Законы: гнасіялагічныя і прагнастыч-ныя функцыі.

З філасофскага разумення: закон-- гэта неабходная, ўстойлівая і паўторная сувязь паміж прадметамі, працэсамі і з'явамі. Існуе вялікая колькасць законаў і іх класіфікацый.

1). у гнасіялагічным (пазнавальным) плане законы дзеляцца на: а).прыродныя якія хара-ктарызуюцца вялікай абагуленасцю і ў часе і ў прасторы. б)матэматычныя, лагічныя, гра-матычныя законы. Яны з'яўляюцца суб'ек-тыўнымі, так як яны афармляюцца як і само чалавечае пазнанне толькі з узнікненнем чалавечай думкі і мовы. Па-за думкай і мо-вай гэтыя законы праяўляцца не могуць. в)законы грамадства з'яўляюцца сінтэзу-ючымі. Гэта законы палітыкі, права, маралі, мастацтва. г).юрыдычныя законы рэгулююць нарматыўна--практычную дзейнасць паміж грамадзянінам і дзяржавай, адносіны паміж людзьмі, міжнародныя стасункі, правы і абавязкі грамадзяніна. д).філасофскія законы з'яўляюцца найбольш агульнымі і самымі шырокімі так як яны ўключаюць ў сябе ўсе вышэйузгаданыя законы.

2)у прагматычным плане законы дзеляцца на: а).дынамічныя --гэта законы дзеяння сіл: механічных,электрамагнітных, гравітацый-ных. Дынамічныя законы з'яўляюцца асно-вай класічнай механікі. б).статычныя зако-ны Яны разглядаюць ўсё сістэмна і пагэтаму прадказанні тут носяць толькі верагоднасны характар і пры дапамозе іх можна асэнсоў-ваць выпадковыя з'явы.

 

Логіка развіцця сацыяльнай філасофіі.

Сацыяльная філасофія даследуе чалавека і грамадства і развівалася ўнаступных напра-мках:1). сацыялагічны ідэалізм --да 19 ст. чалавек і грамадства разглядаліся выключ-на з пазіцый ідэалізма. Грамадства ўспрыма-лася як нейкая механічная сума людзей, а не як суцэльны арганізм. 2). геаграфічны дэтэ-рмінізм:(determiner -з франц.-прадвызначаць) На ўзнікненне яго паўплывалі вялікія геаг-рафічныя адкрыцці.3). Гістарычны матэрыя-лізм (марксізм) для тлумачэння грамадства выкарыстоўвае дзве катэгорыі: грамадскае быццё і грамадская свядомасць. Грамадская быццё - гэта адносіны паміж людзьмі і адно-сіны людзей да прыроды. Грамадская свядо-масць - гэта сістэма поглядаў, ідэй, тэорый, якія больш - меньш правільна адлюстроўва-юць грамадскае быццё.4. Тэхніцызм. Ён афор-міўся у 20-х гадах ХХст. і узнік як антытэза гістарычнаму матэрыялізму, Тэхніцызм адс-тойваў думку, што ў аснове грамадства мана-польна валадарыць тэхніка, якая прадвызна-чае і сённяшняе жыццё і лёс чалавека і гра-мадства.Усе вышэй узгаданыя напрамкі выя-ўляюць сваю аднабокавасць пры тлумачэнні грамадства. Пагэтаму сацыяльная філасофія прызнае не толькі іх, але і шмат іншых ва-рыянтаў, так як адзінага і канчатковага адка-зу адносна існавання і развіцця грамадства не можа існаваць.

 

Філасофія тэхнікі

Тэрмін тэхніка сустракаецца ўжо ў працах Платона і Арыстоцеля ў сувязі з аналізам імі прадметаў створаных чалавекам. Выражэнне "філасофія тэхнікі" ўпершыню выкарыстаў нямецкі філосаф Эрнэст Каппа. Сутнасць тэхнікі – гэта не тое самае, што сама тэхніка; гэта не ёсць штосьці тэхнічнае. Тэхніка, як паняцце утрымлівае два сэнсы:1) абазначае аруддзі і інструменты працы і ўсё тое, што ствараецца чалавекам для ўздзеяння на акаляючае асяроддзе.2) сістэму навыкаў і ўзровень майстэрства чалавека. Тэхніка ў адрозненні ад прыроды заўсёды ствараецца чалавекам. Значыць тэхніка--гэта сістэма артэфактаў. Артэфакты адрозніваюцца ад прыродных прадметаў тым, што яны-- вынік чалавечай дзейнасці.

