Definicja integracji europejskiej

Przez integrację europejską rozumie się takie łączenie się ze sobą krajów wchodzących do europejskiego związku integracyjnego, które doprowadzi do tego, że związek ten w relacji do swojego otoczenia stanie się pewna całością, a kraje członkowskie jej częściami.

Formy integracji gospodarczej:

u strefa wolnego handlu – forma ugrupowania integracyjnego, powołanego zwykle na podstawie umowy międzynarodowej, której strony podejmują decyzję o zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych w wymianie handlowej;

u unia celna – polega na ujednoliceniu ceł zewnętrznych i stworzenia w ten sposób jednolitego obszaru celnego, umożliwiającego wypracowanie jednolitej polityki handlowej;

u wspólny rynek – kolejna forma integracji gospodarczej, tworzona na bazie unii celnej. W jego ramach mamy do czynienia ze swoboda przepływu dóbr i usług oraz zniesieniem barier w przepływie czynników produkcji (kapitału, siły roboczej, technologii);

u unia walutowa – zakłada koordynację polityki walutowej i kursowej państw uczestniczących w celu osiągnięcia pełnej wymienialności walut oraz wprowadzenia wspólnej waluty;

u unia gospodarcza zakłada głęboka koordynację i unifikację narodowych polityk gospodarczych i sprawowanie władzy w kluczowych kwestiach przez organ ponadnarodowy. Wśród polityk gospodarczych objętych tym procesem należy wymienić m.in. politykę rozwojową, regionalną, rolną, transportową.

Pojęcie integracji politycznej

Polityczna integracja – tworzenie instytucjonalnych mechanizmów i procedur podejmowania decyzji, także kształtowanie wspólnych wartości i oczekiwań, pokojowe rozwiązywanie sporów i społeczno-polityczna spójność.

Koncepcje głoszone po II wojnie światowej dotyczące przyszłości Europy

Ø nurt federalistyczny

Zgodnie z tą wizją Europy integracja powinna polegać na centralizacji niektórych funkcji na szczeblu ponadpaństwowym (rząd federalny), a z drugiej – na decentralizacji na poziomach niższych, regionalnych i lokalnych. Zatem najpierw trzeba zbudować instytucje polityczne ponadpaństwowych struktur przez odebranie rządom, sądom, parlamentom narodowym konkretnych uprawnień na rzecz ich europejskich odpowiedników. W sprawach należących bezpośrednio do kompetencji organów federalnych nie przewidziano pośrednictwa państw członkowskich.

Ø nurt funkcjonalistyczny

Zwolennicy tego nurtu uważali, że jedność europejską należy budować przede wszystkim przez tworzenie realnych więzi między państwami, głównie ekonomicznych, co doprowadzi do tak daleko posuniętej współzależności, że wojny i konflikty międzynarodowe staną się niemożliwe, ponieważ zniknie materialna przyczyna ich powstawania.

W gronie funkcjonalistów można wyodrębnić dwie grupy: tradycjonalistów i neofunkcjonalistów.

- tradycjonaliści uważali, że umiędzynarodowienie powinno się dokonywać drogą stopniowej erozji struktur państwa i rozszerzenia międzynarodowej działalności funkcjonalnej.

- neofunkcjonaliści twierdzili, że procesy zjednoczeniowe mają immanentną zdolność samorozwoju.

Ø nurt konfederalny

Zwolennicy tego ujęcia kładli nacisk na „demokratyczną kontrolę” instytucji międzynarodowych. Parlament miał stanowić „wentyl bezpieczeństwa”, dający upustniezadowoleniu występującemu w państwach członkowskich z powodu niepopularnych decyzji podejmowanych przez struktury europejskie.

Konfederaliści nie wykluczali przekształcenia konfederacji w federację.

Geneza integracji europejskiej:

U podstaw integracji europejskiej leżą przyczyny polityczne i ekonomiczne.

q przyczyn politycznych należy upatrywać w idei dotyczącej stabilności kontynentu oraz w idei europejskiego wkładu w rozwój gospodarczy i pokój na świecie.

q przyczyny ekonomiczne integracji europejskiej są związane z możliwością całkowitego wykorzystania korzyści, jakie mogą wynikać ze skali produkcji oraz komparatywnej przewagi różnych części kontynentu.

Główne fazy działań integracyjnych do połowy lat 50. XX wieku:

o przekształcenie 16 kwietnia 1947 r. doraźnej pomocy amerykańskiej dla Europy Zachodniej w ramach tzw. Planu Marshalla w Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC);

o utworzenie w marcu 1948 r. tzw. paktu brukselskiego o Unii Zachodniej z udziałem Belgii, Holandii, Luksemburga, Francji i Wielkiej Brytanii, przekształconego w 1954 r. w Unię Zachodnioeuropejską;

o powołanie do życia 4.04.1949 r. Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO);

o podpisanie w 1951 r. traktatu powołującego do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) z udziałem Belgii, Holandii, Luksemburga, Francji, Włoch i RFN;

o podpisanie w marcu 1957 r. układu o Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) przez 6 krajów EWWiS.

