Stosunki dyplomatyczne a konsularne

Nawiązanie stosunków dyplomatycznych często pociąga za sobą ipso facto również nawiązanie stosunków konsularnych, ale te dwa rodzaje stosunków są od siebie niezależne

Wg KW nawiązanie stosunków dyplomatycznych oznacza milczącą zgodę na ustanowienie stosunków konsularnych

Takie rozwiązanie zwalnia od zawierania specjalnego porozumienie w sprawie nawiązania stosunków konsularnych

Urzędy konsularne

Występują dwie kategoria urzędów konsularnych: zawodowe i honorowe, oraz kategoria odrębna: wydział konsularny placówki dyplomatycznej.

Klasy urzędów:

Konsulaty generalne (honorowy)

Konsulaty

Wicekonsulaty

Agencja konsularna

Konsulat nie ma podmiotowości w państwie przyjmującym – jest właściwie biurem konsula.

Za zobowiązania urzędu w sferze prawa cywilnego odpowiedzialność ponosi państwo wysyłające.

Konsulaty podlegają MSZ. Mają charakter stały, zależny jedynie od stanu stosunków konsularnych. Dysponują majątkiem.

 

Struktura konsulatu

• Szef urzędu konsularnego kierownik)
• Sekretariat, kancelaria
• Zastępca
• Dział paszportowo-wizowy
• Dział organizacyjny
• Dział spadkowy
• Dział ekonomiczno-handlowy
• Dział Administracyjny

Klasy szefów urzędów konsularnych

· Konsul generalny

· Konsul

· Wicekonsul

· Agent konsularny

Tytuły te nadaje się członkom personelu dyplomatyczno-konsularnego na czas pełnienia obowiązków służbowych w urzędzie konsularnym.

 

Exequatur

Jest to zgoda państwa przyjmującego na wykonywanie przez określoną osobę funkcji kierownika urzędu konsularnego państwa wysyłającego.

Wydawane jest w stosunku do przedstawianych przez kierownika urzędu tzw. listy komisyjne

Niekiedy może doręczyć także innych niż kierownik urzędu urzędników konsularnych.

Listy komisyjne

Pełnomocnictwa kierowników urzędów konsularnych wystawiane przez głowę państwa, szefa rządu lub MSZ, stosownie do przepisów wewnętrznych państwa wysyłającego. W Polsce – MSZ.

Zawodowi urzędnicy konsularni

Powinien posiadać obywatelstwo państwa wysyłającego i stałe zamieszkanie w tym państwie. Pozostają w stosunku służbowym z MSZ państwa wysyłającego. Nie mogą wykonywać w państwie przyjmującym żadnej działalności zawodowej lub handlowej dla zysku osobistego.

Pozostałe osoby zatrudnione w urzędzie konsularnym

Pracownicy konsularni – każda osoba zatrudniona w ramach personelu administracyjno-technicznego

Członkowie personelu służby – kierowcy, tłumacze, ogrodnicy

Członkowie personelu prywatnego – zatrudnieni w służbie prywatnej członków urzędu konsularnego

 

Zasady pierwszeństwa

Porządek pierwszeństwa kierowników urzędów konsularnych ustala się wg daty udzielenia im exequatur. W dalszej kolejności ranga zależy od klasy. Tymczasowi kierownicy urzędów zajmują miejsce po stałych kierownikach urzędów konsularnych.

 

Funkcje konsularne;

Zgodnie z art. 5 KWK do funkcji urzędów konsularnych należy m.in.

Ochrona interesów państwa wysyłającego i obywateli

Popieranie rozwoju stosunków gospodarczych, handlowych, kulturalnych i naukowych.

Biały wywiad – informacje o państwie przyjmującym

Wydawanie paszportów i wiz

Nadzór i kontrola nad statkami, samolotami, pomoc statkom i samolotom

Pomoc własnym obywatelom

Funkcje konsularne mogą być wykonywane nie tylko za pośrednictwem samych urzędów konsularnych, ale również może je pełnić misja dyplomatyczna przez specjalne wydziały konsularne.

Konsul może wykonywać swoje funkcje tylko w okręgu konsularnym.

Przy wykonywaniu tych funkcji powinien przestrzegać prawa państwa przyjmującego oraz porozumień między państwami, a także praktyki i zwyczajów międzynarodowych.