У адносінах да тэхнікі існуюць наступныя падыходы: 1).натуралістычны: чалавеку ў адрозненні ад іншых жывых істотаў не хапае спецыялізаваных органаў, якія забяспечва-юць ягонае існаванне і ён кампенсуе гэта стварэннем артэфактаў. 2).волевы: чалавек прз тэхніку рэалізуе сваю волю да ўлады над прыродай і іншымі людзьмі. Тэхніка не ёсць проста сродак, яна не ёсць інструмент, ці сукупнасць інструментаў, а самастойная сіла, від улады. 3).негатывісцкі: Тэхніка ператварае чалавека ў прыдатак да машыны, тэхнізуе душу чалавека, чым і выклікае дэфармацыю чалавечых ідэалаў. 4).прыродна

--навуковы падыход: тэхніка разглядаецца як прыкладная навука ў ва ўсёй яе дакладнасці. Асноўнымі рысамі тэхнікі выступае мэтазго-днасць яе для чалавека, а яе развіццё павінна адбывацца на аснове гуманізацыі грамадства.

 

42 Навука як спецыфічны тып пазнання

Навука характарызкецца з трох важнейшых вымярэнняў:1) навука-гэта спецыфічны від пазнавальнай дзейнасці, які адрозніваецца ад штодзённага, мастацкага, філасофскага відаў пазнання.2) навука- гэта выкладзеная на спе-цыяльнай мове сістэма абгрунтаваных ведаў.

3) навука-ёсць сацыяльны інстытут (яе арга-нізацыя, фінансы, сацыяльныя патрэбы ў ёй).

Паралельна з навуковымі ведамі ўзнікаюць розныя альтэрнатыўныя веды: Паранавука. Яна ўключае шматлікія вучэнні, якія існуюць і развіваюцца за межамі і ідэаламі навуковай рацыянальнасці, але адначасова звязаныя з навукай па пэўнай праблематыцы. Этнана-вука (этнас--народ)--гэта навука якая высту-пае як прадукт калектыўнага народнага во-пыту. Існуе ў безпісьменнай форме ў асоб-ных групах ці кастах. Протанавуковыя веды --гэта першасныя формы асэнсавання, калі яшчэ адсутнічаюць якія-небудзь тэорыі. Про-танавука стварае прадумовы для ўзнікнення навуковых тэорый. Дэвіантныя веды (з лац.--адхіленне ад напрамку) навука, якая адхіля-ецца ад агульнапрынятых эталонаў і крытэ-рыяў навуковасці.

Розніца паміж ведамі і мудрасцю. Навуковыя веды-- інтэрнацыянальныя, так як яны адно-лькавы для ўсіх краін і народаў, а мудрасць, наадварот, глыбока нацыянальная. Муд-расць --гэта "гутарка" аб жыцці, аб ягоным сэнсу, а жыццё ва ўсіх народаў рознае. У прагнозах, мудрасць заўсёды перасцерагае ад якіх-небудзь непрадказальных дзеянняў і робіць гэта зыходзячы з гістарычнага вопы-ту. Калі назапашваюцца такія веды, якія не-магчыма пратлумачыць існуючымі навуко-вымі парадыгмамі (ўзорамі) тады ўзнікаюць новыя гіпотэзы, як аснова новай парадыгмы. Рэалізацыя гіпотэзаў залежыць ад двух фак-тараў: унутраныя фактары -гэта эксперыме-нтальная праверка новай гіпотэзы, яе ўнут-раная, лагічная несупярэчнасць, яе здоль-насць пратлумачыць і старыя і новыя факты; знешнія фактары - гэта фінансы, палітычная, эканамічная, вайсковая зацікаўленасць ў рэалізацыі навуковых адкрыццяў. Знешнія фактары праяўляюцца праз суб'ектыўнасць.

