Лесагаспадарчае, эпідэмічнае і эстэтычнае значэнне птушак

Вызначыць карысць ці шкоду прыносіць птушка, значыць вызначыць іх трафічныя сувязі. Першы этап– назапашванне канкрэтных матэрыялаў па складзе спажывальных птушкамі кармоў. Другі этап – устанаўленне трафічных сувязяў – характарыстыка складу спажывальных птушкамі кармоў па сезонах.Роля птушак у лесе вынікае з узаемадзеяння іх з расліннасцю, вусякамі, млекакормячымі і паміж сабой і зыходзячы з характару харчавання і колькасці птушак. Лесавод ацэньвае птушак як біятычны фактар, які стрымлівае размнажэнне вусякоў, – шкоднікаў лесу(у перыяд кармлення птушанят).Птушкі ўплываюць у некаторых выпадках станоўча на ўзнаўленне лесу(запасы ў подсціле з жалудоў дуба,разносяць насення).Птушкі аказваюць адмоўны ўплыў на плоданашэнне і натуральнае ўзнаўленне дрэў і хмызнякоў. Яны з’ядаюць шмат насення і пладоў, Эпідэмічнае значэнне птушак вынікае з таго, што існуюць захворванні, якія перадаюцца ад птушак чалавеку ў час кантактаў паміж імі. Такімі захворваннямі з’яўляюцца арнітоз (псітакоз), лептаспіроз, пастэрэлёз. Арнітозы – гэта група захворванняў чалавека, якія выклікаюцца вірусападобнымі ўзбуджальнікамі – хламідыяміПастэрэлёз – інфекцыйнае захворванне звяроў, а таксама бажанаў, цецярукоў, курапатак, качак, гусей, галубоў, гракоў, варон. Характарызуецца гемарагічным запаленнем слізістых і сярозных абалонак, падскурнай абалонкі і ўнутраных органаў. Пастэрэлёз выклікае бачная пад мікраскопам палачка – пастэрэла. Працяг захворвання востры або хранічны. Лептаспіроз, або інфекцыйная жаўтуха– інфекцыйнае захворванне жывёл, у тым ліку качак, вадзяных курачак, чапляў). Узбуджальнік захворвання-лептаспіра. Эстэтычнае значэнне птушак дастаткова разнастайнае. (лебядзі,салавей).

 

34. Паходжанне і месца звяроў ў сістэме жывельнага свету.

Смактуны, або звяры (Mammalia) – вышэйшы клас падтыпу хрыбетных жывёл, найбольш высокаарганізаваныя яго прадстаўнікі. Гэта вышыня арганізацыі заключаецца ў тым, што ўсе сістэмы органаў у іх дасягаюць найбольшай дыферэнцоўкі, а галаўны мозг – найбольш дасканалай будовы. Сістэма класа смактуноў да цяперашняга часу канчаткова не ўстаноўлена. З’явіліся звяры на зямлі ў трыясавым перыядзе (230 млн гадоў назад). Паходзяць яны ад зверападобных паўзуноў тэрыядонтаў, якія існавалі яшчэ ў пермскім перыядзе. У трэцічным перыядзе (60-70 млн. гадоў назад) клас смактуны дасягнуў росквіту. Яны шырока рассяліліся па зямлі і прыстасаваліся да існавання ў самых разнастайных умовах: на сушы, у глебе, прэсных і салёных вадаёмах, а некаторыя авалодалі актыўным палётам у паветры. Яны хутка прыстасоўваліся да зменаў жыццёвых умоў, паспяхова канкуравалі паміж сабой і іншымі арганізмамі. У працэсе эвалюцыі ў смактуноў узніклі многія прыкметы і ўласцівасці, якія дазволілі звярам выйсці пераможцамі ў барацьбе за існаванне і заняць іх сучаснае месца ў агульнай сістэме прыроды. Сваю назву смактуны атрымалі таму, што іх самкі выкармліваюць дзіцянят малаком, што выдзяляецца спецыяльнымі малочнымі залозамі, якія ў сваю чаргу з’яўляюцца відазмененымі трубчатымі потавымі залозамі. Да найбольш істотных асаблівасцяў звяроў, якія адрозніваюць іх ад астатніх хрыбетных жывёл, адносяцца наступныя: цела іх пакрыта валасамі; грудная поласць адасоблена ад брушной асаблівай грудабрушной перегародкай (дыяфрагмай), маецца толькі левая дуга аорты; чэрап забяспечаны дзвюма патылічнымі мышчалкамі, якія сучляняюцца з першай хрыбеткай; кожная палова ніжняй сківіцы складаецца з адной зубной косткі; смактуны нараджаюць жывых дзіцянят; адносяцца да істот, якія маюць пастаянную тэмпературу цела (37–38⁰С); гэта гамаятэрмныя жывёлы.

