Асноуныя палажэнни тэорыи атамистау

Кожны прадмет складаецца з атамау, асноу-най характ-кай яких з’яул их рухлівасць. Паміж атми існ. прамежки пуста-ты, якая у сваю чаргу не з’яул прычынай, а тольки умо-вай руху атаў. Аты бываюць самыя розныя: адрозн па форме, па парадку размяшч-ня и па распалажэнню. Индывид-ць кожнага пра-дмету залежыць ад гэтых паказчыкау. Такса-ма лічылася, што бяз’якасныя аты (без смаку колеру) могут ствараць якасныя прадметы. Структурнасць атама была даказана у пач 20

У якасті першамат – атам (небачная субстан-цыя, якая пры гэтым з’яўл. Фіз матэрыяй).

Прынцып эманацыі- з паверхні прадметаў адрываюцца драбнейшыя адбіткі(эйдасы), якія, пападаючы у чалавечую галаву, узаема-дейнічаюць з роднаснымі ім эйдасамі(што ужо ёсць у галаве). Так атрымліваецца воб-раз прадмета.На аснове дэфармацыі і злучэнні эйдасаў заснавана фантазія чал-а.

“Датэрмінізм” -адмаўленне факта выпадко-васці (па Дэмакр). Па Эпікуру (часткова прызн выпадкць):траякі рух атамаў:1)па прамой лініі 2)адхіленне ад прамой 3)рух ад сутыкненняў

12Вучэнне сафістаў

Слова сафіст-першапач азначала мудрага чала, які валодау нейкай хитраватасцю, яны лічыліся першыми платными настауниками мудрасци. Прадстаўн:Пратагор і Георгій.Асн абьектам, які разглядали сафы, з’яул не прырода, а чал.Саф-ы гэтым самым паклали пачатак спекулятыунай ф. Галоуным прын-цыпа у сафистау з’яул.-Пазнай самаго сабе. Дзякуючы сафистам упершыню вылучаецца такое паняцце як душа-психея. Сафисты личыли што чалавека стварае слова. Мена-вита мова прысутничае у аснове усих сафиз-мау. Сафисты личыли што розум можна паз-наць тольки тое што нязменна, а чалавечыя пачуцци наадварот-тольки тое что зьяул. Зменным и часовым. Сафы запачат-кавалі логіку і рыторыку.

Тэзы вучэння аб быцці:

1) нішто не існ:калі ёсць быццё,то ёсць і небыццё, таму яно папярэднічае небыццю.Г зн, што з небыцця узнікае быццё, а гэта ужо поўны брэд 2) калі ёсць “быццё”, то яго нельга пазнаць з-за розніцы паміж быццій-ным прадметам і нашымі ведамі аб ім 3) калі нават быццё і можна пазнаць, то завікса-ваць словам яго нельга,бо калі мы фіксуем зафікс. словам, то мы ствараем у сваіх уяў-леннях новае быццё.

Рэлятыўнасць(адноснасць)-да любога прал-мета модна выказацца шматсэнсоўна.Ісціны ныма, яна заўсёды адносна.выключнай ісці-ны няма.

Філасофія Сакрата.

Сакрат – пачынальнік класічнай антычнай філасофіі. Ад яго спадчыны не засталося нія-кіх пісьмовых твораў. Сакрат прынцы-пова не прызнаваў пісьма як такога. Ён адзначаў, што слова напісанае-- гэта слова мёртвае і пагэтаму ісціну можна шукаць толькі праз слова жывое, слова агучанае. Сакрат прыз-наваў што ёсць два метады для здабыцця ісціны: метад індукцыі--гэта пераход ад прыватных думак да агульнага; метад дэдукцыі --гэта пераход ад агульных думак да адзінкавага. Паводле Сакрата чалавека немагчыма чаму-небудзь навучыць, а можна ў яго толькі разбудзіць любыя здольнасці.

