Define of transcription and characteristics

6.4.2. а-РНҚ синтезделуіндегі матрицалық принцип, репликациядан транскрипцияның айырмашылығы.

6.4.3. Транскрипция үдерісіне қатысатын ферменттер.

6.4.4. Прокариот гендерінің транскрипцияның механизмі:

1) инициация

2) элонгация

3) терминация.

6.4.5. Эукариот гендерінің транскрипцияның механизмі. Процессинг.

6.4.6. Тірі ағзалардың (жасушалардың) тіршілігіндегі транскрипцияның рөлі мен маңызы.

 

* Ағылшын және орыс тілдерінде талдау үшін

 

6.5. Оқыту әдістері: студенттердің сабақтың мәнін, мақсатын және міндеттерін; түсінгенін қысқа, анық, ойын жүйелі жеткізу және түсінген материалын сызба нұсқа, кесте, сурет түрінде көрсету; тест қателіктерімен топпен жұмыс; есептер шығаруды көрсету және түсіндіру, сызбалар толтыруға бағыттай отырып ауызша сұрау.

6.6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.6.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. б. 54, 201-210.

6.6.2. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003. б. 35-46.

6.6.3. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003. б. 85-148.

6.6.4. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы: Эверо, 2008. б.40-62.

6.6.5. Медициналық биология және генетика. Е.Ө. Қуандықовтың ред. Алматы, 2004. б. 30-43.

6.6.6. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы: Эверо, 2012.

 

Қосымша:

6.6.7. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005. б. 243-295.

6.6.8. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, Сиб.унив. изд-во, 2007. С. 123-126, 172-196.

6.6.9. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010.

6.7. Бақылау:

6.7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау

6.7.1.1. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.

6.7.1.2. Тест бақылау – 10 сұрақтан 2 нұска.

6.7.1.3. Тақырып бойынша кәсіби терминдерді ағылшын және екінші тілде игеруін тексеру

 

6.7.2. Тәжірибелік дағды құзыреттілігін бағалау:

6.7.2.1. Прокариоттардың транскрипция үдерісінің кезеңдерін түсіндіріп сызбасын сызу және транскрипцияға қатысатын ферменттерді сипаттау.

6.7.2.2. Эукариоттардың транскрипция үдерісінің кезеңдерінің түсіндіріп сызбасын сызу және транскрипцияға қатысатын ферменттерді сипаттау.

6.7.2.3. Ядролық а-РНҚ пісіп-жетілу үдерісін түсіндіру және сызбасын сызу.

6.7.2.4. Есеп шығару:

1) РНҚ молекуласының нуклеотидтік қатары берілген. ДНҚ молекуласының матрицалық және кодтаушы тізбегін ажыратыңыз. ДНҚ мен РНҚ молекуласының 5'-3' ұшын табыңыз.

а-РНҚ 7 met- G-AUGUUUCUACACACGGUAGACGCCGGCUGGCGAUAG – (A)

 

2) ДНҚ молекуласының матрицалық тізбегінің нуклеотидтік қатары берілген, а-РНҚ молекуласының құрылысын анықтаңыз. РНҚ молекуласының 5'-3' ұшын көрсетіңіз.

ДНҚ 5' ATGGACGAAAATCCGGATCGCCAAGGTATTTTGA3'

 

6.7.4. Есептер шығару (Медициналық биология және генетика. Оқу құралы Е. Ө. Қуандықов ред., б.43, № 1, 11.

6.7.3. Бақылау сұрақтары:

6.7.3.1. Тірі ағзалардың (жасушалардың) тіршілігіндегі транскрипцияның рөлі мен маңызы.

6.7.3.2. Про- және эукариоттар транскрипциясының айырмашылықтары.

