Сурет 3.2 – суқыздырушы қазандықтың принципиалды сызбасы

Сурет 3.2 – суқыздырушы қазандықтың принципиалды сызбасы

/ — желілік сорғыш; 2 — суқыздырғыш қазандық; 3 — айналушы сорғыш; 

4 — химиялық тазартылған суқыздырғыш, 5 — шикі судың қыздырғышы; 6 — вакуумды деаэратор, 7 — сіңіруші сорғыш; 8 — шикі судың сорғышы; 9 — химсудайындағыш; 10 — бубұрқыратқыш суытушы; 11 — суағынды эжектор; 12 — эжектордың бак шығыны; 13 — эткекторлы сорғыш.

Сурет 3.3. – Булы қазандықтың принципиалды жылу сызбасы

/ — төмен қысымды бу қазандығы; 2 — желілік судың субулы қыздырғышы; 3 —конден­сат суытушысы; 4 — қазандық су сіңірушісінің деаэраторы; 5 — сіңіруші сорғыш; 6 — желілік сорғыш; 7 — сіңіруші судың деаэраторы; 8 — химиялық тазартылған судың қыздырғыштары; 9 — сіңіруші сорғыш; 10 —конденсаттың жинау багы; 11 — конденсатты сорғыш; 12 — шикі судың сорғышы; 13 — үрлегіш судың сепараторы; 14 — үрлегіш суды суытушы; 15 — шикі судың субулы қыздырғышы; 16 — химсудайындаушы;

J 7 — химиялық тазаланған судың сорғышы

Сурет 3.4 – ВВЭР реакторлы атомды ЖЭО  (АЖЭО) жылудайындау қондырғыларының принципиальды сызбасы

/ — бугенератор; 2 — булы турбина; 3 — электрилі генератор; 4 — конденсатор; 5 —7 — төменгі, орта, жоғарғы сатыларға сәйкес жылуфикациялық қыздырғыштар; 8 — бустерлі сорғыш; 9 — желілік сорғыш; 10 — химсудайындық; 11 — сіңіру суының деаэраторы; 12 — сіңіруші сорғыш; 13 — сіңіру реттегіші; 14 — химсудайындық сорғышы; 15, 16 — желілік судың беруші және кері коллеторлары; 17 — ядролы реактор; 18 — көлем толтырғыш; 19 — аралық контур сорғышы; 21 — ылғалдық  сепараторы; 22 — төмен қысымды регенеративті қыздырғыштар; 23 — деаэратор; 24 — сіңіруші сорғыш; 25 — жоғары қысымды регенеративті қыздырғыштар; 27 — редукторлар; 28 — буы таңдалған (Т және ТП типтес) конденсациялық турбиналы, В және ВВЭР типтес реакторлары бар орта қысымды регенеративті қыздырғыштар (АТЭЦ) .   

Реактормен 7 және бугенератор аарасында аралық контур қосылған. Бугенераторында «таза» бу қалыптасады, яғни радиоактивті заттармен ластанбаған. Бұл жағдай сызбаны жеңілдетеді және АЖЭО жылуқыздырушы қондырғы жабдықтарын жеңілдетеді, себебі турбинадағы өңделген бу жыылуфикациялық бусулы қыздырғыштарда 5-7 желілік суды қыздыру үшін пайдаланылуы мүмкін. Радиоавктивті заттармен ластанған бу кезінде мұндай шешім субулы қыздыруларда құбырлық жүйенің тығыздығының бүлінуі кезінде желілік судың радиоактивті заттармен ластану қаупі болғаннан кейін қабылданбайды.

Келесбаев 85-89

АЖЭО-ның қалалардан айтарлықтай арақашықтықта ауысуына байланысты жылутасымалдағыштың есептеу шығынының төмендеу мақсатымен, демек транзитті жылутасымалдағыштардың санымен диаметрлерімен транзитті магистралдың (коллектор 16 ) құлаушы сызығында судың есептік температурасының жоғарылуы экономикалық тұрғыдан дәлелденеген.  Сондықтан бірқатар жағдайларда АЖЭО желілік суды қыздыру үшін 0,05—0,25 МПа (қыздырғыштар 5 және 6) қысымды таңдалған жылытулардан өңделген будан ғана емес, сондай-ақ ылғалды сепараторы 21 және будың негізгі ағысындағы аралық буқыздырғышы 26 орнатылатын бөлгіш бөлік деп аталатын жоғары қысымды  (0,6—0,8 МПа) өңделетін бу да пайдаланылады. АЖЭО желілік суды қыздыру сызбасының 3.1 суретінжде көрстеліген сызбадан айырмашылығы желілік қыздырушы желі болғанда, мысалы, бекеттегі апаттық сорғыштың тоқтауымен және желідегі клапанның кенеттен жабылуынан абоненттердің жылыту қондырғыларында құралдардың бөлінуіне әкеледі. Сондай-ақ тәуелсіз сызба кезінде желілік судың ағуы азаяды және жылумен қамтамасыздандыру жүйесін пайдаланғанда ақау орын алса, тез табуға болады. Сондықтан үлкен қалаларды жылумен жабдықтау жүйесінің сенімді жұмыс шарттары бойынша тәуелсіз қосу сызбасы жақсырақ. Статикалық шарттарда жылу желісінде қысым абонеттік қондырғыларда тиісті қысымнан асса, тәуелсіз қосу сызбаларын пайдалану орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйелерінің өлшемдерінен тәуелсіз міндетті болып табылады.