„ Wspólnoty Europejskie”to nazwa obejmująca do 1993 roku Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, Europejską Wspólnotę Energii Atomowej oraz Europejską Wspólnotę Gospodarczą, a obecnie tylko dwie z nich – Wspólnotę Europejską, powstałą w miejsce EWG oraz Euratom.

Na mocy Traktatu o Fuzji z 1965 r. wszystkie trzy Wspólnoty posiadały te same instytucje i miały zawsze ten sam skład członkowski, pozostawały jednak prawnie odrębne.

Na mocy Traktatu z Maastricht nastąpiło oficjalne przemianowanie EWG na Wspólnotę Europejską. Pozostaje ona odrębnym podmiotem w ramach Unii Europejskiej, która została ustanowiona przez ten Traktat. Ponadto w 2002 roku zgodnie z Traktatem Paryskim EWWiS została rozwiązana.

Już w 1969 roku Wspólnota Europejska podjęła pierwsze kroki w celu budowy unii gospodarczej i walutowej. Stanowił go tzw. plan Barre. Następnymi znaczącymi przedsięwzięciami w tej kwestii były: plan Wernera (1971), ustanowienie Europejskiego Systemu Walutowego (1978), stosowne regulowania Jednolitego Aktu Europejskiego (1986), plan Delorsa (1988).

Plan Delorsa przewidywał, że państwa WE 1 lipca 1990 roku powinny rozpocząć budowę unii gospodarczej i walutowej.

Od 1994 roku rozpoczęto drugi etap EMU, którego ostatecznym celem było wprowadzenie wspólnej waluty euro. Istotne znaczenie miało uzgodnienie kryteriów zakwalifikowania poszczególnych członków do EMU. Ostatecznie przyjęto następujące cztery punkty:

Ø przyrost rocznego zadłużenia nie może wynosić powyżej 3% PKB;

Øogólne zadłużenie nie może być powyżej 60% PNP;

Ø stopa inflacji nie może wynosić więcej niż 1,5% przeciętnej stopy inflacji trzech państw wykazujących się najniższą inflacją;

Ø nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może przekraczać więcej niż 2% przeciętnej trzech krajów o najniższych stopach inflacji, a ponadto dane państwo nie może spowodować przez co najmniej 2 lata żadnych ostrych napięć w mechanizmie kursów walutowych.

Jednolity Akt Europejski wszedł w życie 1 lipca 1987 r.

Zakładał on ustanowienie do 1992 roku pełnego rynku wewnętrznego, zniesienie wszelkich ograniczeń gospodarczo-handlowych między państwami członkowskimi, a ponadto poszerzenie pola działania Wspólnot w takich dziedzinach, jak: ochrona środowiska naturalnego, sprawy socjalne, badania i technologia.

Poszerzono także zasadę głosowania większościowego w Radzie Ministrów, wzmocniono uprawnienia Parlamentu Europejskiego oraz uregulowano wyższy poziom koordynacji polityki zagranicznej w ramach tzw. Europejskiej Współpracy Politycznej.

Traktat o Unii Europejskiej został podpisany 7 lutego 1992 roku, a wszedł w życie 1 listopada 1993 roku.

§ pierwszy filar obejmuje dwie istniejące Wspólnoty Europejskie. Traktat z Maastricht nie likwiduje ich, lecz rozszerza oraz dokładniej definiuje ich kompetencje w poszczególnych dziedzinach, modyfikując oraz uzupełniając ich traktaty założycielskie,

§ drugi filar stanowi wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa,

§ trzeci filar obejmował do czasu wejścia w życie Traktatu Amsterdamskiego współprace państw w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. 1 maja 1999 roku nastąpiło przeniesienie

Problematyki azylowej, wizowej, imigracyjnej oraz innych polityk związanych ze swobodnym przepływem osób do pierwszego filaru.

Traktat Amsterdamski został podpisany 2 października 1997 roku, a wszedł w życie 1 maja 1999 roku.

Istotnymi elementami innowacyjnymi w traktacie są:

ü w zakresie I filara:

- podtrzymanie zobowiązania do działania na rzecz wzrostu gospodarczego,

- przyjęcie zobowiązań odnośnie zachowania oszczędnej polityki budżetowej w celu umożliwienia realizacji EMU i wprowadzenia euro,

- osiągnięcie kompromisu w kwestii zwalczania bezrobocia, przypisując w tym zakresie pewne obowiązki UE, choć zasadniczą odpowiedzialność nadal miały ponosić państwa;

ü w zakresie II filara:

- zapowiedź dalszego zacieśnienia współpracy w ramach WPZiB oraz wprowadzenie w tym celu stanowiska Sekretarza Generalnego/Wysokiego Przedstawiciela,

ü w zakresie III filara:

- zwiększenie kompetencji unijnych w ramach polityki azylowej, wizowej, imigracyjnej oraz w sprawie uchodźców.

• Traktat lizboński - oficj. Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany 13 grudnia 2007 r.

• W stosunku do państw-stron wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., przy czym w hierarchii źródeł prawa porządku prawnego RP obowiązuje od chwili ogłoszenia w Dzienniku Ustaw 2 grudnia 2009 r.

