Polityka USA, jej cele, strategia i taktyka,

§ globalizacja społeczna, informacyjna i ekonomiczna,

§ rysujący się konflikt północ-południe,

§ rosnące zapotrzebowanie na surowce,

§ terroryzm międzynarodowy,

§ długofalowe aspiracje Chin i Europy do pozycji mocarstw światowych,

§ transformacja UE, związana zarówno z postępującą instytucjonalizacją jak też i z jej poszerzeniem,

Transformacja NATO,

§ problemy Bliskiego Wschodu oraz Azji Środkowej,

Problem ekspansji ekonomicznej i demograficznej ChRL.

- Udział w międzynarodowych strukturach oraz współpraca z najważniejszymi graczami na arenie międzynarodowej, tzn. USA, Unią Europejską, Chinami Ludowymi i Indiami, sprzyja także wzmocnieniu wpływów Rosji. Moskwa ma specjalne stosunki z NATO w ramach Rady NATO-Rosja, rozwija także współpracę z UE.

- Wzmocnieniu prestiżu Kremla służyć ma nie tylko stałe członkostwo w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, ale także przynależność do G-8. Ponadto Rosja aktywnie uczestniczy w najważniejszych forach międzynarodowych na rzecz rozwiązania najpoważniejszych konfliktów na arenie międzynarodowej. Wraz z USA, ONZ i UE działa na rzecz stabilizacji w regionie bliskowschodnim. Została zaproszona do udziału w wielostronnych negocjacjach w sprawie bezpieczeństwa na Płw. Koreańskim. Jako członek „grupy kontaktowej” na Bałkanach, grała rolę „adwokata” Serbii.

Strategia i taktyka Rosji wobec WNP

Obszar poradziecki stanowi priorytet w polityce zagranicznej Rosji. w interesie własnego bezpieczeństwa Rosja dąży do utrzymania stabilności w regionie „bliskiej zagranicy”. Z drugiej strony zaangażowanie w rozwiązywanie konfliktów w republikach byłego ZSRR pozwala jej kontrolować sytuacje wokół własnych granic oraz ograniczać wpływy innych mocarstw.

Z uwagi na bliskość geograficzną i tradycyjne więzi Moskwa traktuje przestrzeń poradziecką jako „własne pole gry”, uznając ją za strefę swoich wyłącznych wpływów i odpowiedzialności. Skupia się na utrzymaniu dominującej pozycji w tej strefie.

Rosja w Europie

Polityka Rosji wobec Europy należy do najważniejszych kierunków w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej.

Od korzystnych stosunków z UE zależy rozwój gospodarczy i – w konsekwencji – powrót Rosji do grona najbardziej wpływowych aktorów w SM. Jej głównym atutem w relacjach z państwami Unii jest pozycja największego dostawcy surowców energetycznych. UE jest poważnym inwestorem w gospodarce rosyjskiej.

Współpraca Rosji z NATO pozwala jej uniknąć izolacji i współkształtować europejski system bezpieczeństwa.

Rosja a USA

W stosunkach ze USA w interesie Rosji leży przede wszystkim odzyskanie statusu mocarstwa na arenie międzynarodowej, gwarantującego jej rzeczywisty wpływ na SM. Podporządkowane są temu w istocie wszystkie działania Moskwy. W stosunkach z USA Rosja wykorzystuje trzy ze swych atutów: status stałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ, potencjał jądrowy porównywalny jedynie z amerykańskim oraz pozycję mocarstwa surowcowego.

Promowanie systemu wielobiegunowego pozwala Rosji przeciwdziałać umacnianiu się dominacji USA. Obronie multipolarnego ładu międzynarodowego służyć ma sojusz strategiczny z Chinami.

Rosja w Azji Wschodniej

W regionie Azji i Pacyfiku ambicje Rosji konfrontowane są z dominującą pozycją ChRL. W ramach polityki równowagi sił Rosja utrzymuje kontakty z konkurentami Chin: w Azji Wschodniej – z Japonią, w Azji Południowej – z Indiami.

Rosja stała się liczącą stroną w rokowaniach rozbrojeniowych na Płw. Koreańskim, inicjatorem a następnie siłą napędową tworzącej się osi Moskwa-Pekin-Dehli.

Rosja na Bliskim Wschodzie

W okresie zimnej wojny ZSRR należał obok USA do głównych graczy w regionie. Rozpad Związku Radzieckiego spowodował polityczne wycofanie się z Bliskiego Wschodu. W regionie całkowicie zdominowanym przez USA trudno Rosji było odzyskać utraconą pozycję. Dopiero pod koniec lat 90 XX w., a w szczególności za prezydentury Putina. Przejawiała się ona m.in. w działalności w ramach kwartetu bliskowschodniego (USA, ONZ, UE, Rosja), wbrew USA – we współpracy z Iranem, a także w uznaniu Hamasu za legalną władzę w Gazie.

WNP powstała na mocy tzw. układu białowieskiego z 8.12.1991 r. podpisanej przez prezydentów B. Jelcyna, L. Krawczuka i S. Szuszkiewicza. WNP obejmowała wówczas jedynie trzy kraje słowiańskie: Rosję, Ukrainę i Białoruś. Na mocy protokołu z Ałma Aty z 21.12. 1991 r. do organizacji przystąpiło kolejnych osiem republik rozwiązanego ZSRR: Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia i Azerbejdżan. W organizacji nie znalazły się państwa bałtyckie oraz Gruzja.