3.6 суретінде жылу желілеріне жылу қолданушы қосу сызбасын толығырақ қарастырайық.

3.6, а, суретінде келтіріген сызба жылыту қондырғысының тәуелді қосылуын көрсетеді. Жылу желісінің құлау сызығынан су шығын реттеу клапаны 12 арқылы ғимараттығ жылыту жүйесіне түседі, қыздырушы құрылғылар 4 арқылы өтіп, қоршаған орта ауасына жылуын береді. Суытылған су жылу жүйесінің кері сызығына түседі. Иұндай сызбалар арқылы, әдетте өндірістік кәсіпорындар сумен жылыту жүйелерінің жылу желілеріне қосылады.

Жылу желісінің құлау сызығындағы ең ұлкен температура 95 °С аспаса, осы сызба бойынша тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың жылыту жүйелері қосылады.

Берілген жағдайда жылу желісінің кері құбырында қысымды ерекшелейді, себебі ол араласқыш құралдармен тәуелді сызба бойынша сулы жылу желілеріне тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың қосылатын жүйелерінің абоненттік жүйелердегі қысымды анықтайды. (сурет 3.6, б және  в).

Бұл тұрғын үйлер, жатақханалар, мектептер, емханалар, музейлердің және басқа да ғимараттардың жылутасымалдаушы жоғарғы температурасы 95 °С болуымен түсіндіріледі, ал көп жағдайларда құлау сызығындағы су температурасы 150 °С қабылданады, сондай –ақ ірі жылумен қамтамасыздандыру жүйелерінде құлау құбырында желілік судың жоғары температурасы 170—190 °С дейін көтерілуі экономикалық тұрғыдан ақталуы мүмкін.

Абоненттік кірісте орнатылған араластырғыш құрылғыны құлау сызығынждағы ыстық суды және кері сызықтағы суытылған суды арластырады. Нәтижесінде құлау сызығындағы су температурасынан төмен температурадағы су пайда болады. Араластырғыш құралдар ретінде абоненттік кірістерде ағынды және центрдентепкіш сорғыштан қолданылады.

3.6, б суретінде ақыш сорғышпен (элеватормен) қосу тәуелді сызбасы көрсетілген. Бұл сызба Ресейде және бұрынғы КСРО мемлекеттерінде кең қолданысқа ие болған, ал мұны КСРО-да жылуфикацияның даму басында проф. В.М.Чаплинмен ұсынылып, құрастырылған [142]. Жылу желісі құлау сызығынан су шығын реттелуінен кейін (РР) 12 элеваторға түседі 75. Біруақытта элеваторға жылу желісінің кері сызығына жылыту қондырғысынан қайтарылған суытылған судың бір бөлігі сорылады. Араласқан су элеватормен жылыту жүйесіне беріледі.

Аққыш сорғыш- элеватор құрылғысы 3.7 суретінде көрсетілген. Элеватордың жұмыс істеуі үшін абоненттік кірісте жылу желілерінің құлаушы және кері сызықтары арасында қысымның айтарлықтай өзгешелігінен сору әсерін қалыптастыру үшін элеватор саңылауынан шығу кезінде үлкен жылдамдық пайда болады. Жергілікті жылыту жүйелерінің айналушы контурында қысым жоғалту кезінде 1 — 1,5 м және әдетте талап етілетін аққышты сору коэффици­енттері 1,5—2,5 шамалас, құлау және кері сызықтардың әртүрлі қысымдары 8—15 м құрауы қажет. Элеватор тұрақты аққыштық сору (араластыру) коэффициентін қалыптастырады. Сондықтан жергілікті жылыту қондырғыларындағы су шығыны элеватор саңылауы арқылы желілік судың шығынына тура пропорционал.

 

Сурет 3.7 – ВТИ құрылымының суаққыштық элеваторы—Мосэнерго Жылу желісі / — саңылау; 2 —- қабылдау камерасы; 3 — араластыру камерасы; 4 — диффузор

Элеватордың артықшылығы болып қарапайымдылығы және сенімді жұмыс істелуі табылады. Пайдалану кезінде элеватор тұрақты қызмет көрсетуді қажет етпейді.

