Wyznaczniki roli USA jako jedynego mocarstwa globalnego.

Istota procesu globalizacji

Globalizacja jest pojęciem używanym, aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami.

Wymiary globalizacji:

üpolityczny (zmiana miejsca i roli państwa w stosunkach międzynarodowych, polityczne wpływy wielkich korporacji i firm medialnych, terroryzm globalny),

ügospodarczy (handel, finanse, produkcja, dystrybucja),

ünaukowo-techniczny (wymiana naukowa, sieci naukowe, transfer technologii),

üspołeczny (przepływ informacji, przepływ idei, migracje, przestępczość transnarodowa).

Skutki globalizacji dla SM:

• zmiana pozycji, funkcji i roli państwa;

• wpływ na prawne i polityczne zasady SM;

• zmiana struktury pionowej współczesnych SM – tj. z jednej strony wzrost potęgi USA, których przewaga nad resztą świata nie maleje, dążących otwarcie do utrzymania swej hierarchicznie dominującej pozycji, a z drugiej – żywiołowe powstawanie zjawiska global governance.

Perspektywy ewolucji systemu międzynarodowego:

o wariant hegemoniczny – wzmocnienie wpływów USA jako „globalnego policjanta”, zdolnego do relatywnie skutecznego dyscyplinowania SM w duchu nowego imperium.

Zakładamy, że USA jako główny regulator stosunków międzynarodowych będą zdolne do ich regulowania. W takim wypadku Północ będzie dość mocno zintegrowana wokół USA (oczywiście ze sporą dozą samodzielności co większych uczestników), natomiast Południe pozostanie rozproszone i poddane oddziaływaniom Północy;

o wariant wielobiegunowy – tj. współczesna wersja „koncertu mocarstw”, w którym kilka najważniejszych państw w porozumieniu ze sobą załatwia sprawy światowe, a w swoim otoczeniu ma wolną rękę. Do głównych zwolenników takiego układu należą Chiny i Rosja, do pewnego stopnia także Francja i niektóre mocarstwa regionalne.

Warunkiem realizacji tego wariantu jest uzyskanie przez tych uczestników globalnych możliwości oddziaływania, tak aby były zdolne nie tylko do udaremniania działań USA, co jest możliwe i obecnie, ale także aby mogły same kształtować stosunki światowe w sensie pozytywnych działań i propozycji, a nie tylko negatywnego przeciwstawiania się polityce USA

o wariant rozproszony –nie będzie żadnego zdecydowanego lidera, zdolnego narzucać innym swoją wolę, będą natomiast doraźne koalicje czy lokalne „koncerty” dla załatwiania konkretnych spraw.

W tym wariancie USA nie będą zdolne utrzymać swych możliwości oddziaływania, a jednocześnie inne mocarstwa nie uzyskają realnych możliwości oddziaływania w skali globalnej.

o wariant dwubiegunowy – prawdopodobieństwo zarysowania się nowego układu bipolarnego, pomiędzy USA a Rosją lub, co bardziej prawdopodobne, USA a ChRL.

Warunkiem realizacji tego wariantu jest znaczne wzmocnienie się któregoś z tych państw, na tyle, aby mogło ono rzucić wyzwanie USA w każdej sferze.

 

Wykład 7 -Problemy i wyzwania w międzynarodowych stosunkach politycznych na początku XXI w.

1. Zróżnicowanie poszczególnych uczestników państwowych oraz ich ról w międzynarodowych stosunkach politycznych.

2. Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w poszczególnych regionach świata.

3. Główne zagrożenia dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego:

- terroryzm,

- zorganizowana przestępczość,

- produkcja i proliferacja broni masowego rażenia.

4. Kontrowersje wokół reformy ONZ oraz interwencji zbrojnej jako metody rozwiązywania konfliktów międzynarodowych

Zróżnicowanie poszczególnych uczestników państwowych oraz ich ról w MSP.

Wzrostowi liczebnemu państw towarzyszył gwałtowny przyrost innych uczestników SM takich, jak międzyrządowe i pozarządowe organizacje czy przedsiębiorstwa transnarodowe.

Jednak nadal państwo narodowe zachowuje pozycję pierwszoplanowego podmiotu SM, mimo, że proces zmiany systemu międzynarodowego i globalizacji doprowadził do znacznego zróżnicowania ich roli oraz pozycji międzynarodowej, jak i korekty funkcji wewnętrznych, czemu towarzyszy także konieczność nowego podejścia do kwestii suwerenności państwowej.

Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w poszczególnych regionach świata.

¨ Europa

- proces integracyjny związany jest przede wszystkim z rozszerzaniem się UE, która jest najbardziej zaawansowanym ugrupowaniem integracyjnym w świecie,

- działalność innych organizacji regionalnych: Rady Europy (1949), Paktu Północnoatlantyckiego (NATO, 1949) oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE, 1995),

- tendencje dezintegracyjne przejawiały się najwyraźniej podczas rozpadu ZSRR i Jugosławii, szczególnie w latach 1991–2001. Nie zakończyły jednak na tym, o czym świadczą wydarzenia w Kosowie, Macedonii, czy podział Serbii i Czarnogóry.

¨ region Azji i Pacyfiku

- funkcjonują następujące organizacje: Rada Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC, 1989) w skali ogólnoregionalnej; Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN, 1967), zajmuje się również problemami bezpieczeństwa regionu, np. w ramach stworzonego w 1993 r. Regionalnego Forum ASEAN, Strefa Wolnego Handlu Australia – Nowa Zelandia (CER, 1983) w skali subregionalnej i Chiński Obszar Gospodarczy mający charakter transgraniczny; istniejący od 1951 r. Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS), zawarty między Australią, Nową Zelandią i USA;

- tendencje dezintegracyjne wynikają z podziału Półwyspu Koreańskiego i prac nad bronią atomową prowadzoną przez KRLD (Korea Pn.); spory terytorialne np. między Rosją, a Japonią o Wyspy Kurylskie; problemu istnienia Tajwanu i dążenia ChRL do przyłączenia tego obszaru.

¨ region Bliskiego Wschodu

- jest obszarem zdominowanym przez procesy dezintegracyjne: konflikty pomiędzy Arabami a Żydami w kontekście powstania państwa Izrael i walki o utworzenie niepodległej Palestyny, jak i rywalizacji o wpływy w państwach, na których terenie znajdują się zasoby ropy naftowej np. Arabia Saudyjska, Kuwejt, Irak i Iran;

- zaangażowanie militarne USA na tym obszarze przyczyniło się również do powstania organizacji terrorystycznych stawiających sobie za cel walkę nie tylko z tym państwem, ale i destabilizację ładu międzynarodowego;

- duże zagrożenie stanowią także prace nad bronią atomową prowadzone w Iranie.

