Вопрос 16: Первая мировая война. Обострение социально-экономического и политического кризиса в России и Беларуси в 1917 г. Февральская и Октябрьская революция.

Першая сусветная вавйна працягвалася з 1 жніўня 1914 г. па 11 лістапада 1918 г. Прычына вайны: барацьба двух імперыалістычных груповак дзяржаў – Троістага саюза і Антанты за перадзел ужо падзелянных калоній і сфер уплыва. У першыя дні вайны заходнія, у тым ліку і белларускія губерні былі пераведзяны на ваеннае становішча. У сувязі з гэтым заабараняліся: забастоўкі, вулічныя шесце, маніфістаціі. На баку ўрада выступалі эсэры, меншавікі, бундаўцы. Меншавікі былі супраць вайны. Яны прызналі карысным у інтэрэсах пралетарыяту паражэнне царызму ў вайне, пераўтварэнне вайны імпірыалістычнай у вайну грамадзянскую і перамогу рэвалюціі. Па сутнасці антываенную апзіцію заняла газета “Наша ніва” (за якой стаяла БСГ), рэдактарам якой у 1914 г. стаў Я. Купала. Асноўныя падзеі на беларусі: жнівень – верасень 1915 г.

Асноўныя сілы Германіі былі засяроджаны на Усходнім фронце, які імкліва набліжаўся да беларусі. Сіаўка галоўнакамандаванія была пперададзена з Баранавіч ў Магілёў. У районе Вільні пачанаецца аперація, вядомая як “Свянянскі прарыў”. Свянцяны былі ўзяты, на наступны дзень вораг прарваў фронт каля Свянцян. 14 верасня былі захопілі Вілейку і адышлі да Маладзечна, 16-17 верасня ў раёне Маладзечна, Вілейкі, Смаргоні 2-я руская армія спыніла наступленне германскіх войскаў і адкінула немцаў у раён возёр Свір і Нарач. Заходнія саюзнікі ў гэты цяжкі час для Расіі не аказалі ёй не якой дапамогі. У кастрычніку 1915 г. фронт стабілізаваўся па лініі Дзвінск – Баранавічы – Пінск. Немцы акупіравалі 1\4 частку Беларусі. На акупаваных тэрыторыях існаваў жорсткі рэжым. Так ўсе мушчына ў возресце 16-60 гадоў павінныы былі плаціцьпадушную подаць. Першая сусветная вайна явілачя вялікім выпрабаванням для эканомікі Беларусі. Значныя страты панесла і сельская гаспадарка. Скараціліся пасевы, пагалоўе ската.. У такім цяжкім становішчы расло недавольства народных мас. Гэта прывяло да шматлікіх паўстанняў. Так у кастрычніку1916 г. у Гомелі адбылося паўстанне вайскоўцаў гэта сведчыць аб тым, што армія з апоры царызму паступова ператварылася ў яго праціўнікаў.

Лютаўская буржуазная дэмакратычеая рэвалюцыя – з‘ява сусветна –гістарычнага значёння. З аднаго боку, яна падвяла рысу пад шматвяковай гісторыяй расійскай манархіі, а з другога – адкрылла шлях да дэмакратычнагаразвіцця Расіі. Прычыны:

1. Захаванне царскага самадзяржаўя і адсутнасцьдэмакратычных правоў у грамадстве.

2. Нявырашаннае аграрнае пытанне (існавала памешчацкае земляўладанне).

3. Нвырашаннее нацыянальнае пытанне. Беларусы не прызнаваліся самастойным народам у складзе Расіі.

Пачатак ёй паклалі массавыя забастоўкі, мітынгі і дэманстраціі ў Петрагтадзе, праведзянные 23 лютага 1917 г. (па стараму стылю) у сувязі з Международным жаночым днём. 25 лютага забастоўка стала ўсеагульнай. На бок рабочых сталі пераходзіць салдаты.27 лютага рабочыя і салдаты захапілі галоўны арсенал, телеграф, вакзалы, вызвалі з турмаў палітычных зняволенных. Рэвалюція ў Петраградзе перамагла. 2 сакавіка 1917 г. цар Мікалай 2 адмовіўся ад ўлады. Закончылося 300 – гадовае панаванне дынасціі Раманавых. Па свайму характэру рэвалюція была буржуазна - дэмакратычная. Рухаючай сілай рэвалюціі был народ. Асаблівасцю рэвалюціі было тое, што яна не паслядоўна выраашла пытанне аб уладзе. У выніку ў краіне ўстанавілася двоеўладзе. Пасля перамогі па ўсёй краіне пачалі стварацца Саветы, якія і сталі оорганамі ўлады Большасць у Саветах склалі меншавікі і эсэры. У той жа час быў створаны з дэпутатаў 4 Дзяржаўнай думы Часовы камітэт на чале з адным з кіраўнікоў акцябрыстаў М. Радзянкам. Так у краіне усталявалася двоеўладзе: улада буржуазіі, якую ўвасабляў Часоыв ўрад, і рэвалюцыйна – дэмакратычная ўлада пралетарыята – савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў.

Кастрычніцкая рэвалюцыя. Воссеню 1917 г. у Расіі, у тым ліку і ў Беларусіі, рэзка паглыбіўся сацыяльна – эканамічны крызіс, пагоршылася матэрыяльнае становішча працоўных. Працягвалася першая сусветная вайна. У Беларусі парцавалі толькі тыя галіны прамысловасці, якія абслугоўвалі патрэбы фронту. Прыйшла ў заняпад сялнская гаяпабарка. Існаваў востры дэфіціт паліва, сыравіны, прадуктаў харчавання. Значна паглыбіўся і палітычны крызіс, узмацнілася палярызація палітычных сіл. Левыя радыкальныя сілы імкнуліся да “давядзення рэвалюціі да канца”, правыя - да усталявання дэктатуры. Цэнтрыскія сілы аказалісь вельмі слабымі і разрозненымі. У такіх умовах бальшівікі сталі на шлях барацьбы за уладу. 24 кастрычніка 1917 г. у петраградзе пад кіраўніцтвам бальшівівоў пачалося паўстанне. Да раніцы 25 кастрычніка Часовы ўрад быў звергнуты. Уся ўлада перайшла ў рукі Ваена – рэвалюцыйнага камітэта (ВРК) – органа Петраградскага Савета рабочых і салдатскіх дэпутатаў. Увечары 25 кастрычніка пачаў работу 2 Усерасійскі з’езд саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З’ездз прыняў Дэкрэты аб міры і зямлі, стварыў новы ўрад _ Савет Наробных Камісараў (СНК) начале з І. Леніным, выбраў заканадаўчы орган улады – Усерасійскі цэнтральны Выканаўчы Камітэт (ВЦВК).