава Брачыслававіча “Чарадзея”. Сярэдзіна 11 ст. – пабудова ў Полацку Сафійскага сабору. 1066 г. – разрабаванне палачанамі Ноўгарада. 3 сакавіка 1067 г. – бітва на р. Няміга, першая ўзгадка аб Менску. 1101 г. – падзел тэрыторыі Полацкага княства на ўдзельныя княствы: Віцебскае, Менскае, Ізяслаўскае, Лагойскае, Друцкае, Лукомскае. Пачатак перыяду феадальнай раздробленасці. 1127 г. – сумесны паход кааліцыі рускіх князёў супраць Полацкай зямлі. 1151 – 1161 гг. – полацка-менская міжусобная вайна. 1158 – 1162 гг. – пачатак самастойнасці Тураўскага княства. 1161 г. – зроблены крыж Лазарам Богшам па замове Еўфрасінні Полацкай. 1203 і 1206 гг. – паходы палачан на крыжацкія замкі Ікскуль і Гольм. 1223 г. – мір Полацка і Смаленска з крыжакамі, страта Полацкам сваіх уладанняў у Ніжнім Падзвінні, замацаванне свабоды гандлю па Зах. Дзвіне. 1239 – 1242 гг. – падчас паходаў мангола-татар на Кіеў і Польшчу спалены Гомель, Тураў, Мазыр, Пінск, Берасце. Каля 1246 – 1263 гг. – княжанне Міндоўга у Новагародку, стварэнне ВКЛ. 1260 г. – разгром крыжакоў каля возера Дурбэ войскамі Міндоўга, палачан і жамойтаў. 1264 – 1267 гг. – княжанне Войшалак а у ВКЛ, далучэнне да ВКЛ дайновы, нальшанаў і гальшанаў. 1270–1282 гг. – княжанне ў ВКЛ Тройдзеня. Пазбаўленне ВКЛ ад васальнай залежнасці ад Галіцка-Валынскага княства, далучэнне Гародні і Слоніма. Каля 1293 – 1316 гг. – княжанне ў ВКЛ Віценя. 1307 г. – далучэнне Полацка да ВКЛ паводле дагавора (рада). 1316 – 1341 гг. – княжанне ў ВКЛ Гедыміна. Уключэнне ў склад ВКЛ Віцебскага, Менскага, Турава-Пінскага, Берасцейскага княстваў, Падляшша. Перанос сталіцы ВКЛ у Вільню (1323 г.). 1345 – 1377 гг. – княжанне ў ВКЛ Альгерда. 1358 – 1359 гг. – далучэнне да ВКЛ тэрыторый сярэдняга Падняпроўя, Мсціслаўскага і Бранскага княстваў. 1362 г. – бітва войскаў ВКЛ супраць Залатой арды пад Сінімі водамі, далучэнне да ВКЛ Кіеўскай, Чарнігаўскай землі, Падолля, Валыні. 1368, 1370, 1372 гг. – паходы войска ВКЛ на Маскву. 1377 – 1392 гг. – княжанне ў ВКЛ Ягайлы. Барацьба за ўладу паміж Ягайлам, Андрэем Полацкім, Кейстутам, Вітаўтам. 15 жніўня 1385 г. – Крэўская унія. 1387 г. – наданне магдэбурскага права Вільні. 1387 г. – хрышчэнне ў каталіцкую веру балцкага насельніцтва Літвы; прывілей Ягайлы каталіцкай шляхце. 1390 г. – наданне магдэбурскага права Берасцю. 1391 г. – наданне магдэбурскага права Гародні. 1392–1430 гг. – княжанне ў ВКЛ Вітаўта. 1399 г. – разгром войска ВКЛ войскамі Залатой Арды на р. Ворскла. 1409 – 1411 гг. – “Вялікая вайна” паміж ВКЛ і Польшчай і Ордэнам. 15 ліпеня 1410 г. – Грунвальдская бітва. 1413 г. – Гарадзельская унія, устанаўленне манаполіі католікаў на займанне вышэйшых дзяржаўных пасад у ВКЛ. 1424 – 1427 гг. – далучэнне Таўрыды да ВКЛ, прызнанне васальнай залежнасці ад ВКЛ Маскоўскага, Разанскага, Пераяслаўскага княстваў. 1430 – 1432 гг. – княжанне ў ВКЛ Свідрыгайлы. 1432 – 1340 гг. – княжанне ў ВКЛ Жыгімонта Кейстутавіча. 1432 – 1439 гг. – грамадзянская вайна ў ВКЛ. 1440–1492 гг. – княжанне Казіміра Ягайлавіча. 1447 г. – выданне “прывілея Казіміра”. 1492–1506 гг. – княжанне ў ВКЛ Аляксандра Казіміравіча. 1492–1494 гг. і 1500–1503 гг. – паражэнні ВКЛ у войнах з Маскоўскай дзяржавай, страта Чарнігаўскай, Ноўгарад-Северскай, Бранскай і Гомельскай землі на карысць Масковіі. 1498 г. – наданне магдэбурскага права Полацку. 1499 г. – наданне магдэбурскага права Менску. 1506 г. – перамога войска ВКЛ над татарамі пад Клецкам. 1506–1548 гг. – княжанне ў ВКЛ Жыгімонта Старога. 1507–1508, 1512–1522, 1534–1537 гг. – войны ВКЛ з Масковіяй, страта Смаленска, Себежа, вяртанне Гомеля. 8 верасня 1514 г. – перамога ВКЛ над маскоўскім войскам пад Оршай. 1517 г. – выданне ў Празе Ф. Скарынам першай кнігі на старабеларускай мове. 1522 г. – выданне Ф. Скарынам першых кніг на тэрыторыі ВКЛ у ўласнай друкарні ў Вільні. 1523 г. – выданне М. Гусоўскім паэмы “Песня пра зубра”. 1529 г. – выдадзены І статут ВКЛ. 1548–1572 гг. – княжанне ў ВКЛ і Польшчы Жыгімонта Аўгуста. 1553 г. – выданне пратэстанцкай Бібліі ў Берасці на грошы М. Радзівіла Чорнага. 1557 г. – “Валочная памера” ў ВКЛ. 1558 – 1582 гг. – Інфлянцкая і Полацкая вайна ВКЛ з Маскоўскай дзяржавай. 1563 г. – Віленскі прывілей: ураўнаванне ў палітычных правах шляхты ўсіх хрысціянскіх веравызнанняў. 