¨ Afryka

- jest obecnie marginalizowana na arenie międzynarodowej. W pustkę powstałą po okresie zimnowojennego zainteresowania mocarstw wkracza CHRL widząc tutaj przede wszystkim możliwość zdobycia surowców naturalnych;

- procesy integracyjne na terenie Afryki związane są z powstaniem w 1963 r. Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA), której członkowie w 2000 roku powołali na jej miejsce Unię Afrykańską (UA);

- niskiemu poziomowi powiązań pomiędzy państwami regionu sprzyja jego niestabilność spowodowana dużą ilością sporów i konfliktów o wymiarze wewnętrznym jak i międzynarodowym.

¨ region Ameryki Łacińskiej i Karaibów

- wysoki poziom współpracy państw zarówno w płaszczyźnie politycznej, jak i gospodarczej. Do najważniejszych organizacji współpracy politycznej należą: Organizacja Państw Amerykańskich (OPA, 1948), Organizacja Państw Ameryki Środkowej (ODECA, 1951) i Organizacja Państw Wschodnich Karaibów (OECS, 1981);

- najważniejsze ugrupowania integracyjne o charakterze gospodarczym to: Wspólny Rynek Ameryki Środkowej (MCCA, 1960), Wspólnota Andyjska (CA, 1969), Wspólnotę Karaibską (CARICOM, 1973), Wspólny Rynek Południa (Mercosur, 1991), Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA, 1994) oraz Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku (APEC, 1989);

- zagrożenia o charakterze militarnym uległy marginalizacji.

Wielość definicji terroryzmu wynika z faktu, że po pierwsze poszczególne państwa w inny sposób postrzegają aktywność określonych organizacji. Dla przykładu dla państw arabskich Palestyńczycy i Czeczeni pozostają „bojownikami o wolność”, podczas gdy dla państw, na których terenie dokonują zamachów (Izrael i Rosja) oraz Zachodu są „terrorystami”. Drugi problem to finansowanie przez niektóre kraje działalności organizacji terrorystycznych. Dla Iranu i Syrii Hezbollah (Partia Boga dokonująca zamachów na terenie Izraela, mająca bazy w Libanie) nie stanowi tego typu podmiotu. Po trzecie zaś wyróżnia się wiele rodzajów terroryzmu.

Przestępczość transnarodowa, zgodnie z Konwencją Przeciwko Transnarodowej Przestępczości Zorganizowanej z 2000 roku jest to przestępstwo popełniane na terytorium:

1) więcej niż jednego państwa,

2) jednego państwa, ale ważne jego elementy, związane z przygotowaniem, zaplanowaniem, kierowaniem i kontrolą mają miejsce w innym państwie,

3) jednego państwa, ale zamieszana w nie jest grupa przestępcza zaangażowana w działalność przestępczą na terytorium więcej niż jednego państwa,

4) jednego państwa, ale powodujące istotne skutki w innym.

Proliferacja – z łaciny proles, prolis „potomek, potomstwo” + ferre „nieść” - silne rozrastanie się czegoś, gwałtowny rozwój, rozmnażanie się, bujny rozrost, rozprzestrzenianie się.

Ogólnie rzecz ujmując, głównymi powodami, jakimi kierują się państwa by uzyskać broń jądrową są:
a) chęć zagwarantowania bezpieczeństwa narodowego,
b) zwiększenia prestiżu międzynarodowego,
c) względy polityki wewnętrznej.

Obok zagrożenia ze strony organizacji terrorystycznych (kolejny punkt), do głównych związanych z proliferacją BMR(bron masowego razenia) zaliczyć możemy m.in.:

a) zagrożenie militarne ze strony państw posiadających broń jądrową i środki jej przenoszenia,

b) atak przy użyciu tego typu broni na siły interweniujące w rejonach konfliktu oraz przeprowadzające operacje pokojowe,

c) erozje norm prawa międzynarodowego i dezorganizacje systemu międzynarodowego, szczególnie poprzez zmiany równowagi sił w skali regionu,

d) możliwość wypadków, katastrof związanych z pracami nad bronią masowego rażenia.

Kontrowersje wokół reformy ONZ

¨Niestety ONZ nie udało się przeprowadzić koniecznych reform, co w znacznym stopniu przyczyniło się do spadku jej prestiżu. Szczególne kłopoty związane są z używaniem siły w SM bez zgody RB i używanie interwencji zbrojnej jako metody rozwiązywania konfliktów.

¨Brak skutecznych mechanizmów pokojowego załatwienia sporów systemu NZ nie poparte odpowiednimi instrumentami egzekwowania przyjętych zobowiązań, jak i żądań społeczności międzynarodowej stwarza konieczność reformy systemu NZ i prawa międzynarodowego. Jednak do jej przeprowadzenia konieczna jest zgoda wszystkich mocarstw zasiadających w RB, a ta wydaje się mało prawdopodobna do uzyskania.

Szczególnie potrzebne reformy, przed którymi nadal stoi ONZ dotyczą:

qZmian strukturalno – funkcjonalnych w zakresie kompetencji i struktury organów np. zwiększenie znaczenia ZO, likwidacja Rady Powierniczej, obowiązkowe wdrażanie orzeczeń MTS, zwiększenie liczby stałych (o Brazylię, Indie, Japonię i Niemcy, tzw. grupa państw G4, czemu sprzeciwia się państwa grupy tzw. „zjednoczeni dla consensusu” np. Hiszpania, Meksyk, Pakistan, Włochy) i niestałych członków RB (przede wszystkim o kraje trzeciego świata), rezygnacja z prawa weta bądź możliwość jego uchylenia przez ZO;

q Przezwyciężenia kryzysu finansowego, który powodowany jest przez wydatki na liczne operacje pokojowe, przerośniętą biurokrację i korupcję oraz zaleganie ze składkami przez państwa członkowskie, jednak nie poprzez podnoszenie składek, a zwiększenie skuteczności ich przekazywania;

q Wypracowania lepszego rozwiązywania problemów wynikających z nowych wyzwań epoki, szczególnie w zakresie środków rozwiązywania sporów i misji pokojowych i możliwości ingerencji w sprawy wewnętrzne państwa łamiącego prawo międzynarodowe i prawa swoich obywateli;

qPodjęcia wspólnych działań na rzecz zwalczania proliferacji broni masowego rażenia.