W 1993 r. akces do WNP zgłosiła Gruzja, po tym jak obalony został rząd Z. Gamsachurdii. W 2006 r. Gruzja wystąpiła z Rady Ministrów Obrony WNP, a 12.08.2008 r. prezydent Saakaszwili ogłosił, że Gruzja występuje z WNP, 14.08.2008 gruziński parlament jednomyślnie przyjął odpowiednią uchwałę w tej sprawie. 18.08.2008 r. msz Gruzji poinformowało Sekretariat Wykonawczy WNP o wystąpieniu Gruzji ze Wspólnoty. Decyzja weszła w życie po upływie roku.

Cele WNP

§ prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej państw (ze wspólnej polityki wyłączone są kwestie obronne, uregulowane odrębnym Traktatem Taszkienckim z maja 1992 roku),

§ stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej, wspólnego systemu komunikacyjnego, jak również ochrona środowiska,

§ prowadzenie wspólnej polityki migracyjnej i zwalczania przestępczości.

Organy WNP

WNP jest typową organizacją międzyrządową, brak w niej organów ponadnarodowych.

Do organów decyzyjnych WNP zaliczyć można Radę Szefów Państw (skupiającą prezydentów) i Radę Szefów Rządów. Podejmują one strategiczne decyzje co do rozwoju Wspólnoty, zarysowują cele do osiągnięcia przez kraje należące do WNP.

Do organów branżowych należą:

•Rada Ministrów Spraw Zagranicznych

•Rada Ministrów Obrony

•Rada Ministrów Spraw Wewnętrznych

Siedziba Sekretariatu Wykonawczego WNP, który wykształcił się z Komitetu Koordynacyjno-Konsultacyjnego, znajduje się w Mińsku.

Sekretarza powołuje i odwołuje jednomyślnie Rada Szefów Państw, choć w historii zdarzało się, iż czynił to samodzielnie prezydent Rosji.

Pozostałe organy WNP to:

•Międzyrządowy Komitet Ekonomiczny

•Komitet Statystyczny

•Komitet Kosmiczny

•Komitet Transportu

Wyróżnić możemy też organy pomocnicze, tj. Zgromadzenie Parlamentarne WNP z siedzibą w Petersburgu, Komisję Praw Człowieka WNP oraz Trybunał Gospodarczy.

Rodzaje członkostwa

Członkami założycielami WNP są trzy kraje (Białoruś, Rosja i Ukraina), które podpisały porozumienie białowieskie o likwidacji ZSRR w grudniu 1991 roku. Członkostwo zwyczajne posiada obecnie jedenaście krajów: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja (od lutego 2006 roku nie należy do Rady Ministrów Obrony), Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Ukraina i Uzbekistan. Turkmenistan był członkiem zwyczajnym do 2005 roku, od tego czasu posiada status członka stowarzyszonego, którym zostać może każdy kraj byłego ZSRR, nie należący do WNP (potencjalnie Litwa, Łotwa lub Estonia, choć to, że tak się stanie jest prawie niemożliwe, gdyż kraje te, należące do Unii Europejskiej i NATO z pewnością nigdy nie wystąpią z prośbą o przyjęcie do WNP). Przewiduje się również status obserwatora (kraje spoza regionu).

Praktyka funkcjonowania WNP

Wprawdzie do WNP należy większość krajów byłego ZSRR, inicjatywy rozwijające i konkretyzujące współpracę krajów dwunastki nie spotkały się z pozytywnym odzewem.

Zdecydowanie odrzucona (nawet przez Rosję) została idea utworzenia Związku Euroazjatyckiego zgłoszona przez Nursułtana Nazarbajewa oraz propozycje integracyjne Aleksandra Łukaszenki. Bliższą integracją w ramach Wspólnoty zainteresowana jest (oprócz Rosji) głównie Białoruś oraz kraje azjatyckie tj. Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan. Wraz z Rosją należą one do Unii Celnej WNP oraz są stronami Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej (EAWG).

Na spoistość WNP negatywnie wpływają istniejące na jej terenie organizacje subregionalne, tj. GUAM (inaczej zwany Związkiem Środkowoazjatyckim), w którego skład wchodzą Gruzja, Ukraina, Azerbejdżan i Mołdowa.

We 09.2003 roku podpisano na Krymie Układ o Budowie Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej, obejmujący oprócz Ukrainy Rosję, Białoruś, Kazachstan. Jego sygnowanie fetowane było w Rosji jako znaczący krok na drodze do integracji gospodarczej krajów byłego ZSRR, tym bardziej, że traktat podpisała niechętna dotąd zacieśnianiu ekonomicznych więzów Ukraina.

WNP bazuje głównie na Traktacie z Taszkientu i obejmuje jedynie część krajów WNP (formalnie umowy te nie są częścią dorobku prawnego WNP). Układ Taszkiencki podpisało sześć państw w maju 1992 r.: Rosja, Armenia, Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan i Kazachstan. W grudniu 1993 r. do Układu dołączyła Białoruś (zrywając z polityką neutralności prowadzoną przez socjaldemokratów i konserwatystów), Gruzja i Azerbejdżan. Dwa ostanie państwa wraz z Uzbekistanem wystąpiły z porozumienia w maju 1999 r. Do Układu nie przystąpiły Ukraina, Turkmenistan i Mołdawia.

Wykład 14 - Instytucjonalizacja bezpieczeństwa i współpracy ogólnoeuropejskiej na przykładzie OBWE