Элеваторлы раластырғыш сызбаның кемшілігі (3.6,б суретін қара) – автономды, яғни жылу желісінен тәуелсіз, жергілікті жылыту қондырғыларында су айналуының болмауы. Элеватор саңылауына желілік суды беруді тоқтату кезінде, мысалы, жылу желісі апаттық сөндіру кезінде жылыту қондырғысында су айналымы тоқтауына әкеледі, бұл судың қатуына ұласады.

Инжекция коэффициенті дегеніміз аққыштық сорғыш саңылауы арқылы су шығынына аққыштық сорғышпен сорылатын су шығынының қатынасы. Бұл коэффициентті жиі араластыру коэффициенті деп атайды. Нормаль шарттарда сорғыш 16 суытылған суды жылыту қондырғысының кері сызығынан алып, жылу желісінің құлау сызығының шығынын РР12 реттеу клапаны арқылы ыстық сумен арластыруға береді.

Жылу желісінің апаттық сөндірілуі кезінде сорғыш 16 жылыту қондырғысындағы су айналымының тоқтауына әкеледі, бұл ұзақ уақытқа судың қатуына ұласады (8—12 сағат).

Ал әмбебап шешімді элеватор 15 және центрден тепкіш сорғыш 16 қосылу түйінінде бірлескен орналасуы кезінде алады (3.6, л суретін қара). Мұндай қосу сызбасында нормал шарттарда сорғыш 16 сөндіріледі. Жергілікті жүйедегі су айналымы элеватор көмегімен 15 жылыту желісінен түсетін желілік су энергиясы есебінен жүзеге асырылады. Сорғыш 16 жұмысқа тек сандық реттеу немесе «өткізу» реттеулері бар периодтарда жұмыс істейді, бұл жылыту уақыттарында сыртқы температуралардың жоғары болуы кезінде (/_н > О °С) жүзеге асады.

Сорғыш 16 жылу жесіснде апаттық жағдайларда судың айналуы үшін қолданылады. Жылытылу ғимараттарында ыңғайлылық шарттары бойынша сорғыш шуылсыз жұмыс істеуі керек.

Жылыту қондырғыларын жылу желілеріне ГТП арқылы қосу кезінде, ғимараттар тобына бір ғана араластыру сорғышы жеткілікті болады. Бұған тәуелсіз элеваторлар әрбір ғимаратқа орнатылуы мүмкін.

Абоненттік кірістерде жылыту жүйелеріне жылу желісінен су шығынын тұрақты сақтау үшін шығын реттегіштері 12 орнатылған. Бұл реттегіштердің жұмыс істеуі үшін қандай да бір дроссельді мүшеде – шайбада немесе элеватор саңылауында қысымдардың өзгеруі қажет .

3.6, г суретінде жылыту қондырғысының сулы жылу желісіне қосылу тәуелсіз сызбасы көрсетілген. Су жылу желісінің құлау сызығынан абоненттің жылыту қондырғысында айналушы екнһіншілік су қабырғаны қыздыратын су- сулы қыздырғыш арқылы (жылуалмастырғыш) 9 өтеді. Суытылған желілік су жылу желісінің  кері сызығына оралады. Жергілікті жылыту қондырғысындағы су айналымы сорғышпен 16 жүзеге асады. Жергілікті жылыту қондырғысындағы қысым ғимараттың жоғары нүктесінде орналасқан кеңейтуші резервуардың 10 орналасу биіктігімен анықталады. Жергілікті жүйедегі су көлемінің өзгеруі оның қызуы немесе сууы кезінде, сондай-ақ кеңейткіштегі 10 су көлемінің өзгеру есебінен тығызсыздық арқылы су ағулары жабылады  .

Ыстық сумен қамтамасыздандыру қондырғылары жылу желілеріне су – сулы жылуалмастырғыштар арқылы қосылады (3.6, д және е суретін қара). Жылу желісінің құлау сызығынан желілік су температура реттегіш 13 клапаны арқылы өтіп, суқұбырынан келетін қабырға арқылы суды қыздырушы су-суды қыздырғышқа 6 өтеді. Суытылған желілік су қыздырғыштан кейін жылу желісінің кері сызығына өтеді. Температура реттегіші үшін импульс болып қыздырудан кейін суқұбырындағы су температурасы табылады.

Суық су суқұбырынан қысым реттегішінен «өзінен кейін» (ҚРӨК) түседі, ал оның тапсырмасы болып желілік сумен қыздырылатын қыздырғыш 6 арқылы өтетін және ыстық сумен қамтамасыздандырудың жергілікті жүйелеріне түседі де, абоненттік кірісте суөткізгіш судың берілген тұрақты қысымын сақтау болып табылады.

Ыстық суды көп пайдаланатын абоненттерде (монша, кір жуу орындары, бассейн) және ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесінің тегіс емес графигі бар абоненттерде, әдетте ыстық су аккумуляторы орнатылады, ал олардың тапсырмасы болып жылу жүктемесі графигін тегістеу болды, сонымен қатар жылу желісінің жұмысында кенеттен үзіліс болған жағдайда ыстық су қорын құру да бар.