Do przeprowadzenia powyższych reform konieczna jest zmiana Karty NZ. Ta odbyć by się mogła na specjalnie zwołanej konferencji Narodów Zjednoczonych i wymagałaby zgody i ratyfikacji zmian przez 2/3 jej uczestników, w tym członków Rady Bezpieczeństwa. To w obecnej sytuacji międzynarodowej nie jest możliwe.

Wykład 8 - Rola USA w stosunkach międzynarodowych.

Ad. 1)

Chiny leżą w Azji Południowo-Wschodniej i liczą ok. 5000 lat tradycji rozwoju kulturowo-państwowego. Wyróżnia się następujące epoki:

ØChiny cesarsko-królewskie od starożytności (mur chiński VI w. p.n.e do XIV w. n.e.= ok. 6350 km), od XIX w. protektorat mocarstw, ustanowienie Republiki 1911- prezydent Sun Jat-sen,

Ø dyktatury wojskowe 1916-1927, inwazja Japonii 1931, a następnie wojna chińsko –japońska (1937-1945) równolegle do wojen domowych i rywalizacji Nacjonalistów (Kuomintang- Czang-Kai Szek) i Komunistów (Mao-Zedong) zakończonej kolejną wojną domową 1945-1949 oraz powstaniem: Chińskiej Republiki Ludowej - ChRL (1949) oraz Republiki Chin na wyspie Tajwan (Formoza),

Øogólne fazy rozwoju wewnętrznego ChRL:

a) 1949-1978 okres budownictwa socjalizmu, w tym bezpośrednio na czele z Mao Zedongiem do 1976 („rewolucja kulturalna” 1966-1976);

b) 1978 stopniowe przejęcie władzy przez Deng Xiaopinga (kilkakrotnie więzionego wcześniej reformatora) początkowo za poparciem pragmatycznego premiera Czu-Eln-laia (1949-1976), a następnie po śmierci Mao Zedonga (1976) oraz odsunięciu od władzy „bandy czworga” i lewaków (1976-1979) oraz przejście do realizacji koncepcji „socjalistycznej gospodarki rynkowej”, zainicjowanej przez niego już częściowo wcześniej poprzez przeforsowanie tzw. Programu 4 Modernizacji: -rolnictwa, -przemysłu, -obrony narodowej, -nauki i techniki (1975);

c) w latach 80. i 90. ChRL przeszła okres dynamicznego rozwoju gospodarczego oraz przemian polityczno-gospodarczych;

Ad. 2)

I. Założenia doktrynalne:

a) długofalowe dążenie do zachowania bezpieczeństwa i niezależności,

b) nawiązywanie do chińskiej tradycji koncepcji „państwa środka”,

c) doraźne cele(короткострокові цілі) taktyczne uwzględniające doraźne czynniki wewnętrzne i międzynarodowe w latach 70,

d) koncepcja samodzielnej polityki zagranicznej oraz „jednych Chin” CHRL w latach 70. i 80.

II. Strategia i taktyka polityki zagranicznej 1949-1978:

a) Polityka wobec współpracy z ZSRR oraz bloku wschodniego: 1) sojusz i ścisła współpraca ze ZSRR ze względu na izolację międzynarodową 1949-1959, 2) przejście do polemiki ideologicznej ze ZSRR, sprawa bomby atomowej i wodorowej 1960-1966 (pokojowe współistnienie, Jugosławia), 3) rewizjonizm terytorialny i konflikty zbrojne ze ZSRR (1966-1970), 4) próba wygrywania sprzeczności w bloku wschodnim (1956), poparcie dla Albanii i Rumunii (1968-1976),

b) Polityka wobec krajów rozwijających się (postkolonialnych, III-go Świata): 1) współpraca z Indiami (Bandung i Pancza Szila-1955), 2) próby wykorzystania tych krajów do eksportu rewolucji chińskiej- konflikt „wielka wieś-miasto”, 3) ChRL na czele krajów Południa przeciw Północy, 4) stanowisko wobec Indii, Wietnamu, Kambodży po 1955 r., 5) dążenie do przewodzenia ruchowi krajów niezaangażowanych,

c) Polityka wobec USA i państw zachodnich: 1) konflikty z USA w kontekście obrony Tajwanu przed inwazją ChRL (1945-1959), 2) specyficzne relacje CHRL z Wielką Brytanią i Francją (1964) i RFN (1972), 3) zbliżenie z USA (1971 członkostwo w ONZ) i nawiązanie stosunków dyplomatycznych z USA przy równoczesnym ich zerwaniu przez USA z Tajwanem (1979).

Ad. 3)

• Przejście na początku lat 80. w kontekście reform gospodarczo-społeczno-politycznych do realizacji tzw. polityki multipolarnej, czyli „trzech światów”: I - supermocarstw USA i ZSRR, II - państw pośrednich WE, Japonii, ESW i III - krajów rozwijających się Trzeciego Świata (Południa).

• Ze względu na utrzymywanie się monopolu władzy Komunistycznej Partii Chin (KPCH) doszło do licznych napięć i konfliktów wewnętrznych. których punktem kulminacyjnym było zdławienie rewolty studentów w Pekinie w 1989 r., która przyczyniła się do izolacji międzynarodowej oraz stosowanie przez kraje zachodnie przejściowych sankcji wobec CHRL.

3. W latach 80. i 90. XX w. CHRL wykorzystała w swej ewolucji polityki zagranicznej następujące okoliczności i tendencje:

a) stałe członkostwo w Radzie Bezpieczeństwa ONZ pozwoliło na blokowanie różnych działań przeciwko interesom ChRL,

b) nastąpiła systematyczna poprawa stosunków z ZSRR od czasu reform M.Gorbaczowa, jak również po jego rozpadzie z Federacją Rosyjską po 1992,

c) ChRL stała się wiodącym mocarstwem regionalnym w Azji Południowo-Wschodniej, podejmując działania na rzecz stabilizacji oraz poszerzenia współpracy z krajami ASEAN-u,

d) wzrastała rola i znaczenie międzynarodowe ze względu na sukcesy reform oraz wzrost znaczenia jako pierwszoplanowy partner handlowo-gospodarczy,

e) sankcje zachodnie łagodzono od 1992 r., a CHRL odegrała ważną rolę stabilizacyjną w przezwyciężeniu kryzysu gospodarczego w Azji 1997/1998,

f) ważną rolę w kierunku wzmocnienia pozycji międzynarodowej ChRL odegrało w ramach polityki „jeden naród dwa państwa” załagodzenie napięć z Tajwanem, przejęcie zwierzchnictwa nad koloniami: brytyjską – Hongkong (1997) oraz portugalską – Makao (1999) oraz zacieśnienie współpracy gospodarczej z całym obszarem zamieszkałym przez ludność chińską (Singapur, Malezja, Indonezja i inne w Azji Południowo-Wschodniej oraz w skali globalnej).

