Opieka dyplomatyczna i konsularna

Rozwiązanie przyjęcie w Traktacie przyznaje każdemu obywatelowi znajdującemu się poza granicami swojego kraju, opiekę dyplomatyczną i konsularną ze strony każdego innego państwa członkowskiego, którego placówka dyplomatyczna znajduje się w miejscu pobytu obywatela, jeśli nie ma tak przedstawicielstwa dyplomatycznego jego kraju.

Cudzoziemcy

Cudzoziemcem jest osoba, która nie posiada aktualnego obywatelstwa państwa, na terytorium którego się znajduje – posiada więc obywatelstwo innego państwa.

Traktowanie cudzoziemców

Klauzula narodowa – traktowanie cudzoziemców w taki sposób jak traktuje się własnych obywateli

Klauzula najwyższego uprzywilejowania – traktowanie cudzoziemców w taki sposób jak traktuje się obywateli jakiegokolwiek państwa trzeciego

Pakty Praw Człowieka

Wyznaczają minimalny standard traktowania cudzoziemców:

Art. 2 Każde państwo, które jest stroną paktu, zobowiązuje się przestrzegać i zapewnić wszystkim osobom, które znajdują się na jego terytorium i podlegają jego jurysdykcji prawa uznane w Pakcie.

Wjazd i pobyt cudzoziemców na terytorium państw

12. Prawo międzynarodowe nie gwarantuje prawa wjazdu na terytorium państwa – możliwa jest reglamentacja, która jednak nie może pozostawać w sprzeczności i z zasadami prawa międzynarodowego

13. Każde państwo określa własne warunki wjazdu i pobytu.

14. W źródłach prawa międzynarodowego funkcjonuje jedynie prawo do opuszczenia terytorium swojego państwa oraz prawo do swobodnego poruszania się i osiedlania w granicach swojego państwa.

WYJĄTEK:

Obywatelstwo europejskie w prawie wspólnotowym

Ograniczenia: porządek publiczny, zdrowie publiczne i bezpieczeństwo publiczne.

Wymagania przy wjeździe

· Dokument podróży – paszport, w przypadku UE: dowód osobisty

· Wiza – wklejka do paszportu lub stempel, poświadcza, że osoba nie jest podejrzana, ma określony majątek i uczciwe zamiary

· Czasami również inne wymogi

 

Czas pobytu

ü Z reguły 3 miesiące w ruchu wizowym i bezwizowym z możliwością przedłużenia o kolejne miesiące

ü Wiza tranzytowa – 5 dni

ü W strefie tranzytowej – 48h

 

WYKŁAD 13 – 26 marca 2009.

Ograniczenia wobec cudzoziemców

4. Brak czynnego i biernego prawa wyborczego

5. Zakaz zajmowania stanowisk w administracji publicznej

6. Ograniczenia prawa własności

7. Ograniczenia w dostępie do rynku pracy

8. Brak zabezpieczeń socjalnych

 

Zatrzymanie

Prawo do informacji w języku zrozumiałym, postawienia przed kompetentną wadzą sądową bez zwłoki, do rzetelnego postępowania, do bezpłatnego tłumacza i pomocy prawnej, do odszkodowania w sytuacji bezpodstawnego zatrzymania.

Instytucja azylu

3. Zapewnienie nietykalności osobie

4. Wg Vattela i Grocjusza – każda osoba prześladowana ma prawo poszukiwania ochrony w innym państwie

5. Udzielenie azylu jest przejawem suwerenności państwa i nie wynika za zobowiązań międzynarodowych

6. Powoduje wyłączenie zwierzchnictwa personalnego obecnego państwa

 

Warstwa ogólna i szczególna azylu

5. Ustanowienie azylu w ustawodawstwie np. w ustawie zasadniczej ulb ustawach zwykłych

6. przyznanie azylu konkretnej osobie

Konstytucja RP: Art. 56 azyl może być przyznany cudzoziemcowi, który poszukuje ochrony przed prześladowaniem.

Azyl = Prawo człowieka?