1564 г. – Бельскі прывілей:стварэнне выбарных шляхецкіх земскіх судоў, абвяшчэнне роўнасці ўсёй шляхты перад законам. 1566 г. – зацверджаны ІІ статут ВКЛ. 1 ліпеня 1569 г. – Люблінская унія. Стварэнне Рэчы Паспалітай. 1573 г. – выданне “Генрыкавых артыкулаў”, абмежаванне ўлады караля. 1576–1586 гг. – караляванне ў Рэчы Паспалітай Стэфана Баторыя. 1579 г. – заснаванне Віленскай езуіцкай акадэміі. 1581 г. – заснаванне Полацкага езуіцкага калегума. 1588 г. – зацверджаны ІІІ статут ВКЛ. 1588–1532 гг. – караляванне ў Рэчы Паспалітай Жыгімонта Вазы. 1594-1596 гг. – казацкае паўстанне С. Налівайкі 1594-1596 г. 1596 г. – Берасцейская царкоўная унія. 1600 – 1611 гг. і 1617 – 1629 гг. – войны Рэчы Паспалітай са Швецыяй, страта ВКЛ Рыгі. 1605 г. – перамога войска ВКЛ над шведскім войскам пад Кірхольмам 1606 – 1609 гг. – рокаш М. Зэбджыдоўскага – Я. Радзівіла. 1609-1618 гг. – вайна з Маскоўскай дзяржавай; вяртанне Смаленска, Чарнігава, Ноўгарад-Северскай зямлі Рэчы Паспалітай. 1621 г. – Хоцімская вайна з Турцыяй. 1623 г. – забойства праваслаўнымі ў Віцебску полацкага ўніяцкага арцыбіскупа Іасафата Кунцэвіча. 1632 – 1648 гг. – кіраванне ў ВКЛ і Польшчы Ўладыслава Вазы. 1632 г. – аднаўленне правоў праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай. 1648 – 1668 гг. – кіраванне Яна Казіміра Вазы ў ВКЛ і Польшчы. 1648 – 1651 гг. – казацка-сялянская вайна на тэрыторыі Беларусі. 1654-1667 гг. – войны Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай, Швецыяй, Трансільваніяй. 1655 г. –Кейданская унія паміж ВКЛ і Швецыяй. 1660-1661 гг. – перамогі войска ВКЛ і Польшчы над маскоўскімі войскамі каля р. Палонкай, р. Басяй, пад Кушлікамі. 1669-1673 гг. – кіраванне ў РП Міхаіла Карыбута Вішнявецкага. 1674 – 1696 гг. – кіраванне ў РП Яна Сабескага. 1686 г. –“Вечны мір” паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскай дзяржавай. Замацаванне ў складзе Масковіі Смаленскай зямлі. 1697 – 1733 гг. – кіраванне ў РП Аўгуста ІІ Моцнага. 1697-1704 гг. – грамадзянская вайна ў ВКЛ паміж “сапежынцамі” і “рэспубліканцамі”. 1700 – 1721 гг. – Паўночная вайна. 1705-1708 гг. – вайна паміж шведскімі і расійскімі войскамі на тэрыторыі ВКЛ. 1710 г. – выхад РП з Паўночнай вайны, вывад расійскіх войскаў. 1717 г. – рашэннямі “нямога” сойму абмяжоўвалася ўлада вышэйшых дзяржаўных асоб, пацверджана права лібэрум вета; скарочана войска ВКЛ (да 6 тыс. чал.) і Польшчы (да 18 тыс. чал.). 1720- гг. – з’яўленне першых мануфактур у ВКЛ. 1733 – 1763 гг. – кіраванне ў РП Аўгуста ІІІ Саса. 1764 – 1795 гг. – кіраванне ў РП Станіслава Аўгуста Панятоўскага. 1764-1766 гг. – спроба дзяржаўных рэформ у РП. 1767 – 1768 гг. – стварэнне Радамскай, Торунскай і Слуцкай канфедэрацый. 1768-1772 гг. – вайна Барскіх канфедэратаў з расійскімі войскамі ў ВКЛ. 5 жніўня 1772 г. – І падзел Рэчы Паспалітай. 1773 – 1775 і 1788-1792 гг. – працяг рэформаў на вальных соймах РП. 1773 г. – стварэнне Адукацыйнай камісіі. 1783 г. – пераўтварэнне Віленскай езуіцкай акадэміі ў Галоўную школу ВКЛ. 3 мая 1791 г. – абвяшчэнне Канстытуцыі Рэчы Паспалітай. 1793 г. – ІІ падзел Рэчы Паспалітай і адмена канстытуцыі 3 мая 1791 г. 1794 г. – нацыянальна-вызваленчае паўстанне на чале з Т. Касцюшкам. 1794 г. – увядзенне яўрэйскай мяжы аселасці, забарона яўрэям займацца земляробствам і высяленне іх у гарады. 25 лістапада 1795 г. – ІІІ падзел і ліквідацыя Рэчы Паспалітай. 1812 г. – вайна паміж Расіяй і Францыяй на тэрыторыі Беларусі. 1812 г. – заснаванне Полацкай езуіцкай акадэміі на базе калегіума. 1817-1823 гг. – дзейнасць тайных таварыстваў філаматаў, філарэтаў, прамяністых і іх філіялаў у Вільні, Полацку, Менску, Свіслачы. 1820 г. – закрыццё Полацкай езуіцкай акадэміі. Забарона моладзі вучыцца за межамі Расійскай імперыі. 1820-я гг. – заснаванне першых фабрык у Беларусі. Снежань 1825 г. – спроба дзекабрыстаў узняць антыцарскае паўстанне ў Бабруйскай крэпасці. 1830-1831 г. – шляхецкае паўстанне ў Беларусі. 1832 г. – закрыццё Віленскага ўніверсітэта. 1837-1841 гг. – рэформа П. Кісялёва ў дзяржаўнай вёсцы. 1839 г. – Полацкі царкоўны сабор, скасаванне уніі і далучэнне грэка-каталіцкай царквы да Рускай праваслаўнай царквы. 1840 г. – скасаванне дзеяння Статута 1588 г. на ўсёй тэрыторыі Беларусі, забарона ужывання назваў “Беларусь” і “Літва”. 1840 г. – стварэнне Горы-Горацкай земляробчай школы, з 1848 г. інстытута (дзейнічаў да 1864 г.). 