 

Ochrona obywateli

Ø Jest jedną z najważniejszych funkcji konsula

Ø Dotyczy osób fizycznych, ale i prawnych

Ø Obywatel ma przede wszystkim prawo do widzenia się z konsulem

Ø Konsul pomaga w sytuacji aresztowania, skazania obywatela, śmierci

Ø Udziela pożyczek i zapomogi konsularnych

Funkcja o charakterze administracyjnym, sądowym, notarialnym usc.

ü Sprawy z zakresu obywatelstwa

ü Wystawienie paszportu i wiz

ü Prowadzenie rejestru obywateli państwa wysyłającego

ü Sporządza akty urodzenia i zgonów, udziela ślubów

ü Pełnienie funkcji notariusza (sporządza testamenty, legalizuje dokumenty, tłumaczy dokumenty)

Nietykalność pomieszczeń urzędu

Urząd konsularny podobnie jak placówka dyplomatyczna, korzysta z nietykalności, co oznacza, że władze państwa przyjmującego nie mogą wkraczać na teren konsulatu, chyba że wyrazi na to zgodę kierownik urzędu konsularnego, osoba przez niego wyznaczona lub kierownik przedstawicielstwa dyplomatycznego państwa wysyłającego. Zgodę kierownika konsularnego można jednak domniemywać w razie pożaru lub innego nieszczęśliwego wypadku wymagającego niezwłocznych czynności ratowniczych.

Immunitet jurysdykcyjnych urzędników konsularnych

Immunitet im przysługujący ma charakter funkcjonalny – wskazane osoby nie podlegają jurysdykcji władz sądowych i administracyjnych państwa przyjmującego wyłącznie w odniesieniu do czynności dokonanych w wykonywaniu funkcji konsularnych. W pozostałym zakresie podlegają jurysdykcji państwa przyjmującego.

Wyjątki: immunitet nie przysługuje jeżeli przeciwko urzędnikowi konsularnemu powództwo zostało wytoczone przez inną osobę:

a. W związku ze szkodą spowodowaną w państwie przyjmującym przez pojazd, statek morski lub powietrzny (a zatem jeżeli konsul spowoduje wypadek komunikacyjny, jak jedzie na oficjalne spotkanie, to można domagać się od niego odszkodowania)

b. W związku z umową zawartą przez urzędnika konsularnego chyba, że zawierając kontrakt występował jako przedstawiciel państwa przyjmującego

Urzędnicy konsularni mogą być pozbawieni wolności nawet bez zgody państwa wysyłającego, jeżeli:

· Dopuścili się ciężkiej zbrodni, a ich zatrzymanie bądź aresztowanie następuje na podstawie postanowienia władzy sądowej państwa przyjmującego

· Odbywają karę pozbawienia wolności na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego

Ponadto:

9. Urzędnicy konsularni mogą być wzywani na świadków w postępowaniu sądowym lub administracyjnym, ale nie mogą być przesłuchiwani na okoliczność pełnionych funkcji konsularnych

Zakończenie funkcji urzędnika konsularnego następuje w okolicznościach:

10. Zawiadomienie przez państwo wysyłające państwa przyjmującego o zakończeniu funkcji przez urzędnika konsularnego

11. Cofnięcie exequatur

12. Notyfikacji przez państwo przyjmujące państwu wysyłającemu, że przestało uważać daną osobę za członka personelu konsularnego

13. Śmierć urzędnika konsularnego

14. W wyniku zerwania stosunków konsularnych miedzy państwami

Korpus konsularny – CC

· W skład korpusu wchodzą wszyscy kierownicy i urzędnicy konsularni (zawodowi i honorowi) oraz ich małżonki, którzy posiadają siedziby w danej miejscowości państwa przyjmującego

· Korpus nie posiada osobowości prawnej i funkcjonuje na podstawie zwyczaju międzynarodowego

· Na czele CC stoi dziekan – ten kto był tam najwcześniej

 

ORZECZNICTWO

1. Sprawa statku Lotus – na morzu otwartym doszło do zderzenia parowca francuskiego „Lotus” i statku tureckiego. Boz Kourt, statek turecki zatonął. Turcy pociągnęli do odpowiedzialności karnej kapitana statku francuskiego. Francja zgłosiła sprzeciw powołując się na argument, że jurysdykcja państwa w stosunku do obywateli znajdujących się na statku na morzu otwartym przysługuje wyłącznie państwu bandery. – zwyczaj dotyczący jurysdykcji na morzu otwartym – Francja uważała, że państwa odstępują od ukarania sprawców kolizji na morzu otwartym, jeżeli nie są obywatelami tych państw – wyrok STSM z 1928 – „ z materiałów przedstawionych przez Francję, wynika, że państwa powstrzymywały się od wdrążania postępowania karnego w podobnych sytuacjach, ale nie, że uważały się zobowiązane do takiego postępowania. Element subiektywny wystąpi tylko wtedy, gdy dane postępowanie będzie motywowane świadomością istnienia obowiązku takiego postępowania ”. – Element subiektywny zwyczaju – opinio iuris.