· Powszechne umowy międzynarodowe nie formułują prawa człowieka do azylu

· Prawo takie funkcjonuje jedynie na gruncie regionalnych umów międzynarodowych, np. Amerykańska Konwencja Praw Człowieka, Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów.

 

Przesłanki udzielenia azylu

· Popełnienie przestępstwa politycznego

· Prześladowanie lub zagrożenie prześladowaniem

· Azyl nie może być przyznany osobie zagrażającej bezpieczeństwu państwa i żądającej go z powodów ekonomicznych

 

Z azylu nie mogą korzystać osoby, które:

· Popełniły przestępstwa pospolite, zbrodnie wojenne lub przeciwko ludzkości

· Popełniły czyny przeciwne celom i zasadom ONZ

· Dokonały zamachu na głowę państwa

· Bezprawnie zawładnęły statkiem morskim lub powietrznym

 

Wspólna polityka azylowa UE

· Regulacje TUE i Traktat Amsterdamski

· Ma na celu ograniczenie nadużywani instytucji azylu z powodów ekonomicznych

· Wprowadzono nowe pojęcia: kraj bezpieczny (osoba nie jest narażona na prześladowania), kraj pierwszego (wniosku) azylu (kraj, w którym cudzoziemiec po raz pierwszy wnioskuje o azyl), bezpieczny kraj pochodzenia, bezpieczny kraj trzeci

· Przybycie z bezpiecznego kraju pochodzenia lub bezpiecznego kraju trzeciego uniemożliwia ubieganie się o azyl.

 

Azyl a status uchodźcy

· Udzielenie azylu jest prawem państwa, emanacją jego suwerenności

· Przyznanie statusu uchodźcy odbywa się na gruncie umów międzynarodowych oraz może być dokonane przez organ międzynarodowy, jak i przez organ państwa

· Przesłanki są te same

 

Skutki udzielenia azylu

· Azylant ma prawo do osiedlenia się w państwie, które udziela azylu

· Wydalenie jest możliwe tylko po pozbawieniu statusu azylanta

· Inne państwa są zobowiązane uszanować decyzje o udzieleniu azylu

 

Azyl dyplomatyczny

· Schronienie udzielane w siedzibie misji dyplomatycznej

· Wg poglądów większości państwa nie jest instytucją powszechnego prawa międzynarodowego

· Regulacja, np. Konwencja z Caracas z 1954.

 

Przykład

· Wyrok MTS z 1950 w sprawie Kolumbia v. Peru – azyl dyplomatyczny Victora Raula Haya de la Torre

· Teza MTS: Instytucja azylu dyplomatycznego stanowi naruszenie suwerenności państwa przyjmującego i to odróżnia ją od odmowy ekstradycji danej osoby (odmowa ekstradycji może oznaczać udzielenie jej azylu terytorialnego)

 

Uchodźcy w prawie międzynarodowym

· Uchodźcą zostaje się z konieczności, a nie z wyboru.

· Przyczyny: konflikty wojenne, konflikt jednostki z państwem, bieda, głód, klęski żywiołowe

Źródła prawa międzynarodowego regulujące status uchodźców

§ Konwencja genewska z 28. 07.1951 dotyczące statusu uchodźców i Protokół nowojorski do konwencji z 1967

§ EKPC nie gwarantuje cudzoziemcowi prawa wyjazdu, pobytu czy zamieszkania na terytorium państwa stron konwencji. Określa, że nikogo nie można wydalić tam, gdzie byłby narażony na tortury nieludzkie lub poniżające traktowanie. Dotyczy to państw, w których prawa człowieka są naruszane lub jest stosowana kara śmierci.

 

Uchodźcy w źródłach prawa UE

4. Dyrektywa Rady 2003/9/WE z dnia 27 stycznia 2003 ustanawiająca minimalne normy dotyczące przyjmowania osób ubiegających się o azyl

5. Rozporządzenie Rady (WE) nr 343/2003 z dnia 18 lutego 2001 ustanawiające kryteria i mechanizmy określania Państwa Członkowskiego właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl, wniesionego w jednym z Państw Członkowskich przez obywatela państwa trzeciego.

6. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2725/2000 z dnia 11 grudnia 2003 dotyczące ustanowienia systemu „Eurodac” do porównywania odcisków palców w celu skutecznego stosowania Konwencji Dublińskiej.

 

Europejska uchwała o zniesieniu obowiązku wizowego dla uchodźców z 20 kwietnia 1959

· Na podstawie tej umowy zezwala się uchodźcom, których miejscem stałego pobytu jest jedno z państw sygnatariuszy na bezwizowy wjazd i wyjazd oraz pobyt nie przekraczający trzech miesięcy na podstawie genewskiego dokumentu podróży

· W myśl postanowień państwo-sygnatariusz, które wystawiło dokument podróży jest zobowiązane do powtórnego przyjęcia uchodźcy nawet wtedy, gdy wpisane w dokumencie prawo powrotu już upłynęło

 

Statystyka

· 383 000 wniosków o status uchodźcy w 2008 roku w 55 państwach Europy i spoza Europy (Państwa-strony Konwencji Genewskiej z 1951)

· Wzrost o 12% w stosunku do roku 2997 Dla porównania: 623 000 wniosków w 2001 w 51 państwach Najwięcej wniosków: USA, Kanada, Francja.

 

RP

· 1991 – przyjęcie Konwencji Genewskiej

· 1990 – 640 osób ubiegało się o status uchodźcy

· 1997-1999- 3000- 3500 osób rocznie (z tego 234 uzyskało status)

· 2007 – 9500 osób, głównie z Federacji Rosyjskiej

 

Uchodźca – definicja

Konwencja genewska z 25 lipca 1951 roku dotyczącej statusu uchodźców i Protokół Nowojorski z 31 stycznia 1967 roku.

„Uchodźcą jest osoba, która żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub poglądów politycznych, znajduje się poza terytorium kraju, którego jest obywatelem i z powodu tych obaw – nie chce lub nie może do tego kraju powrócić.”

WYKŁAD 14 – 09. 04. 2009.

Przesłanki nadania statusu uchodźcy

· Cudzoziemiec musi przebywać poza krajem pochodzenia

· Nie korzysta z ochrony innego państwa

· Żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem z powodu rady, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub poglądów politycznych

· Nie może lub nie chce korzystać z ochrony państwa pochodzenia

· Nie zachodzą wobec niego klauzule wyłączające określone w art. 1D i 1F konwencji genewskiej.

Klauzula wyłączająca 1F:

· Zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości

· Poważna zbrodnia o charakterze niepolitycznym popełniona przed przyjazdem do państwa ochrony

· Popełnienie czynów sprzecznych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych

Klauzula wyłączająca 1D:

Konwencja nie ma zastosowania do osób, które aktualnie korzystają pomocy lub ochrony innych organów lub agencji ONZ.

 

UNHCR

Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców zostało utworzone w XII 1950 roku na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

Jego celem jest ochrona uchodźców i koordynowanie akcji pomocowych.

Do tej pory z pomocy UNHCR skorzystało ok. 50 milionów osób.

UNGCR zatrudnia 6500 osób w 110 państwach.

 

Antonio Guterres – Wysoki Komisarz ds. Uchodźców od 2005r., wcześniej premier Portugalii

 

Uchodźca sensu stricte i sensu largo

Uchodźcy tzw. mandatowi lub konwencyjni – spełniający przesłanki RGU – stricte

Pozostali – UNHCR świadczy wobec nich tylko tzw. dobre usługi – pomoc materialna, nie korzystają z innych form pomocy.

 

Zasada non-refoulement

Osoby, której odmówiono nadania statusu uchodźcy nie wolno deportować do kraju, w którym groziłoby jej niebezpieczeństwo prześladowania.

Zasada ta zawarta jest w wielu konwencjach międzynarodowych i stanowi tzw. twarde prawo międzynarodowe.

