Status prawny morza otwartego

= treść zasady wolności mórz otwartych wykształconej w XVII i XVIIII wieku z normy zwyczajowej.

Regulacja:

• II Konwencja Genewska z 1958r.
• Konwencja z Montego Bay z 1982r.

Pierwsze uzasadnienie tej zasady wykształcił Hugo Grocjusz w 1609r. w dziele „Mare liberum”, w którym napisał, że: „Nikt nie może mieć monopolu na żeglugę po morzach”.

TREŚĆ ZASADY WOLNOŚCI MÓRZ OTWARTYCH

Ø Otwarcie mórz i oceanów dla wszystkich narodów bez względu na to, czy posiadają dostęp do morza, czy nie

Ø Zakaz wysuwania roszczeń w zakresie poddania swojej suwerenności jakiejkolwiek części morza otwartego (wyjątek: zatoki historyczne)

Ø Zastrzeżenie wód międzynarodowych dla celów pokojowych

WOLNOŚCI MORZA OTWARTEGO – ART.87 KMB

• Wolność żeglugi
• Wolność przelotu
• Wolność układania podmorskich kabli i rurociągów (zakaz ich niszczenia, nakaz ich ochrony)
• Wolność budowania sztucznych wysp oraz innych instalacji dozwolonych przez prawo międzynarodowe
• Wolność łowienia
• Wolność prowadzenia badań naukowych (dla celów pokojowych)

KLAUZULA LIMITACYJNA

Jedno z ograniczeń zasady wolności mórz:

„Wszystkie państwa korzystają z tych wolności, uwzględniając należycie fakty, że inne państwa są również zainteresowane korzystaniem z wolności morza pełnego”.

Incydent na Morzu Ochockim:

• Aresztowanie polskiego statku „Aquarius”
• „Mintajowa wojna” 1993 – 1997
• Statek naruszył zakaz połowu mintaja
• Rosjanie dokonali aresztowania, ale po ugodzie i zapłaceniu należności uwolnili statek

 

INNE OGRANICZENIA WOLNOŚCI ŻEGLUGI:

Ograniczenia mają przede wszystkim służyć ściganiu przestępstw międzynarodowych, ale nie mogą podważać pewności obrotu prawnego

ü Prawo wizyty i rewizji

ü Prawo pościgu

ü Ograniczenia wynikające z umów międzynarodowych (obowiązuje tylko między ich sygnatariuszami)

PRAWO WIZYTY I REWIZJI

Np. gdy statek trudni się nielegalnym handlem narkotykami państwo, którego banderę ten statek podnosi powinno współdziałać z innymi w zwalczanie tego Hadlu

# prawo wizyty i rewizji służy wykonywaniu kontroli i nadzoru na zasadach wzajemności

ETAPY:

1. Prawo zbliżenia się celem sprawdzenia bandery, nazwy i portu macierzystego
2. Wysłanie łodzi z oficerem na pokładzie i złożenie wizyty na statku (odnotowanie tego zdarzenia w „Dzienniku pokładowym”)
3. Ewentualnie rewizja statku (sporządzenie protokołu)

Prawo wizyty i rewizji powinno być wykonywane z poszanowaniem norm kurtuazji międzynarodowej.

PRZESŁANKI PRAWA WIZYTY I REWIZJI:

Ø Statek trudni się piractwem, handlem niewolnikami (ludźmi), nadaje nielegalnie audycje radiowe bądź telewizyjne, nie posiada przynależności państwowej lub podnosi obcą banderę

Podmioty uprawnione do wykonania wizyty i rewizji:

Według KMB:

1) Okręty wojenne

2) Samoloty wojskowe

3) Inne statki morskie lub powietrzne posiadające specjalne upoważnienie

czyli jednostki w służbie państwowej.