Ad. 4)

• Na dalsze umocnienie roli i pozycji międzynarodowej ChRL w XXI w. wpłynęły przede wszystkim:

üutrzymanie tempa wzrostu gospodarczego przy narastaniu napięć i problemów wewnętrznych,

üzwiększenie roli CHRL w handlu międzynarodowym oraz w zakresie przyciągania inwestycji zagranicznych, realizowanych w 60% w USD,

üzwiększenie rezerw dewizowych do 1 bln dolarów (największych na świecie),

üosiągnięcie takich prestiżowych sukcesów, jak przyjęcie do Światowej Organizacji Handlowej (WTO-2001), prawo do organizacji letnich igrzysk olimpijskich w 2008 r.(2001) oraz pierwszy lot kosmiczny astronauty chińskiego (2003),

2. Główne kierunki międzynarodowej aktywności politycznej:

a) Wyważone stanowisko w Radzie Bezpieczeństwa ONZ przy rozwiązywaniu takich problemów regionalnych i globalnych jak zwalczanie terroryzmu międzynarodowego oraz kształtowanie międzynarodowego zaopatrzenia i bezpieczeństwa energetycznego,

b) współpraca i rywalizacja polityczno-gospodarcza z USA,

c) ożywienie kontaktów z UE ze szczególnym uwzględnieniem takich państw jak: WB, Francja i Niemcy, aktywne uczestnictwo co 2 lata w szczytach UE-Azja (2008 Pekin),

d) przejście od 2000 r. do „strategicznego partnerstwa” z Rosją,

e) ożywienie współpracy w Azji Południowo-Wschodniej oraz poparcia koncepcji utworzenia tam Azjatyckiej Strefy Wolnego Handlu - ASEAN+ CHRL, Japonia, Korea Południowa,

f) ożywienie współpracy z Azją Środkową w ramach Szanghajskiej Organizacji Współpracy - od 1996 CHRL, Rosja, Tadżykistan, Kirgistan i Kazachstan między innymi w celu „zwalczania ekstremizmu i separatyzmu (Sekretariat w Pekinie od 2001),

g) udział w rozmowach rozbrojeniowych, w tym nieproliferacji (поширення) oraz kontroli zbrojeń nuklearnych Korei Płn.

h) aktywizacja współpracy z Afryką (2007, szczyt 53 państw afrykańskich i CHRL w Pekinie),

i) współpraca z krajami Bliskiego Wschodu i Ameryki Łacińskiej.

Wnioski końcowe

1. Polityka zagraniczna ChRL posiada bogate i złożone doświadczenia historyczne, przechodząc ewolucję od współpracy do wrogości ze ZSRR(1949-1969) oraz do stopniowego otwarcia z USA i całym Zachodem w 70 i 80. XX w.

2. Dużą uwagę ChRL przywiązywała od lat 50. do współpracy z III Światem.

3. W 90 XX w. i w XXI w. ChRL dzięki sukcesom reform wewnętrznych stała się czołowym graczem międzynarodowym i aspiruje w latach 2020-2030 do pozycji i roli pierwszoplanowego mocarstwa światowego.

Wykład 10 - Polityczne aspekty integracji europejskiej

•Geneza pojęcie, istota i ewolucja procesu integracji europejskiej.

•Rozwój instytucjonalny i finansowy integracji europejskiej.

•Pogłębienie UE po 1995 – gotowość do przyjęcia nowych członków.

•Poszerzenia i przyszłość Unii Europejskiej na przełomie XX i XXI w.

Geneza i ewolucja WNP.

5. Główne problemy obszaru WNP.

Uwarunkowania zewnętrzne polityki zagranicznej Rosji

Transformacja NATO,

§ problemy Bliskiego Wschodu oraz Azji Środkowej,

Rosja w Europie

Polityka Rosji wobec Europy należy do najważniejszych kierunków w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej.

Od korzystnych stosunków z UE zależy rozwój gospodarczy i – w konsekwencji – powrót Rosji do grona najbardziej wpływowych aktorów w SM. Jej głównym atutem w relacjach z państwami Unii jest pozycja największego dostawcy surowców energetycznych. UE jest poważnym inwestorem w gospodarce rosyjskiej.

Współpraca Rosji z NATO pozwala jej uniknąć izolacji i współkształtować europejski system bezpieczeństwa.

Rosja a USA

W stosunkach ze USA w interesie Rosji leży przede wszystkim odzyskanie statusu mocarstwa na arenie międzynarodowej, gwarantującego jej rzeczywisty wpływ na SM. Podporządkowane są temu w istocie wszystkie działania Moskwy. W stosunkach z USA Rosja wykorzystuje trzy ze swych atutów: status stałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ, potencjał jądrowy porównywalny jedynie z amerykańskim oraz pozycję mocarstwa surowcowego.

Promowanie systemu wielobiegunowego pozwala Rosji przeciwdziałać umacnianiu się dominacji USA. Obronie multipolarnego ładu międzynarodowego służyć ma sojusz strategiczny z Chinami.

Rosja w Azji Wschodniej

W regionie Azji i Pacyfiku ambicje Rosji konfrontowane są z dominującą pozycją ChRL. W ramach polityki równowagi sił Rosja utrzymuje kontakty z konkurentami Chin: w Azji Wschodniej – z Japonią, w Azji Południowej – z Indiami.

Rosja stała się liczącą stroną w rokowaniach rozbrojeniowych na Płw. Koreańskim, inicjatorem a następnie siłą napędową tworzącej się osi Moskwa-Pekin-Dehli.

Rosja na Bliskim Wschodzie

W okresie zimnej wojny ZSRR należał obok USA do głównych graczy w regionie. Rozpad Związku Radzieckiego spowodował polityczne wycofanie się z Bliskiego Wschodu. W regionie całkowicie zdominowanym przez USA trudno Rosji było odzyskać utraconą pozycję. Dopiero pod koniec lat 90 XX w., a w szczególności za prezydentury Putina. Przejawiała się ona m.in. w działalności w ramach kwartetu bliskowschodniego (USA, ONZ, UE, Rosja), wbrew USA – we współpracy z Iranem, a także w uznaniu Hamasu za legalną władzę w Gazie.