 

Ochrona może przestać obowiązywać, gdy uchodźca:

• Zwróci się o pomoc do swojego kraju
• Nabył nowe obywatelstwo
• Osiedlił się w państwie, z którego uciekał
• Ustały warunki ubiegania się o status uchodźcy
• Może powrócić do państwa, w którym mieszkał (gdy nie posiada obywatelstwa)

 

Porządek prawny RP

Cudzoziemiec, który z obawy przed prześladowaniami lub w wyniku tragicznych wydarzeń szuka schronienia poza granicami swojej ojczyzny, może uzyskać ochronę na terytorium RP

Obowiązujące akty prawne, na podstawie których można uzyskać w Polsce ochronę to przede wszystkim.

• Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP

• Art. 3 – Na terytorium RP cudzoziemcami udziela się ochrony przez:

1) nadanie statusu uchodźcy

1a) udzielenie ochrony uzupełniającej

2) udzielenie azylu

3) udzielenie zgody na pobyt tolerowany

4) udzielenie ochrony czasowej

• Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 o cudzoziemcach

 

Nadanie statusu uchodźcy

Uchodźca osobiście składa wniosek (podczas przekraczania granicy polskiej komendantowi granicznej placówki kontrolnej Straży Granicznej lub też w późniejszym terminie) – wniosek jest przekazywany w ciągu 48 godzin Szefowi URC

Nie jest zwolniony od odpowiedzialności karnej za przekroczenie granicy bez wymaganego zezwolenia (przestępstwo).

 

 

Art. 29 Ustawy

Organ przyjmujący wniosek:

1) ustala tożsamość wnioskodawcy i osoby, w imieniu której wnioskodawca występuje

2) fotografuje wnioskodawcę i osobę, w imieniu której wnioskodawca występuje, oraz pobiera od nich odciski linii papilarnych (dotyczy osób, które ukończyły 14 lat) za pomocą kart daktyloskopijnych lub urządzenia do elektronicznego pobierania odcisków

3) Uzyskuje informacje dotyczące kraju pochodzenia,. Wiz lub zezwoleń na pobyt wydanych wnioskodawcy i osobie, w imieniu której wnioskodawca występuje, przez organ innych państw, trasy przejazdu do granicy i miejsca

 

Straż graniczna wydaje tzw. tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca ważne 30 dni.

Szef Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców powinien wydać postanowienie o wszczęciu postępowania o nadanie statusu uchodźcy niezwłocznie po otrzymaniu wniosku.

 

Prześladowanie musi (w odniesieniu do nadanie statusu uchodźcy):

Ze względu na swoją istotę lub powtarzalność stanowić poważne naruszenie praw człowieka, w szczególności praw, których uchylenie jest niedopuszczalne zgodnie z art. 15 ust. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie 4 listopada 1950 roku. (prawa niederogowalne – odstąpienie od nich jest niemożliwa w jakichkolwiek warunkach)

 

Przykłady

Prześladowanie może polegać w szczególności na:

• Użyciu przemocy fizycznej lub psychicznej
• Zastosowanie środków prawnych, policyjnych, sądowych w sposób dyskryminujący
• Wszczęciu lub prowadzeniu postępowania karnego albo ukaraniu, w sposób, który ma charakter nieproporcjonalny lub dyskryminujący
• Czynach skierowanych przeciwko osobom ze względu na ich płeć lub małoletniość

 

Nadanie statusu uchodźcy

Szef URC, w drodze decyzji może odmówić wszczęcia postępowania:

• Jeśli wniosek złożył cudzoziemiec, który uzyskał już ochronę w innym państwie, zapewniającym my rzeczywistą ochronę
• Gdy cudzoziemiec przybył do Polski z bezpiecznego kraju pochodzenia lub bezpiecznego kraju trzeciego, a złożony przez niego wniosek jest ewidentnie bezzasadny
• Jeśli cudzoziemiec podał we wniosku fałszywe dane, informacje lub okoliczności uzasadniające ubieganie się o nadanie statusu uchodźcy.

 

Cudzoziemiec ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy może swobodnie kontaktować się przedstawicielem Urzędu Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców i zwracać się do niego z prośbą o pomoc.