З’яўляючыся часткай ляснога біяцэнозу, смактуны аказваюць вялікі ўплыў на ўсё жыццё лесу. Удзел смактуноў у біяцэнозе абумоўлівае галоўным чынам іх харчаванне. Схематычна трафічны ланцуг звяроў можна ўявіць наступным чынам: звяры – пярвічныя кансументы спажываюць для жыццядзейнасці пярвічных прадуцэнтаў (зялёныя расліны ці іх органы); пярвічных кансументаў (траваедных звяроў) спажываюць другасныя кансументы (драпежнікі). Кожная папуляцыя звяроў харчуецца і служыць стравай другой папуляцыі. Паслядоўнасць папуляцый, якія харчуюцца, завецца трафічным ланцугом. Кожная папуляцыя ўяўляе сабой звяно гэтага ланцуга. Па ланцугу харчавання ў аднабаковым парадку перадаецца біямаса (у выглядзе стравы) і звязаная з ёй энергія. Ланцугі харчавання служаць абавязковым элементам біяхімічных кругазваротаў рэчываў і патоку энергіі. Прыклад драпежніцкага ланцуга: трава – заяц – рысь. Віды, якія прыстасаваныя да харчавання пэўнай стравай і толькі ў выпадку надзвычайнай неабходнасці змяняюць кармавы рэжым, завуцца алігафагамі (паўночны алень). Віды, прыстасаваныя да харчавання шырокім спектрам раслін і другіх жывёл, завуцца ўсяеднымі ці эўрыфагамі (дзік, мядзведзь, барсук). Віды, прыстасаваныя да харчавання вельмі абмежаваным колам раслін або жывёл, завуцца стэнафагамі (выдра). Большасць смактуноў пры недахопе асноўных кармоў пачынаюць сілкавацца рэзервовымі, ці дадатковымі.

35.Асаблівасці будовы звяроў.

