Archiwa i korespondencja korpusu dyplomatycznego

Przysługują im nietykalność w każdym czasie i miejscu. Poczta dyplomatyczna nie powinna być zatrzymana ani otwierana bez zgody państwa wysyłającego; musi być odpowiednio oznakowana i musi jej towarzyszyć list kurierski. W niektórych państwach podlega perlustracji elektronicznej. Np. 2000r – władze graniczne Iraku otworzyły polską pocztę dyplomatyczną skierowaną do ambasadora RP w Iraku, spotkało się to z protestem polskiego MSZ.

1998 – w okolicach Warszawy doszło do kradzieży ciężarówki z austriacką poczta dyplomatyczną. Jeżeli istnieje podejrzenie że poczta zawiera elementy nie stanowiące poczty, powinna być odesłana nadawcy.

Kurierzy dyplomatyczni

Urzędnicy MSZ, wchodzący w skład służby dyplomatyczno-konsularnej. Wyróżnia się kurierów zawodowych i kurierów ad hoc (państwo może powierzyć tę funkcję kaptanowi handlowego statku powietrznego lub morskiego – musi być wyposażony w paszport dyplomatyczny i list kurierski.

 

Immunitet karny

Jest najpełniejszy ze wszystkich immunitetów

Wyjątki: zrzeczenie się immunitetu karnego przez państwo wysyłające albo po upływie terminu na opuszczenie kraju w razie uznania dyplomaty za persona non grata.

Sąd prowadzący postępowanie, gdy stwierdzi, że sprawa dotyczy osoby korzystającej z immunitetu musi stwierdzić swoją niewłaściwość i umorzyć postępowanie.

Immunitet karny oznacza wykluczenie sankcji karnych w postaci orzeczeń sądów karnych i innych organów w sprawach w dziedzinie karnej

 

Immunitet w sprawach cywilnych

Wszystkie sprawy cywilne, w których przedstawiciel dyplomatyczny mógłby być spłoną, z wyjątkiem:

Powództw dotyczących prywatnego mienia nieruchomego zlokalizowanego na terytorium państwa przyjmującego

Posterowania spadkowego, w którym przedstawiciel dyplomatyczny występuje jako osoba prywatna

Powództw dotyczących działalności zarobkowej przedstawiciela dyplomatycznego wykonywanej poza funkcjami rzędowymi

Immunitet sprawach administracyjnych (policyjny)

Obejmuje postępowanie administracyjne, administracyjno-karne, jurysdykcję policji

Nie można wręczać mandatu, sprawdzać alkomatem, odebrać prawo jazdy.

W praktyce państwa bardzo zaostrzają przepisy dotyczące parkowania samochodów korpusu dyplomatycznego

Uchylenie może następić tylko przez państwo wysyłające

Sprawa z 1925 Montwid – Biallozor v. Ivalalima – eksmisja z mieszkania. SN stwierdził, że immunitet sądowy nie jest przywilejem osobistym, lecz przywilejem państwa. Dyplomata nie może swobodnie rozporządzać w tej sprawie

 

Sposoby pociągnięcia dyplomaty do odpowiedzialności

Uznani na persona non grata

Wszczęcie postępowania w państwie wysyłającym

Osądzenie w państwie wysyłającym z inicjatywy władz tego państwa

Ugoda

Interwencja dyplomatyczna (demarche)

Odmowa udzielenia agrement dla kolejnego szefa misji

 

Zwolnienia podatkowe i celne

• Dotyczy mienia przesiedleniowego oraz towarów nabywanych do użytku osobistego
• Zwolnienie podatkowe dotyczy właściwie wszelkich podatków
• Państwa stosują zasadę wzajemności

 

Bagaż osobisty dyplomaty

Może podlegać rewizji osobistej tylko w obecności dyplomaty i tylko, gdy zaistnieje uzasadnione podejrzenie, że przewozi on niedozwolone towary, np. zabytkowe dzieła sztuki objęte zakazem wywozu, broń, narkotyki, a także zwierzęta domowe przewożone bez koniecznych zezwoleń