Дэдуктыўны метад Сакрата уключае ў сябе пяць момантаў, якія і раскрываюць механізм аджыўлення ў чалавека агульных паняццяў:

1)сумненне; галоўным тут выступае палажэнне Сакрата: "Я ведаю, што я нічога не ведаю" 2)іронія; Сакрат змушаў сваіх су-размоўцаў, ці самога сябе адказваць на са-мыя простыя пытанні і на іх рабіліся не менш простыя адказы. 3)майеўтыка; у перак-ладзе азначае "павівальная бабка, павітуха". У выніку іроніі можа ўзнікаць новы адказ на пытанне, які адрозніваецца ад папярэдняга. А гэта ёсць нішто іншае, як нараджэнне нов-ага паняцця, а значыць і з'яўленне новых ведаў, новай інфармацыі. 4)індукцыя; на гэ-тым ўзроўні новае паняцце павінна быць падмацавана адпаведнымі фактамі, якія паві-нны падцвердзіць ці наадварот адмовіць гэтыя новыя паняцці. 5)дэфініцыя; раскры-вае праз паняцці сутнасць прадметаў і з'яваў.

Філасофія Платона

Платон як вучань Сакрата пашырыў ягоны дэдуктыўны метад з этычнай сферыі на сферу прыродных і грамадскіх з'яваў і працэсаў. Цэнтральным паняццем у філа-софііПлатонавыступае ідэя г. зн.штосьці духоўнае, вечна існуючае і нікім не ство-ранае. Ідэя існуе сама па сабе і не мае пад сабою якога--небудзь фізічнага носьбіта Гэ-тае палажэнне ён ілюструе разуменнем прыгожага. Згодна Платона ідэя прыгожага існуе вечна і нязменна толькі, як ідэя, а прадметы прыгожыя існуюць часова. Платон прызнае існаванне сапраўднага і несапраў-днага быцця. Сапраўднае быццё (ідэальнае, правільнае)--гэта ідэі, гэта цэлы свет ідэй, якія існуюць вечна і незменна і ўспрыма-юцца праз розум. Несапраўднае быццё (матэ-рыяльнае, неправільнае)--гэта фізічныя прадметы, якія існуюць часова і ўспры-маюцца пачуццёва(праз зрок,слых,смак,..) г. зн. усё матэрыяльнае, ўсё рэчывавае з’яўля-ецца “ценем” ідэальнага. Сапраўднае быццё стварае несапраўднае быццё

Іерархія ідэй прадвызначае сістэмнасць і структурнасць ў сусвеце, ў прыродзе і прадстаўлена схемай: 1) справядлівасць і прыгажосць: --гэта самыя галоўныя ідэі. Па-гэтаму і ў зямным існаванні ўсё праяўляецца і заяўляе аб сабе толькі праз справядлівасць і прыгажосць. 2) ідэі фізічнага свету: агонь, колер, рух, гук, пахі і г. д., як фізічныя з'явы існуюць у сілу таго што яны створаны ідэямі агню, колеру і г. д. 3) ідэі жывога свету: рас-ліны, жывёлы, чалавек таксама ўзнікаюць ад адпаведных ідэй. 4) ідэі дакладных прад-метаў: стол, ложак, рыдлёўка, канапа ды ўсе іншыя прадметы і прылады, што выраб-ляюцца чалавекам; гэта вынік стваральнай сілы ідэй, так як, усімі дзеяннямі пры вытво-рчасці любых прадметаў, чалавек заўсёды кіруецца адпаведнымі ідэямі. 5) ідэі адносін: любоў, ненавісць, сіметрыя, прапорцыя. Зна-чыць, любоў сіметрыя і г. д. у прыродным і асабістым варыянце існуюць толькі таму, што існуюць адпаведныя ідэі.

Вучэнне Платона аб душы.дзяржаве

 

15Філасофія Арыстоцеля.