WNP powstała na mocy tzw. układu białowieskiego z 8.12.1991 r. podpisanej przez prezydentów B. Jelcyna, L. Krawczuka i S. Szuszkiewicza. WNP obejmowała wówczas jedynie trzy kraje słowiańskie: Rosję, Ukrainę i Białoruś. Na mocy protokołu z Ałma Aty z 21.12. 1991 r. do organizacji przystąpiło kolejnych osiem republik rozwiązanego ZSRR: Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia i Azerbejdżan. W organizacji nie znalazły się państwa bałtyckie oraz Gruzja.

W 1993 r. akces do WNP zgłosiła Gruzja, po tym jak obalony został rząd Z. Gamsachurdii. W 2006 r. Gruzja wystąpiła z Rady Ministrów Obrony WNP, a 12.08.2008 r. prezydent Saakaszwili ogłosił, że Gruzja występuje z WNP, 14.08.2008 gruziński parlament jednomyślnie przyjął odpowiednią uchwałę w tej sprawie. 18.08.2008 r. msz Gruzji poinformowało Sekretariat Wykonawczy WNP o wystąpieniu Gruzji ze Wspólnoty. Decyzja weszła w życie po upływie roku.

Cele WNP

§ prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej państw (ze wspólnej polityki wyłączone są kwestie obronne, uregulowane odrębnym Traktatem Taszkienckim z maja 1992 roku),

§ stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej, wspólnego systemu komunikacyjnego, jak również ochrona środowiska,

§ prowadzenie wspólnej polityki migracyjnej i zwalczania przestępczości.

Organy WNP

WNP jest typową organizacją międzyrządową, brak w niej organów ponadnarodowych.

Do organów decyzyjnych WNP zaliczyć można Radę Szefów Państw (skupiającą prezydentów) i Radę Szefów Rządów. Podejmują one strategiczne decyzje co do rozwoju Wspólnoty, zarysowują cele do osiągnięcia przez kraje należące do WNP.

Do organów branżowych należą:

•Rada Ministrów Spraw Zagranicznych

•Rada Ministrów Obrony

•Rada Ministrów Spraw Wewnętrznych

Siedziba Sekretariatu Wykonawczego WNP, który wykształcił się z Komitetu Koordynacyjno-Konsultacyjnego, znajduje się w Mińsku.

Sekretarza powołuje i odwołuje jednomyślnie Rada Szefów Państw, choć w historii zdarzało się, iż czynił to samodzielnie prezydent Rosji.

Pozostałe organy WNP to:

•Międzyrządowy Komitet Ekonomiczny

•Komitet Statystyczny

•Komitet Kosmiczny

•Komitet Transportu

Wyróżnić możemy też organy pomocnicze, tj. Zgromadzenie Parlamentarne WNP z siedzibą w Petersburgu, Komisję Praw Człowieka WNP oraz Trybunał Gospodarczy.

Rodzaje członkostwa

Członkami założycielami WNP są trzy kraje (Białoruś, Rosja i Ukraina), które podpisały porozumienie białowieskie o likwidacji ZSRR w grudniu 1991 roku. Członkostwo zwyczajne posiada obecnie jedenaście krajów: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja (od lutego 2006 roku nie należy do Rady Ministrów Obrony), Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Ukraina i Uzbekistan. Turkmenistan był członkiem zwyczajnym do 2005 roku, od tego czasu posiada status członka stowarzyszonego, którym zostać może każdy kraj byłego ZSRR, nie należący do WNP (potencjalnie Litwa, Łotwa lub Estonia, choć to, że tak się stanie jest prawie niemożliwe, gdyż kraje te, należące do Unii Europejskiej i NATO z pewnością nigdy nie wystąpią z prośbą o przyjęcie do WNP). Przewiduje się również status obserwatora (kraje spoza regionu).

Praktyka funkcjonowania WNP

Wprawdzie do WNP należy większość krajów byłego ZSRR, inicjatywy rozwijające i konkretyzujące współpracę krajów dwunastki nie spotkały się z pozytywnym odzewem.

Zdecydowanie odrzucona (nawet przez Rosję) została idea utworzenia Związku Euroazjatyckiego zgłoszona przez Nursułtana Nazarbajewa oraz propozycje integracyjne Aleksandra Łukaszenki. Bliższą integracją w ramach Wspólnoty zainteresowana jest (oprócz Rosji) głównie Białoruś oraz kraje azjatyckie tj. Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan. Wraz z Rosją należą one do Unii Celnej WNP oraz są stronami Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej (EAWG).

Na spoistość WNP negatywnie wpływają istniejące na jej terenie organizacje subregionalne, tj. GUAM (inaczej zwany Związkiem Środkowoazjatyckim), w którego skład wchodzą Gruzja, Ukraina, Azerbejdżan i Mołdowa.

We 09.2003 roku podpisano na Krymie Układ o Budowie Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej, obejmujący oprócz Ukrainy Rosję, Białoruś, Kazachstan. Jego sygnowanie fetowane było w Rosji jako znaczący krok na drodze do integracji gospodarczej krajów byłego ZSRR, tym bardziej, że traktat podpisała niechętna dotąd zacieśnianiu ekonomicznych więzów Ukraina.

WNP bazuje głównie na Traktacie z Taszkientu i obejmuje jedynie część krajów WNP (formalnie umowy te nie są częścią dorobku prawnego WNP). Układ Taszkiencki podpisało sześć państw w maju 1992 r.: Rosja, Armenia, Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan i Kazachstan. W grudniu 1993 r. do Układu dołączyła Białoruś (zrywając z polityką neutralności prowadzoną przez socjaldemokratów i konserwatystów), Gruzja i Azerbejdżan. Dwa ostanie państwa wraz z Uzbekistanem wystąpiły z porozumienia w maju 1999 r. Do Układu nie przystąpiły Ukraina, Turkmenistan i Mołdawia.

Wykład 14 - Instytucjonalizacja bezpieczeństwa i współpracy ogólnoeuropejskiej na przykładzie OBWE

Cele OBWE

n Opracowanie modelu wspólnego i kompleksowego bezpieczeństwa Europy w XXI wieku

n Wczesne ostrzegania, zapobieganie konfliktom i rozwiązywanie konfliktów na swoim obszarze

2-3.12.1996 Lizbona Deklaracja o Wspólnym i Kompleksowym Modelu Bezpieczeństwa dla Europy XXI w. m.in. zawierała katalog zasad i zadań OBWE:

n Przestrzeganie zasady kooperatywnego systemu bezpieczeństwa w Europie, opartego na demokracji

n Przestrzegania praw człowieka, praworządności, zasad gospodarki rynkowej, zapewnienie braku dominacji jednego państwa na kontynencie

n Kontynuowanie procesu rozbrojenia i kontroli zbrojeń

n Rozwijanie współpracy z innymi organizacjami i regionami

OBWE koncentrowała się na pokojowym regulowaniu sporów i konfliktów międzynarodowych poprzez:

üWczesne ostrzeganie i działania prewencyjne

üMediacje, koncyliacje

üWysyłanie misji wyjaśniających i sprawozdawczych

üPrzeprowadzanie operacji pokojowych oraz rozmieszczenie wojsk w celach nadzorowania i utrzymywania zawieszenia broni, kontroli wycofywania wojsk, pomocy humanitarnej itp.