1858 г. – стварэнне губернскіх камітэтаў і пачатак падрыхтоўкі да адмены прыгоннага права. 19 лютага 1861 г. – аграрная рэформа – адмена прыгоннага права. 1863 – 1864 гг. – нацыянальна-рэвалюцыйнае паўстанне ў Беларусі пад кіраўніцтвам К. Каліноўскага. 1863 – 1864 гг. – адмена часоваабавязанага становішча і змяншэнне выкупных плацяжоў на тэрыторыі Беларусі на 20%. 1864 г. – адукацыйная рэформа; стварэнне агульнасаслоўнай адукайнай сістэмы. 1864 г. – (у Беларусі 1872 – 1882 гг.) – судовая рэформа; стварэнне агульнасаслоўных судоў. 1870 г. – (у Беларусі 1875 г.) – гарадская рэформа; увядзенне сістэмы гарадскога самакіравання. 1874 г. – ваенная рэформа; увядзенне ўсеагульнай вайсковай павіннасці ў залежнасці ад ступені адукацыі замест рэкрутчыны. Другая палова 1870-х – пачатак 1880-х гг. – фарміраванне народніцкага руху. Раскол “Зямлі і волі” на “Народную волю” і “Чорны перадзел”. 1881 г. – забойства Аляксандра ІІ народавольцам І. Грынявіцкім. 1884 г. – стварэнне ў Пецярбурзе Беларускай сацыял-рэвалюцыйнай групы “Гоман”. 1886 г. – заснаванне першай легальнай незалежнай газеты ў Беларусі “Минский листок”. 1887 – 1892 гг. – контррэформы Аляксандра ІІІ. 1897 г. – стварэнне Бунда. 1898 г. – запуск першага трамвая ў Віцебску. 1898 г. – першы з’езд РСДРП у Мінску. 1902 г. – стварэнне Партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў (ПСР, эсэры). 1903 г. – заснаванне Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ). 1905 – 1907 гг. – першая рэвалюцыя ў Расіі. 17 кастрычніка 1905 г. – Маніфест цара Мікалая ІІ аб увядзенні грамадзянскіх правоў у Расіі і заканадаўчай Думы. 1 верасня 1906 – люты 1907 гг. – дзейнасць першай легальнай беларускамоўнай газеты “Наша доля”. Лістапад 1906 – жнівень 1915 гг. – выданне беларускамоўнай газеты “Наша ніва”. Лістапад 1906 г. – пачатак сталыпінскай аграрнай рэформы. 1911 г. – земская рэформа. 1 жніўня 1914 г. – пачатак Першай сусветнай вайны. Верасень-кастрычнік 1915 г. – Свянцянскі прарыў германскага войска і стабілізацыя фронта па лініі Браслаў-Паставы-Карэлічы-Баранавічы-Пінск. 23 лютага – 2 сакавіка 1917 г. – Лютаўская рэвалюцыя ў Расіі, звяржэнне самаўладдзя, стварэнне Саветаў рабочых, сялянскіх і салдацкіх дэпутатаў і Часовага ўраду. 25-26 кастрычніка 1917 г. – Кастрычніцкая рэвалюцыя ў Петраградзе. 2 лістапада 1917 г. – усталяванне Савецкай улады ў Мінску. 14-18 снежня 1917 г. – правядзенне І Усебеларускага з’езду. Стварэнне Рады Ўсебеларускага з’езду. 21 лютага 1918 г. – І устаўная грамата БНР. Абвяшчэнне Рады Ўсебеларускага з’езду і Народнага сакратарыяту вышэйшай уладай у Беларусі. 3 сакавіка 1918 г. – Брэсцкі мір; падзел тэрыторыі Беларусі паміж РСФСР і Германіяй. 9 сакавіка 1918 г. – ІІ устаўная грамата БНР. Абвяшчэнне суверэнітэта беларускай дзяржавы – Беларускай Народнай Рэспублікі. 25 сакавіка 1918 г. – ІІІ устаўная грамата БНР. Абвяшчэнне незалежнасці БНР. Лістапад 1918 – люты 1919 гг. – дэнансацыя РСФСР Брэсцкага міру; вывад германскіх войскаў і заняцце тэрыторыі Беларусі Чырвонай арміяй. 1 студзеня 1919 г. – першае абвяшчэнне БССР. 16 студзеня 1919 г. – рашэнне ЦК РКП(б) аб перадачы РСФСР Смаленскай, Віцебскай, Магілёўскай губерняў. Урадавы крызіс у БССР. 1919 – 1921 гг. – правядзенне палітыкі “ваеннага камунізму”. Люты 1919 – ліпень 1920 гг. – Літоўска-Беларуская ССР. Люты 1919 – кастрычнік 1920 гг. – савецка-польская вайна. 31 ліпеня 1920 г. – ІІ абвяшчэнне БССР. Лістапад 1920 г. – рэйд атрадаў С.Булак-Балаховіча на Палессі. 27 лістапада - 28 снежня 1920 гг. – Слуцкае ўзброенае паўстанне. 1921 – 1924 гг. – устанаўленне аднапартыйнай сістэмы ў БССР. 18 сакавіка 1921 г. – падпісанне Рыжскага міру паміж РСФСР і Польшчай. 1921 г. – адкрыццё Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта ў Мінску. 1921 г. – прыняцце першай Канстытуцыі Польскай Рэспублікі. 1922 г. – адкрыццё Інбелкульта (1929 – Акадэмія навук БССР) ў Мінску. 1922 – 1926 гг.– дзейнасць Беларускага пасольскага клубу ў польскім парламенце. 