2. Nikaragua v. USA 1986 – USA wspierały działalności nikaraguańskich contra, którzy walczyli przeciwko dyktaturze wojskowej. Nikaragua uważała, że w ten sposób USA naruszają zasady KNZ, m.in. zasadę nieingerencji i zakaz agresji itd. – wyrok MTS – „Prawo zwyczajowe istnieje niezależnie od prawa traktatowego, nawet gdy te dwa rodzaje norm mają identyczną treść” – zwyczaj a umowa międzynarodowa.

3. Charakter regionalny zwyczaju – prawo przejścia przez terytorium Indii 1969 – Portugalia posiadała na Półwyspie Dekan trzy kolonie. Domagała się uznania przez Indie prawa przejścia przez terytorium indyjskim między trzema enklawami (w tym prawa przemarszu wojsk miedzy enklawami przez Indie). – wyrok MTS – przyznał rację Portugali i stwierdził, że zwyczaj może mieć charakter regionalny i może powstać między dwoma państwami. Jednak prawo to nie obejmuje przemarszu wojsk ani transportu broni.

4. Sprawa świątyni PREAH VIHEAR – Tajlandia v. Kambodża – błąd jako podstawa nieważności traktatu 1962 – W 1904r został zawarty traktat graniczny miedzy Kambodża a Tajlandią przewidujący wyznaczenie granic działem wód. W wyniku demarkacji granicy przez komicję mieszaną, świątynia przypadła Kambodży. W 1954 Tajlandia zajęła świątynię twierdząc, że na mapach z 1904 roku był błąd (w rzeczywistości świątynia powinna należeć do Tajlandii. Kambodża wniosła sprawę do MTS opierając się na braku protestu ze strony Tajlandii wobec przedstawionych map. – wyrok MTS – powołał się na rzymską zasadę: kto milczy wyraża zgodę jeśli powinien i mógł mówić. Trybunał zaznaczył, że państwo nie może powoływać się na błąd, jeżeli okoliczności popełnienia błędu zwracały uwagę państwa na możliwość jako popełnienia – art. 48 KW o prawie traktatów.

5. Sprawa LOCKERBIE (Libia v. USA) – MTS 1986 0 Samolot Panam został rozerwany bombą podłożoną przez zamachowców libijskich i spadł na szkocką wiec Lockerbie. Rada Bezpieczeństwa zażądała od Libii wydania sprawców zamachu, Libia protestowała powołując się na Konwencję Montrealską o ruchu lotniczym, zgodnie z którą państwo ma wybór – ukarać samemu lub wydać sprawców zamach terrorystycznego. – przewaga KNZ nad innymi traktatami – MTS zgodnie z art. 103 KNZ zobowiązania wynikające z Karny maja pierwszeństwo przed innymi zobowiązaniami międzynarodowymi. Art. 26 KNZ (uprawnienia Rady Bezpieczeństwa) ma prymat nad Konwencję Montrealską.

6. Sprawa Eislera – incydent dyplomatyczny – 1949 – Eisler przebywał na polskim statku „Batory” w porcie brytyjskim i został aresztowany przez Policję brytyjską działającą w porozumieniu z USA. Kapitan statku zaprotestował, ale został poinformowany, że chodzi o ekstradycję do USA. Sprawa ta jest przykładem ingerencji w jurysdykcję karną państwa.

7. Sprawa cieśniny Korfu – dotyczy prawa nieszkodliwego przepływu i jurysdykcji na wodach wewnętrznych państwa – Potwierdzenie norma zwyczajowych zakresie prawa przypływu. Zdarzenie miało miejsce w 1946 – uszkodzenie dwóch brytyjskich torpedowców podczas przepływu przez morze terytorialne Albanii i śmierć kilkunastu marynarzy. Rozminowanie cieśniny przez UK – wyrok MTS – Albania naruszyła powszechne normy prawa międzynarodowego obowiązujące w cieśninach łączących dwie części morza otwartego. Cieśnina Korfu stanowi jednak terytorium Albanii i jej rozminowanie było czynności zbędną dla przepływu więc UK naruszyło suwerenność

8. Sprawa parowca Wimbledon – 1923 – wyrok STSM – Niemcy nie mogły przeciwstawiać uprawnień wynikających ze statusu państwa neutralnego obowiązku wynikającym z traktatu wersalskiego 380 art.