üOperacje pokojowe dopuszczalne są za zgodą bezpośrednio zainteresowanych stron oraz nie mogą być prowadzone przy użyciu siły (np.. Gruzja, Albania, Azerbejdżan, Białoruś, Bośnia).

Istota procesu globalizacji

Globalizacja jest pojęciem używanym, aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami.

Wymiary globalizacji:

üpolityczny (zmiana miejsca i roli państwa w stosunkach międzynarodowych, polityczne wpływy wielkich korporacji i firm medialnych, terroryzm globalny),

ügospodarczy (handel, finanse, produkcja, dystrybucja),

ünaukowo-techniczny (wymiana naukowa, sieci naukowe, transfer technologii),

üspołeczny (przepływ informacji, przepływ idei, migracje, przestępczość transnarodowa).

Skutki globalizacji dla SM:

• zmiana pozycji, funkcji i roli państwa;

• wpływ na prawne i polityczne zasady SM;

• zmiana struktury pionowej współczesnych SM – tj. z jednej strony wzrost potęgi USA, których przewaga nad resztą świata nie maleje, dążących otwarcie do utrzymania swej hierarchicznie dominującej pozycji, a z drugiej – żywiołowe powstawanie zjawiska global governance.

Perspektywy ewolucji systemu międzynarodowego:

o wariant hegemoniczny – wzmocnienie wpływów USA jako „globalnego policjanta”, zdolnego do relatywnie skutecznego dyscyplinowania SM w duchu nowego imperium.

Zakładamy, że USA jako główny regulator stosunków międzynarodowych będą zdolne do ich regulowania. W takim wypadku Północ będzie dość mocno zintegrowana wokół USA (oczywiście ze sporą dozą samodzielności co większych uczestników), natomiast Południe pozostanie rozproszone i poddane oddziaływaniom Północy;

o wariant wielobiegunowy – tj. współczesna wersja „koncertu mocarstw”, w którym kilka najważniejszych państw w porozumieniu ze sobą załatwia sprawy światowe, a w swoim otoczeniu ma wolną rękę. Do głównych zwolenników takiego układu należą Chiny i Rosja, do pewnego stopnia także Francja i niektóre mocarstwa regionalne.

Warunkiem realizacji tego wariantu jest uzyskanie przez tych uczestników globalnych możliwości oddziaływania, tak aby były zdolne nie tylko do udaremniania działań USA, co jest możliwe i obecnie, ale także aby mogły same kształtować stosunki światowe w sensie pozytywnych działań i propozycji, a nie tylko negatywnego przeciwstawiania się polityce USA

o wariant rozproszony –nie będzie żadnego zdecydowanego lidera, zdolnego narzucać innym swoją wolę, będą natomiast doraźne koalicje czy lokalne „koncerty” dla załatwiania konkretnych spraw.

W tym wariancie USA nie będą zdolne utrzymać swych możliwości oddziaływania, a jednocześnie inne mocarstwa nie uzyskają realnych możliwości oddziaływania w skali globalnej.

o wariant dwubiegunowy – prawdopodobieństwo zarysowania się nowego układu bipolarnego, pomiędzy USA a Rosją lub, co bardziej prawdopodobne, USA a ChRL.

Warunkiem realizacji tego wariantu jest znaczne wzmocnienie się któregoś z tych państw, na tyle, aby mogło ono rzucić wyzwanie USA w każdej sferze.

 

Wykład 7 -Problemy i wyzwania w międzynarodowych stosunkach politycznych na początku XXI w.

1. Zróżnicowanie poszczególnych uczestników państwowych oraz ich ról w międzynarodowych stosunkach politycznych.

2. Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w poszczególnych regionach świata.

3. Główne zagrożenia dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego:

- terroryzm,

- zorganizowana przestępczość,

- produkcja i proliferacja broni masowego rażenia.

4. Kontrowersje wokół reformy ONZ oraz interwencji zbrojnej jako metody rozwiązywania konfliktów międzynarodowych

Zróżnicowanie poszczególnych uczestników państwowych oraz ich ról w MSP.

Wzrostowi liczebnemu państw towarzyszył gwałtowny przyrost innych uczestników SM takich, jak międzyrządowe i pozarządowe organizacje czy przedsiębiorstwa transnarodowe.

Jednak nadal państwo narodowe zachowuje pozycję pierwszoplanowego podmiotu SM, mimo, że proces zmiany systemu międzynarodowego i globalizacji doprowadził do znacznego zróżnicowania ich roli oraz pozycji międzynarodowej, jak i korekty funkcji wewnętrznych, czemu towarzyszy także konieczność nowego podejścia do kwestii suwerenności państwowej.

Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w poszczególnych regionach świata.

¨ Europa

- proces integracyjny związany jest przede wszystkim z rozszerzaniem się UE, która jest najbardziej zaawansowanym ugrupowaniem integracyjnym w świecie,

- działalność innych organizacji regionalnych: Rady Europy (1949), Paktu Północnoatlantyckiego (NATO, 1949) oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE, 1995),

- tendencje dezintegracyjne przejawiały się najwyraźniej podczas rozpadu ZSRR i Jugosławii, szczególnie w latach 1991–2001. Nie zakończyły jednak na tym, o czym świadczą wydarzenia w Kosowie, Macedonii, czy podział Serbii i Czarnogóry.

¨ region Azji i Pacyfiku

- funkcjonują następujące organizacje: Rada Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC, 1989) w skali ogólnoregionalnej; Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN, 1967), zajmuje się również problemami bezpieczeństwa regionu, np. w ramach stworzonego w 1993 r. Regionalnego Forum ASEAN, Strefa Wolnego Handlu Australia – Nowa Zelandia (CER, 1983) w skali subregionalnej i Chiński Obszar Gospodarczy mający charakter transgraniczny; istniejący od 1951 r. Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS), zawarty między Australią, Nową Zelandią i USA;

- tendencje dezintegracyjne wynikają z podziału Półwyspu Koreańskiego i prac nad bronią atomową prowadzoną przez KRLD (Korea Pn.); spory terytorialne np. między Rosją, a Japonią o Wyspy Kurylskie; problemu istnienia Tajwanu i dążenia ChRL do przyłączenia tego obszaru.

