Ad.2. Doktryna woluntarystyczna

Podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest wola państw wyrażona w traktatach lub zwyczajach. Zawarcie traktatu wiąże państwa w myśl zasady, że umów należy dotrzymywać.

Ad.3. Doktryna solidarystyczna

Podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest potrzeba solidarności między państwami.

??? Państwa z reguły nie podzielają swoich interesów a interes państw niejednokrotnie jest przedkładany ponad solidarność grupową lub globalną.

Podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego wg współczesnej doktryny jest:

• wzajemność (prawo dyplomatyczne i konsularne)
• siła (samoobrona, traktaty pokoju, ochrona wartości w systemie aksjologicznym społeczeństwa)
• wspólny interes (przestrzeń kosmiczna, środowisko, morza)

8. Podmiotowość prawno-międzynarodowa

Zagadnienie podmiotowości prawno-międzynarodowej pojawia się w języku prawnym dopiero w 1969 roku z Konwencją Prawa Traktatów. W języku prawniczym funkcjonowało już dużo wcześniej.

Art. 3 Konwencji stwierdza, że nie ma ona zastosowania do umów międzynarodowych zawieranych między państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego oraz między tymi podmiotami.

Atrybuty osobowości prawno-międzynarodowej

• Ius tractatuum – prawo zawierania traktatów
• Uczestniczenie w organizacjach międzynarodowych
• Ius legationis – prawo legacji (utrzymywania stosunków dyplomatycznych, sprawowania opieki dyplomatycznej)
• Ius standi – prawo występowania z roszczeniami międzynarodowymi oraz obowiązek ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej
• Posiadanie własnego obywatelstwa

Podmiot prawa międzynarodowego

Podmiotem prawa międzynarodowego jest ten, kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z prawa międzynarodowego:

• Państwa – podmioty suwerenne, pełne i pierwotne
• Inne podmioty niesuwerenne, niepełne i wtórne (pochodne)

 

PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

↓

↓

Zorganizowane

Niezorganizowane

↓

↓

Terytorialne

Bezterytorialne

↓

↓

Suwerenne Państwa

Niesuwerenne

· Trwałe – Andora, Mandera · Czasowe – strony wojujące, naród walcząc o niepodległość

 

Uczestnicy stosunku międzynarodowego nie będący podmiotami prawa międzynarodowego

• Korporacje wielonarodowe/transnarodowe, np. Ericsson, Shall, Nike, GAB i in.
• Pozarządowe organizacje międzynarodowe, np. Amnesty International, Greenpeace
• Kościoły
• W ograniczonym zakresie także partie polityczne

Kwestia podmiotowości osób fizycznych w prawie międzynarodowym

Prawo międzynarodowe nakłada na osoby fizyczne obowiązek nie popełniania zbrodni wojennych i przyznaje im pewne prawa, ale nie daje im możliwości dochodzenia tych praw przed sądami międzynarodowymi

Osoby fizyczne mają zdolność prawną, ale brak im zdolności do czynności prawnych w płaszczyźnie międzynarodowej

9. Państwo

„Państwo może istnieć tylko wtedy, gdy posiada terytorium, społeczność ludzką żyjącą na tym terytorium, rząd wykonujący władzę nad tą społecznością i nad terytorium Te wymogi uznawane są za niezbędne i niemożliwe jest wyobrażenie sobie państwa bez któregokolwiek z nich”

definicja Mieszanego Trybunału Rozjemczego, 1929r.

Suwerenność

• Niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy
• Władza państwowa jest więc władzą najwyższą i pierwotną
• Suwerenność jest podstawową zasadą współczesnego prawa międzynarodowego i wiąże się z prawami zasadniczymi państw

Przykłady uczestnictwa państwa w obrocie międzynarodowym stanowiące przejaw suwerenności:

• Przynależność do organizacji międzynarodowych
• Przyjmowanie na siebie zobowiązań płynących z umów międzynarodowych
• Głosowania większościowe w organizacjach międzynarodowych lub głosowanie w systemie głosów ważonych
• Stosowanie sankcji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ

Utrata suwerenności ma miejsce jedynie w przypadku zniknięcia państwa z mapy świata.

Globalizacja a suwerenność

Przemiany zachodzące w toku globalizacji nie prowadzą do utraty niezależności (suwerenności) przez państwa, gdyż nie powodują zniknięcia państw z mapy świata. Suwerenność może być ograniczona jedynie przez poszanowanie suwerenności innych państw lub z woli konkretnego państwa.