3.6, д, сызбасында көрсетілген ыстық су 1 акку­муляторы қондырғының жоғарғы бөлігінде орналасқан, ал 3.6, е суретінде көрсетілгендей – төменде орналастырылған [139]. Акку­мулятор жоғарыда орналасқанда оның қуаттануы сужетегі қысымы астында, ал бәсеңделуі - акку­мулятордың статистикалық қысымы астында жүргізіледі. Жергілікті жүйеде судың айналуы 16 сорғышпен жүзеге асырылады .

Акку­мулятордың төменде орналасуы кезінде оның бәсеңделуі сорғышпен 16, ал бәсеңделуі – сужетекті қысыммен жүзеге асырылады. Бұл сызбада сорғыш 16 тұрақты жұмыс істейді. Сорғыш 16 қысымы әсерінен ыстық сумен қамтамасыздандыруға аздаған су таңдау кезінде су айналуы акку­мулятор көмегімен жасалады және жергілікті ыстық сумен қамтамасыздандыру жүйесінің тұйық контуры - сорғыш – қыздырғыш – жергілікті жүйе – кері клапан5 – сорғыш.

Жергілікті ыстық сумен қамтамасыздандыру жүйесінен субөлінуінің ұлғаюы кезінде су айналуы акку­мулятор арқылы және сорғышпен 16 пайда болатын жергілікті ыстық сумен қамтамасыздандыру жүйесінің контуры арқылы нашарлайды үлкен су бөліну кезінде акку­мулятор арқылы су қозғалысының бағыты өзгереді. Суық су біруақытта сужетегінен сорғыштың сору сызығына түседі. Суық су астынан акку­муляторға түсіп, қыздырғыштан 6 сужетегінің ысыған суымен субөлгішке түседі, оның жоғары жағынан ыстық суды итереді. 3.6, а—е сызбаларында жылу желісіне абоненттердің жылу жүктемесінің – жылыту немесе ыстық сумен қамтамасыздандырумен қосылғаны көрсетілген.

Жылу жүктемесінің жылуды біруақытта жылытуға да, ыстық сумен қамтамасыздандыруға да тұтынатын екі түрі бар абоненттердің қосылуы 3.6, ж—м суретінде көрсетілген. Мұндай екі жылу жүктемесінің бірігуі ыстық сумен қамтамасыздандырылған және жылыту жүйелерімен жабдықталған заманауи тұрғын үйлерге тән.

3.6, ж суретінде ыстық сумен қамтамасыздандыру және жылыту қондырғыларының бір абонентіне параллель қосылғандығы көрсетілген. Мұндай сызбада абоненттік кірісте желілік судың шығыны жылытуға және ыстық сумен қамтамасыздандыруға су шығынының арифметикалық сомасымен анықталады.

Жылытуға арналған желілік судың шығыны, шығынды реттеудің 12 есептік теңдеуінде тұрақты сақталады. Ыстық сумен қамтамасыздандыруға желілік судың шығыны күртауыспалы шама болып табылады. Температура реттегіші 13 ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесіне сәйкес бұл шығынды өзгертеді.

Ыстық сумен қамтамасыздандыруға желілік судың есептік шығыны осы жүктеменің ең үлкен шамасы және желілік судың беруші құбырында судың ең төмен температурасы бойынша анықталады. Сондықтан желілік судың сомалы шығыны тым жоғары болып табылғандықтан жылумен қамтамасыздандыру жүйесін қымбаттатады. Ыстық сумен қамтамасыздандыруға желілік судың есептік шығынын ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесінің графигін түзету үшін акку­мулятор сызбасына ыстық суды қосу кезінде азайтуға болады. Алайда ыстық су акку­муляторының қондырғысы абоненттік кіріс жабдығын қтындатады және кіріс ауысуының талап етілген габариттерін ұлғайтады. Сондықтан, әдетте, тұрғын үйлерде ыстық су акку­муляторлары орнатылмайды, алайда бұл желі жұмысының ретін қиындатады.

Ыстық сумен қамтамасыздандыру және жылыту жүйелерін параллель қосу кезінде абоненттік кірісте желілік суды пайдалану рационалды жеткіліксіз. Шамамен 40— 70 °С температуралы жылыту қондырғысынан қайтарылған кері желілік су, 5 °С температуралы кірістегі сужетегіндегі суық суды қыздыру үшін пайдаланбайды, алайда, кері су жылуымен ыстық сумен қамтамасыздандыру жүйесіне берілетін ыстық су температурасы 60— 65 °С аспайтындықтан ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесінің айтарлықтай үлесін жылытудан кейін жабуға болады. Қарастырылып отырған сызба бойынша ыстық сумен қамтамасыздандырудың барлық жылу жүктемесі жылу желісінің берілу сызығынан су- сулы қыздырғышқа 6 түсетін жылу есебінен қанағаттандырылады.