вагаўся паміж матэрыялізмам і ідэалізмам, але пры гэтым аддаваў перавагу апошняму. Ён сістэматызаваў самыя разрозненныя навуковыя веды і з'яўляецца першым сістэ-матыкам навук надаўшы ім імёны і абаз-начыўшы іх параметры. Фізіка Арыстоцеля. Арыстоцеля пачынаецца з прызнання пар-ных супярэчнасцей, г. зн., што толькі яны забяспечваюць існаванне прыроды:адносіны цёплага і халоднага; адносіны вільготнага і сухога. Прызнаючы чатыры класічныя пер-шастыхіі Арыстоцель называе яшчэ пятую--эфір і робіць гэтую канцэпцыю навуковай гіпотэзай Дзякуючы эфіру існуе сусветная гармонія. аб форме і матэрыі: Арыстоцель лічыў, што ідэі калі і існуюць, то існуюць толькі ў саміх прадметах, а не над імі. Ідэі -- гэта толькі прадукты чалавечага розуму і не болей. Згодна Арыстоцеля кожны прадмет складаецца: а) з матэрыіг. зн. з якога-не-будзь матэрыялу(дрэва, гліны і г. д.)- гэта і ёсць фізічная сутнасць прадмета, якую чала-век успрымае б) з формы, як нябачнай, але вельмі актыўнай часткі прадмета. (слова фо-рма ў разуменні грэкаў--"тварэнне з нічога"). Гэта і ёсць ідэальная сутнасць прадмета. Родавыя і відавыя формы. У цэлым, родавыя формы народжваюць відавыя формы, а яны ствараюць індывідуальныя прадметы. У сістэме рода--відавых формаў самай высокай формай з'яўляецца чыстая форма ці "форма ўсіх формаў", якая не стварае якія-небудзь фізічныя прадметы, а толькі творыць рода-выя формы. Родавая форма ахоплівае вялі-кую колькасць прадметаў і стварае толькі абстракцыі прадметаў. Відавая форма ахоп-лівае і стварае дакладныя прадметы нейкага асобнага віда. Логіка Арыстоцеля. Фарма-льнасць логікі заключаецца ў тым, што чалавечая думка існуе і праяўляецца ў трох формах: паняцце(слова); выказванне (грама-тычны сказ); розумазаключэнне Прычына і яе ўзаемасувязь з формай. Прычына -гэта ўмова быцця асобнага прадмета. Арыстоцель прызнае чатыры віды прычын: 1) матэры-яльная прычына. Яна прысутнічае ў самім фізічным матэрыяле. 2) фармальная прычы-на. 3) дзейная прычына. 4) мэтавая прычы-на. Мэта і ёсць прычынай любога працэсу і зменлівасці.

Схаластыка.

У фіі антычнасци, пачыная з 4 ст.н.э. зьяул.

схаластычныя традыцыи. Яны маюць такую назву у силу таго, што усё схаластычнае усп-рыняцце ф. зводзилася да завучвання пэуных хрысцианских палажэнняу у невяликай пера-апрацоуке и гэта рабилася пад час навучання у школе(ад лац.’схола’ – школа, навучан-не).Схалы на першы план ставили Бога, а усё астатняе-выники яго дзейнасци. Абгрунто-уваючы иснаванне Бога, схалы развили ло-гику як навуку и як систэму доказнасци. Ф.Аугустына-узяушы за аснову тэорыю аб першарухавику Аугустын пашырыу яго хар-ки и унёс значны уклад у идэю иснавання Бога. Ён личыу што зразумець иснаванне Бога немагчыма, можна тольки у гэта паве-рыць. Паводле Аугустына есць наступныя варыянты асэнсавання веры у Бога: 1)ВЕРЫЦЬ КАБ ЗРАЗУМЕЦЬ- вера у бога иснуе для таго каб зразумець сутнасць усяго иснуючага. Гэтым Аугустын хоча паказаць што чалавечы розум самастоина не здольны дайсци да самага элементарнага пазнання

2)ВЕРУ ТАМУ ШТО АБСУРДНА-чал шмат якия зьявы личыць абсурдными, у першую чаргу тыя якия не укладваюцца у логику ча-лавечага жыцця, а на самой справе гэта ёсць тольки Божая таямница. 3)ВЕРЫЦЬ КАБ ПРЫЗНАВАЦЬ ИСНАВАННЕ ЧАСУ-Кали чалавек спадзяваецца на свой розум, то ён не можа абгрунтаваць рэальнасць моманту цяперашнега часу, Аугустын прызнавау, што час можна падзялиць на 2 частки-прайшо-ушы и будучы. Памылковыми зьяуляюцца думки аб иснаванни цяперашняга часу.

Рэалізм - наміналізм.

Рэалізм (з лац.: realis – рэчывавы, сапраў-дны) складваецца ў сярэднія вякі і лічыў, што самастойна існуюць толькі агульныя па-няцці ці як іх называлі рэалісты - універсаліі, якія нагадваюць ідэі Платона і з якіх утво-раны ўвесь рэальны, прадметны свет. Наміналізм (з лац.: nomen – імя) – філасо-фскае вучэнне, якое адмаўляе самастойнае існаванне універсалій (агульных паняццяў). Агульнае, калі і існуе, то толькі ў словах, як вынік існавання адзінкавых прадметаў.