1921 – 1927 гг. – правядзенне новай эканамічнай палітыкі ў БССР. 30 снежня 1922 г. – удзел дэлегацыі БССР у стварэнні СССР. Сакавік 1924 г. – першае ўзбуйненне БССР; далучэнне 15 паветаў Віцебскай, Магілёўскай і Смаленскай губерняў. Ліпень 1924 г. – абвяшчэнне палітыкі беларусізацыі ў БССР. Май 1926 г. – устанаўленне “санацыйнага” рэжыму ў Польшчы. Снежань 1926 г. – другое ўзбуйненне БССР; далучэнне Гомельскага і Рэчыцкага паветаў. Студзень 1927 г. – разгром польскімі ўладамі БСРГ. 1928 – 1932 гг. – І пяцігодка; пачатак індустрыялізацыі ў БССР. Стварэнне планавай эканомікі. Зіма 1929-1930 гг. – пачатак масавай калектывізацыі ў БССР. 1930-я гг. – фарміраванне таталітарнага рэжыму ў СССР. 1930 г. – справа “Саюзу вызвалення Беларусі”; пачатак масавых рэпрэсій ў БССР. 1937-1938 гг. – пік масавых рэпрэсій у БССР. 23 жніўня 1939 г. – “пакт Молатава-Рыбентропа”. 1 верасня 1939 г. – пачатак Другой сусветнай вайны. 17 верасня 1939 г. – уваход савецкіх войскаў на тэрыторыю Заходняй Белаарусі. 28-30 кастрычніка 1939 г. – Народны сход Заходняй Беларусі ў Беластоку. Абвяшчэнне аб далучэнні Заходняй Беларусі да БССР. 10 кастрычніка 1940 г. – перадача Вільні Літве. 1940-1941 гг. – масавыя дэпартацыі насельніцтва (“варожых элементаў”) з Заходняй Беларусі. 22 чэрвеня 1941 г. – пачатак Вялікай Айчыннай вайны. 28 чэрвеня 1941 г. – захоп нямецка-фашысцкімі войскамі Мінска. 3-27 ліпеня 1941 г. – абарона Чырвонай арміяй Магілёва. Канец жніўня 1941 г. – усталяванне нямецкай акупацыі над усёй тэрыторыяй БССР. Май 1942 г. – пры Стаўцы Вярхоўнага Галоўнакамандавання створаны Цэнтральны штаб партызанскага руху (ЦШПР) на чале з першым сакратаром ЦК КП(б)Б П. Панамарэнкам. Верасень 1942 г. – створаны Беларускі штаб партызанскага руху (БШПР), які ўзначаліў другі сакратар ЦК КП(б)Б П. Калінін. Жнівень-верасень 1943 г. – І этап “Рэйкавай вайны”. Другая палова верасня – кастрычнік 1943 г. – ІІ этап “Рэйкавай вайны” (“Канцэрт”). Верасень 1943 г. – вызваленне савецкімі войскамі Камарына і Крычава. Лістапад 1943 г. – вызваленне савецкімі войскамі Гомеля і Рэчыцы. Снежань 1943 г. – стварэнне Беларускай цэнтральнай рады (БЦР). Чэрвень-ліпень 1944 г. – ІІІ этап “Рэйкавай вайны” 23 чэрвеня –1944 г. – пачатак аперацыі “Баграціён” і вызвалення БССР ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. 3 ліпеня 1944 г. – вызваленне Мінска ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. 28 ліпеня 1944 г. – вызваленне Брэста ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў; завяршэнне аперацыі “Баграціён”. 8-9 мая 1945 г. – капітуляцыя нацысцкай Германіі; канец Вялікай Айчыннай вайны. 1945 – 1950 гг. – пятая пяцігодка ўзнаўлення эканомікі БССР. Знішчэнне антысавецкага падполля ў БССР. 1949 – 1952 гг. –калектывізацыя ў Заходняй Беларусі. Люты 1956 г. – ХХ з’езд КПСС; асуджэнне сталінізму, пачатак “адлігі” ў грамадскім жыцці СССР. 1956 – 1965 гг. – беларусК. Мазураў быў першым сакратаром ЦК КПБ. 1956 г. – адкрыццё тэлевізійнага цэнтру ў Мінску. 1962 г. – адміністрацыйная рэформа ў БССР, стварэнне 6 сучасных абласцей. 1963 г. – “год вялікай хіміі”; запуск вытворчасцяў хімічных прадпрыемстваў: Наваполацкі нафтаперапрацоўчы завод, “Беларуськалій” у Салігорску, азотна-тукавы завод “Азот” у Гродне. 1965 – 1980 гг. – кіраўніцтва ў ЦК КПБ П. Машэрава. 1965 г. – “касыгінская” эканамічная рэформа. 1969 г. – замацаванне правоў калгаснікаў на гарантаваную аплату працы і пенсіі па старасці. 1972 г. – пісьмо І.Мележа ў ЦК КПБ. Стварэнне выдавецтва “Мастацкая літаратура” для выдання кніг на беларускай мове. 1974 г. – разгром на XXVI з’ездзе КПСС “нацыяналістаў”? у т.л. у БССР. 1978 г. – чацвёртая Канстытуцыя БССР. 1985-1991 гг. – перабудова ў СССР. 26 красавіка 1986 г. – аварыя на Чарнобыльскай АЭС. 1988 г. – абвяшчэнне палітыкі галоснасці ў СССР. Чэрвень 1989 г. – стварэнне Беларускага народнага фронту; пачатак фарміравання шматпартыйнай сістэмы ў Беларусі. Сакавік – красавік 1990 г. – першыя альтэрнатыўныя выбары ў Вярхоўны Савет БССР. 27 ліпеня 1990 г. – прыняцце Вярхоўным саветам БССР Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР. 25 жніўня 1991 г. – наданне статуса закону Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР. 19 верасня 1991 г. – перайменаванне БССР у Рэспубліку Беларусь. 8 снежня 1991 г. – стварэнне Садружнасці Незалежных Дзяржаў. 25 снежня 1991 г. – спыненне існавання СССР. 15 сакавіка 1994 г. – прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь. 10 ліпеня 1994 г. – абранне першым прэзідэнтам Беларусі А. Лукашэнкі. 14 мая 1995 г. – выбары ў Вярхоўны Савет Беларусі ХІІІ склікання і першы рэферэндум. Змена дзяржаўнай сімволікі, увядзенне рускай мовы у якасці другой дзяржаўнай, дазвол прэзідэнту на роспуск парламента. 