Абоненттік кірісте жылутасымалдағышты рационалсыз пайдалану әсерініен және ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесін қанағаттандыру әсерінен қалалық жылу желілерінде судың есептік шығыны тым жоғары болады. Бұл жылу желілері диаметрлерінің үлкеюін және оларды құрастыруға арналған бастапқы шығындардың көбеюіне, сондай- ақ жылутасымалдағыштың қотарылуына электрлік энергия шығынының өсуіне әкеледі.

Судың есептік шығыны П.М.Клушин ұсынған жылыту қондырғыларының және ыстық сумен қамтамасыздандыру қондырғылары қосылуының екісатылы аралас сызбасында төмендейді (см. рис. 3.6, з).

Бұл сызбаның ерекшелігі ыстық сумен қамтамасыздандыру үшін судың екісатылы қыздырылуының сызбасы болып табылады. Қыздырғыштың 7 төменгі бөлгінде суық су алдын ала абоненттік қондырғылардан қайтарылған судың жылынуы есебінен қыздырылады, осының нәтижесінде жо,ары сатыдағы қыздырғыштың 8 жылулық өндірушілігі азаяды және ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесін жабуға желілік судың шығыны төмендейді.

Қарастырылып отырған сызбада төменгі сатыдағы қыздырғыш 7 желілік су бойынша тізбектеліп қосылған, ал жоғарғы сатының қыздырғышы 8 – жылыту жүйесіне қатынасы бойынша параллель.

 Параллельдімен салыстырғанда аралас екісатылы сызбаның артықшылығы – жылыту жүйесінен қайтарылған су жылынуы есебінен, ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесін бөліктеп қанағаттандыру арқасында желілік судың аз шығыны.

Ыстық су акку­муляторлары болмаған жағдайда ыстық сумен қамтамасыздандыруға екісатылы аралас сызба кезінде желілік судың шығыны, 3.6,ж, суретінде көрсетілгендей ыстық сумен қамтамасыздандырудың ең жоғары жүктемесімен есептелуі тиіс.

Ыстық су акку­муляторларын орнатпағанда, тұрғын үй ғимараттарының жылулық жүктемесін тегістеудің әдістерінің бірі болып байланысқан реттеуді қолдану табылады (3.6, и и ксуретін қара). Бұл жағдайда шығын реттегіші көмегімен 12, абоненттік кірісте орнатылған немесе ГТП-да жылытуға және ыстық сумен қамтамасыздандыруға сомалық жылу жүктемесін қанағаттандыру үшін желілік судың тұрақты шығыны сақталады.

Бұл сызбаларада жылулық акку­мулятор ретінде жылытылатын ғимараттың құрылыстық құрылымы қолданылады. Ыстық сумен қамтамасыздандырудың жоғары жүктемесі уақытында жылытуға жылу берілісі азаяды. Толдықтай берілмеген жылу ыстық сумен қамтамасыздандырудың аз жүктемелерінде қалпына келеді. Байланысқан реттеудің мұндай принципі Моэнерго Жылужелісі және МЭИ, ВТИ ұсынған сызба бойынша жүзеге асырылады (3.6, и суретін қара). Бұл сызбада ыстық сумен қамтамасыздандырудың және жылытудың қосылуы екісатылы тізбекті сызбада жүзеге асқан.

Осының арқасында, кері судың жылыну есебінен ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесінің айтарлықтай үлесін қанағаттандырумен жылу жүктемесінің тәуліктік графигінің тегістелуі жүзеге асырылады. Мұнда Н.К.Громов ұсынған (3.6, к, суретін қара) жүктеме графигі тегістелетін, бірақ кері су жылынуы ыстық сумен қамтамасыздандыру үшін пайдаланылмайтын сызбамен салыстырғанда осы сызбаның артықшылы жоғарыда аталып кеткендей.

Екісатылы тізбекті сызбада (3.6,и, суретін қара) жылу желісінің құлау сызығынан түсетін желілік су екі ағынға бөлінеді. Бір ағын шығын реттегіші арқылы 12 өтеді, екіншісі – су- сулы қыздырғыш 8 арқылы өтеді. Қыздырғыш 8 арқылы өткен желілік су, шығын реттегіші арқылы өткен су ағынымен қосылып, жалпы су ағыны элеватор 15 арқылы жылыту қондырғысына түседі. Жылыту қондырғысынан кейін кері су алдын ала суқұбырынан келетін суық суды қыздыратын төменгі сатыдағы 5 су-сулы қыздырғыш арқылы өтеді. Қыздырылған суқұбырлы су төменгі сатыдан 7 кейін жоғарғы сатыдағы су – сулы қыздырғыш арқылы өтеді және ыстық сумен қамтамасыздандырудың жергілікті жүйесіне бағытталады.