 

Paszport dyplomatyczny i służbowy MSZ

• Paszport dyplomatyczny otrzymują osoby ze stopniem dyplomatycznym oraz członkowie ich rodzin, jeśli towarzyszą im w wyjeździe, a służbowy członkowie personelu techniczno-administracyjnego
• Posiadanie paszportu dyplomatycznego nie jest równoznaczne z korzystaniem z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych

 

Laissez – passer

Dokumenty podróży wystawiany funkcjonariuszom międzynarodowym przez organy międzynarodowe, np. przez ONZ lub WE

Glejty bezpieczeństwa lub listy żelazne

Wystawiane, aby zapewnić bezpieczny przejazd przez terytorium państwa i powrót do państwa wysyłającego w razie wybuchu konfliktu zbrojnego. Są wystawiane imiennie na każdą osobę i gwarantują jej nietykalność.

Okoliczności wyjątkowe: wojny, konflikty wewnętrzne:

Państwo przyjmujące jest zobowiązane w takich sytuacjach umożliwić wszystkim członkom misji dyplomatycznej bezpieczny wyjazd z jego terytorium

Państwo przyjmujące ma obowiązek zapewnić bezpieczeństwo misji w trakcie konfliktu

Czasami państwa powierzają opiekę nad misją państwu trzeciemu,

np. ataki na ambasady w Bejrucie – Iraku (w 1981), USA, Francji, Wielka Brytania; atak terrorystów peruwiańskich na rezydencję ambasadora Japonii (podczas przyjęcia); 1992 – podczas wojny w Afganistanie dyplomatów traktowano jako zakładników; 1999 – zniszczenie ambasady Chin w Belgradzie; 2007 – atak na konwój wiozący ambasadora RP w Belgradzie gen. Edwarda Pietrzyka, zginął oficer BOR-u

 

Misje specjalne

j. mają charakter misji ad hoc (są tymczasowe)

k. służą realizowaniu interesów państwa w dziedzinach gospodarczej, wojskowej.

l. Organizacje w celu zawarcia traktatu omówienia kwestii z zakresu stosunków bilateralnych i multilateralnych, nawet jeśli państwa nie ustanowiły między sobą stosunków dyplomatycznych

Ich status i zadania reguluje Konwencja o misjach specjalnych z 1969

Misja specjalna jest misją czasową reprezentującą państwo; wysyłana jest przez jedno państwo do drugiego za jego zgodą w celu rozparzenia z nim określonych spraw albo wypełnienia wobec niego określonego zadania

 

Akty dyplomacji

Kroki i czynności dyplomaty w ramach podejmowanych przez niego funkcji

Mogą być ustne lub pisemne

Każde oficjalne wystąpienie przedstawiciela dyplomatycznego wobec władz państwa przyjmującego określa się jako demarche

Dementi

Sprostowanie – oficjalne zaprzeczenie jakieś informacji, przeważnie o charakterze politycznym

Należy do aktów dyplomatycznych

Aktem dyplomacji jest także notyfikacja – przekazanie informacji w formie noty dyplomatycznej.

 

Kurtuazja międzynarodowa

Wszelkie akty grzecznościowe we wzajemnych stosunkach miedzy państwami

Protokół dyplomatyczny: zespół zasad zachowania się i postępowania – obejmuje ceremoniał państwowy, dyplomatyczny, etykietę, zasady organizowania życia dyplomatycznego (np. spotkania, przyjęcia), precedencje, stroje

Przykłady ceremoniału:

Odegranie hymnów krajów

Kompanie honorowe

Tzw. salut artezyjski, np. przy wizycie ambasadora na okręcie wojennym salut wynosi 19 strzałów