24 лістапада 1996 г. – другі рэспубліканскі рэферэндум; пераход палітычнай сістэмы Беларусі да прэзідэнцкай рэспублікі. 2 красавіка 1997 г. – дагавор аб стварэнні Саюза Беларусі і Расіі. 9 верасня 2001 г. – пераабранне А. Лукашэнкі на другі прэзідэнцкі тэрмін. 17 кастрычніка 2004 г. – трэці рэспубліканскі рэферэндум; зняцце абмежаванняў па колькасці абранняў для аднаго чалавека на пасаду прэзідэнта. 19 сакавіка 2006 г. – пераабранне А. Лукашэнкі на трэці прэзідэнцкі тэрмін. 19 снежня 2010 г. – пераабранне А. Лукашэнкі на чацвёрты прэзідэнцкі тэрмін.
ТЭРМІНАЛАГІЧНЫ СЛОЎНІК Аблвыканкамзах (Абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняй вобласці і фронту) – вышэйшы орган Савецкай улады на тэрыторыі Заходняга фронту і Заходняй вобласці (Мінская, частка Віленскай, Магілёўкая, Віцебская, з красавіка 1918 г. Смаленская губерні); дзейнічаў з 26 лістапада 1917 г. да 2 студзеня 1919 г. Адраджэнне (Рэнесанс) – агульнаеўрапейскі культурны рух 14-16 стст., фармальна накіраваны на ўзнаўленне антычнай культурнай спадчыны, у межах яго сцвярджаліся прынцыпы гуманізму, годнасці чалавечай асобы. Адукацыйная камісія – дзяржаўная ўстанова па кіраванні і арганізацыі сістэмы адукацыі ў Рэчы Паспалітай у 1773 – 1795 гг. Акруговыя суды – усесаслоўныя органы судовай улады ў губернях Расійскай імперыі, створаныя паводле судовай рэформы 1864 г. (у беларускіх губернях у 1882 г.). Акцыянерныя кампаніі – фінансава-прамысловыя групы, у межах якіх аб’ядноўваліся капіталы некалькіх асобных уласнікаў. Анімізм – вера ў існаванне душы, духаў у прыродзе і чалавеку. Антыклерыкалізм – ідэйная плынь, накіраваная супраць прывілеяванага статусу царквы і традыцыйнага рэлігійнага светапогляду. Антытрынітарызм – рэлігіны накірунак у хрысціянстве, прадстаўнікі якога адмаўляюць дагмат аб Тройцы (адзінстве Бога ў трох асобах) і сцвярджаюць наяўнасць адной асобы Бога і чалавечую прыроду Ісуса Хрыста; быў распаўсюджаны ў ВКЛ у другой палове 16 – першай палове 17 стст. Асадніцтва – сістэма перадачы надзелаў зямлі былым польскім вайскоўцам у Заходняй Беларусі і Заходняй Украіне ў 1920-1930-я гг. бясплатна, альбо з дапамогай невялікіх ільготных крэдытаў з мэтай умацавання сацыяльнай базы дзяржаўнай ўлады і правядзення паланізацыі на гэтых тэрыторыях. Асветніцтва – агульнаеўрапейскі грамадскі і культурны рух 18 ст., накіраваны на перабудову ўсіх сфер сацыяльнага жыцця на аснове прынцыпаў розуму і навукі. Аўтарытарызм – тып палітычнага рэжыму, заснаваны на поўным кантролі дзяржавы ў палітычнай сферы жыцця грамадства пры захаванні адноснай свабоды ў сацыяльнай, эканамічнай і духоўнай сферах. Базыльяне – прадстаўнікі ўніяцкага манаскага ордэна (1617-1839 гг.). Барока – стыль у еўрапейскай мастацкай культуры ў канцы 16 – першай палове 18 стст., для якога характэрныя дынамічнасць і пышнасць твораў, эмацыйнае і інтэлектуальнае напружанне кампазіцый. Батлейка – лялечны тэатр у народнай беларускай культуры. Баяры – ваеннаслужылыя людзі ў раннефеадальных княствах і ВКЛ ў 13 – 16 стст. (з сярэдзіны 16 ст. часткова ўліліся ў саслоўе шляхты). Беларусізацыя – афіцыйная палітыка ў БССР у 1924–1929 гг., якая прадугледжвала перавод дзяржаўнага справаводства, грамадскіх і адукацыйных устаноў на беларускую мову, вылучэнне на кіруючыя пасады ў дзяржаўных і мясцовых органах улады мясцовых ураджэнцаў, падтрымку развіцця беларускай культуры і г.д. Брацкія школы – навучальныя ўстановы сярэдняга тыпу, якія дзейнічалі пры праваслаўных і уніяцкіх брацтвах Рэчы Паспалітай у канцы 16 – 18 стст. Бронзавы век – перыяд у гісторыі чалавецтва, які характарызуецца выкарыстаннем бронзы ў якасці асноўнага матэрыялу для вырабу прылад працы; у гісторыі Беларусі ахоплівае перыяд 2 – пачатку 1 тыс. да н.