валасяным покрывам. Волас – гэта рагавое ўтварэннеВаласяное покрыва абараняе звера ад неспрыяльных экалагічных уздзеянняў, садзейнічае рэгуляцыі тэмпературы цела, маскуе жывёлу. Скура звяроў складаецца з двух асноўных слаёў: паверхневага эпідэрмісу і больш глыбокага корыуму. Апорай усяго арганізма звера з'яўляецца шкілет. Мазгавая каробка адрозніваецца вялікім аб’ёмам у адпаведнасці з моцным развіццём галаўнога мозгу. Вонкавая будова звера: 1 – галава; 2 – шыя; 3 – тулава; 4 – пярэднія канечнасці; 5 – заднія канечнасці; 6 – грудзі; 7 – жывот; 8 – пах; 9 – бок цела; 10 – спіна; 11 – карак; 12 – крыж; 13 – лапатка; 14 – плячо; 15 – перадплечча; 16 – запясце; 17 – кісць; 18 – сцягно; 19 – галёнка; 20 – ступняЗубная сістэма звяроў складаецца з зубоў рознага тыпу. Пярэднія зубы называюцца разцамі (incisivi). За імі размешчаны ў кожнай палове сківіцы па адным іклу (canini), далей – перадкарэнныя (praemolares) і карэнныя зубы (molares). Шкілет звера: 1 – чэрап; 2 – ніжняя сківіца; 3 – - шыйныя хрыбеткі; 4 – грудныя хрыбеткі; 5 – паяснічныя хрыбеткі; 6 – крыж; 7 – хваставыя хрыбеткі; 8 робры; 9 – грудзіна; 10 – лапатка; 11 – плячавая костка; 12 – лакцявая костка; 13 – прамянёвая костка; 14 – косткі запясця; 15 – косткі пясці; 16 – фалангі пальцаў пярэдняй канечнасці; 17 – таз; 18 – сцягно; 19 – вялікая бярцовая костка; 20 – малая бярцовая костка; 21 – косткі запясця; 22 – косткі плюсны; 23 – фалангі пальцаў задняй канечнасці; 24 – каленная рэпкаХарактэрная асаблівасць будовы хрыбта звяроў – плоскія сучленныя паверхні хрыбетак, дакладны падзел хрыбетніка на аддзелы, пастаянны лік шыйных хрыбетак (7 шт)Спецыфічная для звяроў грудабрушная перагародка (дыяфрагма), якая аддзяляе грудную поласць ад брушной. Яна выконвае важную ролю ў працэсе дыхання.Стрававальны тракт пачынаецца з рота, які мае аблямоўку губамі, уласцівымі толькі звярам. У ротавай поласці мускулісты язык. Страўнік большасці звяроў складаецца з некалькіх аддзелаў. Асабліва складаная яго будова ў жвачных капытных, страўнік якіх мае 4 хуй хуй хуйсиаддзелы: рубец, сетку, кнігу і сычуг. Са страўніка страва рухаецца ў дванаццаціперсную кішку, у якую адкрываюцца вывадныя пратокі падстраўнікавай залозы і пячонкі; іх сокі выконваюць важную ролю ў працэсе стрававання. Кішэчнік падзяляецца на тонкі, тоўсты і прамы аддзелы. Кішэчнік заканчваецца прамой кішкой.Лёгкія ўяўляюць сабой два губчатыя мяшкі, у якіх складана разгаліноўваюцца паветраносныя шляхі – бронхі. Апошнія заканчваюцца агромністай колькасцю танкасценных пузыркоў (альвеол), аплеценых крывяноснымі капілярамі. Сэрца чатырохкамернае; маецца толькі адна – левая дуга аорты, якая адыходзіць ад левага жалудачка. Органамі выдзялення служаць ныркі. Ад кожнай з дзвюх нырак адыходзіць па адным мачаточніку. Мачаточнікі ўпадаюць у мачавы пузыр, які адкрываецца ў мочавыпускальны канал, у самцоў сюды ж выходзіць семяносны праток палавога члена.Палавыя залозы самцоў – семяннікі – маюць выгляд парных органаў авальнай формы. Палавыя органы самцоў маюць залозістыя прыдаткі, выдзяленні якіх увільгатняюць семянную вадкасць (сперму) і выконваюць іншыя функцыі.Палавыя органы самак – парныя яечнікі – ляжаць у брушной поласці. Ад кожнага яечніка адыходзіць па яйцаводзе, яйцаводы адкрываюцца ў матку, дзе развіваецца зародак. Галаўны мозг адносна буйных памераў, складаецца з 5 аддзелаў: пярэдні мозг, прамежкавы, сярэдні, мазжачок і прадаўгаваты. Найбольш моцна развіты пярэдні мозг, або вялікія паўшар’і. Яны маюць кару з шэрага нервовага рэчыва.

 

36. Адносіны паміж паламі ў звяроў.

В животном мире принято выделять несколько типов отношений между полами: полигиния, или полигамия (в этом случае самец спаривается с множеством самок); полиандрия (самка спаривается с несколькими самцами) и моногамия, при которой и самцу, и самке вполне хватает друг друга. Однако в природе очень не просто найти вид, где бы сексуальные отношения строго относились к одному типу. При детальном изучении семейной жизни обнаруживается масса нюансов и у самца моногамного вида вдруг находится две-три «жены». Грани между типами сексуальных отношений в пределах одного вида часто совершенно условны, и преобладание той или иной формы зависит от множества обстоятельств, исследование которых бывает очень сложным делом.

Представители обоих полов стараются привлечь друг друга самыми разными способами. Это может быть демонстрация яркой окраски, размеров тела, половых органов, размеров охраняемой территории, внешнего вида гнезда и даже успехов в половых контактах с другими представителями своего вида!

