N mechanizmy usprawniania reakcji OBWE na kryzysy poprzez przyspieszenie formowania nowych misji w terenie (system react).

n usprawnienie form współpracy OBWE z innymi organizacjami i instytucjami europejskimi, w ramach niehierarchicznego systemu (Platforma Bezpieczeństwa Kooperatywnego).

n Uzgodniono zapisy podkreślające znaczenie zasady solidarności w stosunkach międzynarodowych oraz dające OBWE mandat do podejmowania wspólnych działań w razie naruszania przez jedno z państw swoich zobowiązań.

n Wzmocniono system ochrony praw człowieka i promocji demokracji na obszarze OBWE, zwłaszcza post-sowieckim. Pośrednio daje to możliwość wglądu w sprawy wewnętrzne związane z funkcjonowaniem praw człowieka i demokracji. Karta nie instytucjonalizuje OBWE, ale usprawnia jej działanie i nakierowuje na bardziej operacyjne funkcje.

n Dokument Wiedeński 1999, znacznie rozszerzający – wobec zawartych w Dokumencie Wiedeńskim 1994 - wojskowe środki budowy zaufania i bezpieczeństwa (CSBMs); m.in. rozszerzono zakres wymiany informacji wojskowej, obniżono progi powiadamiania o określonych rodzajach działalności wojskowej, wzmocniono reżim obserwacji i weryfikacji oraz wprowadzono katalog środków do wykorzystania w wymiarze regionalnym lub dwustronnym. Nie zdołano opracować bardziej zaawansowanych środków przydatnych w sytuacjach konfliktowych.

n Wspólna deklaracja polityczna szczytu dotyczyła przede wszystkim kwestii regionalnych. Potwierdzono rolę OBWE w dziedzinie zapobiegania konfliktom i ich rozwiązywania, w szczególności na obszarze b. ZSRR i b. Jugosławii. Określono też główne kierunki przyszłego zaangażowania. Mimo oporów rosyjskich wprowadzono postanowienie, iż OBWE będzie odgrywała rolę w rozwiązaniu konfliktu w Czeczenii.

n Od spotkania w 1999 r. w Stambule nie odbył się żaden szczyt przywódców politycznych państw OBWE.

n Na początku grudnia każdego roku, odbywa się Rada Ministerialna, podczas której dokonuje się podsumowania pracy Organizacji, proponuje kierunki na przyszłość, przyjmowane są decyzje i deklaracje oraz oświadczenia polityczne. W ciągu ostatnich lat, nie udało się, niestety, przyjąć wspólnej Deklaracji Politycznej na zakończenie Rady Ministerialnej.

Obszary działalności OBWE

1. WYMIAR POLITYCZNO-WOJSKOWY:

podstawowym instrumentem wymiaru polityczno-wojskowego jest Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa, które zajmuje się takimi kwestiami jak środki budowy zaufania i bezpieczeństwa (Confidence and Security Building Measures - CSBMs), kodeks zachowań w polityczno-wojskowych aspektach bezpieczeństwa, regionalne porozumienia kontroli zbrojeń.

Głównym celem Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa (Forum for Security Co-operation - FSC) jest: a) negocjowanie porozumień o kontroli zbrojeń, rozbrojeniu oraz o środkach budowy zaufania i bezpieczeństwa, b) regularne konsultacje i współpraca w dziedzinach związanych z bezpieczeństwem, c) redukcja ryzyka powstawania konfliktów, d) monitorowanie implementacji porozumień.

2. WYMIAR LUDZKI:

Państwa OBWE zobowiązały się do przestrzegania wielu politycznie wiążących decyzji związanych z wymiarem ludzkim Organizacji.

Od 1990 r. rozwinęły specjalne instytucje i mechanizmy promujące respektowanie zobowiązań.

Główną instytucją, która zajmuje się monitorowaniem zobowiązań OBWE z zakresu wymiaru ludzkiego a także która służy pomocą państwom członkowskim w ich realizacji jest Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, z siedzibą w Warszawie(Office for Democratic Institutions and Human Rights - ODIHR).

Innymi agendami zajmującymi się prawami człowieka są: Wysoki Komisarz do spraw Mniejszości Narodowych (będący jednocześnie instrumentem dyplomacji prewencyjnej) i Przedstawiciel OBWE do spraw Wolności Mediów.

3. WYMIAR EKONOMICZNY:

Przełomem dla problematyki gospodarczej i ochrony środowiska w OBWE była konferencja nt. współpracy gospodarczej w Bonn w 1990 r. W przyjętym podczas konferencji dokumencie państwa uczestniczące potwierdziły zobowiązania do przestrzegania zasad gospodarki rynkowej. Ze względu na fakt, że w coraz większej liczbie państw członkowskich miały miejsce reformy gospodarcze, zaczęły one szukać sposobów wzmocnienia zainteresowania OBWE sprawami transformacji gospodarczej. Państwa zadecydowały o corocznych spotkaniach poświęconych gospodarce i ochronie środowiska w ramach Forum Ekonomicznego. Odbywa się ono w Pradze i ma za zadanie m.in. przegląd realizacji zobowiązań państw w wymiarze ekonomicznym.