э. Буржуазія – грамадскі клас уласнікаў капітала, які атрымлівае даходы ў выніку прамысловай, гандлёвай, крэдытна-фінансавай і іншай прадпрымальніцкай дзейнасці. Бурмістр – вышэйшая адміністрацыйная пасада ў радзе гарадоў з магдэбургскім правам. “Ваенная дэмакратыя” – форма палітычнай арганізацыі грамадства ва ўмовах разлажэння першабытнаабшчыннага ладу і фарміравання дзяржаўнасці; сутнасць яе праяўляецца ва ўзмацненні ўлады ваенных племянных правадыроў, якія выбіраюцца і кантралююцца ў сваёй дзейнасці свабоднымі воінамі – супляменнікамі. “Ваенны камунізм” – назва ўнутранай палітыкі Савецкай дзяржавы ў 1918–1921 гг., накіраванай на мабілізацыю людскіх і матэрыяльных рэсурсаў з дапамогай жорсткіх адміністрацыйных метадаў дзеля патрэб забеспячэння войска ва ўмовах войнаў, якія праводзіла Савецкая дзяржава ў гэты перыяд. Валока – надзел зямлі памерам 21,3 га. Валочная памера – аграрная рэформа ў дзяржаўных уладаннях ВКЛ у 1557 г., сутнасць якой палягала ў падзеле ўсёй зямельнай уласнасці на фіксаваныя адзінкі плошчы (валокі) і вызначэнні дакладнай колькасці павіннасцяў з боку сялян за карыстанне зямельнымі надзеламі. Ваяводства – адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў ВКЛ у 15 – 18 стст. Ваявода – кіраўнік адміністрацыйных, гаспадарчых, ваенных і часткі судовых органаў на тэрыторыі ваяводства ў ВКЛ. Веча – агульны сход усіх свабодных дарослых мужчын княства ў Сярэднявеччы. Яго функцыямі з’яўляліся запрашэнне на трон і выгнанне князёў, заключэнне міжнародных дагавораў, абвяшчэнне вайны і заключэнне міру, ажыццяўленне вышэйшага суду. Водруб – зямельны надзел, які выдзяляўся адным кавалкам з абшчыннай зямлі ў індывідуальную сялянскую ўласнасць, без пераносу сядзібы, паводле сталыпінскай аграрнай рэформы ў пачатку 20 ст. Войт – кіраўнік гарадской адміністрацыі і суда ў гарадах з магдэбургскім правам у ВКЛ. Воласць – 1) адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў раннефеадальных княствах і ВКЛ, на якой пражывала насельніцтва, што выплочвала даніну; 2) дробная адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў Расійскай імперыі. Вотчына – феадальнае ўладанне з правам поўнага распараджэння і перадачы па спадчыне. Выкупныя плацяжы – дзяржаўныя плацяжы, якія выплочвала сялянства Расійскай імперыі ў 1861 – 1906 гг. у якасці пагашэння грашовай сумы, выдаткаванай царскім урадам на выкуп сялянскіх надзелаў, падчас аграрнай рэформы 1861 г. Вялікі князь – кіраўнік дзяржавы ў ВКЛ, у кампетэнцыю якога ўваходзілі абарона дзяржавы, кіраванне ўнутранай і знешняй палітыкай і адміністрацыйным апаратам дзяржавы, замацаванне заканадаўчых актаў. Вярхоўны Савет – вышэйшы орган заканадаўчай улады ў БССР і Рэспубліцы Беларусь у 1938 – 1996 гг. Галоснасць – палітыка, абвешчаная ў СССР падчас перабудовы ў 1988 г., якая азначала працэс дэмакратызацыі грамадска-палітычнага жыцця. Галоўны соймік ВКЛ (генеральны з’езд) – з’езд абраных на сойм Рэчы Паспалітай паслоў ад ВКЛ напярэдадні агульнадзяржаўнага вальнага сойму. Гарадзішчы – умацаваныя паселішчы ў жалезным веку; рэзідэнцыі племянных правадыроў. Гарадская дума – органі гарадскога самакіравання ў Расійскай імперыі. Генерал-губернатарства – ваенна-палітычная адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў Расійскай імперыі, якая ўключала ў сябе тэрыторыі некалькіх губерняў. Генеральная акруга – адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на тэрыторыях СССР, акупіраваных нацысцкай Германіяй у 1941-1944 гг. “ Генрыкавы артыкулы ” 1573 г. – акт, які ўтрымліваў палажэнні, якія абмяжоўвалі каралеўскую ўладу ў Рэчы Паспалітай; пацвярджаўся каралямі напярэдадні каранацыі. Гетман найвышэйшы – кіраўнік узброенымі сіламі ВКЛ. Гільдыі (брацтвы) – аб’яднанні купцоў у Сярэднявеччы і раннім Новым часе. Гістарызм – метадалагічны прынцып, які прадугледжвае разгляд грамадства як складанай дынамічнай сістэмы, што знаходзіцца ў працэсе пастаяннага змянення і развіцця. Гісторыя – навука аб заканамернасцях функцыянавання грамадстваў на розных этапах іх развіцця. Глабалізацыя – працэс фарміравання адзінай глабальнай сусветнай эканамічнай, палітычнай, інфармацыйнай, культурнай прасторы ў апошняй трэці 20 – пачатку 21 стст. Готыка – мастацкі стыль у еўрапейскіх краінах у 12 – 16 стст., заснаваны на рэлігійна-філасофскіх ідэях Сярэднявечча. Характарызавалася кананічнасцю і ўзнёслымі, спічастымі формамі ў архітэктуры, дэкоры, мастацтве. Грамада (абшчына) – устойлівая форма сацыяльнай арганізацыі сялянства ў традыцыйным грамадстве, якая характарызуецца пэўнай ступенню калектыўнай уласнасці на сродкі вытворчасці, асаблівасцямі працэсу вытворчасці і сацыяльнага жыцця. Грамадска-эканамічная фармацыя – устойлівы тып грамадства, у аснове якога знаходзіцца пэўны спосаб вытворчасці з уласцівымі яму прадукцыйнымі сіламі і вытворчымі