У схаластычнай філасофіі 13ст. было выпрацавана кампраміснае вучэнне паміж рэалізмам і наміналізмам, ці кампраміс у разуменні адзінкавага і агульнага. Найбольш выразна ў спадчыне Фамы Аквінскага, які прызнаваў, што агульныя паняцці існуюць траяка: а) “да прадметаў”(прыкладна па схеме існавання ідэй ў філасофіі Платона).

б) “у прадметах”, як іх сутнасці. в) “после прадметаў” - у чалавечым розуме, як створа-ныя чалавекам паняцці. Канцэптуалізм (conceptus – паняцце). Не прызнае, што ўніверсаліі існуюць самастойна. Разам з тым канцэптуалізм сцвярджае, што агульныя паняцці толькі ўзнаўляюць ў чалавечым ро-зуме тыповыя прыкметы адзінкавых прад-метаў. “Дваістая ісціна” – гэта вучэнне, якое ўзнікае ў сярэднія вякі падчас пашы-рэння філасофіі Арыстоцеля, ”Дваістая ісціна - гэта раздзяленне філасофскіх і багаслоўскіх ісцін і магчымасць існавання іх адначасова і незалежна адна ад другой.; згодна гэтай канцэпцыі ісцінае ў філасофіі можа быць ілжывым у тэалогіі і наадварот, ілжывае ў тэалогіі можа быць ісціным у філасофіі.

\

Філасофія Адраджэння.

Гэтая ф. яшчэ наз ф. рэнесансу. Шырокае развиццё атрымала у перыходны перыяд ад сераднявечча да новага часу(14-16 ст.). Узникае думка, што неабходна вяртацца да антычнасци ва усих сферах жыццядзейнасци. Адраджэнне-гэта перыяд кали сераднявечча вычарпала сябе, а новы буржуазны лад яшчэ не аформиуся. Адраджаюцца прынцыпы ан-трапацэнтрызма і гуманізма. Дж.Бруно зьяул доктарам фіі. Галоунай мэтай яго фии зьяул. пазнанне и вывуччэнне прыроды. Пра-блемы суадносин прыроды и бога Бруно разглядае з пазицыи пантэизму т.е. прырода –гэта и ёсць сам Бог. Бог знаходзицца не над прыродай, а унутры яе. Бруно писау што у кожным прадмеце існуе кропія агульнай сусветнай душы. Разглядаючы космас Бруно згаджауся з Каперникам, што любая зорка можа разглядацца як цэнтр сусвету. Бруно адмауляу раздзяленне на зямное и нябеснае, злучау іх у адно. Уводіў агульную адінку іх быцційнасці- манаду,якая уяўл-ца у 3 сэнсах: анталагічным,фізічны(манада-неатам) і ма-тэмны(манада-кропка, што робіць лінію>-плоскасць>прадмет).Вярхоўная манада-Бог, як сімвал супрацлегласцей (любоў-пачатак нянавісці…)

Філасофія Новага Часу.

Ф. новага часу ха-ца занепадам аутарытэту царквы и аднычасова уздымам аутарытэту навуки. Яны адрозниваюцаа у наступным:

1)Навука карыстаецца интэлект-ми сродками и не абапираецца на дзяржаву

2)Навука не зьяул суцэльнай систэмай

3)Навука дапускае сумненне адносна исци-ннасци сваих палажэнняу у той час як рэли-гия вылучаецца сваёй непарушнасцю. Раз-глядаючы працэсс пазнання Бэкан крыты-кавау як вузких эмпирыкау, якия недаацэ-ньвали чалавечы розум, так и рацыяна-листау, якия не звяртали уваги на пачуццёвае успрыняцце сусвету. У сваим вопытна-инду-ктыуным метадзе Бэкан сцвярджае, што чалы интэлект атрымливае пачатковую ин-фармацыю эмпирычна т.е. пры дапамозе слыху и зроку, а потым ужо чалы интэлект здольны пераапрац першасную инф. Гэты працэсс наз лагичным здумленнем.

Згодна Бэкана, у аснове пазнання-памяць (стварае гісторыю,як навуку), уяўленне(ств. паэзію і маст-ва) і розум(ств прыродазнаў-чыя навукі) Асн памылкі, якія перашка-джаюць чалу у пошуках ісціны навуковымі сродкамі(5 прывідаў): 1)прывід(памылка) рода-пачатак усяго складанага прысутнічае у самым простым. 2)пр пячоры існуе дякуючы індывідуальнасці чала(адукацыі, прафесіі…)

3)пр кірмашу існуе дякуючы няправільнаму выкарыст тэрміналогіі і брыдкаслоўя. 4)пр тэатра-мы скрываем сваю сутнасць(ілжом)

5)пр аўтарытэта- нах аўт-ты у навуке(доказы руляць)

Пытна-індуктыўны мет Бэк-для пазнання быцця трэба злучаць у сабе вопыт імпірыкаў (пачуцці) і разважанні рацыянал.(навука)

Філасофія Л.Феербаха.