Грамадства як сістэма

1)Фармацыйная мадэль. Гистарычны праг-рэс разгляд. як узыходжанне ад адной фар-мацыи да др. пры гэтым фармацфыи размяр-коуваюцца па храналагичнаму парадку. Парады гма фармацыи аперыруе такими па-няццями як лад вытворчасци, клас. Бараць-ба. 2)Цывилизацыйная мадэль. Гистары-чны тэрмин ”цывилизацыя” фармавауся и асэнсоувауся у 3-ох варыянтах: а) франц. разуменне цыв. Паняцце цыв. з’яв. у 18ст. у працах Вальтэра,Гольбаха.Асноуными паказ-чыками цыв. тут личылася ветливасць, рэліг.талерантнасць,карэктнасць,рацыянализм.Пагэтаму у франц. разуменни цыв. была шчыльна звязана з элитарнасцю. а)англ. разуменне цыв. Тут цыв развивалася у инш напрамках.Пагэтаму у разуменни цыв англи-чане укладвали сац уладкаванасць чал,даб-рабыт и здароуе людзей. а) ням. разуменне цыв. Тут личылася што у любы момант иснуе вял. колькасць цыв.,але усе яны мо-гуць узникн.тольки у вынику дэградацыи культуры,дабрабыт знішч. Маральныя кашт. І традыцыіАсноун. прадст. гэтай канцэпцыи з’яул. О.Шпэнглер,А.Тойнби перспектыу-ными па их личылися тыя цыв.,якия здолели пауплываць на шматликия народы

Руская філасофія 18-20ст.

1).развівалася ў адрыве ад філасофскіх тра-дыцый Грэцыі і Рыма, у той час як заходнее-ўрапейская філасофія заўсёды адчувала сябе спадкаемцай і прадаўжальніцай традыцый Антычнасці. У сілу гэтага, ніколі не існавала суцэльнай сістэмы рускай філасофіі, а былі толькі асобныя фрагменты. 2).руская філасо-фія існавала ў нетрах праваслаўных трады-цый, і яна разглядала ўсё не з абстрактна-філасофскіх падыходаў, а з канкрэтных, праваслаўных каштоўнасцей. 3).ёй уласцівы антропацэнтрызм і сацыяльная скіраванасць. Чалавек як індывідум не адасабляецца ад іншых людзей, а аснову грамадства складае не асобнае "Я", а катэгорыя "Мы", якая абазначае абстрактнае адзінства. 4)у рускай філасофіі галоўным выступаюць аналіз "сар-дэчных" перажыванняў чалавека.5). спецы-фікай рускай філасофіі з'яўляецца і тое, што філасофскія ідэі прысутнічаюць не ў адмы-словых філасофскіх сістэмах, трактатах, а ў асноўным у творах мастацкай літаратуры (Ф.Дастаеўскі, Л. Талстой) ці ў тэкстах літаратурнай крытыкі. У рускай філасофіі атрымалі вядомасць славянафільства і заход-ніцтва. Славянафілы:адстойвалі самабытны шлях развіцця Расіі. Яны ідэялізавалі дапят-роўскую Русь, крытыкавалі палітыку Пятра І ў ягоных спробах еўрапізацыі Расіі. Славя-нафілы вылучалі ў якасці асновы існавання Расійскай імперыі трыадычную каштоў-насць: праваслаўнасць, рускую народнасць і царскае самаўладдзе. Заходнікі:звязвалі буду-чыню Расіі з прыняццём ёю заходніх традыцый. Духоўным ідэалам заходнікаў былі палажэнні каталіцызма Філасофскі ма-тэрыялізм. прапагандаваў антрапалагічныматэрыялізм,згодна якога, ўся прырода развіваецца ад ніжэйшага да вышэйшага, а чалавек -- частка прыроды, пагэтаму месца для бога ў гэтай канцэпцыі адсутнічала. Ядром ягонай этыкі была тэорыя г.зв. "разумнага эгаізма", ў якой ён аддаваў перавагу розуму над пачуццямі. Утылітарны матэрыялізм праводзіў думку аб тым, што неабходна даследваць толькі вядомыя і карысныя для чалавека прыродныя з'явы і працэсы Рэлігійная філасофія. Яе сродкамі адстойваліся ідэі саборнасці і ўсеадзінства.

саборнасць разумеў у трох праявах: а) гнасія лагічным, б) сацыяльна-практычным, в) аксіялагічным:

 