Przemówienia okolicznościowe

Gesty stosowane przy powitaniu wzięły się z głębokiej historii wiążącej się z bezpieczeństwem: podanie ręki miało dowieść, że nie trzymamy broni, a potrząsanie uściśniętą ręką potwierdzić, że nie chowamy noża w rękawie, po kilku energicznych potrząśnięciach musiałyby wypaść (braterskie uściski wzięły się z Egiptu z przeszukiwania powiewnych szat arabskich – to dawna nieskrywana rewizja osobista)

Giovanni Nuvoletti o całowaniu kobiety w rękę: odiosa moda (okropieństwo)

Przykłady zastosowania etykiety przy stole:

Posiłki podawane po 12:30 – śniadanie, obiad p 20:00

Rodzaje przyjęć: cocktail, przyjęcie (reception), śniadanie (lunch), obiad (dinner), przyjęcie bufetowe, poranne śniadanie, lampka wina, garden party

Dużą wagę przywiązuje się do ustawiania nakryć czy świeczników powinny stać w jednej linii, aby uniknąć chaosu

Stół nakryty białym obrusem, ozdobiony jest kwiatami, które nie powinny być zbyt wysokie, żeby goście mogli się widzieć i swobodnie ze sobą rozmawiać

Niedaleko siebie sadza się osoby o podobnych zainteresowaniach, czy reprezentujących podobne grupy zawodowe

Na przyjęciu obowiązują ubrania wizytowe: (bp black tie – smoking, white tie – frak), strój kobiety w dyplomacji: strój weekendowy (sportowy), sukienka przedpołudniowa, sukienka wizytowa, kostium, sukienka wieczorowa, długa balowa sukienka – strój zawsze dopasowany do pory dnia i okazji.

 

WYKŁAD - 17

Prawo konsularne

Konsul:

W starożytnej Grecji jego odpowiednikiem był „piroksen”, który sprawował opiekę nad cudzoziemskimi kupcami i urząd ten był publiczny. Słowo „piroksen” oznaczało gościnność

W starożytnym Rzymie funkcjonowała instytucja pretora cudzoziemskiego rozstrzygającego spory między cudzoziemcami

Konsul honorowy

Konsul wybierany i wysyłany (zawodowy) przez kraj ojczysty – pojawiła się dopiero w XVIw głównie w miastach portowych

Konieczna zgoda władz miejscowych na objęcie funkcji

Konsulu ma przede wszystkim bronić praw swoich współobywateli oraz pilnować wymiany handlowej i żeglugi

Od XVIII wieku instytucja, zarówno konsula zawodowego jak i honorowego ugruntowuje się w praktyce dyplomatycznej państw na dobre

Prawo konsularne

Jest częścią prawa międzynarodowego i określa:

Status członków urzędu konsularnego

Funkcje konsularne

Zasady nawiązywania stosunków konsularnych

Klasy konsulów

Status prawny urzędu konsularnego

Podstawowym źródłem jest Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 1963r. Dodatkowo dużą grupę źródeł tworzą dwustronne konwencje konsularne.

 

Prawo zwyczajowe i normy wewnętrzne

Konwencja Wiedeńska potwierdziła rolę prawa zwyczajowego, szczególnie w kwestiach, które nie zostały uregulowane przez prawo traktatowe.

Np. 1974 – wspólny komunikat USA i NRD o stosowaniu norm zwyczajowych w stosunkach miedzy tymi krajami do momentu zawarcia odpowiedniego porozumienia.

 

Stosunki konsularne

Są to urzędowe stosunki między państwami utrzymywane za pośrednictwem urzędów konsularnych lub też przedstawicielstw dyplomatycznych. Mogą być utrzymywane także przez konsulów honorowym w państwach, które uznają tę instytucje. Ustanawiane są na podstawie wzajemnej zgody państw.

 

Prawo konsulatu

Analogiczne do prawa legacji jest prawo konsulatu ustanawiane na terytorium państwa przyjmującego urzędów konsularnych. Prawo legacji i prawo konsulatu wymagają jednak zgody obu państw. Zgoda wyrażona jest w różnych formach, najczęściej za pomocą tzw. konwencji konsularnych.