Gdy podejrzenia w stosunku do statku się nie potwierdzą państwo dokonujące wizyty ma obowiązek naprawienia szkody (obejmuje damnum emergens – faktyczna szkoda i lucruum cessans – utracone korzyści)

Prawo wizyty i rewizji w czasie konfliktu zbrojnego:

1. Ma na celu sprawdzenie, czy statek nie przewozi kontrabandy wojennej
2. Może być wykonane tylko na morzu otwartym, nie dotyczy więc stref zneutralizowanych

PRAWO POŚCIGU

Prawo to przysługuje państwu nadbrzeżnemu, jeżeli obcy statek lub osoby przebywające na jego pokładzie popełniły czyn niezgodny z prawem państwa nadbrzeżnego podczas przebywania na jego wodach wewnętrznych lub morzu terytorialnym

ü Państwo może ścigać taki statek, sprowadzić go do portu i sprawców ukarać

ü Pościg musi być „gorący” (rozpoczęty na wodach wewnętrznych lub morzy terytorialnym + sygnał nakazujący zatrzymanie) i nieprzerwany (statek ściga się tylko na własnych wodach lub morzu pełnym)

ü Pościg może być prowadzony tylko przez okręty wojenne lub samoloty wojskowe oraz inne jednostki pozostające w służbie państwa nadbrzeżnego

KORZYSTANIE Z WOLNOŚCI MORZA OTWARTEGO WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

· Intensywna żegluga spowodowała konieczność wytyczenia specjalnych tras w niektórych regionach świata

· Zanieczyszczenia zbiorników wodnych (problem rozliczania za zanieczyszczenia)

· Zasoby morza otwartego nie są wiecznie niewyczerpalne

· Kurczenie się obszaru, na którym stosuje się zasadę wolności mórz z powodu tworzenia wyłącznych stref ekonomicznych

JURYSDYKCJA NA MORZU OTWARTYM

Art. 97 Konwencji z Montego Bay – jurysdykcja karna przysługuje tylko państwu bandery lub państwu obywatelstwa osoby odpowiedzialnej za wypadek (w przypadku zderzeń, spraw dyscyplinarnych)

• Statek nie może być zajęty lub zatrzymany przez inne państwo nawet dla celów przeprowadzenie dochodzenia (z wyjątkiem: prawa wizyty i rewizji, prawa pościgu)
• Okręty wojenne korzystają z immunitetu

 

PIRACTWO = ROZBÓJNICTWO MORSKIE

ü Ściganie piractwa stanowi wyjątek od wyłącznej jurysdykcji państwa bandery wobec statku na morzu otwartym

ü Stanowi zbrodnię prawa narodów – każde państwo może zatrzymać statek piracki, schwytać piratów i ukarać

Art.101 KMB

Niebezpieczne rejony: wody wokół Indonezji, Filipin, Sri Lanki, Liberii, Sierra Leone, Somalii, Wybrzeża Kości Słoniowej

Zalecenia armatorów, aby ich statki o prędkości mniejszej od 20 węzłów utrzymywały odległość min. 100mil morskich od wybrzeża.

1. Tankowiec Sirius Star porwany u wybrzeży Kenii 15 listopada 2008r. z dwoma obywatelami RP na pokładzie (zażądano okupu w wysokości 25 mln dolarów)

ü W latach 2000 – 2006 zanotowano ok. 2,4 tysiąca aktów piractwa

ü Wielu przypadków aktów pirackich się nie ujawnia

ü Liczba ataków potroiła się w stosunku do lat ubiegłych – ma to związek ze wzmożeniem ruchu na morzach

METODY PIRACKIE

Ø Różne w zależności od regionu, np.:

a) Napady na jednostki w portach lub podczas powolnego przejścia wzdłuż wybrzeża, ale także w dużej odległości od wybrzeża

b) Podpływają małymi łodziami i po łańcuchu kotwicznym wchodzą na pokład

c) Porywają marynarzy i kradną towary przewożone przez statek

PIRACI …

• Biedota z nadmorskich miejscowości
• „bojownicy” ugrupowań politycznych (np. w Somalii)
• „partyzanci”
• Gangi rabusiów nadmorskich
• Handlarze narkotykami

ZWALCZANIE PIRACTWA

ü Azja: Regionalne porozumienie o zwalczaniu piractwa i rozbójnictwa morskiego z 2004r. – przystąpiły do niego państwa skupione w Stowarzyszeniu Narodów Azji Południowo – Wschodniej

ü Centrum ds. Piractwa w Kuala Lumpur od 1993r.