адносінамі. Грамадскія камітэты парадку – часовыя органы мясцовай выканаўчай улады, падначаленыя Часоваму ўраду пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 г. Гродскі (замкавы) суд – павятовы суд у ВКЛ, падначалены мясцовай адміністрацыі, у якім разглядаліся найбольш важныя крымінальныя і грамадзянскія справы. Губерня – адзінка адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу ў Расійскай імперыі. ГУЛАГ (Галоўнае ўпраўленне папраўча-працоўных лагераў, працоўных пасяленняў і месцаў зняволення) – падраздзяленне сістэмы карных органаў СССР у 1934–1960 гг., якое ажыццяўляла кіраўніцтва ўсімі папраўча-працоўнымі лагерамі ў СССР; важнейшы інструмент сталінскіх рэпрэсій. Даніна – натуральны падатак з залежнага насельніцтва ў эпоху Сярэднявечча. Дваранскія сходы – органы саслоўнага самакіравання дваранства Расійскай імперыі ў 1785–1917 гг. Дваяверства – культурна-рэлігійны феномен, які заключаецца ў паралельным суіснаванні элементаў хрысціянскіх і язычніцкіх вераванняў у традыцыйнай культуры еўрапейскіх народаў. Дзекабрысты – рух ліберальнага дваранства ў Расійскай імперыі ў канцы 1810 – першай палове 1820-х гг., накіраваны на ліквідацыю самадзяржаўя і правядзенне ў грамадстве рэформ; разгромлены пасля няўдалага паўстання ў Пецярбургу 14 снежня 1825 г. Дзяржаўная дума – вышэйшы заканадаўчы орган улады ў Расійскай імперыі ў 1906 – 1917 гг. Дружына – пастаянныя прафесійныя ўзброеныя сілы пры князях у Сярэднявеччы; яе прадстаўнікі з’яўляліся дарадцамі князя ў ажыццяўленні адміністрацыйнага кіравання, суда, зборы даніны. Дым – асобная сялянская гаспадарка,адзінка падаткаабкладання ў ВКЛ. Дысідэнты – назва для прадстаўнікоў некаталіцкіх хрысціянскіх вызнанняў у Рэчы Паспалітай у 17 – 18 стст. Дыярыюш – тып літаратурнага твору ў ВКЛ у 16 – 18 стст., які ўяўляе з сябе збор успамінаў непасрэдных відавочцаў аб пэўных падзеях. Дэпартацыя – прымусовае высяленне насельніцтва з месцаў пражывання. Езуіты – дзеячы каталіцкага манаскага ордэна, створанага ў 1534 г., які адыграў галоўную ролю ў барацьбе супраць Рэфармацыі ў межах контррэфармацыйнага руху, а таксама ва ўмацаванні сацыяльна-палітычных пазіцый папства ў другой палове 16 – першай палове 18 стст. Жалезны век – перыяд у гісторыі чалавецтва, які характарызуецца выкарыстаннем жалеза ў якасці асноўнага матэрыялу для вырабу прылад працы; у гісторыі Беларусі ахоплівае перыяд 8 – 7 стст. да н.э. – 8 ст. н.э. Жамойць – гістарычная балцкая вобласць на паўночным захадзе сучаснай Літвы; уяўляла з сябе асобную адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку ў складзе ВКЛ. Закупы – феадальна залежныя сяляне, якія выконвалі павіннасці на карысць землеўладальніка на пэўны час за пазыку (“купу”) прадуктамі або грашыма да моманту разліку. Запарожская Сеч – ваенна-палітычная арганізацыя ўкраінскага казацтва ў 16 – 18 стст. Заходнерусізм – гісторыка-ідэалагічны накірунак у грамадска-палітычным і культурным жыцці Беларусі ў другой палове 19 – пачатку 20 стст., асновай якога з’яўляецца пастулат аб тым, што Беларусь з’яўляецца часткай Расіі, а беларусы – галіной рускага народу. Земскі начальнік – асобы чыноўнік у Расійскай імперыі ў 1889 – 1917 гг., які спалучаў на пэўнай тэрыторыі адміністрацыйную ўладу ў дачыненні сялян і абмежаваную судовую ўладу ў дачыненні ўсяго насельніцтва. Земскі павятовы суд – выбарны шляхецкі суд у ВКЛ у 16 – 18 стст., які разглядаў большасць крымінальных і грамадзянскіх спраў шляхты. Земствы – выбарныя органы мясцовага самакіравання ў Расійскай імперыі ў 1864 – 1918 гг. (у Віцебскай, мінскай і Магілёўскай губернях у 1911 – 1918 гг.). Інвентары – апісанні феадальных уладанняў у ВКЛ, Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі ў 16 – першай палове 19 стст. Індустрыялізацыя – працэс сацыяльна-эканамічных пераўтварэнняў, у выніку якога прамысловая вытворчасць пераўтвараецца ў вядучую галіну эканомікі. Індустрыяльнае грамадства – тып грамадства, ва ўмовах якога важнейшай галіной эканомікі з’яўляецца прамысловасць; яго характэрныя рысы: разгалінаваны падзел працы, развіццё сродкаў масавай камунікацыі, высокі ўзровень ўрбанізацыі. Інфлянты (Лівонія) – гістарычная назва зямель сучасных Латвіі і Эстоніі. Казакі – ваенізаваная сацыяльная супольнасць, якая склалася ў 15–18 стст. у стэпавай зоне паміж татарскімі ханствамі