• Powstał po fiasku Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. Zniesie on podział na Wspólnotę Europejską i Unię Europejską oraz nada Unii Europejskiej osobowość prawną.

• Traktat wzmacnia rolę Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych, gwarantując obywatelom większą możliwość uczestnictwa w procesie decyzyjnym UE.

• Zwiększa się możliwość działania w dziedzinach o istotnym znaczeniu dla dzisiejszej Unii takich jak bezpieczeństwo energetyczne czy walka z terroryzmem.

• Traktat wprowadza ponadto istotne zmiany w tak ważnej sferze działalności, jak polityka zagraniczna, m.in. poprzez ustanowienie funkcji Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. zagranicznych oraz powołanie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. Zmiany te przyczynią się do lepszego promowania interesów i wartości europejskich w świecie oraz umocnienia pozycji międzynarodowej UE.
Etapy rozszerzania Unii Europejskiej

1973 - pierwsze rozszerzenie
1 stycznia wszedł w życie traktat o przystąpieniu do WE nowych członków: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii.
Norwegowie wypowiadają się w referendum przeciw przyłączeniu ich kraju do WE.

1981 - drugie rozszerzenie
1 stycznia, na mocy układu podpisanego 28 maja 1979 r. Grecja została kolejnym państwem członkowskim WE.

1986 - trzecie rozszerzenie
1 stycznia Hiszpania i Portugalia stały się pełnoprawnymi członkami WE.

1990
Po upadku Muru Berlińskiego, zjednoczone Niemcy dostosowują zasady swojego członkostwa do zwiększonej o wschodnie landy liczby mieszkańców.
1995 - czwarte rozszerzenie
1 stycznia Austria, Finlandia i Szwecja stały się członkami UE.
Społeczeństwo Norwegii większością 52,8 % wypowiedziało się przeciwko akcesji z UE.

2004 - piąte rozszerzenie
1 maja Cypr, Czechy, Estonia, Litwa Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry stały się pełnoprawnymi członkami UE.

2007 - szóste rozszerzenie
1 stycznia 2007 r. Bułgaria i Rumunia

Kraje kandydujące:

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii
Chorwacja
Turcja

Głównym kierunkiem geograficznym polityki zagranicznej UE jest Europa.

UE utrzymuje bliskie stosunki z wysoko rozwiniętymi państwami Europy Zachodniej należącymi do Europejskiego Zrzeszenia Wolnego Handlu, tj. z Norwegia, Islandią, Liechtensteinem i Szwajcarią. Wspólnie z trzema pierwszymi od 1 stycznia 1994 tworzy Europejski Obszar Gospodarczy. Ściśle współpracuje z minipaństwami: Andorą, Monako i San Marino. Utrzymuje dobre stosunki ze stolica Apostolskąi techniczną współpracę z Miastem-Państwem Watykańskim, które w grudniu 2000 roku przyjęło euro jako swoją walutę.

Najważniejszym kierunkiem polityki zagranicznej UE jest Eur. Środkowa + Bałkany.

Poczynając od Traktatu z Maastricht, cele polityczne wobec tego regionu są następujące:

qrozwiązanie powstałych na początku lat 90. konfliktów etnicznych oraz zapewnienie stabilizacji politycznej, ekonomicznej i społecznej w krajach tam leżących, celem wzmocnienia własnego bezpieczeństwa i możliwości rozwoju,

q przygotowanie większości pastw tego regionu do partnerskiej współpracy, a następnie części z nich do członkostwa w Unii.

Szczególny obszar zainteresowania UE stanowią położone w Europie Wschodniej i w północnej części Azji kraje zrzeszone we Wspólnocie Niepodległych Państw.

Zainteresowanie UE obszarem WNP wynika z różnych przesłanek, które można zbiorczo określić jako polityczne, ekonomiczne, a nawet kulturowe. Polityka zewnętrzna UE wobec państw WNP potwierdzić ma także rosnącą rolę Unii jako globalnego aktora międzynarodowego.

UE jest mocno zaangażowana w szeroko rozumianym regionie śródziemnomorskim, obejmującym państwa Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu. Aktywność UE wynika ze strategicznego znaczenia tego rozległego obszaru oraz historycznych, gospodarczych i kulturowych związków między państwami członkowskimi UE a krajami zza Morza Śródziemnego.

Polityka UE wobec całego regionu koncentruje się na rozwijaniu Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego oraz na działaniach na rzecz pokoju na Bliskim Wschodzie (rozwiązaniu konfliktu arabsko-izraelskiego, stabilizacji Afganistanu i Iraku oraz dialogu z Iranem).

Wykład 11 - Miejsce i rola NATO po zakończeniu zimnej wojny

• Geneza i ewolucja NATO w okresie zimnej wojny.

• Struktura cywilna i wojskowa NATO.

• Nowe problemy strategiczne - kształtowanie się doktryny NATO od zakończenia zimnej wojny do 1999 r.

• Problem poszerzenia w latach 90. XX w. i na pocz. XXI w.