Prawa zasadnicze państw

Prawa zasadnicze przysługują państwu od czasu jego powstania, przez cały czas istnienia. Przysługują wyłącznie państwom:

• Prawo do istnienia
• Prawo do niezawisłości
• Prawo do równości
• Prawo do utrzymywania stosunków międzynarodowych
• Prawo do czci

Prawa zasadnicze ≠ prawa nabyte

Prawa nabyte

Są to prawa, które państwo nabywa wraz z zawieraniem umów międzynarodowych. W odróżnieniu od praw zasadniczych mogą być one odmienne dla różnych państw i nie moją tak doniosłego charakteru

Zwierzchnictwo terytorialne i personalne

• Zwierzchnictwo terytorialne (jurysdykcja terytorialna) – pełna i wyłączna władza na danym terytorium
• Zwierzchnictwo personalne (jurysdykcja personalna) – może rozciągać się poza granice danego państwa

W obrębie terytorium może działać tylko jedna władza (wyjątek stanowią stosunki dyplomatyczne i konsularne)

 

WYKŁAD 3

Powstanie i upadek państwa

Powstanie państwa jest faktem, z którym łączą się określone skutki prawne. Uznanie prawa do samostanowienia narodów za zasadę prawa międzynarodowego zmieniło ocenę prawną procesów prowadzących do powstania państwa – wcześniej ludność dzieliły los i terytorium, obecnie naród ma decydujące znaczenie, gdyż jest „nosicielem suwerenności” („włądza należy do narodu”)

 

Geneza państw: powstanie państwa w wyniku wojny lub procesu pokojowego, oderwanie się od istniejącego państwa, rozpad na mniejsze, połączenie lub powstanie państwa na terytorium niepodlegającemu suwerenności żadnego państwa (np. Togo, Kamerun, Somalia)

↓

Ustalenie daty powstania państwa

(stabilność i skuteczność władzy najwyższej)

↓

Państwo staje się podmiotem prawa międzynarodowego

(uznanie państwa)

Uznanie

Uznanie jest to stwierdzenie przez podmiot udzielający uznania istnienia pewnych faktów i gotowość respektowania związanych z tym skutków prawnych. Uznanie może dotyczyć państwa, ale także rządu, narodu walczącego o niepodległość, powstańców lub strony wojującej. Uznanie nie zostało skodyfikowane w prawie międzynarodowym i opiera się na zwyczajach.

Uznanie:

1. stanowi narzędzie polityki zagranicznej państw
2. może być wyraźne lub dorozumiane
3. może mieć charakter deklaratywny lub konstytutywny

Uznanie państwa

• ma charakter deklaratywny – istnienie państwa nie zależy od uznania
• jest aktem jednostronnym
• polega na uznaniu danego państwa za podmiot prawa międzynarodowego

Upadek państwa

Upadek państwa jest tożsamy z zanikiem suwerennej władzy państwowej na danym terytorium i nad ludnością. Prawo międzynarodowe zakazuje aneksji oraz wojny agresywnej, które mogą prowadzić do zaniku władzy państwowej;

• prawo państwa do istnienia
• prawo do samoobrony (art.51 Karty NZ)

Sposoby upadku państwa: inkorporacja, rozpadnięcie się, połączenie państw

Sukcesja

Sukcesja oznacza przejęcie praw i obowiązków w odniesieniu do konkretnego terytorium (wstąpienie w prawa i obowiązki) – stanowi rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego.

Przedmiot sukcesji – umowy międzynarodowe, zobowiązanie i prawa pozatraktatowe i członkowstwo w organizacji międzynarodowej

Przykład: sukcesja traktatów

- teoria tabula rasa (wszystkie umowy uważa się za nieważne i niebyłe)	Dotyczy umów wielostronnych z ograniczeniem dotyczącym ustalenia granic
- teoria prawa wyboru

- Umowa dwustronna jest obowiązująca, jeśli strony się na to zgadzają

- „Prawo do namysłu” (państwa afrykańskie) w określonym czasie należy zdecydować, jakie umowy będą obowiązywać, a jakie nie

Rodzaje państw

1. ze względu na strukturę: państwa jednolite i złożone
2. ze względu na ograniczoną zdolność do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych: zależne, minipaństwa, trwale neutralne
3. ze względu na stopień rozwoju: rozwinięte, rozwijające się

Państwa jednolite

Reprezentowane są przez jeden centralny rząd, który zaciąga zobowiązania i nabywa uprawnienia w imieniu całego państwa. Federacja może być państwem jednolitym w rozumieniu prawa międzynarodowego, jeśli jej części składowe nie mają kompetencji do zaciągania zobowiązań międzynarodowych – takimi kompetencjami dysponuje jefynie rząd centralny

Państwa złożone

Części składowe tych państw mają zdolność do zaciągania zobowiązań międzynarodowych, np. kantony w Szwajcarii (w sprawach drugorzędnych). Konfederacja to luźny związek państw oparty o umowę międzynarodową bez scentralizowanej władzy (konfederacja Rosji i Białorusi)

Państwa rozwijające się

Przyczyny tej klasyfikacji: nierówności ekonomiczne i społeczne państw. Pojęcie to jest używane od 1961 roku i zastąpiło pojęcie „kraje ekonomicznie zacofane”. Posiadają szczególne uprawnienia w stosunkach międzynarodowych, np. preferencyjne kredyty. Tworzą one tzw. Grupę 77 (od 1964 r., która obecnie liczy około 100 państw)

