Уважліва пачытайце словы, сфармулюйце правіла, паводле якога яны пішуцца, і назавіце адпаведную асаблівасць беларускай мовы.

 

1.1.Дом – дамы, горад – гарады, цэгла – цагляны, сэрца – сардэчны, цэны – цана, жэмчуг – жамчужына, арэнда – арандатар.

 

1.2 кроў – крыві, дровы – дрывотня, бровы – брыво, глотка – глытаць, гром – грымоты.

 

24. Прачытайце словы і пракаментуйце заканамернасць напісання галосных у першай частцы складаных слоў.

 

дабрадзей, галаваломка, вадасховішча, раўнапраўе, высокаідэйны, паліклініка, політэхнічны, стогадовы, рознакаляровы

 

25. Устаўце прапушчаныя літары.

 

п...ўгода, выс...каідэйны, св...еасаблівы, ст...годдзе, шт...раніцы, шт...лета, шыр...катвары, р...знагалосы, д...ўгавечны, мн...гаструнны, руж...вашчокі, ст...тысячны, х...ладаўстойлівы, п...ўнаўладна, ш...равокі, м...танакіраваны, м...тазгодна, кр...дытаздольнасць, м...вазнаўства, сл...ватворчасць, н...ўтбук, ф...таапарат, ф...таграфаваць

 

26. Прачытайце ўважліва, назавіце асаблівасць беларускай мовы

 

мёд – мядок, лёд – лядовы, землі – зямля, дзевяць – дзявяты, сем – сямнаццаць, цецерукоў – цецярук

 

27. Пачытайце з захаваннем правільнага вымаўлення, назавіце асаблівасць беларускай мовы

 

павага, пагарда, дарога, трывога, дапамога, багаты, магутны, згодны, загадны, густ, гумар, гузік, гаспадар, галава, мазгі, гутарка, ганак, вага, смага, нягеглы

28. Устаўце прапушчаныя літары

здаро...е, жыла – жы..., дапамага..., асно...ны, сонца...зімку, дзяржаўны...ніверсітэт, джо..ль, а...тамат, з’ява...нікальная, радаснае “...ра”, кры...да, дыназа...р, выпукла-...вагнуты, на...краіне (за ўкраінцаў), со...с, рады...с, ля...нівермага, шлагба...м, Брэсцкая...нія, а...каць, ток-шо..., но...-ха..., адсвяткавалі меды…м.

 

29. Пачытайце ўважліва і назавіце зацвярдзедыя зычныя ў беларускай мове.

 

Шчупак шчупачыху шчыпле за шчочку.

Цудоўны цацацны палац стварылі з цукру і цукатаў.

Хаджу ў джынсах пад дажджом і слухаю джаз.

Тры краты, тры браты трушчаць моркву ў тры раты.

 

Перакладзіце на беларускую мову.

 

шоссе, роскошь, шиповник, шершавый, подлец, вкусный, сказочный, север, слушатель, площадь, щётка, щека, поцелуй, дворец, жёлтый, жетон, журавль, жираф, обижаю, джем, джип, дрожжи

 

31. Прывядзіце прыклады слоў з падоўжанымі зычнымі, пераклаўшы прапанаваныя лексемы.

 

путешествие, зерновые, здороваться за руку, ночью, обличье, возвышенность, тишиной, питаться, встречаться, возвращаться, заграница

 

32. Пачытайце ўважліва, параўнайце з рускай мовай і назавіце асаблівасць беларускай.

 

вучань, навука, вус, вузел, чарнавусы, восень, вобземлю, водгук, увогуле, вокны – акно, вобласць – абласны, наваколле, ніводны

імгненна, імхі, амшары, ільготная чарга – па льготнай чарзе, аржаны хлеб – луста ржанога хлеба

 

напішыце правільна: на...огул

 

патлумачце напісанне: ордэн, урна, унікальны, універсітэт, Орша; удвух, унук, учора, улада, урач

 

33. Абазначце вымаўленне прыназоўніка ў наступных словазлучэннях.