¨ region Bliskiego Wschodu

- jest obszarem zdominowanym przez procesy dezintegracyjne: konflikty pomiędzy Arabami a Żydami w kontekście powstania państwa Izrael i walki o utworzenie niepodległej Palestyny, jak i rywalizacji o wpływy w państwach, na których terenie znajdują się zasoby ropy naftowej np. Arabia Saudyjska, Kuwejt, Irak i Iran;

- zaangażowanie militarne USA na tym obszarze przyczyniło się również do powstania organizacji terrorystycznych stawiających sobie za cel walkę nie tylko z tym państwem, ale i destabilizację ładu międzynarodowego;

- duże zagrożenie stanowią także prace nad bronią atomową prowadzone w Iranie.

¨ Afryka

- jest obecnie marginalizowana na arenie międzynarodowej. W pustkę powstałą po okresie zimnowojennego zainteresowania mocarstw wkracza CHRL widząc tutaj przede wszystkim możliwość zdobycia surowców naturalnych;

- procesy integracyjne na terenie Afryki związane są z powstaniem w 1963 r. Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA), której członkowie w 2000 roku powołali na jej miejsce Unię Afrykańską (UA);

- niskiemu poziomowi powiązań pomiędzy państwami regionu sprzyja jego niestabilność spowodowana dużą ilością sporów i konfliktów o wymiarze wewnętrznym jak i międzynarodowym.

¨ region Ameryki Łacińskiej i Karaibów

- wysoki poziom współpracy państw zarówno w płaszczyźnie politycznej, jak i gospodarczej. Do najważniejszych organizacji współpracy politycznej należą: Organizacja Państw Amerykańskich (OPA, 1948), Organizacja Państw Ameryki Środkowej (ODECA, 1951) i Organizacja Państw Wschodnich Karaibów (OECS, 1981);

- najważniejsze ugrupowania integracyjne o charakterze gospodarczym to: Wspólny Rynek Ameryki Środkowej (MCCA, 1960), Wspólnota Andyjska (CA, 1969), Wspólnotę Karaibską (CARICOM, 1973), Wspólny Rynek Południa (Mercosur, 1991), Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA, 1994) oraz Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku (APEC, 1989);

- zagrożenia o charakterze militarnym uległy marginalizacji.

Wielość definicji terroryzmu wynika z faktu, że po pierwsze poszczególne państwa w inny sposób postrzegają aktywność określonych organizacji. Dla przykładu dla państw arabskich Palestyńczycy i Czeczeni pozostają „bojownikami o wolność”, podczas gdy dla państw, na których terenie dokonują zamachów (Izrael i Rosja) oraz Zachodu są „terrorystami”. Drugi problem to finansowanie przez niektóre kraje działalności organizacji terrorystycznych. Dla Iranu i Syrii Hezbollah (Partia Boga dokonująca zamachów na terenie Izraela, mająca bazy w Libanie) nie stanowi tego typu podmiotu. Po trzecie zaś wyróżnia się wiele rodzajów terroryzmu.

Przestępczość transnarodowa, zgodnie z Konwencją Przeciwko Transnarodowej Przestępczości Zorganizowanej z 2000 roku jest to przestępstwo popełniane na terytorium:

1) więcej niż jednego państwa,

2) jednego państwa, ale ważne jego elementy, związane z przygotowaniem, zaplanowaniem, kierowaniem i kontrolą mają miejsce w innym państwie,

3) jednego państwa, ale zamieszana w nie jest grupa przestępcza zaangażowana w działalność przestępczą na terytorium więcej niż jednego państwa,

4) jednego państwa, ale powodujące istotne skutki w innym.

Proliferacja – z łaciny proles, prolis „potomek, potomstwo” + ferre „nieść” - silne rozrastanie się czegoś, gwałtowny rozwój, rozmnażanie się, bujny rozrost, rozprzestrzenianie się.

Ogólnie rzecz ujmując, głównymi powodami, jakimi kierują się państwa by uzyskać broń jądrową są:
a) chęć zagwarantowania bezpieczeństwa narodowego,
b) zwiększenia prestiżu międzynarodowego,
c) względy polityki wewnętrznej.

Obok zagrożenia ze strony organizacji terrorystycznych (kolejny punkt), do głównych związanych z proliferacją BMR(bron masowego razenia) zaliczyć możemy m.in.:

a) zagrożenie militarne ze strony państw posiadających broń jądrową i środki jej przenoszenia,

b) atak przy użyciu tego typu broni na siły interweniujące w rejonach konfliktu oraz przeprowadzające operacje pokojowe,

c) erozje norm prawa międzynarodowego i dezorganizacje systemu międzynarodowego, szczególnie poprzez zmiany równowagi sił w skali regionu,

d) możliwość wypadków, katastrof związanych z pracami nad bronią masowego rażenia.

Kontrowersje wokół reformy ONZ

¨Niestety ONZ nie udało się przeprowadzić koniecznych reform, co w znacznym stopniu przyczyniło się do spadku jej prestiżu. Szczególne kłopoty związane są z używaniem siły w SM bez zgody RB i używanie interwencji zbrojnej jako metody rozwiązywania konfliktów.

¨Brak skutecznych mechanizmów pokojowego załatwienia sporów systemu NZ nie poparte odpowiednimi instrumentami egzekwowania przyjętych zobowiązań, jak i żądań społeczności międzynarodowej stwarza konieczność reformy systemu NZ i prawa międzynarodowego. Jednak do jej przeprowadzenia konieczna jest zgoda wszystkich mocarstw zasiadających w RB, a ta wydaje się mało prawdopodobna do uzyskania.