Үш тілдегі түсіндірме сөздер:

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Транскрипция – тұқым қуалау ақпаратының ДНҚ-дан а-РНҚ-ға көшірілу үдерісі	Транскрипция – процесс переписывания генетической информации с ДНК на и-РНК	Тranscription - process of rewriting of genetic information from DNA to RNA
РНҚ полимераза - а-РНҚ молекуласын ситездейтін фермент	РНК-полимераза — фермент, осуществляющий синтез молекул и - РНК	RNA-polymerase -enzyme taking part on synthesis of m-RNA molecules
Прибнов-бокс –промотор құрамындағы реттеуші қатар	Прибнов-бокс –регуляторная последовательность в составе промотора	Pribnov-box –regulatorysequence inside of promotоr
Транскриптомика– гендердің экспрессиясын (транскрипциясын) және ядролық а-РНҚ пісіп жетілу үдерістерін зерттейтін геномиканың бір бағыты	Транскриптомика – одно из направлений геномики, изучающее экспрессию (транскрипцию) генов и процессы созревания ядерных и – РНК	Transcriptomics – science studying gene expression and processing
Транскриптосома – жалпы транскрипциялық факторлар (50 дейін) және РНҚ–полимераза кешені	Транскриптосома – комплекс общих факторов транскрипции (до 50) и РНК-полимеразы	Transcriptosoma – complex structure consisting from general factors of transcription and RNA- polymerase
Процессинг – алғашқы ядролық эукариотты а–РНҚ пісіп– жетілуі үдерісі	Процессинг – процесс созревания первичной ядерной эукариотической и-РНК	Processing –process of maturation of primary eukaryotic m-RNA
Сплайсинг –жетілгенэукариотты а–РНҚға экзондардың тігілу үдерісі	Сплайсинг –процесс сшивания экзонов в зрелой эукариотической и-РНК	Splicing –process of joining of exons in mature eukaryotic m-RNA
Альтернативный сплайсинг – жетілгенэукариотты а–РНҚ–ға экзондардың әртүрлі үйлесімде тігілу үдерісі	Альтернативный сплайсинг –процесс сшивания экзонов в различной комбинации в зрелой эукариотической и-РНК	Alternative splicing –process of joining of exons in various combinations during processing of m-RNA
Транскрипция инициациясы -РНҚ-полимеразаның промотормен байланысуы және алғашқы нууклеотид аралық байланыстың түзілуі	Инициация транскрипции-связывание и образование первой межнуклеотидной связи	Transcription initiation –binding and formation of the first inter-nucleotide bond
Транскрипция элонгациясы -алғашқы мРНҚ өнімінің біртіндеп тізбектеліп ұзаруы	Элонгация транскрипции-постепенное удлинение растущей цепи первичного продукта мРНК	Transcription elongation –gradual extension of the chain of primary mRNA transcript
Терминация-транскрипцияның аяқталуы	Терминация-окончание транскрипции	Termination –the end of transcription
Кор-фермент – екіa тізбегінен, b (бета) b¢(бета штрих) және w (омега) суббірліктерінен тұрады	Кор-фермент состоит из двухa цепей, b (бета) b¢(бета штрих) и w (омега) субъединиц	Core-enzymeconsists of two a (alpha), b (beta) b¢(beta prime) and w (omega) subunits
Холофермент –кор-ферментке s¢сигма суббірлігі қосылғанда активті қызмет атқаратын толық пішінді РНҚ-полимераза түзіледі	Холофермент-добавление к кор-ферменту s¢ (сигмы)-субъединицы приводит к образованию полной функционально-активной формыРНК-полимеразы	Holoenzyme –addition ofs¢ (sigma)-subunit to core-enzyme leads to formation of fully active functional form of RNA-polymerase

 

Құрастырушы: оқыт. Какишева Г.Т.

5 - тәжірибелік сабақ

6.1. Тақырыбы: Геннің трансляциясы. Генетикалық код

6.2. Мақсаты: Студенттерде ақуыз биосинтезінің молекулалық механизмдері және тірі ағзалар тіршілігін (жасушалар) сақтау мен қамтамасыз ету рөлі жайлы білімін қалыптастыру

6.3. Оқытудың міндеттері:

- ақуыз биосинтезінің молекулалық механизмдерін оқыту

- трансляцияға қатысатын негізгі ферменттер кезеңін және олардың ақуыз биосинтезін қамтамасыз ету рөлін оқыту

- трансляция үдерісінің бұзылысының пайда болу механизмдерін және олардың аурулардың патогенезіндегі маңызын оқыту

- геннің процесіндегі генетикалық кодтың мәнін түсіндіру және оның геннің трансляциядағы маңызын оқыту

-генетикалық кодтың қасиеттерін оқыту

- трансляция үдерісінің бұзылуы және оның медициналық маңызын оқып үйрену.

6.4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

* 6.4.1. Трансляция, анықтамасы, кезеңдері