9. Sprawa Canavaro – wyrok Stałego Trybunału Arbitrażowego z 3 maja 1912r. Sprawa dotyczyła skargi Włoch przeciwko Peru złożonej w imieniu braci Napoleone, Carlo i Rafaele Canevaro. Włoskie obywatelstwo dwóch pierwszych nie wzbudzało wątpliwości, ale co do obywatelstwa trzeciego powstał spór. Posiadał on podwójne obywatelstwo włoskie i peruwiańskie. Trybunał uznał, że Rafaele Canavero zachowuje się jak obywatel Peru, ponieważ bierze czynny udział w życiu państwa, na przykład kandydując w wyborach do władz W tym przypadku Trybunał zastosował zasadę efektywności obywatelstwa badając faktyczne związki osoby z państwem. Żeby państwo mogło skorzystać z opieki dyplomatycznej to obywatelstwo osoby musi być efektywne (nie tylko na papierze, ale stwierdzone przez fakty i działania).

10. Sprawa Nottebohma – Fryderyk Nottebohm był Niemcem, który całe życie mieszkał i prowadził interesy w Gwatemali. W 1939r. nabył obywatelstwo Lichtensteinu, ale nigdy tam nie mieszkał i nie pracował. W 1944 Gwatemala uznała go za obywatela niemieckiego i jego obywatela państwa wrogiego wydaliła go ze swojego terytorium. Lichtenstein zaprotestował, że Gwatemala naruszając prawo międzynarodowe nie uznała obywatelstwa Lichtensteinu nadanego Nottebohnowi.

MTS: Państwo nie może żądać uznania ze strony innych państw faktu obywatelstwa, jeśli obywatelstwo nie pozostaje w zgodzie z zasadą efektywnego związku miedzy tym państwem a jego obywatelem.

Znaczenie sprawy Nottebohna

Zasada rzeczywistej więzi z państwem obywatelstwa wpisała się do prawa międzynarodowego jako kryterium służące rozstrzygnięciu konfliktu obywatelstw oraz przy stwierdzeniu czy obywatelstwo jest efektywne i czy daje prawo opieki dyplomatycznej. Prawo do opieki dyplomatycznej

ü Prawo państwa do ochrony swoich obywateli lub osób prawnych

ü Regulacja zwyczajowa

ü W Komisji Prawa Międzynarodowego toczy się kodyfikacja norm zwyczajowych

 

ü 11. Azyl dyplomatyczny Kolumbia v. Peru – Haye Torre – Teza MTS: Instytucja azylu dyplomatycznego stanowi naruszenie suwerenności państwa przyjmującego i to odróżnia ją od odmowy ekstradycji danej osoby (odmowa ekstradycji może oznaczać udzielenie jej azylu terytorialnego)

12. Opinia doradcza w sprawie Bernadotte – MTS – ONZ ma osobowość prawno-międzynarodową i może występować z roszczeniami opartymi na prawie międzynarodowym, także przeciwko tworzącym ją państwom – ponieważ jest to konieczne dla osiągnięcia celów i zasad wyszczególnionych w KNZ (zasada efektywności). Osobowość, podmiotowość na płaszczyźnie międzynarodowej może być wywiedziona z uprawnień, celów i praktyki danej organizacji międzynarodowej.

13. Sprawa Ihlena – minister Spraw Zagranicznych Norwegoo złożył w 1919r ministrom spraw zagranicznych Danii oświadczenie (na prośbę tego ostatniego), którego przedmiotem było wyrażenie desinteressment – STSM stwierdził wypowiedź tej natury udzielona przez MSZ w imieniu rządu na prośbę przedstawiciela dyplomatycznego innego państwa w kwestii należącej do jego kompetencji jest wiążąca dla państwa które on reprezentuje

14. Sprawa Teja – sądy bryt. 1971 – sprawa dotyczy immunitetu dyplomatycznego dotyczy podróży przedstawiciela dyplomatycznego (miał paszport dyplomatyczny ale nie był akredytowany) – osoba, która nie zmierza do miejsca w której pełni funkcje dyplomatyczne i która z takiego miejsca wraca do domu nie przysługują immunitety dyplomatyczne.