Экзістэнцыялізм

Тэрмін экзістэнцыя у перакладзе азнач. існаванне, пры гэтым пад існаваннем разу-меецца толькі існаванне унутр. свету чалаве-ка. Гэта філ. узнікла у Герм. пасля 1 сусвет. Вайны (прадстаўн. Хайдэггер і Ясперс). Значыць экзіс. гэта іррацыянальная філ., якая не апілюе да сілы чалавечага розуму, а шу-кае нейкія іншыя падыходы.1.Несапраўднае быццё.Паводле экзіст. у любы час сучаснасці з усімі яе хлопатамі, жаданнямі, спакусамі, патрэбамі закрывае ад чалавека скіраванасць яго да ўласнай смерці. Пагэтаму пры несапр. быцці чал. дзейнічае як нейкі звычайны фізічны прадмет, значыць чал. успрымаецца толькі па аналогіі з інш. людзьмі. 2.Сапраў-днае быццё. Гэта ўсведамленне непазбеж-насці смерці. Усвядомеўшы непазбежнасць смерці чалавек па новаму можа глядзе на сваё прызначэнне ў дзеянні, ў зямным быцці

 

Культура

Пад культурай грэкі разумелі як апрацоўку зямлі,ў Еўропе з XVIIIст. пад культурай разумеецца: надбіялагічная праграма чалаве-чай дзейнасці, паводзін і адносін. Культураўключае ў сябе: а) зберажэнне жыццёвых і марфльных норм, спосабаў працы. б) стварэ-нне новых духоўных правіл. в) адмаўленне ўсяго таго што ўласціва сённяшняму дню. У самым шырокім падыходзе, культура бывае матэрыяльнай і духоўнай. Матэрыяльная-- прадметы вытворчасці і тэхнікі, прылады і збудаванні, аддзенне, харчаванне. Духоўная-- чалавечыя ўяўленні, якія папярэднічаюць матэрыяльнай вытворчасці; пазнавальная дзейнасць чалавека. Прызнаюцца два тыпы эвалюцыі культуры: 1).саматычная эвалю-цыя -- перадача генетычнай памяці ад баць-коў да дзяцей, што і вызначае структуру арганізма і ягоных паводзін. Яна складае аснову матэрыяльнай культуры. 2)экзасама-тычная эвалюцыя -- перадача інфармацыі ад аднаго індывіда да другого праз падражанне і навучанне. Яна складае аснову духоўнай культуры.Культура заўсёды з'яўляецца нацы-янальнай так як яна узнікае і існуетолькі на нацыянальнай мове. Масавая культура ўзні-кае ў 18-19 ст.ст у краінах Заходняй Еўропы, як вынік павышэння дабрабыту масавага чалавека і якому пачалі прапаноўвацца бана-льныя і лёгкія для ўспрыняцця паводзіны.

Субкультура- узнікае вакол пэўнай прафе-сійнай дзейнасці людзей, духоўнага адзінст-ва, альбо сумеснага выкарыстання імі матэ-рыяльных артэфактаў ці тэрыторый. а). на-цыянальная субкультура - спецыфіка пэў-нага народа, ягонай мовы, гаспадарчага ўкла-да,аддзення, танцаў, спеваў, харчавання.б). канфесійная субкультура ўзнікае на аснове агульнасці рэлігійнай веры. в)прафесійная субкультура звязана з працай і прынале-жнасцю чалавека да пэўнай прафесіі. Конт-ркультур а-- у адрозненні ад субкультуры ахоплівае ўвесь спектр культурнай групы.

Контркультура імкнецца аспрэчваць, каш-тоўнасці цывілізацыі: вытворчасць, тэхна-логіі, урбаністыку, тэхніку, хуткасць, дэмаг-рафію. Яна ахоплівае сэнс і мэту жыцця ча-лавека, робячы націскі на духоўныя патрэ-бы, якія рэпрасаваны цывілізацыяй

 

Фенаменалогія

19-20ст парадзіла не толькі філ. марксізма але і мноства розных філ. напрамкаў на заха-дзе якія сталі называцца сучаснай філасо-фіяй. Фенаменалогія адстайвае палажэнні аб тым што ўсе законы якія існуюць у прыро-дазнаўчых навуках заўсёды адкрываюцца і афармляюцца з пазіцыі чыстага розуму і не могуцб быць правераны на практыцы напр. закон сусветнага прыцягвання. У межах фенаменалог. разуменне свядомасці вельмі спецыфічнае. Тут свядомасць прызнаецца то-лькі дзеля таго каб адштурхнуўшыся ад яе разглядаць свядомасць у якасці асобнага пра-дмета-фенаменалагічнага аналіза. Фено-мены- гэта структурныя элементы свядомас-ці але такой свядомасці якая не падпадае пад якія-неб. назіранні і якое немагчыма зафік-саваць. Феномены маюць наступную струк-туру: а) кожны феномен мае моўную абало-чку б) кожны феномен мае эмацыяльную афарбоўку