Szczególnie potrzebne reformy, przed którymi nadal stoi ONZ dotyczą:

qZmian strukturalno – funkcjonalnych w zakresie kompetencji i struktury organów np. zwiększenie znaczenia ZO, likwidacja Rady Powierniczej, obowiązkowe wdrażanie orzeczeń MTS, zwiększenie liczby stałych (o Brazylię, Indie, Japonię i Niemcy, tzw. grupa państw G4, czemu sprzeciwia się państwa grupy tzw. „zjednoczeni dla consensusu” np. Hiszpania, Meksyk, Pakistan, Włochy) i niestałych członków RB (przede wszystkim o kraje trzeciego świata), rezygnacja z prawa weta bądź możliwość jego uchylenia przez ZO;

q Przezwyciężenia kryzysu finansowego, który powodowany jest przez wydatki na liczne operacje pokojowe, przerośniętą biurokrację i korupcję oraz zaleganie ze składkami przez państwa członkowskie, jednak nie poprzez podnoszenie składek, a zwiększenie skuteczności ich przekazywania;

q Wypracowania lepszego rozwiązywania problemów wynikających z nowych wyzwań epoki, szczególnie w zakresie środków rozwiązywania sporów i misji pokojowych i możliwości ingerencji w sprawy wewnętrzne państwa łamiącego prawo międzynarodowe i prawa swoich obywateli;

qPodjęcia wspólnych działań na rzecz zwalczania proliferacji broni masowego rażenia.

Do przeprowadzenia powyższych reform konieczna jest zmiana Karty NZ. Ta odbyć by się mogła na specjalnie zwołanej konferencji Narodów Zjednoczonych i wymagałaby zgody i ratyfikacji zmian przez 2/3 jej uczestników, w tym członków Rady Bezpieczeństwa. To w obecnej sytuacji międzynarodowej nie jest możliwe.

Wykład 8 - Rola USA w stosunkach międzynarodowych.

Wyznaczniki roli USA jako jedynego mocarstwa globalnego.

2. Założenia, interesy i cele strategiczno-polityczne USA.

3. Trudności w realizacji polityki światowej USA.

4. Irak i Afganistan jako główne wyzwania amerykańskiej polityki zagranicznej.

5. Rola i znaczenie USA w przyszłości.

Główne obszary, w których Ameryka utrzymuje stałą i wyraźną obecność oraz bliskie stosunki sojusznicze USA w latach 90. XX wieku i na początku XXI wieku to:

Ø Europa, gdzie USA konsekwentnie utrzymują swe wpływy poprzez NATO i bliskie stosunki z krajami Europy Zachodniej i Środkowej, penetrując jednocześnie przestrzeń poradziecką,

Ø Daleki Wschód, z tradycyjnymi sojusznikami takimi jak Japonia i Korea Południowa oraz Tajwan, borykającymi się z zagrożeniem w postaci Korei Północnej, oraz coraz poważniejszą konkurencją ze strony Chin,

Ø Południowy Pacyfik, czyli Australia i Nowa Zelandia, pełniące znaczną rolę zarówno w zapewnianie strategicznej komunikacji Pacyfiku, jak też „zamykające” Azję Południowo-Wschodnią, a zatem ułatwiające kontrolowanie wielkich przestrzeni na wschodnich obrzeżach Azji.

W konfliktowych obszarach mamy do czynienia z ciągłością zasadniczych celów USA, starających się utrzymać i rozszerzyć swą obecność i wpływy:

v Bliski Wschód jest postrzegany jako podstawowy dostawca surowców energetycznych oraz

strategiczny zwornik pomiędzy Europą, Azją i Afryką. W regionie tym znajduje się państwo Izrael, jeden z filarów amerykańskiej globalnej obecności, szereg państw współpracujących, oraz Iran i Syria, postrzegane przez USA jako przeciwnicy;

v Środkowy Wschód to obszar na którym przebiega rywalizacja związana z polityką Rosji, USA i

Chin oraz uczestników niepaństwowych, takich jak ponadnarodowe koncerny paliwowe, organizacje terrorystyczne oraz muzułmańskie organizacje religijne i społeczne.

USA starają się podtrzymać w tym regionie stabilizację przyjaznych sobie państw i ewentualnie

rozszerzyć wpływy;

v Indie są przez USA postrzegane jako coraz ważniejszy partner oraz rynek zbytu amerykańskich

towarów;

v Azja Południowo-Wschodnia to obszar ekspansji chińskiej, w którym Państwo Środka

konsekwentnie buduje swoją pozycję, podczas gdy USA, postrzegając rosnące znaczenie Chin jako zagrożenie dla swych interesów, próbują do tego nie dopuszczać, jednocześnie jednak konsekwentnie utrzymują poprawne stosunki z Pekinem, który jest ważnym partnerem gospodarczym;

v Ameryka Łacińska, przez prawie dwa stulecia postrzegana jako „podwórko” USA, co

sankcjonowała już doktryna Monroe. Współcześnie także uważana jest za strefę żywotnych amerykańskich interesów. USA kontynuują tę politykę, starając się utrzymywać wpływy polityczne i ekonomiczne w regionie, choć jednocześnie poświęcają mu znacznie mniej uwagi niż w okresie zimnowojennym.

Doktryna G. Busha jr.:

q wojna z terroryzmem – sprowadza się do uznania terroryzmu za problem globalny, który tylko

USA jest w stanie rozwiązać. Prezydent Bush dał jasno do zrozumienia, że zamierza jednakowo traktować samych terrorystów oraz tych, którzy udzielają im schronienia. W trybie ultymatywnym zaoferował światu alternatywę: albo jesteście z nami, albo z terrorystami;

q wojna prewencyjna – oznacza porzucenie zimnowojennych doktryn powstrzymywania i

odstraszania jako nieskutecznych w obliczu skali zagrożeń ze strony organizacji terrorystycznych oraz popierających je reżimów, spośród których część dysponuje bronią masowej zagłady lub podejmuje wysiłki w tym kierunku. USA jednostronnie przyznały sobie prawo do podejmowania działań prewencyjnych w celu przeciwstawienia się nowym zagrożeniom;

q zerwanie z moralnym relatywizmem – sprowadza się do jednoznacznego oddzielenia dobra od zła.

Mechanizm działania administracji Busha po 11.09.2001 roku był następujący:

ßmusimy (USA) zdecydowanie odpowiedzieć na realne zagrożenie ze strony organizacji

terrorystycznych, krajów je wspierających oraz państw dysponujących bronią masowej zagłady;

ßdo naszych planów, odnośnie podjęcia działań oraz ich charakteru, należy przekonać sojuszników

z NATO, stałych członków Rady Bezpieczeństwa oraz inne państwa mogące zapewnić nam osiągniecie sukcesu;

ßgdy ukształtuje się już stabilna grupa państw gotowa do poparcia naszych planów dokonamy – w

zależności od potrzeb natury politycznej i wojskowej – wyboru spośród nich i stworzymy tzw. koalicje chętnych (coalition of the willing);

ßnie wolno nam uzależniać naszego postępowania od zgody sojuszników lub/i innych aktorów

sceny międzynarodowej;

ponieważ państwa te bardzo często nie są w stanie uzg