Понятие «отношения» применительно к животным, безусловно, не следует ассоциировать с тем смыслом, какой в него вкладывает человек. Все в природе гармонично и обусловлено, все призвано обеспечивать стабильность мирового порядка. Поэтому, какими бы забавными или, предположим, аморальными ни казались действия самцов относительно самок и наоборот, следует вспомнить о равновесии и наблюдать за происходящим, отбросив эмоции.

Для тока тетеревами выбирается ровное место, не слишком заросшее деревьями и кустарниками. Центр тока принадлежит взрослым сильным косачам, молодые самцы занимают места с краю. Драки тетеревов впечатляют своей горячностью и напористостью, а «песне» они отдаются, казалось бы, без остатка. Этот азарт и делает тетеревов чуть менее осторожными, а вовсе не оглушает их совсем. Напротив, птицы отлично видят и слышат все, что происходит вокруг.

Отношения между полами у животных чаще всего полигамны, и только у небольшого числа видов – моногамны.

журнал Живой Взгляд

Несмотря на то что полигамия и моногамия по сути своей диаметрально противоположны, они все же преследуют достижение общей цели – сохранение количественного и качественного равновесия внутри вида.

В природе несколько половых партнеров одновременно могут иметь не только самцы. Однако «самочная» полигамия встречается гораздо реже. В этом случае самец предан только одной-единственной, а «возлюбленная» стремится спариваться со многими. Любопытный тому пример – поведение коралловых рыбок. Установлено, что в период размножения большинство самок меняют от трех до пятнадцати самцов, нерестясь при этом каждый день. Так обеспечивается генетическое разнообразие потомства.

Вообще, полигамия – самый обычный в животном мире способ взаимодействия между полами в период размножения. Человеческому пониманию ближе отношения, центром которых становятся двое.

37. Атрад Рукакрылыя (Chiroptera) прыстасаваліся да доўгага актыўнага палёту. Пярэднія канечнасці пераўтварыліся ў крылы. П-ж пярэднімі, заднімі канечнасцямі і хвастом лятальная перапонка. Заднія канечнасці кароткія. н 2 падатрады: крыланаў і лятучых мышэй. Днём спяць, падвесіўшыся ўніз галавой у цёмных сховішчах. Актыўныя ў змроку і начныя гадзіны. Цяжарнасць 70 дзён Зімой спячка 5–7 месяцаў. Жыве лятучая мыш 20–25 гадоў.У Б. 6 аседлых відаў, астатнія 9 – пералётныя 1сям’ёй Кажанавыя (Vespertiolionidae) рыжая вячэрніца (Nictalus noctula). старыя высакаствольныя лясы. Зімой знаходзяцца ў спячцы.1–2 детёныша вусякамі, ловіць наляту. 6 відаў аднесены да 3 катэгорыі Чырвонай кнігі РБ, сажалкавая начніца, начніца Натэрэра, начніца Брандта, еўрапейская шыракавушка, малая вячэрніца, паўночны кажанок.

38. Атрад Зайцавыя (Lagomorfha)

На Б. пашырана 2 віды. характэрная асаблівасць – 2 пары разцоў у верхняй сківіцы. У ніжняй сківіцы усяго адна пара разцоў. Іклоў няма. Сям’я Заячыя (Laporidae) 2 в. Заяц-бяляк (Lepus timidus) Віцебск, паўн і цэнт частцы Мінск і Магіл абласцей; у паўн р-нах Брэсц, Гродн і Гомел абласцей рэдкі, у астатніх р-нах Палесся вельмі рэдкі, змешаным лясам з густым маладняком і падлескам,2,8–4,0 кг. Афарбоўка футра ўлетку бурая Зімняя афарбоўка чыста-белая, кончыкі вушэй, як улетку, чорныя. Хвост зверху белы. Гон 1 пал лютага. Цяжарнасць 50 дз, 3–5 зайчанят, 2–3 памёты. Палавая спеласць на 2 год жыцця.сакавітымі травяністымі раслінамі і часткова парасткамі і карой дрэў іхмызнякоў. Зімой ягаднікі, кара і парасткі ас, вярбы, б, д, кл. наносіць шкоду– пашкоджвае маладыя пасадкі лісцевых раслін і саджанцы і сеянцы ў лясных гадавальніках. каштоўным аб’ектам аматарскага палявання. Заяц-шарак (Lepus europaeus) па ўсёй Б. адкрытым ландшафтам, часцей на палях, у ярах, ускрайках лесу, на высечках і лясных палянах.Летам спіна рыжаватая з бачна выражанымі чорна-бурымі штрыхамі. Хвост знізу белы, зверху чорна-буры. Зімовае гусцейшае і мякчэйшае,шэраватыя адценні.Гон сяр лютага-пач жніўня. 3-4 памёты, 2–3 зайчаняты. Цяжарнасць 45 дз. Палавая спеласць на 2 годзе жыцця.улетку аўсом, гарохам і інш раслінамі, зімой – сенам, азімымі, карой і маладымі парасткамі.