 

Узор: жыў з жонкай – [ж], размаўляў з чалавекам – [ш].

Зрабілі з бярозы, выйшлі з двара, сплялі з саломы, ліў з вядра, звесткі з гісторыі, пашылі з шоўку, з жыцця героя, пайсці з песняй, апавяданне з часопіса, артыкул з Канстытуцыі.

34. Абазначце над літарай г, які гук вымаўляецца ў наступных словах.

 

Узор: швагер - [г’], гразь – [γ]

 

Гісторыя, гуз, грыб, дыялог, прапаганда, ганак, гармата, стог, гузік, скарга, гвалтоўны, грэчка, агрэст, готыка, рэзгіны, агрэсія, гонта.

 

35. Які гук вымаўляецца на месцы літары і ў наступных словах і спалучэннях слоў?

 

Узор: у маі – [ji], мароз і вецер [ы].

 

Краіна, брат і сястра, у гаі, іхні, дождж ішоў, цацкі і цукеркі, па іголку, заіскрыўся, педінстытут, аб’інець, іскра, контрігра, у Іры, мозаіка, з Італіі, сёння і заўтра, снег ідзе, вазьму і застануся.

 

36. Абазначце, як вымаўляюцца свісцячыя зычныя.

 

Узор: снег – [c’], скінуць – [c]

 

Схема, свісток, спектр, аб дарвінізме, смех, сфера, скептык, сцюжа, атмасфера, шчасце, схіл, сфінкс, подзвіг, з’ява, здзейсніць, у прызме, згі- нуць, згіб, злёт, пяскі, скіфы, у адозве, аб нацыяналізме.

 

37. Спішыце словы, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіях не супадае з вымаўленнем.

Узор: гры б, не быў.

 

Адценне, перабежчык, філасофскі, змерзціся, нясвіжскі, на вокладцы, перакладчык, носьбіт, барацьбіт, грамадскі, нашчадкі, схіліцца, здзіўляешся, адпрацаваць, нялёгкі, без песень, сшытак, казка, не надта, непагадзь.

 

38. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары.

 

Мен..дж..р, энц..клапедыя, Н..свіж, аб..ліск, б..нзін, дз..вяты, мес..ц, бал..рына, по..с, сп..ктакль, л..генда, кал..ктыў, Свіц..зь, дз..сятка, дз..жур- ны, Г..рманія, с..ржант, восемдз..сят, м..тровы, ц..гнік, дэз..фекцыя, вас..мнаццаць, ф..награма, семдз..сят, за..нець, Антары.., шэс..дз..сят.

 

39. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары.

 

Кам..ют..р, ф..льклор, ф..рт..піяна, з..мправізаваць, кал..ндар, «П..сняры», д..рыжор, раз..сціся, ц..рымонія, адна..менны, дэз..нфармацыя, с..мнаццаць, спец..нструмент, канф..ранс..е, інтэрпр..тацыя, н..жыцц.. -здольны, с..местр, п..са, сальфеджы.., р..петыцыя, пасляслоў..е, прэм..ера, абан..мент, вас..мнаццаць, мец..нат, інт..л..генцыя, в..ртуоз, семдз..сят.

 

40. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары.

 

Бл..ха, бр..зент, хр..стаматыйны, каш..лёк, д..сант, ч..мадан, Токі.., д..мантаж, лод..р, др..зіна, ж..мчужына, д..легат, гл..ток, р..спубліканскі, Ватэрло.., ш..сцісот, р..сора, вод..р, зж..ваць, ч..рада, ж..тон, ш..снаццаць, тр..вога, ц..гельня, пр..зідэнт, хр..шчэнне, зач..сцвець, семдз..сят.

 

Запішыце словы разам, асобна, праз дэфіс.