Егер, төменгі сатыдан кейін 7 қыздырылған суқұбырының суы ыстық сумен қамтамасыздандырушы тұтынушыларын қанағаттандырса, онда температура реттеуші 13 желілік судың жоғарғы саты 15 арқылы өткелді жабады. Сондай- ақ бұл реттегуште желілік судың барлық ағыны желінің құлау сызығынан жылыту қондырғысына реттегіш клапан 12 арқылы түседі.

Егер суқұбырдағы судың температурасы қыздырудың төменгі сатысынан кейін 7 төмен болғандықтан, температура реттегіші 13 клапанды ашады және жоғарғы саты қыздырғышына 8 жылу желісінің құлау сызығынан абоненттік кіріске түсетін су бөлігі тарамдайды.

Температура реттегішінің кез келген орналасуы кезінде абоненттік кірістерде желілік судың температура шығыны тұрақты болып табылады. Бұл  абоненттік кіріске түсетін желілік судың барлық шығыны өтетін элеватор15 саңылауындағы қысым ауысуының тұрақтылығын қолдаушы шығын реттегішімен 12 қамтамасыз етіледі. Шығын реттегішімен 13 қыздырғыш 8 арқылы желілік судың үлкеюі кезінде реттегіш 12 жабылады.

Жазғы мезгілде жылыту қондырғысы сөндірілгенде, төменгі және жоғарғы сатылардың 7 және 8 қыздырғыштары арнайы бөгет (сызбада көрсетілмеген) көмегімен тізбекті түрде жұмысқа кіріседі. Құлау сызығынан желілік су тізбекті түрде төменгі және жоғарғы саты қыздырғыштары арқылы өтеді және жылу желісінің кері сызығына қайтарылады. Суқұбырлы судың қозғалыс сызбасы қыздырғыштар арқылы қыста да , жазда да өзгеріссіз қалады.

Қысқы уақытта ыстық сумен қамтамасыздандырудың ең көп жүктелу сағаттарында желілік судың бір бөлігі немесе барлық бөлігі жоғарғы сатыға қыздырғыш 8 арқылы өткізіледі. Бұл қыздырғышта желілік судың температурасы төмендегендіктен, элеваторға 15 түсетін су температурасы да төмендейді және нәтижесінде ғимаратты жылытуға арналған жылу берілісі азаяды. Ыстық сумен қамтамасыздандыру кезінде берілмей қалған температура жоғары температуралы су ағындары элеваторға түскенде ыстық сумен қамтамасыздандырудың кіші жүктемесінде қалпына келеді.

Төменгі саты қыздырғышында 7 кері судың айтарлықтай бөлігі ыстық сумен қамтамасыздандыруға жұмсалады. Мұның барлығы аралас екісатылы сызбамен салыстырғанда, желіге есептік шығынның азаюына әкеледі.

Жылудайындағыш құрылғының сәйкес температуралық режимінде, жылу желісінің құлаушы суқұбырында жоғары саты қыздырғыштарында қолданылатын температуралық ауысымдарға жылыту қондырғыларыүшін тьалап етілген температурадан асатын температураларды сақтайды. Бұл сұрақ толығырақ  §4.7. қарастырылады. Жылу желісіндегі есептік су шығыныныңтөмендеуі оның диаметрін азайтуға, оны құрастыруға арналған бастапқы шығындарды азайтуға және жылу бөлінуін, тасымалдағышты арзандатуға мүмкіндік береді.

Екісатылы тізбекті қосылу кезінде ЖЭО қайтарылатын кері желілік судың температурасы параллель қосуға қарағанда төмен болады. Бұл ЖЭО желілік суды қыздыру үшін төмен қысымды буды пайдалануға мүмкіндік береді, осының әсерінен электр энергиясының біріккен меншікті өңделуі өседі.

Екісатылы тізбекті сызбаның артықшылығы (3.6, и, суретін қара) екісатылы аралас сызбамен салыстырғанда (3.6, з, суретін қара) желідегі су шығынының қосымша төмендеуіне әкелуші жылутасымалдағыштың энтальпиясын жақсы қолданғанда жылу жүктемесінің тәуліктік графигін түзеуде.

 Екісатылы аралас сызбамен салыстырғанда екісатылы тізбекті сызбаның кемшілігі ГТП реттеу сызбасының қиындатылуында немесе центрлік реттеу жүргізілетін ыстық сумен қамтамасыздандырудың қатысты жүктемесі (есептік жылыту жүктемесіне апталық орташа ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесінің қатынасы) абоненттерде желілік сушығынын өзгеру қажеттілігі үшін абоненттердің кірістерінде.  