Państwa trwale neutralne

Mają ograniczoną zdolność do działania, przede wszystkim w kwestii konfliktów zbrojnych, ale taka ograniczona zdolność została przez nie dobrowolnie uznana. Status trwałej neutralności muszą uznać inne państwa. Państw trwale neutralne nie biorą udziału w konfliktach, nie są częścią sojuszu wojskowego, ani żądnych bloków politycznych. Mają jednak prawo do obrony własnego terytorium w przypadku ataku:

- Szwajcaria – neutralna od 1815roku, należy do ONZ od 2002roku

-Austria – neutralna od 1955 roku, należy do ONZ

Organizacja międzynarodowa

Organizacja międzynarodowa to stowarzyszenie państw utworzone na podstawie umowy międzynarodowej, która stanowi statut. Stowarzyszenie dysponuje względnie stałym składem członkowskim i stałymi organami, stawiającymi sobie samodzielne cele w dziedzinie stosunków międzynarodowych.

Organizacje międzynarodowe (podział)
↓	↓	↓
Międzypaństwowe ONZ		Mieszane WTO		Pozarządowe Amnesty International, Światowa Federacja Kombatantów
↓	↓
Uniwersalne Organizacje wyspecjalizowane		Regionalne

 

Również wokół mniejszych organizacji tworzą się rodziny kolejnych organizacji – jeszcze mniejsze

NGO’S – definicja organizacji pozarządowej

Stowarzyszenie osób fizycznych i prawnych działających na podstawie umów tych podmiotów, niezależnie od tego, czy zarejestrowane jest w jakimś państwie, czy organizacji międzynarodowej. Dysponuje względnie stałym składem członkowskim i stałymi organami, stawiającymi sobie samodzielne cele w dziedzinie stosunków międzynarodowych. NGO’S nie są podmiotami prawa międzynarodowego.

Inne podziały organizacji:

1. ze względu na dostępność członkowstwa: zamknięte, półzamknięte, otwarte (członkowie pierwotni (brali udział w założeniu organizacji) i wtórni (przystąpili później, gdy organizacja już funkcjonowała)
2. ze względu na stopień władzy nad państwami członkowskimi – koordynujące (tradycyjne) i ponadpaństwowe (ponadnarodowe)
3. ze względu na cele i skutki dziłania (koordynujące i integrujące (prowadzą do przemian w strukturze prawnej lub ekonomii danego państwa)

Organizacja jako podmiot prawa międzynarodowego

Organizacje są podmiotami prawa międzynarodowego, jeśli mają zdolność prawną i zdolność do działań prawnych: wysuwa się to z przepisów statutu, które przyznają organizacjom:

• zdolność do zawierania umów międzynarodowych
• prawo uchwalania wiążących organizacje wewnętrznie i państwo uchwał
• prawo do występowania przed trybunałem międzynarodowym
• prawo do korzystania z immunitetów przez organizację i jej funkcjonariuszy
• prawo przedstawicielstwa wobec państw i innych organizacji

 

W świetle statutów organizacji podmiotowość posiadają:

• ONZ
• Organy wyspecjalizowane ONZ
• Organy regionalne służące utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego
• Organizacje gospodarczej integracji międzynarodowej

Żadna organizacja międzynarodowa nie posiada jednak pełnej podmiotowości prawnej, takiej jak państwa, gdyż nie ma terytorium i ludności.

Struktura organizacji

1. Zgromadzenie Ogólne
2. Rada lub Komitet (może być więcej rad lub komitetów w zależności od wielkości organizacji)
3. Organ administracyjny pod nazwą Sekretariatu lub Biura
4. dodatkowo: specjalne organy do rozstrzygania sporów

Funkcje organizacji

1. regulacyjna (ujednolicenie prawa międzynarodowego)
2. kontrolna i operacyjna (operacje dla utrzymania pokoju, rozliczenia międzynarodowe, kredyty inwestycyjne, pomoc techniczna, badania naukowe)

Inny podział:

1. funkcja forum (organizacja konferencji)
2. funkcja typu usługowego

Uchwały organizacji

Jak zapadają uchwały?

Rozwiązanie modelowe: jednomyślność lub złagodzona jednomyślność niektóre państwa nie uczestniczą w głosowaniu, jeżeli nie są nim zainteresowane

Najczęściej: Większość głosów zwykła

Większość bezwzględna

Większość kwalifikowana

Szczególny typ głosowania: System głosów ważonych

Typy uchwał:

1. PRO FORO INTERNO – dotyczy wewnętrznego funkcjonowania organizacji
2. PRO FORO EXTERNO – dotyczy państw członkowskich

 

WYKŁAD 4

 

 

PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

↓

↓

Zorganizowane

Niezorganizowane

↓

↓

Terytorialne

Bezterytorialne

↓

↓

Suwerenne Państwa

Niesuwerenne

· Trwałe – Andora, Mandera · Czasowe – strony wojujące, naród walcząc o niepodległość