 

(Вела) крос, (Нава) грудак, (мікра) раён, (контр) адмірал, беларуска (моўны), бела (ружовы), вечна(зялёны), (авія) пошта, (стэрэа) труба, (паў) гектара, (прайдзі) свет, (хата) чытальня, (бомба) сховішча, (паў) акна, (фота) карэспандэнт, (авія) дэсант, (норд) вест, (баба) яга, (штаб) кватэра, (жар) птушка, (высока) мастацкі, вада (лазны), агульна (славянскі), жанчына(урач), буда(кашалёўскі), ярка (зялёны), Заходне (Сібірская) нізіна, часткова (асветлены) будынак, (паў) горада, прэм’ер (міністр).

 

Запішыце словы разам, асобна, праз дэфіс.

 

Аўдыё (візуальны), (экспрэс) выставы, (даведачна) бібліяграфічны, канкурэнта (здольнасць), (супер) вокладка, (шмат) кроп’е, (па-за) праграмаю, (высока) адукаваны, (50) годдзе, (добра) вядомы, (вакальна) сімфанічны, (значна) палепшаны, (філасофска) гістарычны, (мастацка) публіцыстычны, (агульна) (усходне) славянскі, чаму (сьці), паўночна (усходні), (паў) краіны, (агульна) адукацыйны, (спец) інструмент, (тэле) пастаноўка, 17 (гадовы), як (небудзь), (заходне) еўрапейскі, (паў) Мінска, (паў) метра.

 

43. Перакладзіце на беларускую мову. Пастаўце націск і параўнайце яго месца ў беларускай і рускай мовах.

 

везла, везти, верба, вчера, выходить, дрова, крапива, лопух, Мозырь, Несвиж, момент, молодость, рубль, усы, по-людски, готовить на зиму, глядеть на руку, выучить за год

 

44. Перакладзіце словы на беларускую мову. Спішыце і адзначце ў дужках род назоўнікаў.

 

I. Дробь, пар (водяной), степь, собака, медаль, тень, шинель, перепись, боль, дичок, жребий, бровь, летопись, гармоника, запись, баранка, колонна, снежок, яблоко, пыль, полынь, шампунь, гарь, говор, кофе, зыбь, салат.

 

II. Обувь, жизнь, обьявление, муравей, селедка, зубренок, детеныш, доказательство, засов, затон, затылок, заявление, зрачок, зрение, излишек, лужайка, голубенок.

 

III. Тыква, гадание, глаз, глумление, гребля, давление, дарование, дело, диван, диковна, достояние, дюжина, егоза, жилет, забота, завтрак, занавес, заря, зодчество, зола, источник, кирпич, клевер, комната, крыльцо, лицо, крынка, лошадь.

 

45. Спішыце, дапасуючы прыметнікі, дзеепрыметнікі, парадкавыя лічэбнікі да назоўнікаў назоўнага склону адзіночнага ліку.

Тралейбусн... дэпо, заказн... бандэроль, маршрутн... таксі, добр... сабака, востр... боль, прыгож... метро, нов... піяніна, апублікаван... камюніке, шэр... шынель, залат... медаль, вядом... фальш, друг... раяль, шырок... стэп, пабелен... столь, высок... насып, чаргов... запіс.

 

46. Перакладзіце словы на беларускую мову. Спішыце і ў дужках адзначце іх лік.

 

Крупа, чернила, телега, ветви, колосья, грудь, дверь, конопля, дверка, опилки, леса, козни, костяника, корыто (для стирки), земляника, двойня, брусника, клюква, кавычки, качели, дрожь, лесенка, макароны, кружева, зелье.

 

Перакладзіце на беларускую мову. З трыма дзеясловамі складзіце сказы.

 

ухаживать за девушкой, ухаживать за бабушкой, относиться к нему, возвращаться к родителям, привыкнуть к погоде, готовиться к экзаменам, стремиться к победе, состоять из серебра, смеяться над неудачами, удивляться новостям, радоваться солнцу

 

Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову і запішыце іх.

 

Радостное известие, капустный лист, застланная кровать, заместитель директора, устный экзамен, картина Рембрандта, счастливый случай, восход солнца, поздняя осень, контрастные цвета, выездное заседанне, больное сердце, проездной билет, матросы Кронштадта, шестнадцать лет, милосердный человек, областной центр.