 

 

39.Атрад Грызуны (Rodentia).

Б.. 24 в. Сям’я бабровыя (Castoridae). Бабёр рачны (Castor fiber) 15-30кг,66.5-99см. Ляс. рачулки з павольным цяч., слабапраточн азёры,.Гон у канцы зимы, цяж 105дз, 2-3 дзиц, палаваспелы на 3 год. У норах цi у хатках пад вадой. парасткi,лiсце,малад кара;запас на зiму.можа ствараць падтапленне фітацэнозаў, Каштоўны пушны звер. Сям”я вавёркавыя (Sciuridae). Вавёрка звычайная (Sciurus vulgaris) 170-420г,20-27см,хвост13-20см. Стацыі:ялова-шыракалистыя лясы.Гнёзды шарападобныя(гайны) на елках на Н=3-8м.Гон першая пал лютага-1, у маи-2. Цяж 35-38дз,нарадж 4-6 дзиц,9-12мес пал зрэласць. насенне, арэхи,жалуды, грыбы, ягады, зим-пупышки, парастки елак. аб’ектам здабычы пушніны Сям”я палятухавыя (Pteromiidae) Палятуха (Pteromys volans) паўн-усх Б.13-20см,хв9-14см.Лятальныя перапонки.глухи лiсц и змеш лес з дуплicт дрэвами.У Чыр Кн.Летам 2памёты:2-4Дз у кож. сасн игл,пупыш бярозы, розн расл, лисце дрэу,лускав шыш. Сям’я соневыя (Muscardinidae). Лясная соня (Dyromys nitedula) 9-11cм,хв8-9см.Нагадв вавёрку.Стацыі:шыракал и мяшаны лес з хмызн и палянами.Жыве у шарападобных гнёздах з iмху i сухой травы.Гон у маи,3-4дзиц. у цемнаце арэхи,жалуды,насенне,ягады,яйки,птушанят.Зiмой спячка.Шкодны вiд. Значэнне не мае. Сям’я мышыныя (Muridae). Лясная мыш (Apodemus sylvaticus) 75-95мм,хв65-95мм. шыракалiс и мяшаны лес,паркi,сады,махавыя балоты.Лазiць па дрэвах.Рое норы.Палаваспелы 2,5-3мес,у год 2-4памёты па 3-6 дзiц. насенне дрэун парод,кара,зял частка расл,ягады, насяк;запас на зiму. Жаутагорлая лясная мыш (Apodemus flavicollis) 11-13cм,хв11-12cм. сасн-дуб,дуб-граб, ялова-шыракал лясы.Жыве у норах и дуплах. Гон крас-верас.У 2-4памёты па 3-7дзiц. насенне, жалуды, арэхi, грыбы, зелень; запас на зiму. Андатра (Ondatra zibethicus) 23-35cм,хв18-24cм,1кг. Вядзе пауводны склад жыцця. на берагах рэк,саджалак,каналау, азёрау.У крутых берагах рые норы,а на забал месцах будуе хаткi. Норы i хаткi:выхад пад вадой. пауводныя раслiны - чарот, асака, iрдзест, трысняг, хвошч, малюскi. У 2-3 пам па 6-7дзiц, цяжар 25 дз, палаваспелыя на 2 год. з’яўляецца каштоўным пушным звярком.