Сац-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у 17-18 ст.

Еўропа ў канцы 17-пач. 18 ст. у параўнанні з папярэднім часам уяўляла сабой яшчэ больш складанае геапалітычнае ўтварэнне. Пакуль яшчэ захоўвалі бачнасць магутнасці такія кантынентальныя дзяржавы, як Іспанія, Францыя і Рэч Паспалітая. Яны кантралявалі велізарныя тэр-рыі, мелі вялікія арміі, мільёны падданых, але ў гаспадарчым плане заставаліся даволі адсталымі феадальнымі краінамі з дамінаваннем с/г-ага сектара. Найбольш значны ўплыў на далейшую еўрапейскую гісторыю мела вайна за так званую “іспанскую спадчыну”(1701-1714), калі рэальным стала аб`яднанне Францыі і Іспаніі ў адзіную дзяржаву. Паралельна з барацьбой за “іспанскую спадчыну” вялася і “Паўночная вайна”(1700-1721), прычына якой хавалася ў наспелай патрэбе перадзелу сфер уплыву ў рэгіёне Балтыйскага мора. Дамінаванне тут Швецыі, якая кантралявала большую частку Скандынавіі, Прыбалтыкі і Паўночнай Германіі, выклікала незадаволенасць іншых дзяржаў, што прывяло да ўтварэння ў 1699 г. антышведскага Паўночнага саюэа(Данія, Саксонія, Рэч Паспалітая, Расія, Прусія). Адметнасцю гэтай вайны былі вельмі вялікія тэр-рыі, на якіх вяліся баявыя дзеянні(ад Стакгольма і Пецярбурга да Лейцыга і Палтавы). Яе вынікам стала не толькі паражэнне Швецыі і заняпад шэрагу праціўнікаў, знясіленых у час вайны, але і значнае ўзмацненне пазіцый Прусіі і Расіі. Наступныя ж дзесяцігоддзі ў еўрапейскай гісторыі азнаменаваліся стварэннем шэрагу блокаў і саюзаў, якія хутка змянялі адзін аднаго, а таксама адносна невялікімі рэлігіянальнымі канфліктамі, што па сутнасці толькі рыхтавалі глебу для новай вайны. У яе пачатку былі зацікаўлены практычна ўсе краіны свету. Аднак вынік сямігадовай вайны за перадзел сфер уплыву паміж Аўстрыяй, Францыяй, Іспаніяй, Расіяй, Швецыяй, з аднаго боку, і Прусіяй, Англіяй, Партугаліяй і шэрагам герм. дзяржаў – з другога боку, у першую чаргу задаволіў толькі Брытанскую імперыю – у ходзе яе была захоплена іспанская фларыда, а таксама французскія калоніі ў Канадзе і Індыі. Што ж датычыцца Расіі, то яе далейшае ўзмацненне стрымлівалася праз пастаянную пагрозу з боку Асманскай імперыі і Швецыі, якія з гэтай нагоды атрымлівалі фінансавую дапамогу ад Англіі.

 

26. Пачатак мадэрнізацыі ў краінах Заходняй Еўропы. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў першай палове 19 ст.

Мадэрнізацыя – працэс паступовага пераўладкавання грамадства пры пераходзе ад аграрна-рамеснай да індустрыяльнай цывілізацыі, пераходу ад феад. да буржуазнага грамадства. Прыкметы: індустрыялізацыя, урбанізацыя, дэмакратызацыя, развіццё навукі, адукацыі і культуры, абмежаванне пазіцый царквы(секулярызацыя), фарміраванне прававой дзяржавы і грамадзянскай супольнасці, лібералізм(ідэйна-паліт. вучэнне, якое ўзнікла ў канцы 18-пачатку 19 ст., яго паліт. і эканам. мэты – скасаванне феад. парадкаў, абмежаванне манархіі, усталяванне парламентарнага ладу, павага да асобы, абарона прыватнай уласнасці). Для індустрыяльнага тыпу грамадства характэрна станаўленне капіталізму, які зараджаецца яшчэ ў феад. эпоху. Індустрыяльнае грамадства ахапіла пер-яд росквіту і упадка капіталізму. Капіталізм стварыў сістэму машын, а машынны хар-р вытворчасці вызначыў змены ва ўсіх сферах жыцця грамадства:эканамічных, сацыяльных і палітычных адносінах. Ужо на фазе ўпадка перадіндустрыяльнай цывілізацыі і пераходнага пер-яду да індустрыяльнай цывілізацыі павялічыліся тэмпы прыроста нас-ва і скараціліся магчымасці забяспечыць яго патрабаванні на абмежаванай базе мануфактурнай вытворчасці. Пагэтаму аб`ектыўнай неабходнасцю стаў пераварот у самім спосабе вытворчасці, і такі пераварот у выглядзе прамысловай рэвалюцыі адбыўся ў апошняй трэці 18-пачатку 19 ст. Такім чынам прамысловы пераварот – гэта пераход ад мануфактурнай да машыннай працы, звязаны з фарміраваннем прамысловай буржуазіі і вольнаёмнага рабочага класу. Дэатэхнічны пераварот адбыўся яшчэ ў 60-90-я гг. 18 ст. у тэксцільнай прамысловасці. Потым прамысловы пераварот перамяшчаецца ў іншыя краіны кантынентальнай Еўропы: ЗША і Расію. З сярэдзіны 19 ст. пачаўся тэхналагічны пераварот, чкі стаў працягам прамысловай рэвалюцыі. Асновай тэхналагічнага пераварота стала цяжкае машынабудаванне. Вялікае значэнне мела заснаванне электрычнасці і стварэнне электрарухавіка. З адкрыццём электрычнасці пачаўся пераварот у сродках сувязі(вынаходніцтва тэлеграфа(30-я гг. 19 ст., Расія, Шылінг), вынаходніцтва тэлефона(1876 г., Бэл, Англія), радыё(Папоў, Расія, 1895 г.), фатаграфія(1839 г., Францыя, Дайгер), кіно(брацья Люм`ер, Францыя, 1895 г.)). Прамысловая рэвалюцыя і тэхналагічны пераварот прывялі да стварэння і развіцця новай галіны эканомікі машынабудавання. Спачатку яно абмяжоўвалася вытворчасцю паравых рухавікоў, потым ўзнікла паравозабудаванне, с/г машынабудаванне і станкабудаўніцтва, а на рубяжэ 19-20 ст. – аўтамабілебудаванне і самалётабудаванне. Перамены ў эканоміцы тычыліся не толькі эканомікі, але і вялі да ўзнікнення канкурэнцыі. У гэтых умовах узнікаюць і ператвараюцца ў асноўную форму арганізацыі капіталу акцыянерныя кампаніі. Асобныя прадпрыемствы аб`ядноўваюцца ў прамысловыя групоўкі манапаліст. тыпу: картэлі, сіндыкаты, канцэрны і трэсты. Такім чынам у Еўропе і Паўн. Амерыцы 19 ст. – гэта час канчатковага ўсталявання заходняга тыпу цывілізацыі як тэхналагічнай цывілізацыі, заснаванай на прагрэсе навукі і тэхналогіі. На аснове тэхнагеннай цывілізацыі ў 19 ст. фарміруюцца індустрыяльныя, а ў 20-21 ст. постіндустрыяльныя грамадствы. Індустрыяльнае грамадства – грамадства, дзе машынная індустрыя займае вядучае становішча; галоўную ролю ў культуры такога грамадства займае навуковая рацыянальнасць, а прыярытэтнае значэнне надаецца развіццю тэхнічных навук.