ü 02.06.2008 – rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ (nr 1816) autoryzuje państwa do podjęcia wszelkich możliwych środków w celu walki z piractwem u wybrzeży Somalii

Obowiązek udzielania pomocy – Art. 98 KMB

ZWALCZANIE PRZEWOZU NIEWOLNIKÓW

• Każdy niewolnik zbiegły na statek pływający pod banderą jakiegokolwiek państwa staje się wolny

WYKŁAD 9

 

STATKI MORSKIE

Definicje statku morskiego zawarte są w konkretnych umowach międzynarodowych i nie mają charakteru definicji uniwersalnych. Stosuje się je jedynie dla celów konkretnych konwencji.

obejmują przeróżne jednostki pływające

Przykład

4. Statek według Konwencji dotyczącej interwencji na morzu pełnym w razie zanieczyszczenia olejami: każdy morski statek jakiegokolwiek rodzaju lub każde urządzenie pływające

5. Polski Kodeks Morski: urządzenie pływające przeznaczone lub używane do żeglugi morskiej

Statkiem nie będą szalupy, tratwy, dźwigi, platformy pływające, ani wraki statków.

 

PRZYNALEŻNOŚĆ STATKU

1. Statki muszą posiadać przynależność państwową (tylko do jednego państwa)
2. Przejawem tej przynależności jest bandera. Łącznik lex banderae wiąże statek z porządkiem prawnym państwa, którego banderę podnosi.

 

Rejestracja statku jest aktem, na mocy którego statek nabywa przynależność.

1. Nabywanie przynależności reguluje prawo wewnętrzne państwa
2. Statek posługujący się dwoma lub więcej banderami traktowany jest jako statek bez przynależności państwowej.

ART. 5 § 1 Konwencji genewskiej o morzu pełnym:

Pomiędzy państwem a statkiem powinien istnieć rzeczywisty związek, a w szczególności państwo powinno skutecznie wykonywać swą jurysdykcję i kontrolę w zakresie technicznym, administracyjnymi socjalnym nad statkami podnoszącymi jego banderę.

„Rzeczywisty związek” – przykłady

• Portem macierzystym będzie port danego państwa
• Właścicielem statku jest osoba prawna, mająca siedzibę w danym państwie, Skarb tego Państwa, obywatel
• Właściciel prowadzi działalność armatorską w danym państwie

W RP zasady rejestracji reguluje Kodeks Morski z 2001r. (Dz.U. z 2001, Nr 138, Poz. 1545 z późniejszymi zmianami)

„PAŃSTWA TANICH (WYGODNYCH, GRZECZNOŚCIOWYCH) BANDER”

Np. Liberia i Panama, a także Malta, Cypr

1. Nie wymagają spełnienia żadnych specjalnych warunków by zarejestrować u nich statek
2. Właściciele płacą mniejsze podatki i opłaty oraz nie muszą przestrzegać surowych przepisów dotyczących bezpieczeństwa, ochrony socjalnej, itp.

Konwencja w sprawie warunków rejestracji statków z 07.02.1986

9. Wymaga rzeczywistego związku statku z państwem rejestracji

10. RP podpisała, ale nie ratyfikowała

11. Konwencja nie weszła jeszcze w życie

ZWIERZCHNICTWO OKRĘTOWE

1. Jurysdykcja państwa nad statkami, które pływają pod jego banderą na morzu otwartym
2. Jurysdykcję wykonują okręty wojenne
3. Wszelkie zdarzenia na statku traktuje się tak, jakby miały miejsce na terytorium państwa
4. Statek jednak nie jest uznawany za część terytorium państwa

KLASYFIKACJA STATKÓW

• Okręty wojenne – część Sił Zbrojnych państwa, posiadają szczególny status prawny(są chronione immunitetem), muszą nosić znaki zewnętrzne okrętów wojennych państwa
• Statki – wszystkie inne jednostki nie będące okrętami wojennymi; mają różne funkcje, przeznaczenie i budowę