Екісатылы тізбекті сызбаның аталған кемшілігі жылыту қондырғыларының (3.6, л және м, суретін қара) жергілікті автоматтық реттеуді пайдалану кезінде жойылады. Екісатылы тізбекті сызба жылумен қамтамасыз етудің жабық жүйесі кезінде қалалық жылу желілерінде кең қолданысқа ие.

Су бөлгіш крандарда тұтынушыларды ыстық сумен тұрақты қамтамасыздандыру үшін сорғышпен 16 жабдықталған тұрақты айналуы бар екіқұбырлы ірі тұрғын үйлердің ыстық сумен қамтамасыздандыру жүйелерінде кез келегн уақытта 50 °С төмен емес температура кезінде орындалады және ыстық сумен қамтамасыздандыру жүйесінде су айналымы күшейеді .

Үлкен су бөлу уақытында айналу сызығында қысым төмендейді және ыстық сумен қамтамасыздандыру жұйесінде айналу шығыны азаяды. Алайда беру сызықтары және ыстық сумен қамтамасыздандыру жүйесі бағаналары арқылы осы реттеу кезінде судың шығыны көп болады және сондықтан да қыздырушы құрылғымен субөлгіш крандар арасындағы су сууы айтарлықтай емес.

Кері клапан 5 ыстық сумен қамтамасыздандыру жүйесін оған қыздырғыштан басқа суық судың түспеуін қадағалайды.

Ыстық сумен қамтамасыздандырудың екісатылы аралас қондырғысы кезінде (3.6, и және з, суретін қара) қыздырылатын суқұбырлы су токқа қарсы сызбасы бойынша төменгі 7 және жоғарғы 8 қыздырғыштар арқылы өтеді. Мұндай сызба кезінде жылутасымалдағыш энтальпиясы жеткілікті пайдаланылады.

Алдында қарастырылған барлық сызбаларда жылытуқондырғыларының жылу желілеріне қосу (3.6, а-в суретін қара) негізгі ретте уқұралы ретінде шығын реттегіші 12 қолданылған, ол реттеу шығынын тұрақтандырады, себебі оның негізгі тапсырмасы болып жылытуға желілік су шығыннын тұрақтандыру табылады. Мұндай әдіс біртекті жылу жүктемесі бар аудандарда ұолданылады.     

Ыстық сумен қамтамасыздандыру жүктемесінің үлесі қоғамдық ғимараттарда жылумен қамтамасыздандыру үшін қажет, бірақ желдету жүктемесінің үлесін екісатылы сызба бойынша желдету калорифтерін қосу кезінде желілік су есептік шығынын төмендетуге болады, бұл 3.6, и, суретінде көрсетілген.

Бұл сызбада ауаның алдын ала қыздырылуы желілік судың кері жылуы есебінен төменгі саты 23 калорифтерінде жүзеге асырылады. Желдетудің есептік жүктемесі және калорифті қондырғылардың жоғарғы сатыларының қатынасына тәіелді.

Заманауи қалаларда барлық қажетті заттармен жабдықталған жаңа, ыңғайлы тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың интенсивті салынуымен жылу жүктемелерінің құрылымы қиындай түсті. Ыстық сумен қамтамасыздандыру және сомалы жылу жүктеуіндегі желдету үлесі де өсті.

Аудандардағы барлық тұрғындарды біртекті жылу жүктемесімен үнемді және сапалы жылумен қамтамасыздандыру үшін бір реттеу орталығы жеткіліксіз. Орталық реттеуге ГТП немесе МТП қосымша топтық және жергілікті жылу жүктемелерінің әрқилы түрлерін жүзеге асыруға болады. Жылу жүктемелерінің топтық және жергілікті реттелуі қондырғы түріне байланысты.

Ыстық сумен қамтамасыздандыру қондырғыларында, әдетте импульс болып қыздыру қондырғыларынан кейін суқұбырындағы су температуралары, желдету қондырғыларында – калорифтерден кейін қыздырылған ауа температурасы қызмет етеді.

Жылыту жүктемелеріне импульс таңдау қиын тапсырма болып табылады, оған себеп жылыту ғимараттарының жеке бөлмелеріндегі температура әртүрлі болуы және тек ғимараттағы жылудан ерекшеленуі мүмкін. Сондықтан жүктемелердің үнемді және сапалы болуы үшін топтық және жергілікті реттеуге қосымша ретінде әртүрлі тұрмыстық қалдықтар, жылубөліністерінің әсеріне түсетін жеке аймақтарды және жеке бөлмелерді реттеу қажет.

Жылу жүктемелерін топтық және жергілікті реттеу үшін әдетте, келесі бөлек импульстар және олардың бірігулері қолданылады [24, 39, 91, 111]:

- Келтірілген ғимараттың ішкі температурасы және бірнеше ғимараттардың ішкі температурасы;

- Ыстық сумен қамтамасыздандыру қыздырғыштарынсыз ГТП үлкен қуатын кейде, бақылау-бөлгіш пункт деп атайды. Ғимараттарды жылытушы үлгідегі температуралық реттеуші құрылғының ішкі температурасы;

- Сыртқы ауа температурасы немесе сыртқы температураны ескеруші және инсоляцияны ескеруші метеорологиялық көрсеткіш.       