Феерб з’яул вяршыняй у развицци метафизи-чнага матэрыялизма. Асн. працы Ф: «Сутн-асць хрысц.» «Аб адзиным усеагульн. и бяз-межным розуме» «Думки аб смерци и бес-смяротн.». Феерб.з’яул. пасляд. крытыкам фил и Канта и Гегеля.Ён адмауляу иснаванне рэчы у сабе и прызнавау вял. магчымасци чал.розуму и прачуццяу для пазнання. Адносна Гег Феер личыу, што паняцце абсал идэи з’яул рауназначным паняццем Бога у хрысц.традыцыи. Мат-зм Ф-ха праяул.у пры-знанни, што прырода не мае як.-неб. Творца и иснуе сама сабою и што Феер. цалкам адмауляе иснав. Бога. Идыялизм Ф-ха прая-ул.у тым, што не прызнаючы иснав.Бога Ф-х тым не менш быу перакананы, што чал як дух.истота робицца пры дапамозе рэлигийн. пачуцця.И яно дазваляе чал усведамл.сябе ч-кам. Па Ф-ху уся систэма адносин памиж людзьми можа рэгуляв. тольки любоую (хрысц.пастулат). Ф-х не тольки адмауляу Бога, але и прапаганд.яго у абноуленым выг-лядзе. Крытыка Ф-хам рэлигии пачын.з асэн-савання этымалагичнай сутнасци тэрмин рэлигарэ (з ст.гр-сувязь,адносины). Ф-х ли-чыу рэлигийн пачуццё заснавана на ашукан-ствах и хлусни.Асн прыч иснавання паводле Ф-ха з’ял бездапаможнасць чал перад непа-дуладными яму прыр силами. Галоун. пры-чынай рэлигии з’яул.имкненне чал да бесс-мяротн и менавита Бог гарантуе гэту бессмя-ротнасць. Антрапалагізм-Феер разглядаў аб-страктн чала.Бог-маральныя правілы і абавязкі у аднос да інш людей

22 Асноўныя катэгорыі марксізма.

Марксизм стварыу уласную систэму фил-ких катэгорый: 1)грамад.-эканамичная фарма-цыя: ГЭФ-сукупнасць мат и дух узроуняу у развицци грам.Грам у сваим развицци праходзиць 5 форм: 1)першабытнаабщынная, 2)рабауладальницкая,3феадальная,4капитал-я,5камунистычная.Грамадства пераходзиць ад менш арганизаванай фармацыи да больш (прынцып паступальнасци)-гэта и ёсць грам прагрэс.Што тычыцца камунизму то гэтая фармацыя з’яул сама-мэтай развицця усёй чал гисторыи.2-3-4 ГЭФ грунтуюцца на ипр-ватнай уласнаксци,и капитализм як найбо-льш высокая ГЭФ тэхнична и сацыяльна падводзиць чалавека да камунізма 2)дыкта-тура пралетарыята Маркс и Энгельс личы-ли што абавязковай мовай пабудовы камун з’яул сила пралетарыята.Прагрэсиунасць пралетарыяту праяул у тым што ён не эксп-луататарски клас.Падчас сваёй улады прале-тарыят павинен ствараць нов мараль,якая грунт. на прынцыпе «хто не працуе той не спажывае» 3)класы и класавая барацьба клас барацьба адбываецца у силу таго што интарэсы розных класау не супадаюць.Усе класы бурж грам дзеляцца на антагамисты-чныя и неантагамистычныя.Памиж антага-мистычными класами иснуюць нявыра-шаныя супярэчн якия могуць быць развя-заны тольки праз сац рэвалюцыю. Неантага-мистычныя класы-класы у яких адсутни-чаюць супярэчнасци.Напр пралетарыят и сялянства.Пралетарыят ва умовах бурж грамадства вядзе сваю барацьбу у 3 формах: палит,экан,идыялаг.Класавая барацьба якую праводзиць рабочы клас прыводзиць да дыктатуры а яна у сваю чаргу –да камунис-тычнага грамадства.