Прычарнамор’я і Прыкаспія і ўладаннямі ВКЛ, Польскага каралеўства і Маскоўскай дзяржавы. Калабарацыя – супрацоўніцтва з акупацыйнымі ўладамі. Калегіумы – навучальныя ўстановы сярэдняга тыпу ў ВКЛ у 16–18 стст.; найбольшая колькасць калегіумаў належала езуітам. Калектывізацыя – працэс прымусовага аб’яднання дробных аднаасобных сялянскіх гаспадарак у дзяржаўныя калектыўныя сельскагаспадарчыя прадпрыемствы (калгасы) у СССР у 1930-1950-я гг. Камандна-адміністрацыйная сістэма – від эканамічнай сістэмы і спосаб арганізацыі грамадскіх адносін для якога характэрныя жорсткі цэнтралізм гаспадарчага жыцця на базе манапольнай дзяржаўнай уласнасці на сродкі вытворчасці, наяўнасць шматлікага бюракратычнага апарату, выкарыстанне прымусовых форм працы. Камасацыя – ліквідацыя цераспалосіцы сялянскіх зямель, што суправаджалася, як правіла, перасяленнем сялянскіх двароў на хутары ў Польскай рэспубліцы ў 1920 – 1930-я гг. Канвакацыйны сойм – від сойма ў Рэчы Паспалітай у 16 – 18 стст., які склікаўся падчас бескаралеўя; на ім падводзіліся вынікі папярэдняга праўлення і прызначалася дата выбараў (элекцыі) новага караля. Кансерватызм – сацыяльна-палітычная ідэалогія, якая сцвярджае прыярытэт у грамадстве традыцыйных каштоўнасцяў, сацыяльных, палітычных або рэлігійных устояў; адмоўна ацэньвае хуткія змены і новаўвядзенні ў грамадстве. Канстытуцыя (ухвала) – рашэнне, зацверджанае вальным соймам Рэчы Паспалітай, якое мела заканадаўчую сілу. Канфедэрацыя – часовы палітычны саюз шляхты ў Рэчы Паспалітай, арганізаваны для дасягнення пэўнай мэты. Канцлер – кіраўнік канцылярыі ВКЛ – ведамства, якое ажыццяўляла дзяржаўнае справаводства, захавальнік дзяржаўнай пячаткі ВКЛ. Капіталізм – эканамічная сістэма, якая заснавана на таварна-грашовых рыначных адносінах і кантралюецца капіталам, г.зн. сукупнасцю тавараў, маёмасці, актываў, што выкарыстоўваюцца для атрымання прыбытку. “Карэнізацыя” – элемент палітыкі беларусізацыі ў БССР у 1924–1929 гг., сутнасць якога палягала ў вылучэнні на кіруючыя пасады ў дзяржаўных і мясцовых органах улады мясцовых жыхароў. Касінеры – сяляне ў паўстанцкіх атрадах падчас паўстанняў 1794, 1830 – 1831 і 1863 – 1864 гг., узброеныя пераважна сякерамі і перакаванымі косамі. Кашталян – камандуючы ўзброенымі сіламі ваяводскага замка і апалчэння ваеннаабавязаных пэўнага ваяводства ў ВКЛ. Кіеўская Русь – прынятая ў гістарычнай навуцы назва дзяржавы, якая ўтварылася ва Ўсходняй Еўропе ў 10 – 12 стст. пад кіраўніцтвам кіеўскай княскай дынастыі. Класіцызм – накірунак у еўрапейскай мастацкай культуры другой паловы 17 – пачатку 19 стст., сутнасць якога палягала ў кананізацыі антычнай культуры як дасканалага ўзору і пераносу яе элементаў у сучаснасць (ордэры ў архітэктуры, сюжэты ў літаратуры і гд.). Контррэфармацыя – агульнаеўрапейскі рух другой паловы 16 – першай паловы 18 стст., накіраваны на аднаўленне пазіцый каталіцкай царквы ў рэлігійным і грамадскім жыцці пасля Рэфармацыі. Контррэформы – назва мерапрыемстваў, якія праводзіў царскі ўрад Расійскай імперыі ў 1880 – 1890-я гг., былі накіраваны на ўмацаванне абсалютысцкай дзяржаўнай улады і прывілеяванага становішча дваранства. Крыжакі – прадстаўнікі ваенна-манаскіх каталіцкіх ордэнаў, галоўнай мэтай дзейнасці якіх з’яўлялася распаўсюджанне хрысціянства паводле каталіцкага ўзору шляхам прымусу. Крытычны рэалізм – накірунак у мастацкай культуры 19 – 20 стст., для якога характэрнае крытычнае і рэалістычнае адлюстраванне з’яў сацыяльнай рэчаіснасці. Лібералізм – сацыяльна-філасофская і палітычная ідэалогія 19 – 20 стст., зыходным пастулатам якой з’яўляецца сцвярджэнне індывідуальнай свабоды чалавека ў якасці галоўнай сацыяльнай, палітычнай і культурнай каштоўнасці. Ліберальнае народніцтва – накірунак у межах агульнарасійскага народніцкага руху ў канцы 19 – пачатку 20 стст., для якога былі характэрныя ідэя мірнага эвалюцыйнага пераўладкавання грамадства ў дэмакратычным накірунку, абвяшчэнне інтэлігенцыі галоўнай рухаючай сілай і каталізатарм грамадскага прагрэсу. Лібэрум вета – права на выказванне пратэсту і адзінагал
|
||||
Последнее изменение этой страницы: 2016-08-16; просмотров: 471; Нарушение авторского права страницы; Мы поможем в написании вашей работы! infopedia.su Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. Обратная связь - 52.14.140.108 (0.021 с.) |