 

Przykłady regulacji

Konwencja konsularna polsko-belgijska z 1872r: „Każda z wysokich umawiających się stron ma prawo ustanowić i utrzymywać urzędy konsularne na terytorium drugiej strony”.

Lub: „Urząd konsularny może być ustanowiony w państwie przyjmującym tylko za zgodą tego państwa”

Albo „Każda umawiająca się strona może ustanowić urzędy konsularne na terytorium drugiej strony tylko za jej zgodą”

 

Ponadto zgoda państw obejmuje:

15. Siedzibę urzędu konsularnego

16. Klasę urzędu konsularnego

17. Okrąg konsularny

18. Wszystkie późniejsze zmiany we wcześniejszych postanowienia wymagają zgody państwa

Zgoda nie jest wymagana do tymczasowego lub definitywnego zamknięcia urzędu konsularnego.

Okręg konsularny

Jest to część lub całość terytorium państwa przyjmującego, na którą rozciąga się kompetencja kierownika urzędu konsularnego państwa wysyłającego.

Na tym obszarze urząd konsularny pełni soje funkcje

Okrąg wyznacza państwo wysyłające, a państwo przyjmujące wyraża na to zgodę

Okręg nie może rozciągać się na terytorium państw trzecich, ale kierownik urzędu konsularnego może pełnić funkcje konsularne także w państwie trzecim

Sieć konsularna i siedziba urzędu

• Jest to ogół urzędów konsularnych, które państwo posiada lub wszystkie urzędy konsularne danego państwa w jednym państwie przyjmującym
• Siedzibą urzędu jest miejscowości, w której znajdują się lokal i biura urzędu
• Przy udzielaniu zgody na siedzibę urzędu konsularnego państwa przyjmującego powinno kierować się zasadą niedyskryminacji (art. 72 KW)

 

Konsulat honorowy

13. Konsulat honorowy powoływany jest w miejscach, w których istnieje potrzeba ochrony interesów obywateli państwa angażującego (wysyłającego)

14. Ustanowienie konsulatu honorowego i mianowanie jego szefa wymaga zgody państwa przyjmującego

15. Wymaga się, by konsul honorowy miał w państwie przyjmującym prawo stałego zamieszkania (może być obywatelem tego państwa)

16. Konsul honorowy może być obywatelem państwa przyjmującego, trzeciego lub rzadziej bezpaństwowcem

17. Ma prawo wykonywania w państwie przyjmującym wszystkich funkcji przewidzianych dla konsula zawodowego (nie pobiera jednak wynagrodzenia)

18. Ma to szczególne znaczenie w krajach, w których nie ma misji dyplomatycznej lub konsula zawodowego państwa wysyłającego

19. W RP instytucja ta została przywrócona w 1984. Obecnie utrzymywanych jest ok.95 konsulów honorowych RP

20. Klasy honorowych urzędników konsularnych są takie same jak w przypadku konsulów zawodowych

21. Konsulem honorowym zostaje z reguły osoba ciesząca się prestiżem w miejscowym środowisku oraz posiadająca odpowiednie środki finansowe, ponieważ z racji pełnienia swoich funkcji konsul honorowy nie pobiera uposażenia od państwa wysyłającego (angażującego)

22. Konsul honorowy działa na podstawie umowy cywilnoprawnej określającej zakres funkcji jakie ma ta osoba pełnić. Nie jest związany z państwem angażującym umową o pracę.

23. Konsulom honorowym nie przysługują przywileje i immunitety konsularne – mogą być aresztowani i więzieni z zastrzeżeniem, że podleganie jurysdykcji miejscowej nie powinno szkodzić wykonywaniu swoich funkcji

24. Niezależnie jednak od jurysdykcji państwa przyjmującego względem konsula honorowego, archiwa i dokumenty konsulów honorowych są zawsze nietykalne, a lokale konsularne są chronione.