Жылыту қондырғылары дұрыс жұмыс істегенде осы құрылғы арқылы су шығынының тұрақтылығы қажет, ал желілік су берілуі төмендегенде араластырғыш сорғыш жұмысқа кірісуі қажет.         

3.6, л и м суретінде жылыту қондырғысының  және екісатылы тізбекті сызба бойынша ыстық сумен қамтамасыздандыру қондырғысының жылу желісіне қосылуы көрсетілген. 3.6, л суретінде жылыту қондырғысы тәуелді сызба бойынша элеватормен және аралстырғыш сорғышпен қосылған, ал 3.6, м — тәуелсіз сызба бойынша. Алдыңғы сызбаларға қарағанда жылыту жүктемелерін жергілікті реттеу жылыту реттегіштер 14 көмегімен жылытылатын ғимараттар үшін ішкі температура бойынша жүргізіледі.

Жергілікті жылыту жүйесінде су шығынын тұрақты ұстау 3.6,л сызбасында көрсетілген желілік суды беру жылыту реттегішінің төмендеуі кезінде араластырғыш сорғыш 16 жұмысы есебінен жеткізіледі. 3.6, л* сызбасында көрсетілгендей, жылыту жүйесінің айналу контуры желілік су контурынан гидравликалық оқшауланған. Жылыту қондырғысында сорғышпен 16 жүргізілетін айналу суы температурасы тұрақты ұсталады .

3.8 суретінде жылыту қондырғысының  жылу желісіне жәәне ГТП топтық ғимараттарды ыстық сумен қамтамасыздандыруы көрсетілген. Жылыту жүктемесінің реттелуі үлгілік құрылғыда 26 температура импульсы бойынша жылыту реттегіші 14 көмегімен жүзеге асырылады. Араластырғыш сорғыш 16 жылыту реттегіші клапаны арқылы ГТП –да түсетін желілік су шығыныан тәуелсіз жылыту қондырғыларына қосылған су шығынының тұрақтылығын қамтамасыз етіледі.

 

 

Сурет 3.8 – ГТП 26 арқылы топтық ғимараттардағы ыстық сумен қамтамасыздандыру және жылыту жүйелерінің жылу желілеріне қосылу сызбалары —  үлгілі құрылғы; қалған белгіленулер 3.6 суретіндегідей.

Жылытылатын ғимараттарды немесе үлгілі ұүрылғылардың ішкі температураларының импульстері бойынша әрекет ететін жылыту реттегіштерін қолданғанда, жылумен қамтамасыздандыру жүйесінің реттегіштің қасиеті артады. Қажетті жағдайларда жылыту ғимараттарының жылу тәртіптерін бұзбайоның температурасы біруақытта арту кезінде абоненттер беруші желілік судың шығынының төмендеу мүмкіндігі пайда болады. Бұл апаттық жағдайларда желілік судың шығын бөлігін беру жолымен аралас магистральға өзара шектелмелі магистральды резервтеуге мүмкіндік береді. Шығындарды реттегенде мұндай резервтеу әдісін қолдану су температурасн көтеру жолымен мүмкін болмайды .

3.9 суретінде үшқұбырлы жабық су жүйесі көрсетілген. Бекеттен әртүрлі температуралық реттеуі бар екі құлаушы құбыр алынады. Құбыр бойынша су тұтынушылардың жылыту және желдету құрылғыларына беріледі. Құбыр 2 бойынша ыстық сумен қамтамасыздандыруға және технологиялық құралдарға беріледі. Құбыр 3 бойынша су тұтынушылардан бекетке қайтады [53].

Жылумен қамтамасыздандырудыі үшқұбырлы үйелерінде жылыту жүктемелерінің екі әрқилы түрлерінің орталық реттелуі жүзеге асырылады. Құлаушы құбырда су температурасы мезгілдік жүктеме заңы бойынша өзгереді, ал құлаушы құбырда 2 тұрақты сақталады. Себебі әрбір құлау құбырына біртекті жылу жүктемесі қосылады, ал жергілікті реттеу рөлі жеңілдетіледі. Бұл шарттарда жылыту жүктемелерінің жергілікті реттелуі шығын реттегіш көмегімен жүргізіледі.

Жылумен қамтамасыздандырудың жабық жүйесінде ыстық сумен қамтамасыздандыру қондырғысына түсетін суқұбырындағы су желілік сумға тікелей байланысты емес, себебі суқұбырлы судың қыздырылуы топтық жылыту бекеттерінде немесе беттік су-сулы қыздырғыштардың абоненттік кірістерінде жүзеге асады.