Utworzenie stanowiska Koordynatora OBWE ds. Ekonomicznych i Ochrony Środowiska w 1997 r. miało również służyć, zwróceniu uwagi na ważność problematyki gospodarczej i ochrony środowiska oraz sposoby identyfikacji zagrożeń, dla bezpieczeństwa wynikających z problemów ekonomicznych, społecznych i ochrony środowiska.

n W ostatnich latach problematyka Forum Ekonomicznego dotyczyła takich zagadnień jak:

bezpieczeństwo transportu, trendy demograficzne i migracje osób należących do mniejszości narodowych na obszarze OBWE, zjawisko handlu ludźmi, bronią, narkotykami i ich wpływ na gospodarkę, finansowanie terroryzmu i pranie „brudnych pieniędzy”, problematyka degradacji gruntów, skażenia gleby i gospodarki wodnej w kontekście zagadnień bezpieczeństwa, transportu morskiego i żeglugi śródlądowej.

n W 2003 r. w Maastricht został przyjęty Strategiczny dokument OBWE dla wymiaru

ekonomicznego i ochrony środowiska – uzupełniający Dokument Boński z 1990 r. Koncentruje się on na rozwoju współpracy między krajami, podkreśla wagę wspierania zasad dobrego rządzenia, zapewniania zrównoważonego rozwoju oraz znaczenie ochrony środowiska naturalnego.

n Przewodnictwo Greckie jako temat wiodący w 2009 r. wymiaru ekonomicznego podjęło

problematykę migracji: zarządzanie, aspekty ekonomiczno-społeczne, wpływ na stabilność i bezpieczeństwo w regionie OBWE.

Ocena działalności OBWE

Mimo braku własnych sił zbrojnych i wewnętrznych sporów np. co do charakteru konfliktów na obszarze byłego ZSRR, OBWE:

n Podnosi standardy norm i zachowań w stosunkach międzynarodowych,

n Wzmacnia (wprowadza) wartości demokratyczne, prawa człowieka i zasady państwa prawa,

n Podejmuje się prowadzenia dyplomacji prewencyjnej i rozwiązywania kryzysów

n Działa na rzecz budowy i stabilizacji ładu wojskowego

Do najważniejszych zadań misji terenowych OBWE, określonych każdorazowo ich mandatem, można zaliczyć m.in.:

n wsparcie tworzenia instytucji publicznych (szkolenie urzędników publicznych, służb policyjnych, pracowników wymiaru sprawiedliwości);

n monitorowanie sytuacji w zakresie przestrzegania praw człowieka oraz budowa instytucji demokratycznych. Misje skupiają się na realizacji programów promujących rządy prawa (rozwój sądownictwa i infrastruktury prawnej) oraz wspierających działalność wolnych mediów;

n monitorowanie zagrożeń dla bezpieczeństwa - misje są najważniejszą częścią systemu wczesnego ostrzegania i zapobiegania konfliktom OBWE;

n działanie na rzecz powrotu uchodźców oraz promocję ich reintegracji ze społecznościami lokalnymi (szczególnie w krajach bałkańskich).

Ogółem w misjach OBWE pracuje ok. 2300 przedstawicieli państw uczestniczących OBWE, w tym ok. 80 % stanowią obywatele państw na których terenie działają misje OBWE. Największą jest Misja OBWE w Kosowie. Misje pochłaniają ok. 72 % budżetu OBWE.

Obecnie OBWE prowadzi 18 misji terenowych: 7 na Bałkanach (Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Kosowo, Macedonia, Serbia); 3 na Zakaukaziu (Armenia, Azerbejdżan oraz Biuro Osobistego Przedstawiciela Przewodniczącego OBWE ds. konfliktu w Górnym Karabachu), 5 w Azji Centralnej (Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan) oraz 3 w Europie Wschodniej (Białoruś, Mołdowa, Ukraina).

n Proces z Korfu
Na nieformalnym spotkaniu ministrów spraw zagranicznych OBWE na Korfu (27 – 28.06.2009), które poświecone było przede wszystkim inicjatywie prezydenta D. Miedwiediewa ws. nowego porozumienia w dziedzinie bezpieczeństwa europejskiego, podjęto decyzję o zainicjowaniu dialogu nt. bezpieczeństwa europejskiego – „procesu z Korfu”.

n Kwestia przyszłości „procesu z Korfu” była centralnym punktem dyskusji Rady Ministerialnej OBWE w Atenach (1-2.12.2009 r.). Ministrowie SZ państw OBWE zdecydowali, iż dalsza dyskusja toczyć się będzie w ramach wzmocnionej Stałej Rady i Forum Bezpieczeństwa podczas regularnych nieformalnych spotkań w Wiedniu z udziałem ekspertów ze stolic.

Dialog skoncentruje się na:

n implementacji norm, zasad i zobowiązań OBWE;

n roli Organizacji w dziedzinie zapobiegania i rozwiązywania konfliktów;

n kontroli zbrojeń konwencjonalnych i środkach budowy zaufania i bezpieczeństwa;

n nowych zagrożeniach;

n wyzwaniach w wymiarze ekonomiczno-środowiskowym;

n prawach człowieka i podstawowych wolnościach;

n wzmocnieniu efektywności OBWE;

n współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi.

Przewodniczący OBWE w 2010 r., Kazachstan, został zobowiązany do przedstawienia do końca czerwca 2010 r. raportu nt. postępu prac.